oor diek v o h t e m ingen bouw e won de a ig r d e n k Ma s beste sloop leven
Anders Bouwen De bewoner centraal Individueel Flexibel Duurzaam Energiezuinig Betaalbaar Copyright 2006 van der Breggen bouw i.d. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/ of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopiën, microfilm of op welke andere manier dan ook zonder voorafgaande toestemming van van der Breggen Bouw i.d. Alphen a/d Rijn 10 feb 2006 1
Anders Bouwen Bewonersparticipatie Mensen moeten zelf (mede) kunnen bepalen waar en hoe zij willen wonen. Bewonersparticipatie, mensen betrekken bij de zaken die voor hen van wezenlijk belang zijn, is de beste manier om duurzaam en levensloopbestendig te bouwen. Aangezien bewoners in de huidige bouwpraktijk niet of nauwelijks bij het ontwerpen en bouwen van hun huizen worden betrokken, moet er anders worden gebouwd. Communicatie en organisatie Anders bouwen is meer dan het veranderen van de bouwmethodiek. Het heeft vooral te maken met communicatie en organisatie. De ervaring met het bouwen voor woongroepen of mensen die collectief als opdrachtgever optraden* leert dat het goed mogelijk is om bewoners te laten participeren in het bouwproces. Het is daarbij noodzakelijk dat de woonwensen van de mensen centraal staan en dat deze niet worden gehinderd door eisen van stedenbouwkundige kant en bouwtechnische of constructieve zaken. Het is dus zaak dat de gemeente de stedenbouwkundige randvoorwaarden zodanig vaststelt dat mensen daar iets mee kunnen; d.w.z. dat zij woonwensen met betrekking tot hun huis en de woonomgeving zelf (mede) kunnen invullen. Bouwsysteem Van der Breggen Bouw I.D. heeft zich tot taak gesteld om mensen een hanteerbaar instrument aan te bieden in de vorm van een flexibel bouwsysteem waarmee alle denkbare woonvormen te realiseren zijn. Met dit zogenaamde Maskerade systeem als bouwsteen voor de planontwikkeling van buurten en wijken kan een duurzame en levensloopbestendige woonsituatie voor de bewoners worden gegarandeerd. 2 * Van der Breggen Bouw i.d. heeft in Alphen aan den Rijn en Voorschoten in de periode 1996 t/m 2005 voor 4 woongroepen van gemiddeld 40 huishoudens woonprojecten (buurten) medeontwikkeld en ontworpen.
Maskerade Breedte 7200 Het Maskerade bouwsysteem* is gebaseerd op een inwendige woningbreedte van 7200 mm. Onderzoek en ervaring wijst uit dat deze breedtemaat de vrijheid biedt om individuele woonkwaliteit en flexibiliteit te garanderen. Groeiwoningen Leimuiden Flexibel casco Het bouwsysteem gaat uit van de maximale gebruiksmogelijkheden van een casco met twee bouwlagen met een breedtemaat van 7200 mm en een flexibele (veelvoud van 1200 mm) dieptemaat. Dit volume biedt plaats aan zowel starters-, zorg-, eengezins-, kangoeroe-, familie-, groeps-, woon/werk- enz. woningen, maar kan ook worden ontwikkeld tot een appartementencomplex met maximaal 4 bouwlagen. Daarnaast is het in het systeem mogelijk om op eenvoudige wijze de indeling van de woning te wijzigen of aan te passen aan een andere woonstijl of leefsituatie. In het demonstratieproject I.F.D. Bouwen in Drachten (I.F.D. Paviljoen) uit 2002 en de 20 zgn. groeiwoningen in Leimuiden uit 2003 is veel ervaring opgedaan om te komen tot het uiteindelijke product Maskerade Industrieel met een eigen gezicht Maskerade bestaat uit een casco (drager) dat wordt samengesteld uit houten geprefabriceerde elementen voor vloeren, wanden, (binnen-) gevels en daken. Deze elementen worden in één arbeidsgang geassembleerd tot woningen. Een volledig industrieel proces, vergelijkbaar met andere takken van industrie, met een hoogwaardige kwaliteit en een basisvoorzieningenpakket (installaties) afgestemd op de individuele wensen van de bewoners. De gevels en kapvormen zijn vrij en daardoor is de architectonische uitstraling eenvoudig af te stemmen op de wensen van bewoners en randvoorwaarden van de gemeente * Maskerade bouwsysteem.zie ook pag 22-23 Samenstelling elementen 3 I.F.D. Paviljoen, Drachten Voorbeeld project SEV 2002
Woonoppervlakte, volume en toepassing Externe flexibiliteit Groeiwoning B D Het systeem gaat uit van een volume in twee lagen, op te bouwen tot maximaal vier lagen, met een vaste netto breedtemaat van 7200 mm. Een vaste basisopbouw en vier standaard uitbreidingsmogelijkheden. Het totale volume kan hierdoor met ca. 80% worden vergroot. Deze uitbreidingsmogelijkheden kunnen al of niet direct bij de bouw worden meegenomen. Hierover kan per individuele woning cq. project worden beslist. Indelingsmogelijkheden Door de breedtemaat van 7200mm en met name door het toepassen van de zogenaamde Flexvloer *, kan de woning van binnen eenvoudig worden ingedeeld of later aangepast aan de wensen van de bewoners. + A= BASIS Groeiprincipe (uitbreidingsmogelijkheden) C 1200 7200 2400 Splitsen, samenvoegen en functieveranderingen Ook is het eenvoudig om de woningen achteraf te splitsen in twee appartementen, of samen te voegen met de naast liggende woningen. Functieveranderingen zijn door de breedtemaat en flexvloer eenvoudig te bewerktstelligen groeien inbreiden * De flexvloer is een holle houten systeemvloer, zie ook pagina 23. flexibiliteit 4
Type oppervlak doorsnede gebruiksmogelijkheden A Type A 86,4 m² Verdieping Begane grond 34,6 m² 51,8 m² starters (groei) woning cq. zorgwoning met een slaap- en badkamer op de begane grond. Type A+ 103,7 m² Verdieping Begane grond 43,2 m² 60,5 m² starters (groei) woning cq. twee mogelijkheden voor slaap- en badkamer op de begane grond. B Type B 103, 6 m² Verdieping Begane grond 51,8 m² 51,8 m² Eengezinswoning met verschillende mogelijkheden voor de eerste verdieping cq. zolderbereikbaarheid. Tevens mogelijkheid om op de begane grond naast de woonkamer een slaap- en badkamer te maken. Type B+ 121,0 m² Verdieping Begane grond 60,5 m² 60,5 m² Ruime eengezinswoning met diverse indelingsmogelijkheden. De woning kan worden uitgevoerd als zorgwoning met twee slaapkamers op de begane grond. C Type C 120,9 m² Verdieping Begane grond 51,8 m² 69,1 m² Eengezinswoning met een ruime begane grond. Naast de uitvoering als zorgwoning is het ook mogelijk hier twee appartementen te realiseren van 59,1m²(BG) en 101,6m². Type C+ 138,3 m² Verdieping Begane grond 60,5 m² 77,8 m² Ruime eengezinswoning met dezelfde mogelijkheden als onder C. Hier zijn twee appartementen mogelijk van 65,8m²(BG) en 110,3m². D Type D Type D+ 138,2 m² 155,6 m² Verdieping Begane grond Verdieping Begane grond 69,1 m² 69,1 m² 77,8 m² 77,8 m² Zeer ruime eengezinswoning met 5 tot 7 kamers. Daarnaast is het mogelijk in dit volume een zgn. kangoeroewoning of twee appartementen van 59,1m²(BG) en 118,9m² te maken. De grootste eengezinswoning met tevens goede mogelijkheden voor een kangoeroewoning, met twee woonkamers en tot 6 slaapkamers. Hier kunnen ook twee appartementen in worden gemaakt van 65,8m²(BG) en 127,8m². Het is tevens mogelijk op de verdieping twee kleine appartementen van 33,9m² te maken. 5
Starters groei woning Zorg-woning Woonoppervlak 86,4m² 6
Starters groei woning Zorg-woning1 Zorg-woning 2 Woonoppervlak 103,7m² 7
Eengezins 5k- woning Zorg-woning Woonoppervlak 103,6m² 8
Eengezinswoning Zorg-woning 1 Zorg-woning 2 Woonoppervlak 121m² 9
Eengezinswoning Zorg-woning 2 appartementen Woonoppervlak 120,9m² 10
Eengezinswoning Zorg-woning 2 Appartementen Woonoppervlak 138,3m² 11
Eengezinswoning Zorg-woning 2 Appartementen Woonoppervlak 138,2m² 12
Eengezinswoning Kangoeroe-woning 3 Appartementen Woonoppervlak 155,6m² 13
Meer mogelijkheden woon-werkwoning met zolder Klaslokaal/ kantoor Appartementen (complex) 14
Voorbeeldprojecten 1. IFD paviljoen (SEV demonstratieproject) - 2002 2. Groeiwoningen Leimuiden (groei-concept) - 2004 3. Woonzorgproject/ inloophuis Alphen aan den Rijn (terugbouwconcept) - 2005 4. Maskerade Veenendaal (SEV demonstratieproject) 2005/2006 5. Kappen te Marum 2005/2006 1 2 3 4 5 15
1. IFD-paviljoen, Drachten SEV demonstratieproject 2002 Drager-inbouw principe Externe flexibiliteit: mogelijkheid voor uitbouwen, opbouwen, serres en balkons Interne flexibiliteit: drager-inbouw principe. - woon/werkvorm - gezinswoning - zorgwonen 16
2. Groeiwoningen, Leimuiden Voorbeeldproject groeiconcept Oplevering 2004 21 starterswoningen met uitbouwmogelijkheden 17 eengezinswoningen 4 appartementen verschillende kleuren en materialen accentueren de variëteit in de gevels Keuze bewoners Maskerade 17
3. Woonzorgproject/ inloophuis, Alphen aan den Rijn gerealiseerd Voorbeeldproject terugbouw-concept Oplevering 2006 Verdiepingen Begane grond Het woonzorgproject/ inloophuis is ontworpen op basis van 5 eengezinswoningen en kan eenvoudig worden teruggebouwd Maskerade Basis 18
4. Maskerade, Veenendaal SEV demonstratieproject 2005-2006 Uitvoering 2006-14 groeiwoningen -24 flexibel in te delen appartementen De Legakkers Het Masker glaskap Het Masker Zuidgevel Tegelwerk 19
5. Onder de kap, Marum Prijsvraag 2005 - Uitvoering 2006-14 groeiwoningen. Type 2 onder 1 kap landschappelijk ingepast Groeien onder de kap gevelimpressie Basis Optie 20
1. Algemeen 2. Flexvloer 3. Installaties, energieverbruik en comfort 21
Algemeen Het bouwsysteem Het ontwerp van Maskerade is consumentgericht en daarmee ook duurzaam. Mensen gaan met een woning resp. woonomgeving waarbij zij zelf hebben mogen meedenken en participeren zuinig en dus duurzaam om. Als basismateriaal is voor het Maskerade systeem gekozen voor het gebruik van Noord Europees naaldhout. Dit wordt duurzaam geproduceerd en geeft slechts een geringe milieubelasting. Daarnaast hebben de volgende overwegingen een rol gespeeld: - de gunstige bouwfysische en sterkte eigenschappen - het is licht en goed bewerkbaar - eenvoudig en snel te assembleren op de bouwplaats - weinig mobiliteitsbelasting - zeer geschikt voor hergebruik Het bouwsysteem lage kosten- hoge kwaliteit Het systeem gaat uit van het assembleren van geprefabriceerde houten elementen, gebaseerd op gangbare efficiënte afmetingen van hout en plaatmateriaal. Door de hoge mate van prefabricage met gestandaardiseerde principedetails kan het casco (de opbouw) zeer concurrerend worden geleverd. De kwaliteit is veel hoger dan de traditionele wijze van bouwen doordat de elementen compleet met openingen (gevel), isolatie, leidingen in de fabriek worden getest en dan naar de bouwplaats worden vervoerd. Met de elementen kan zonder hulpconstructie maximaal 4 lagen worden gebouwd. Gevels en dakvorm Door de gekozen constructieopzet is de keuze van de gevelindelingen, het materiaal van het buitenblad (regenscherm) vrij. Ook is het mogelijk door gebruik te maken van de uitbreidingsmogelijkheid aan de voorzijde (1200mm) om verdiepte entrees, erkers en loggia s te maken. Bovengenoemde eigenschappen maken dat het systeem in iedere nieuwe of bestaande beeldkwaliteitsituatie kan worden ingepast. 3 3 2 1- bouwmuurelementen b x h x d = 2400 x 3000 x 160 mm 1 1 2- verdiepingsvloerelementen Flexvloer b x h x d = 2400 x 7200 x 400 mm 3- gevelelementen b x h x d = 7300 x 3000 x 220 mm 4- dakelementen vrije keuze 2 2 4 1 1 22
Flexvloer De vloer vormt de basis van het Maskerade bouwsysteem. Het is een holle houten systeemvloer, die als element van 2400 mm breed een vrije overspanning van 7200 mm eenvoudig kan overbruggen. In de vloer worden geprefabriceerde onderdelen van de installatie voor electra, ventilatie, verwarming, riolering en water opgenomen. Trillingen en geluid De vloer werkt, door de onderdelen te verlijmen, als een stijve plaat. In combinatie met een uniek ophangsysteem ontstaat een trillingsvrije vloer, waarbij ook het contactgeluid tot een minimum is teruggebracht. Door het toepassen van een zwevende dekvloer en een vrij hangend plafond is de vloer ook uitstekend geschikt als woningscheiding. Testen uitgevoerd bij TNO geven aan dat een geluidisolatie van 10dB eenvoudig haalbaar is verdiepingsvloer dakvloer Opbouw flexvloer Zwevende dekvloer (woningscheidend) Dekplaat verlijmd op samengestelde houten ligger Uitsparingen (t.b.v. leidingen en geluidsdemping) Isolatie Gipsplaat op veerrail (woningscheidend) 23
Installaties, energieverbruik en comfort Het bouwsysteem bestaat uit houten staanders, liggers en regels, afgedekt met plaatmaterialen. Er ontstaan op deze wijze dus holle ruimten in gevels, wanden, vloeren en daken die deels worden opgevuld met isolatiemateriaal maar waarin ook het leiding- en kanalenverloop wordt ondergebracht. Dit kan in de fabriek gebeuren, waardoor er in de bouw alleen maar afgemonteerd behoeft te worden. De schil Het Maskeradesysteem gaat uit van een goed geïsoleerde schil met de volgende Rc-waarden: vloer Rc = 4 m2 K/W gevel Rc = 4 m2 K/W dak Rc = 5 m2 K/W In de glasopeningen wordt standaard HR++ glas toegepast. Door deze Rc-waarden is het mogelijk om met een eenvoudige installatie voor ventilatie, verwarming en warmwater een EPC < 0,8 te realiseren. Installaties De installaties voor ventilatie, verwarming en warmwater zijn diverse opties denkbaar. Gezien de zeer geringe warmtevraag en de behoefte aan een goed ventilatiesysteem lijkt een combinatie van een (gebalanceerd) ventilatie/verwarmingssysteem gebaseerd op overdruk voor de hand. Systemen in in combinatie met natuurlijke ventilatie zijn eveneens goed mogelijk. Er kan uiteraard ook gebruik gemaakt worden gemaakt van passieve bronnen, zoals aardwarmte (warmtepomp) of zonne-energie (zonnecollectoren of photovoltaïsche cellen). Gemak dient de mens De installatie wordt zodanig uitgevoerd dat deze veel gebruiksvriendelijker is dan bij traditionele installaties het geval is. Daarnaast kunnen later naar behoefte eenvoudig wijzigingen worden doorgevoerd. Per vertrek kunnen zo bijvoorbeeld de ventilatie en verwarming op eenvoudige wijze door de gebruiker worden ingesteld. De elektra, data enz. aansluitingen bevinden zich in de speciaal ontworpen plintgoot, zodat de gebruiker zelf de plaats van deze voorzieningen eenvoudig kan bepalen en aansluiten. 24
Anders Bouwen Postbus 2119 2400 CC Alphen aan den Rijn T 0172-240444 F 0172-501600 breggenbouwid@hetnet.nl www.vanderbreggenbouwid.nl Met dank aan Maskerade Benelux Merkenbureau nr 1056760 Gedeponeerd 01-05-2003 Flexvloer Benelux Merkenbureau nr 1055622 Gedeponeerd 17-10-2005 Alsemgeest & Westerwoudt architekten B.V. Rotterdam Piode Ontwerp- en Adviesbureau BNA Energie en milieu Amersfoort Jansen Wesselink bv Constructeur Drachten 25