Ruim baan voor informele zorg Henk Nies Vilans, Kenniscentrum Langdurende Zorg, Utrecht - Zonnehuis Leerstoel Organisatie en beleid van zorg Vrije Universiteit Amsterdam 17 e Regionale Zorgconferentie 2014 Transmuraal Netwerk Midden-Holland 28 oktober 2014 Driestar Educatief, Gouda
Zorg: maatschappelijk vraagstuk Minder professionele oplossingen, meer burger oplossingen (civil society) Meer vrijwilligers, meer mantelzorg burgers in actie Decentralisaties en hervormingen: Jeugdwet, Participatiewet, Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Wet Langdurige Zorg, Zorgverzekeringswet, Passend Onderwijs de zorg komt naar u toe! Ingewikkeld? Makkelijker kunnen we het voor u niet maken! Wat betekent dat voor u?
In beweging
Welke categorie mantelzorger komt het meest voor? Zitten: Staan: Staan opzij: 65+ vrouw die voor haar echtgenoot zorgt 45+ dochter die voor haar zelfstandig wonende ouder(s) zorgt 40+ man die voor zijn inwonende moeder zorgt
Welke categorie mantelzorger komt het meest voor? Zitten: Staan: Staan opzij: 65+ vrouw die voor haar echtgenoot zorgt 45+ dochter die voor haar zelfstandig wonende ouder(s) zorgt 40+ man die voor zijn inwonende moeder zorgt
Mantelzorg of professionele zorg Zitten: Staan: Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen meer informele dan professionele zorg. Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen minder informele dan professionele zorg. Staan opzij: Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen ongeveer evenveel informele als professionele zorg.
Mantelzorg of professionele zorg Zitten: Staan: Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen meer informele dan professionele zorg. Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen minder informele dan professionele zorg. Staan opzij: Thuiswonende zorgbehoevende mensen krijgen ongeveer evenveel informele als professionele zorg.
Hoeveel vrijwilligers zijn er actief in de zorg en ondersteuning? Zitten: 150.000 Staan: 450.000 Staan opzij: 1.200.000
Hoeveel vrijwilligers zijn er actief in de zorg en ondersteuning? Zitten: 150.000 Staan: 450.000 Staan opzij: 1.200.000
Aantal uur vrijwilligerswerk in de zorg en ondersteuning gemiddeld per week? Zitten: Staan: Staan opzij: minder dan 1 uur per week meer dan 10 uur per week 4 à 5 uur per week
Aantal uur vrijwilligerswerk in de zorg en ondersteuning gemiddeld per week? Zitten: Staan: Staan opzij: minder dan 1 uur per week meer dan 10 uur per week 4 à 5 uur per week
De koning heeft gesproken
. we gaan naar een participatie-samenleving
De participatie-samenleving: die is er al!
Begrippen Vrijwilligers en mantelzorgers: informele zorg (en ondersteuning): Beiden: geen salaris Mantelzorg: contact vanuit relatie met cliënt Mantelzorg intensief, langdurig, ingerold Familie en andere bekenden uit sociale netwerk minder intensief, op verzoek, makkelijker nee te zeggen Vrijwilligers: contact vanuit organisatie Vrijwilligers op eigen initiatief Geleide vrijwilligers gestimuleerd, met opdracht gericht op participatie (maatschappelijke stage, re-integratie, langdurige werkloosheid) Formele zorg: Salaris Contact vanuit organisatie of zelfstandig gevestigd: Diversificatie in functies Richtlijnen en kwaliteitseisen
Nog meer cijfers: vrijwilligers 450.000 vrijwilligers in de zorg 250.000 bij vrijwilligersorganisaties 100.000 in verzorgings- en verpleeghuizen 50.000 in gehandicaptenzorg 30.000 in geestelijke gezondheidszorg 20.000 in ziekenhuizen 30.000 bij MEE organisaties 30.000 in andere projecten Economische waarde voor de zorg: ca. kwart miljard Euro per jaar
Wat doen vrijwilligers in de zorg? (bron: Vilans) Bezoek vrijwilligers Vrijwilligers voor praktische werkzaamheden Vrijwilligerswerk voor psychosociale begeleiding onder geestelijke verzorging van ziekenhuis Vrijwilligerswerk voor ziekenomroep Vrijwilligers binnen zelfhulpgroepen en lotgenotencontacten: steun bij informatie en advies, verwerkingsproblemen Weinig huishoudelijke zorg of persoonlijke verzorging Blijft het daarbij?
Waarom vrijwilliger zijn? (bron: Movisie) Plezier in vrijwilligerswerk (92%) Nieuwe inzichten (58%) Belangrijk om andere mensen te helpen (55%) Al doende nieuwe dingen leren (53%) Gevoel ergens belangrijk voor te zijn (49%). Prettige afleiding van eigen problemen (34%) Staat goed op CV (33%) Carrière en leren vaker bij jongeren In zorg/hulpverlening: vooral normen en waarden uitdragen (vooral bij hoger opgeleiden) Mensen met lagere opleiding: verminderen negatieve omstandigheden en gevoelens Vrouwen meer in de zorg en hulpverlening
In beweging
Mantelzorg en werk Zitten: Staan: De tijd die mensen aan mantelzorg besteden hangt nauwelijks samen met arbeidsduur. De tijd die mensen aan mantelzorg besteden hangt sterk samen met arbeidsduur..
Mantelzorg en werk Zitten: Staan: De tijd die mensen aan mantelzorg besteden hangt nauwelijks samen met arbeidsduur. De tijd die mensen aan mantelzorg besteden hangt sterk samen met arbeidsduur.
Mantelzorg en werk Zitten: Staan: 10% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen. 1% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen. Staan opzij: 5% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen.
Mantelzorg en werk Zitten: Staan: 10% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen. 1% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen. Staan opzij: 5% van de werknemers neemt kort of lang verlof op om mantelzorg te verlenen.
Mantelzorg en belasting Zitten: Staan: Mensen die met mate mantelzorg bieden worden daar gelukkiger van. Mensen die veel mantelzorg bieden worden daar gelukkiger van. Staan opzij:mensen die met mate mantelzorg bieden, in combinatie met vrijwilligerswerk en betaald werk worden daar gelukkiger van.
Mantelzorg en belasting Zitten: Staan: Mensen die met mate mantelzorg bieden worden daar gelukkiger van. Mensen die veel mantelzorg bieden worden daar gelukkiger van. Staan opzij:mensen die met mate mantelzorg bieden, in combinatie met vrijwilligerswerk en betaald werk worden daar gelukkiger van.
Nog meer cijfers: mantelzorg (SCP, 2013) In 2012: ruim 1,5 miljoen actieve mantelzorgers: mensen (19+) die intensief (> 8 uur pw) of langdurige (> 3 maanden) hulp geven. Zowel langdurige als intensieve hulp door 1.1 miljoen mensen. Het aantal mantelzorgers zal naar verwachting tot 2025 met 5% stijgen. Het merendeel van de mantelzorgers is vrouw (60%). Mannelijke mantelzorgers: minder direct, meer ondersteunend. De helft van de mantelzorgers is tussen de 45 en 65 jaar. 50+: 31% verleent mantelzorg, gemiddeld ruim 14 uur per week. 65+: 15% verleent mantelzorg, gemiddeld zes uur per week. Inzet mantelzorg vertegenwoordigt een waarde van 7 miljard p.j.
Mantelzorg: aan wie? Hulp aan (schoon)ouders (ruim 1 miljoen in 2008). Bijna één op de drie mantelzorgers partner of kind (750.000). Van mantelzorgers van 55+ is 10% vriend(in) en 9% buurman/vrouw: geen persoonlijke verzorging. Eén op de acht mantelzorgers geeft hulp aan een persoon die in een verzorgings- of verpleeghuis verblijft.
Mantelzorg: altijd fijn? Vaak wel: Plichtsgevoel, liefde, zingeving, vanzelfsprekendheid. Voor mantelzorgers van partners: liefde en genegenheid. Kinderen: meer plicht. Vrienden of buren: meer vrije keuze. Minder stress igv motiverende relatie. Houdt mensen actief en in goede conditie. Uitstel van opname in een zorginstelling. Zorg delen helpt. Ondersteuningsprogramma s voor mensen met dementie helpen.
Mantelzorg: altijd fijn? Vaak niet: Participatie en huishoudelijke taken moeilijker. Zware overbelasting: geen weg terug. Negatieve effecten op gezondheid, levensverwachting. Verwaarlozing, verkeerde behandeling, mishandeling. Gedragsproblematiek bijzonder lastig. Voor allochtone mantelzorgers moeilijker: beginnen eerder, minder geïnformeerd. Kosten en gederfde inkomsten. Werkende mantelzorgers leveren veel vrije tijd in, nemen nauwelijks verlof op.
Oud: Van oud naar nieuw?! Primaat bij formele zorg, afgeperkt domein voor mantelzorgers en vrijwilligers Gescheiden werelden professionele en informele zorg/vrijwilligers Informeel netwerk ondersteunen en overnemen Vrijwilligers verdringen banen Nieuw? Samenspel informele zorgverleners en formele zorgverleners/ ondersteuners: andere verhoudingen Zelfredzaamheid en samenredzaamheid Meer focus op mogelijkheden en behoeften van informeel netwerk Keuzes in betaalde ondersteuning: semi-professionals? Nieuwe vormen van vrijwilligerswerk Nieuwe vormen van matching: marktplaats? Burgerinitiatieven
Uitdagingen Vraagverlegenheid: onzichtbaar en niet tot last zijn. Meeste gemeenten bieden mantelzorgers ondersteuning: informatie, advies, respijtzorg, voorlichting/training en emotionele ondersteuning: bereiken ze de doelgroepen? Beperkt beroep op ondersteuning door mensen uit christelijk-reformatorische en islamitische gemeenschappen. Mantelzorgers en professionals werken meer naast elkaar dan mét elkaar. Mantelzorgers en vrijwilligers delen weinig zorg met elkaar.
Participatiesamenleving Er is al een enorme hoeveelheid informele zorg. Het gaat niet om óf professioneel óf informeel Het gaat om samenspel tussen professioneel en informeel Participatie in maatschappelijk verkeer Participatie in besluitvorming: eigenaarschap Participatie vinden velen prettig: het is niet een must voor iedereen Diversiteit in populatie diversiteit in aanpak Gaat niet vanzelf: maatschappelijke investeringen We moeten zuinig zijn op informele zorg!
Dank u wel voor uw aandacht! Henk Nies 030-7892308 h.nies@vilans.nl www.vilans.nl