Neurologie Hernia-operatie Informatie over de hernia, de operatie en de herstelperiode 1
2
INHOUDSOPGAVE : Vooraf 4 De hernia 5 Mogelijke verschijnselen 6 Onderzoek 6 Hoe kan een hernia behandeld worden? 6 Voor de opname 7 Wat moet u meenemen 7 De opname 9 De operatie 10 Na de operatie 11 Dag 1 na de operatie 12 Dag van ontslag 14 Oefentherapie Cesar/Fysiotherapie na ontslag 14 Het herstel 15 Wat u verder nog moet weten 15 Leefregels na ontslag uit het ziekenhuis 16 Extra informatie 18 Tot besluit 18 3
Vooraf Binnenkort wordt u aan een rughernia geopereerd in het Scheper Ziekenhuis. Deze ingreep wordt in dit ziekenhuis verricht door de neurochirurg. De opname vindt plaats op de afdeling neurologie (Oost3) Deze brochure is bedoeld om u informatie te geven over de hernia, de operatie en de gang van zaken voor, tijdens en na de operatie. Bij het samenstellen van de inhoud van deze brochure is uitgegaan van 2 verschillende technieken: 1. de standaard herniaoperatie: opnameduur: 1-2 dagen (voor toelichting zie blz. 10) 2. de MTD-operatie: opnameduur: 1 dag. (voor toelichting zie blz. 10) Er zullen, ook na het lezen van deze brochure, nog wel vragen overblijven. Tijdens de opname is er voldoende gelegenheid deze vragen te stellen aan uw arts, therapeut en/of verpleegkundige. Als u dringende vragen hebt nog voor u opgenomen bent, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. Neem ook contact op met uw huisarts wanneer pijn of klachten die u hebt erger of beduidend minder erg worden. 4
De hernia De oorzaak: een uitpuilende tussenwervelschijf. De tussenwervelschijf zit tussen elke twee wervels in de wervelkolom. Deze schijf bestaat uit een stevig omhulsel met daarin een zachte kern. Wanneer er een zwakke plek in het omhulsel ontstaat, kan de kern er door naar buiten uitpuilen. Deze uitpuiling noemen we een hernia (hernia is het Latijnse woord voor uitstulping). Vlak langs de tussenwervelschijf loopt de zenuw die naar uw been gaat en de uitpuilende kern drukt dan op die zenuw. De zenuw raakt bekneld waardoor uw klachten ontstaan (zie afbeeldingen). 5
Mogelijke verschijnselen De hernia kan verschillende klachten veroorzaken. De klachten variëren van persoon tot persoon. De meest voorkomende verschijnselen zijn: pijn of stijfheid in de rug, vooral tijdens liggen of zitten en/of pijn in de bil, uitstralend naar beneden, soms tot in de voet of een of meerdere tenen. Wanneer de zenuw bekneld is, kan er ook uitval ontstaan "doof gevoel" in het been; tinteling in het onderbeen; niet meer op tenen of hielen kunnen lopen; door de knie zakken; Plasproblemen (deze klachten hangen meestal echter samen met de pijn en de bijwerkingen van de pijnstiller). Onderzoek U heeft waarschijnlijk al een aantal onderzoeken ondergaan; in ieder geval een CT-scan of MRI. Bij deze onderzoeken worden er "foto's" van de rug gemaakt, met behulp van een computer. Daarnaast wordt er een gewone röntgenfoto gemaakt voor een totaal plaatje van de rug. Hoe kan een hernia behandeld worden? Een hernia gaat in principe vanzelf over, maar het kan lang gaan duren. In de eerste 6 weken wordt (bed)rust aanbevolen, maar ook therapie en houdingscorrectie. Bij hevige pijn kan in de eerste 6 weken een wortelblokkade door de anesthesioloog worden verricht. Duurt de pijn > 6 weken of ontstaat krachtsverlies is een operatie te overwegen. Een hernia-operatie wordt met spoed verricht wanneer een grote hernia alle zenuwen bekneld. Patiënten met dit zogenaamd caudasyndroom hebben dove billen/schaamstreek en kunnen niet meer plassen. 6
De meest voorkomende ingreep is het operatief verwijderen van de hernia. Voor deze ingreep wordt u nu opgenomen in ons ziekenhuis. Bij de operatie wordt het uitpuilende gedeelte van de tussenwervelschijf verwijderd. Bovendien wordt de kern gedeeltelijk leeg gemaakt. Eventueel wordt voor de zenuwwortel wat extra ruimte gemaakt door wat extra bot weg te halen. Voor de opname Wat moet u van tevoren zelf doen? Tijdens het intake gesprek heeft u 2 bisacodyl tabletten en de daarbij behorende instructie meegekregen. Voor dat u naar de operatiekamer gaat dient u piercings, sieraden, nagellak, kunstnagels, make-up, bril, contactlenzen en kunstgebit te verwijderen. U dient de instructies te volgen van het nuchterbeleid (eten en drinken), zoals die beschreven staan in de informatiefolder anesthesie. Tevens dient u (indien u rookt) het roken 24 uur voor de operatie te stoppen. Bloedverdunners stoppen Wat moet u meenemen? Als u medicijnen gebruikt, dient u deze mee te nemen in de originele verpakking. Gemakkelijk zittende kleding voor het oefenen na de operatie. Schoenen waarop u goed kunt lopen en die makkelijk aan te trekken zijn. Een tas met daarin de spullen die u de eerste dag nodig heeft; uw familie zou s avonds de rest mee kunnen nemen (zie ook folder opname en ontslag ). Deze informatiebrochure, zodat u bepaalde zaken nog eens kunt nakijken. We adviseren ook om kostbare eigendommen thuis te laten. 7
Indien u na de operatie denkt huishoudelijke hulp nodig te hebben, kunt u zelf informeren bij de Thuiszorg of u daarvoor in aanmerking komt. Vaak vragen mensen zich af of ze ook een bed in de huiskamer moeten regelen. Dit is alleen in uitzonderlijke situaties nodig; als u naar huis gaat kunt u ook weer trap lopen en zal een bed niet geregeld te hoeven worden. 8
De opname De dag van opname Voor bijna iedereen geldt dat de dag van opname de dag van operatie is. U wordt volgens afspraak s ochtends (nuchter) in het ziekenhuis verwacht. U meldt zich daar volgens de afspraak die u met de opname heeft gemaakt. Het operatieprogramma start om 08.00 uur. De voorbereiding op de operatie U moet goed uitplassen. U trekt uw kleren uit en krijgt een operatiejasje aan. Ook uw onderbroek moet uit voor de operatie. U moet uw sieraden af doen (u kunt er beter voor kiezen deze thuis te laten). Indien nodig wordt het operatiegebied door de verpleegkundige geschoren. Het aangedane/pijnlijke been wordt samen met u gemarkeerd door middel van een pijl op de zijkant van het aangedane/pijnlijke been. Dagelijks krijgt u een injectie om trombose te voorkomen (in buik of been), met deze injectie start u na de operatie en deze krijgt u s avonds rond 22.00 uur (voor het slapen, gedurende de hele opname). Gebruikelijk is dat u een tablet of zetpil krijgt als pijnstilling voor de operatie om alvast een spiegel in het bloed op te bouwen zodat u na de operatie minder pijn zal hebben. In de meeste gevallen krijgt u ook een tabletje waar u suf van wordt. Dit is alvast de voorbereiding op de verdoving bij de operatie. U mag na het innemen van de medicatie niet meer uit bed. Uw eventuele gebitsprothese en bril moeten verwijderd worden. Dit mag u ook doen vlak voordat u naar de operatiekamer gebracht wordt. Indien u een gehoorapparaat heeft mag deze inblijven. 9
De operatie Operatietechnieken rughernia 1. Standaard herniaoperatie U ligt op uw buik op de operatietafel. Doormiddel van een ruggenprik dan wel narcose zorgt het anesthesieteam ervoor dat u geen pijn heeft. De operatie wordt vaak gestart met een korte röntgendoorlichting voor exacte positiebepaling van uw hernia op de rug. Vervolgens wordt uw rug gedesinfecteerd en steriel afgedekt. Via een ongeveer 3 cm lange snee boven de doornuitsteeksels en het eenzijdig losmaken van de rugspieren wordt de wervelkolom in zicht gebracht. Vanaf dit moment gebruikt het chirurgische team een microscoop. Met behulp van een fijne boor en micro-instrumenten wordt de rug geopend en de zenuw in beeld gebracht. De oorzaak van de zenuwbeknelling (hernia, verdikt bot, littekenweefsel) kan worden weggenomen. Indien de tussenwervelschijf zwak is, wordt deze vaak ontdaan van zijn weke kern. Hiermee is het wezenlijke deel van de operatie beëindigd. De chirurg sluit nu de wond met hechtingen en/of hechtpleisters en laat zonodig een slangetje (drain) achter, waardoor wondvocht wordt afgevoerd. De gehele operatie duurt meestal 45-60 minuten. Na de operatie wordt u weer op uw rug gelegd en naar de uitslaapkamer gebracht. 2. De MTD-operatie MTD staat voor Micro Tube Discectomie, wat betekent dat de gehele hierboven beschreven ingreep via een klein buisje (micro tube) wordt verricht. Hierdoor is het operatieletsel kleiner met als voordelen: minder pijn na operatie, snellere mobilisatie en minder littekenweefsel nadien. Uw neurochirurg bepaalt of u wel of niet voor deze operatie in aanmerking komt; niet alle hernia s kunnen hiermee behandeld worden. 10
Na de operatie Operatie dag Na de operatie wordt u eerst naar de uitslaapkamer gebracht. Van daaruit wordt de opgegeven contactpersoon gebeld en op de hoogte gebracht van het verloop van de operatie. Als u wakker genoeg bent wordt u door de verpleegkundige van de desbetreffende afdeling waar u komt te liggen naar de verpleegafdeling gebracht. Nadat u op de verpleegafdeling bent gekomen, zal de verpleegkundige u bij aankomst op de kamer op de zij draaien om de wond te controleren. Daarna wordt u weer teruggedraaid op uw rug en moet u de eerst 3 uur (minimaal) op uw rug blijven liggen zodat bloedende vaatjes in het operatiegebied door het lichaamsgewicht worden dichtgedrukt. Het bloed in het operatiegebied wordt soms alsnog via een drain afgezogen. De hoofdsteun van het bed mag eventueel 20 omhoog. Na de eerste 3 uur rugligging mag u onder begeleiding van de verpleegkundige draaien en op uw zij gaan liggen via de boomstam draaimethode. U mag om de 2 uur (minimaal) draaien en als u op uw rug ligt, wel zelf één voor één uw knieën optrekken. Bij aankomst op de afdeling worden de gegevens gecontroleerd en de opgegeven contactpersoon wordt voor de tweede keer gebeld om door te geven op welke afdeling u definitief bent opgenomen. Op de afdeling krijgt u de dag van operatie op vaste tijden pijnmedicatie (van goede pijnmedicatie is aangetoond dat het leidt tot een sneller herstel, minder complicaties en een kortere opnameduur). Daarnaast vindt er op de afdeling een meting van pijn plaats. Een aantal keer per dag komt de verpleegkundige vragen of u uw (eventuele) pijn aan kunt geven door een lijn op een meetlatje te verschuiven (zie ook patiëntenfolder: Meten van pijn). Wanneer u pijn heeft mag u daarvoor een injectie hebben, geeft dit ook zelf aan. 11
Geef ook gelijk door wanneer u misselijk bent, u krijgt hier dan medicatie tegen. Wanneer u niet kunt plassen op een po in bed wordt u door de verpleegkundige naar het toilet begeleidt waar u zittend (man en vrouw) mag proberen te plassen. Indien dit niet lukt wordt u gekatheteriseerd. Dit is eenmalig (katheter blijft niet zitten), daarna lukt het plassen meestal weer zelf. s Middags zal de neurochirurg ook nog bij u langskomen. De rest van de opname is de neuroloog uw aanspreekpersoon. Na de operatie mag u indien u zich goed voelt en niet misselijk bent gewoon eten en drinken. Oefentherapie Na de operatie leert de therapeut u hoe te draaien in bed en om op de juiste manier uit bed te komen. In principe gaat u de dag van de operatie onder begeleiding van de therapeut uit bed en loopt u een stukje. U krijgt een folder met instructies op het gebied van de therapie. Dag 1 na de operatie Oefentherapie s Ochtends komt de therapeut bij u langs om met u te lopen en eventueel trap te lopen als dit thuis nodig is. Het aan- en uittrekken van de schoenen en het in de auto komen wordt doorgenomen. U krijgt instructie voor de opbouw van de conditie thuis en er wordt besproken waar u rekening mee moet houden de eerste weken na de operatie. Afhankelijk van hoe het (trap)lopen gaat en van de pijnklachten wordt er met de neuroloog besproken of u naar huis kunt of nog langer moet blijven. De dag na de operatie mag u onder de douche, mits de wond goed is afgedekt. De douchestraal eerst nog niet direct op de rug richten. 12
Pijn Na de operatie kunt u nog pijn hebben. De pijn kan drie oorzaken hebben: Wondpijn: Deze pijn wordt veroorzaakt door de wond die tijdens de operatie is ontstaan. Pijn uit de spieren en gewrichten: Om de pijn te ontwijken bent u zich, voor de operatie, anders gaan bewegen en heeft u zich een andere houding aangewend. Na de operatie kunt u weer normaal bewegen. De spieren van de rug en de beide benen zullen hierop reageren. Dit kan pijn opleveren. Zenuwpijn: De zenuw heeft lange tijd druk ondervonden van de uitpuilende hernia. De hernia is weliswaar verwijderd, maar de zenuw is nog geïrriteerd. Het kan zijn dat door het lopen en het oefenen de zenuw weer gaat opspelen en weer dezelfde klachten als voor de operatie zal geven. Deze klachten zullen wel minder heftig zijn dan die voor de operatie. Pijnklachten na de operatie zijn dus niet ongewoon! Vaak kunt u wel aangeven of het pijn uit de spieren of zenuwpijn betreft. Spierpijn is niet direct een reden om het rustiger aan te gaan doen; dit herstelt spontaan na enkele weken. Zenuwpijn vraagt om rust om zo de zenuw gelegenheid te geven zich te herstellen. Blijft de zenuw irriteren dan geneest deze niet en zult u klachten houden. Pijnmedicatie De pijnstilling die u thuis gebruikt wordt gestopt in het ziekenhuis. De dagen na de operatie krijgt u zo nodig nog pijnstilling. Het streven is dit af te bouwen tijdens de opname. Het is goed als u hier zelf in mee denkt. Op de afdeling wordt de pijn geregistreerd door middel van een pijnmeting. Op de afdeling krijgt u meer informatie hoe de pijnmeting in zijn werk gaat (zie ook de folder: Meten van pijn). 13
Liggen, lopen, zitten Vanaf de eerste dag na de operatie mag u geleidelijk langer uit bed, aan de hand van uw klachten. Wij raden u aan regelmatig te wisselen tussen lopen, liggen en zitten. Hierbij geldt dat zitten de grootste belasting voor de rug vormt. Probeer daarom niet te lang achter elkaar op te zitten. Het opzitten kunt u uitbreiden op geleide van de klachten. Dag van ontslag Er is een afspraak voor u gemaakt over 4(bij MTD) tot 6 weken bij de neurochirurg. De neuroloog stelt uw huisarts per fax op de hoogte. U krijgt zelf ook een afschrift hiervan mee bij ontslag. In principe gaat u zonder pijnmedicatie naar huis. Zo nodig kunt u thuis een paracetamol nemen. Oefentherapie Cesar/Fysiotherapie na ontslag Standaard herniaoperatie en de MTD-operatie: Na het ontslag wordt u nog enkele weken begeleid door een therapeut in uw omgeving. Dit wordt in overleg met u geregeld. Wij zorgen dan voor een overdracht naar de desbetreffende therapeut. De machtiging voor de therapeut krijgt u mee bij ontslag. 14
Het herstel U bent nog niet volledig hersteld als u naar huis gaat. Vaak vallen de eerste dagen thuis wat tegen. U kunt het zitten en lopen uitbreiden naar eigen kunnen. De eerste periode is het verstandig om dit af te wisselen met liggen op een bed. Ongemerkt doet u vrij veel en hier reageert uw lichaam op. Houd daarom de eerste weken na de operatie nog rekening met pijn en vermoeidheid. U leert zelf aanvoelen wat uw rug kan hebben. Wat u verder nog moet weten Hechtingen: er kunnen hechtingen worden gebruikt die oplosbaar of nietoplosbaar zijn. Als de hechtingen zichtbaar zijn dan zijn ze niet-oplosbaar en moet u ze na 7 dagen bij de huisarts laten verwijderen. Hierover krijgt u informatie tijdens de opname van de verpleegkundige. Hechtpleisters (steristrips): kunnen ook worden gebruikt om de wond op uw rug te hechten. Deze vallen er in de loop van de tijd vanzelf af. Anders kunt u ze er 6 dagen na de operatie zelf afhalen. Huisarts: na uw ontslag uit het ziekenhuis is de huisarts uw aanspreekpunt 15
Leefregels na ontslag uit het ziekenhuis Voor de HNP en MTD-methode gelden de leefregels die u krijgt van uw therapeut tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Fietsen U kunt direct met het fietsen op een hometrainer beginnen. Hierbij heeft u geen last van schokken en er kan niets onverwachts gebeuren. Na 3 weken kunt u het gewone fietsen gaan proberen. Bouw dit rustig op! Autorijden Als bijrijder mag u met eigen vervoer, indien de afstand niet meer dan 50 km bedraagt. Aanbevolen wordt om één keer onderweg even uit te stappen en daarna uw reis te vervolgen. Autorijden/meerijden wordt de eerste weken afgeraden, om een overmatige belasting van het operatiegebied te voorkomen. Zwemmen Met zwemmen kunt na 6 weken weer beginnen. Hierbij is het niet van belang of u op uw buik of op uw rug zwemt. Kijk wat u het best bevalt. Huishouden Lichte huishoudelijke taken kunt u direct weer uitoefenen. Hieronder verstaan we: koffie/thee zetten, koken, afwassen (niet te lang staan), stoffen etc. Probeer steeds goed aan te voelen wat het effect van deze activiteiten op uw lichaam (rug) is. Zwaar rugbelastende activiteiten zijn bijvoorbeeld: stofzuigen, bed opmaken. Bouw de activiteiten langzamerhand uit. Tillen Het is verstandig de eerste 6 weken geen zware voorwerpen te tillen. Tevens is het heel belangrijk om ook bij het oppakken van lichte dingen te bukken of hurken op een technisch goede manier. 16
Vrijen Seksuele gemeenschap is niet bezwaarlijk voor de rug en dus gewoon toegestaan. Probeert u de rug zo weinig mogelijk te belasten. Werken De eerste 4 tot 6 weken is het niet verstandig te gaan werken. Bij de poliklinische controle kunt u met de arts overleggen over werkhervatting. Sporten Wanneer u voor de operatie aan sport deed moet u eerst uw conditie verbeteren voordat u weer aan de training kunt deelnemen. U kunt thuis direct aan uw conditie werken door te gaan wandelen. Langzamerhand kunt u dan weer gaan beginnen met de training van uw sport in overleg met uw behandelende therapeut. Wees vooral met contactsporten voorzichtig. Conditie Bewezen is dat een goede conditie het herstel optimaal doet verlopen. Ook wanneer u voorheen geen sport beoefende is het dus belangrijk om op bovenstaande manier aan uw conditie te werken. Recidief De hernia-operatie heeft als doel u snel van aantoonbare pijn af te helpen. Ook na de operatie gaat uw rug door met verouderen ( slijten ). In dat kader kan een nieuwe hernia ontstaan op de al geopereerde plek (recidief) of op een nieuwe. De kans op een recidief bedraagt 5%-10% na 20 jaar. 17
Extra informatie Als u meer wilt lezen over de herniaoperatie en dergelijke, dan kunt u dat vinden op de website van de Nederlandse Vereniging van Neurochirurgie: www.nvvn.org. Ook kunt u contact leggen met de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten (NVVR) via de website www.nvvr.nl of telefonisch 0900-78 44 636 (op werkdagen van 10-12 uur bereikbaar). Tot besluit Door middel van deze brochure bent u enigszins vertrouwd geraakt met de hele gang van zaken rond een herniaoperatie in het Scheper Ziekenhuis. Wij hebben u er ook op gewezen dat u nog niet volledig hersteld bent wanneer u naar huis gaat. Daarom moet u niet schrikken wanneer u de eerste tijd na de operatie nog pijn in de rug of in het been hebt. Wanneer u thuis na de operatie echter heviger of ander soort pijn krijgt dan voorheen kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. Uw vragen kunt u natuurlijk ook stellen aan uw therapeut. Deze brochure is tot stand gekomen door samenwerking tussen de oefentherapie Cesar, de verpleging afdeling neurologie en de afdeling patiëntenvoorlichting van het Scheper Ziekenhuis. Voor deze folder is de tekst gebruikt van de Nederlandse Vereniging van Neurochirurgen (NVVN). Met dank aan het Martini Ziekenhuis Groningen en de neurochirurgen voor de achtergrondinformatie. Mei 2013 18
19
Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 MA 1160 05-13-v1 -H 20