Brussel, 24 maart 2012
Inleiding - Kernbegrip: vliegroutes - Kernprobleem: versnippering van het landschap door drukke (snel-)wegen. Verkleind leefgebied, geïsoleerde pop s. - Vooral kleine en lichtmijdende soorten steken niet graag onbeschut over, dus - vliegen een omweg om in de beschutting van een brug of tunnel de weg te kruisen.
Wat we weten - Veel onderzoek in het buitenland
Wat we weten - Recent rapport: Boonman, M; Het gebruik van duikers onder wegen en spoorlijnen door vleermuizen Relatie tussen afmetingen en gebruik Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart januari 2011, rapport nr. 10-214
Aanleiding v/h onderzoek Anno 2006/2007: plannen voor een zeer grootschalig bouwproject in de regio Loppem-Brugge-Oostkamp. Het MER meldt mogelijke problemen voor vleermuizen en vraagt nader onderzoek. 2010: Vlaamse regering geeft opdracht aan ANB. Op hun vraag verricht de Vleermuizenwerkgroep het nodige veldwerk.
Doelstelling v/h onderzoek Zicht krijgen op het landschapsgebruik van vleermuizen in een straal van 5 km rondom de kerk van Loppem. Vraagstelling: vormen de E40 en de E403 een barrière voor vleermuizen, of gebruiken vleermuizen bestaande onderdoorgangen onder de E40 en de E403? Kan de geplande infrastructuur een bijkomende barrière vormen t.h.v. die onderdoorgangen?
Situering - Provincie West-Vlaanderen: bosarm, behalve regio Brugge
Situering -Regio ten zuiden van Brugge: relatief bosrijk
Vraagstelling E40 en E403 een barrière voor vleermuizen? Sinds 15 juli 2011 is de nachtelijke verlichting langs snelwegen uitgeschakeld, behalve bij open afritten, verkeerswisselaars, Dus: niet in Loppem!
Situering (Inventarisatie van de tunnels door Jorg Lambrechts, Aeolus, 2008, studie ontsnippering E40)
Wat we wisten -Vliegroute aan de tunnel aan de Lac van Loppem
Wat we wisten
Wat we wisten In 2007: kapotte verlichting, vliegroute +/- 40 watervleermuizen, enkele gewone dwergvleermuizen
Wat we wisten Voorjaar 2008: verlichting hersteld, vliegroute watervleermuizen gedecimeerd, duidelijke waarnemingen van terugkerende (water-)vleermuizen! Dwergvleermuizen gebleven.
Situering (Inventarisatie van de tunnels door Jorg Lambrechts, Aeolus, 2008, studie ontsnippering E40)
Veldwerk en methodiek Twee methoden: bemand (6 nachten, 3 à 5 pers.)
Veldwerk en methodiek automatisch: D500x gedurende 12 nachten op 11 locaties
Methodiek -Keuze van de tunnels: geen buizen (-1m), steekproeven bij duikers (1x1m), gewone tunnels minstens eenmaal, meest geschikte tunnels meermaals.
Veldwerk en methodiek -Bemande inventarisatie (detector + visueel): - Voordelen: vliegrichting duidelijk, (dus ) aantallen beter te schatten, minder onbruikbare geluidsopnames - Nadelen: arbeidsintensief, hele nacht moeilijk haalbaar - Automatische inventarisatie (enkel detector): - Voordelen: geen nachtwerk, hele nacht mogelijk - Nadelen: vliegrichting en aantallen moeilijker te schatten, grote databestanden te verwerken en analyseren na afloop!
Resultaten Onbemande monitoring D500X: eindeloze tabellen! M00007.WAV 17/09/2011 20:21 Pp M00013.WAV 17/09/2011 20:25 Pp M00015.WAV 17/09/2011 20:25 Pp M00017.WAV 17/09/2011 20:28 Pp M00020.WAV 17/09/2011 20:36 Mspec M00087.WAV 17/09/2011 20:51 Pp M00088.WAV 17/09/2011 20:51 Pp M00096.WAV 17/09/2011 20:52 Pp M00114.WAV 17/09/2011 21:04 Pp M00116.WAV 17/09/2011 21:05 Mspec M00122.WAV 17/09/2011 21:09 Pp M00143.WAV 17/09/2011 21:12 Pp M00153.WAV 17/09/2011 21:14 Pp M00201.WAV 17/09/2011 21:22 Pp M00202.WAV 17/09/2011 21:22 Pp M00203.WAV 17/09/2011 21:22 Pp M00207.WAV 17/09/2011 21:22 Pp M00208.WAV 17/09/2011 21:22 Pp M00210.WAV 17/09/2011 21:23 Pp M00211.WAV 17/09/2011 21:23 Pp M00212.WAV 17/09/2011 21:23 Pp
Resultaten - Bemande monitoring: - Handgeschreven notities - Kortere tabellen, maar - Interessante observaties!
Resultaten - Door de duikers: (wellicht) zeer weinig of geen vleermuizen - Door de kleinste tunnels: sporadisch - Door de grote (fel-) verlichte tunnels: idem - Door de grote, onverlichte of zwak verlichte tunnels Roffel-roffel
Resultaten -Duiker Kerkebeek onder E40 (opp-doors. +5m²: zeer veel passage en zelfs fourageergedrag van Myotis daub., Pip. Pip., én enkele Myotis nattereri.
Resultaten -Donkere spoorwegtunnel E403 (opp.-doorsnede m²): vliegroutes van +50 pipistrellus pip., + meerdere Myotis,
Resultaten -Donkere spoorwegtunnel E40 (opp.-doorsnede 40m²): meerdere Plecotus, Myotis, Eptesicus, Pip. pip./nath,
Resultaten -Tunnel onder de E40 ten Oosten van centrum Loppem: frequente doorsteek van myotis, plecotus, pipistrellus,
Resultaten - De tunnel aan de Lac van Loppem (zie 2007): nog altijd maar 6 watervleermuizen
Resultaten
Resultaten - Frequente passages van Myotis spec.: baardvleermuis, Brandts, franjestaart, ingekorven,? Algemene indruk: naast Md en Pp toch relatief weinig andere kleine soorten. - Geen grote soorten door de tunnels -Dat hadden we natuurlijk ook gewoon zo kunnen bedenken!
Open vragen -Wat waar er géén tunnels aanwezig zijn? -Hoeveel vleermuizen steken wèl al dan niet verlichte (snel-)wegen over? - Effect op de populatie? - Effect v/d nieuwe maatregel gedoofde lichten - Hoe snel vinden vleermuizen nieuwe onderdoorgangen? - Wat mogen we verwachten van de nieuwe batlamp uit Nederland? - Gaan de bevoegde overheden (AWV, VLM, Cel Ntmb, ) aan de slag met onze bevindingen?
Dankwoordje -Dank aan ANB, Provincie West-Vl., Floris Verhaeghe, Marc Van De Sijpe, Jan Ranson, Bram Conings, Daan Verschelde, Dieter Vandenbogaert, Erik Naeyaert, Kristof Deketelaere, - Tekst en foto s: Bob Vandendriessche, Google Earth, Google Streetview