Uitvoering Signaaldocument Antillianen April 2008 Inleiding In mei 2007 heeft de Antilliaanse gemeenschap van Nijmegen het Signaaldocument opgesteld. In het document benoemt de Antilliaanse gemeenschap actie- en verbeterpunten ten aanzien van het Antillianenbeleid voor zowel de gemeente als de eigen organisaties. Het document is het resultaat van twee bijeenkomsten, die op initiatief van het college zijn georganiseerd voor alle Antilliaanse organisaties, kerken en hun achterban. Het doel was de Antilliaanse gemeenschap beter te betrekken bij het gemeentelijke Antillianenbeleid. Voor de uitvoering van het Signaaldocument is in de Perspectiefnota 2008-2011 150.000 op jaarbasis uitgetrokken. In het Signaaldocument worden aandachtspunten benoemd op tien onderwerpen en leefgebieden. Het afgelopen jaar is al het een en ander in uitvoering gebracht. De genoemde aandachtspunten kunnen echter niet allemaal en niet allen tegelijk worden uitgevoerd. In deze notitie wordt per onderwerp of leefgebied ingegaan op de signalen en aandachtspunten. We beschrijven de huidige stand van zaken ten aanzien van de uitvoering en de wijze waarop we deze uitvoering willen voortzetten. Eveneens geven we per leefgebied aan of we voor de uitvoering een beroep doen op de aanvullende middelen uit de Perspectiefnota 2008-2011. 1. Sociale Kaart De Antilliaanse organisaties geven in het Signaaldocument aan dat het wenselijk is de relevantie zorg- en welzijnsinstellingen voor de Antilliaanse gemeenschap in kaart te brengen. Ze leggen deze vraag neer bij de gemeente. Wij willen aan deze wens tegemoet komen en zoeken voor de uitvoering aansluiting bij de lopende initiatieven op dit gebied, te weten de sociale kaart WMO en de ontwikkeling van de sociale kaart Inburgering. We zullen de Antilliaanse organisaties betrekken bij de verdere invulling van deze sociale kaarten. Hieraan zijn geen extra kosten verbonden. 2. Sociale Kaart Antilliaanse organisaties De Antilliaanse organisaties hebben aangegeven zelf ook een sociale kaart van hun eigen organisaties en activiteiten te willen maken. De koepelorganisatie Solaan ontvangt hiervoor in 2008 op grond van de Verordening Allochtone Zelforganisaties een subsidie voor communicatieactiviteiten. 3. Steunpunt A/A organisaties Deze prioriteit valt uiteen in twee aandachtpunten: een laagdrempelig steunpunt voor Antillianen en een accountfunctie Antillianen bij de gemeente. 3. 1. Steunpunt /intermediaire functie Eén van de belangrijkste aandachtpunten die vanuit de Antilliaanse gemeenschap naar voren wordt gebracht, is de behoefte aan laagdrempelige, snelle en concrete hulpverlening. De drempel voor het vragen van hulp is vaak groot en het vertouwen in de hulpverlening laag. We vinden het noodzakelijk de intermediaire functie, die een schakel vormt tussen Antilliaanse hulpvragers en de daadwerkelijke hulp- en dienstverlening, te versterken. Binnen de projecten van het Bestuurlijk Arrangement is al een laagdrempelige ingang gerealiseerd voor de doelgroep jongeren/jongvolwassenen. Voor de overige doelgroepen dient dit nog te 1
worden versterkt. Na overleg met de Antilliaanse organisaties, Antilliaanse sleutelfiguren en de uitvoerders van de projecten van het Bestuurlijk Arrangement, willen we dit op twee manieren vormgeven: 1. door versterking van het reeds bestaande laagdrempelige spreekuur voor Antillianen bij het Inter-lokaal in de Meijhorst. Momenteel wordt dit spreekuur ingevuld met een werkervaringsbaan. Vooral de toeleiding naar meer gespecialiseerde zorg- en dienstverlening is een belangrijke taak; de eigen activiteiten beperken zich vooral tot de eenvoudige hulpvragen. Een belangrijke voorwaarde voor de versterking van het spreekuur is dat de uitvoering wordt verzorgd door Antilliaanse hulpverleners. We stellen voor op jaarbasis 40.000 in te zetten voor de versterking van dit laagdrempelige steunpunt Antillianen. 2. door inkoop van snelle, laagdrempelige en op de Antilliaanse problematiek toegesneden hulpverlening gericht op multiproblematiek. Deze hulpverlening dient nauw aan te sluiten bij de projecten van het Bestuurlijke Arrangement en het laagdrempelige steunpunt bij Inter-lokaal. Specifieke aandachtspunten zijn: wantrouwen en gevoelens van achterstelling, veelal in combinatie met psychische/psychiatrische problematiek. Een belangrijke voorwaarde voor de uitvoering is dat er hulpverleners van Antilliaanse herkomst bij betrokken zijn. We stellen voor jaarlijks 50.000 te reserveren voor de inkoop van specifiek op Antillianen gerichte laagdrempelige hulpverlening bij onder meer de NIM en de GGz. 3.2. Accountfunctie gemeente De Antilliaanse organisaties geven in het Signaaldocument tevens aan de gemeentelijke organisatie ondoorzichtig te vinden. Ze hebben te maken met verschillende bestuurders, directies en beleidsprogramma s. Op subsidiegebied hebben ze te maken met verschillende deelverordeningen. De afhandeling van subsidies vindt men onduidelijk; de Antilliaanse organisaties vragen daarom om één contactpersoon. Om meer helderheid te brengen in de relatie tussen gemeente en Antilliaanse gemeenschap, hebben we al in 2007 een nieuwe werkwijze ingevoerd. Voor het Antillianenbeleid is wethouder Scholten het bestuurlijke aanspreekpunt; het programma Integratie & Emancipatie is daarbij leidend. Verder is een ambtelijke accountfunctie ingericht bij de directie Inwoners. Voor de subsidies aan de Antilliaanse zelforganisaties geldt dat deze vanaf 2008 worden verstrekt op basis van de deelverordening Allochtone zelforganisaties. Ook de Antilliaanse kerken kunnen, voor activiteiten met een sociaal maatschappelijke doelstelling, een beroep doen op deze deelverordening. Voor de Antilliaanse zelforganisaties is een voorlichtingsbijeenkomst gehouden over de deelverordening. Bij belangstelling wordt deze voorlichting eveneens aan de Antilliaanse kerken verstrekt. Om de samenwerking met de Antilliaanse gemeenschap te bekrachtigen en te bestendigen heeft wethouder Scholten namens het college in 2007 eveneens een formeel bestuurlijk overleg ingesteld met de koepelorganisatie SOLAAN. Dit overleg vindt 2x per jaar plaats. Daarnaast is er periodiek ambtelijk overleg. Agendapunten vormen onder meer: het Bestuurlijk Arrangement Antilliaanse risicojongeren, het Signaaldocument, de gesubsidieerde activiteiten van de zelforganisaties en overige relevante (beleids-) ontwikkelingen. Tevens onderhoudt de gemeente contact met Antilliaanse organisaties en groepen die zich niet hebben aangesloten bij de Antilliaanse koepelorganisatie. 4. Opvoedingsondersteuning De projecten van het Bestuurlijke Arrangement Antilliaanse risicojongeren richten zich vooral op jongeren en jongvolwassenen. Een belangrijk signaal van de Antilliaanse gemeenschap is dat er meer aandacht moet zijn voor het voorkomen van problemen, door middel van opvoedingsondersteuning. Op dit gebied lopen in de gemeente verschillende projecten en aanpakken, uiteenlopend van Kijk op de Kleintjes tot het inzetten van gezinscoaches in multiproleemhuishoudens. Hierop willen we aansluiten. In de komende tijd gaan we inventariseren hoe het bereik en het succes van het huidige aanbod is bij Antilliaanse ouders en hun kinderen. Op basis daarvan 2
bepalen we op welke wijze verbetering kan worden gebracht, bijvoorbeeld door het verbeteren van de toeleiding of juist door het ontwikkelen van nieuwe methoden. Door Antilliaanse sleutelfiguren wordt, naast jonge moeders, bijvoorbeeld ook gewezen op jonge vaders en grootmoeders als aangrijpingspunt voor de opvoedondersteuning. Voor het organiseren van nieuwe of aanvullende opvoedingsondersteuning specifiek voor (en door) Antillianen willen we jaarlijks maximaal 40.000 inzetten. 5. Organisatievorming Er is een aantal Antilliaanse zelforganisaties en kerkelijke genootschappen in Nijmegen dat culturele en maatschappelijke activiteiten en opvang organiseert voor hun achterban. Ze geven aan dat de onderlinge afstemming en samenwerking kan worden verbeterd. Dit vinden wij in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de organisaties zelf. Een belangrijk aandachtspunt is de draagkracht van de vrijwilligers. Men geeft aan dat veel neerkomt op de schouders van weinigen. Er is behoefte aan professionele ondersteuning en deskundigheidsbevordering. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de gemeente. We erkennen het belang van een actieve gemeenschap. Via de deelverordening Allochtone Zelforganisaties bieden wij financiële ondersteuning aan de organisaties en kerkgenootschappen voor het organiseren van sociaal maatschappelijke activiteiten. Ook voor kadertraining voor vrijwilligers kunnen de organisaties een beroep doen op deze deelverordening, hetgeen ook al de praktijk is. Verder willen we de zelforganisaties stimuleren en ondersteunen bij het verbeteren van het contact met de achterban, het werven van actieve leden en het ontplooien van meer activiteiten. Hiervoor continueren we de huidige ondersteuning van het opbouwwerk en zetten we, waar nodig, aanvullend jongerenwerk of andere professionele ondersteuning in. Aandachtspunten zijn: positieve voorbeeldfiguren en aansluiten bij datgene waar Antillianen trots op zijn, bijvoorbeeld sport. Verder stellen we voor het beheer van wijkcentrum Dukenburg te versterken met een sociale beheerder van Antilliaanse herkomst die in het kader van een werkervaringsbaan (web) de activiteiten van de Antilliaanse organisaties kan ondersteunen. Voor het versterken van de organisaties en het uitbreiden van de activiteiten trekken we op jaarbasis maximaal 20.000 uit. Hiervan wordt ook de nieuwsbrief bekostigd, die de gemeente in samenwerking met de Antilliaanse organisaties weer zal uitbrengen. 6 Onderwijs Door de Antilliaanse gemeenschap wordt van de gemeente gevraagd aandacht te besteden aan de taalachterstand van Antillianen en het voorkomen van voortijdig schooluitval. In het bestuurlijk Arrangement Antilliaanse risicojongeren wordt reeds voorzien in extra inzet van een leerplichtambtenaar voor Antilliaanse scholieren die verzuimen. Verder willen we voor dit onderwerp aansluiten bij onze reguliere aanpak voortijdig schoolverlaten. Aandachtspunt daarbij is de registratie. Momenteel is het niet mogelijk het aantal voortijdige schoolverlaters van Antilliaanse herkomst secuur te achterhalen. Omdat Antillianen niet onder de wet inburgering vallen, worden er momenteel aanvullende taaltrajecten ontwikkeld door het ROC Nijmegen specifiek voor Antilianen. In het coalitieakkoord zijn daarvoor middelen beschikbaar gesteld. In nauw overleg met de Antilliaanse gemeenschap zijn twee doelgroepen aangewezen die in aanmerking komen: 1. deelnemers aan de re-integratietrajecten van Werk&Inkomen, één van de projecten van het Bestuurlijk Arrangement; 2. Antillianen met een laag opleidingsniveau die maatschappelijk niet actief zijn. Vooral bij de tweede doelgroep zal voor de lessen worden aangehaakt bij de eigen activiteiten van de zelforganisaties, bijvoorbeeld bij de computerlessen voor ouderen. Een Antilliaanse vrijwilliger met kennis van het Papiaments ondersteunt de docent van het ROC. Overigens zal op verzoek van de Antilliaanse sleutelfiguren naast basiskennis Nederlandse taal ook aandacht worden besteed aan het culturele aspect van taal: hierbij gaat het niet alleen om de letterlijke betekenis, maar ook om het gebruik van taal door Nederlanders en Antillianen en de achterliggende bedoelingen en betekenissen. Ook voor de eerste 3
doelgroep vormt aandacht voor deze sociaal-culturele aspecten van het taalgebruik op de werkvloer een belangrijk onderdeel van een succesvol re-integratietraject. 7. Werk en Inkomen De Antilliaanse gemeenschap geeft aan dat de doelgroep die in aanmerking komt voor de reintegratietrajecten van Werk&Inkomen (W&I) baat heeft bij een intensieve begeleiding op de werkplek en outreachend werken door een begeleider. Het W&I-project van het Bestuurlijke Arrangement heeft zich ondertussen volop bewezen. Zo zijn in 2007 22 bemiddelingen naar werk, 11 bemiddelingen naar een participatiebaan en 3 bemiddelingen naar een opleiding gerealiseerd. De re-integratiespecialisten van het project begeleiden alleen Antilliaanse cliënten met multiproblemen en beschikken over extra tijd en middelen voor de begeleiding en het ontwikkelen van een professioneel netwerk. De aanpak is gaandeweg uitgebreid: naast Antilliaanse jongeren kunnen nu ook cliënten tot 40 jaar van de aanpak gebruik maken. Op basis van de wensen van de Antilliaanse gemeenschap in het Signaaldocument en de eigen ervaringen is de aanpak bij W&I het afgelopen jaar verder ontwikkeld. Zo wordt met succes gebruik gemaakt van een Antilliaanse begeleider- /outreacher. Ook wordt actief gezocht naar robuuste werkgevers die in ruil voor extra begeleiding door W&I Antillianen in dienst nemen die elders moeilijk te handhaven zijn. De eerste successen zijn reeds geboekt. Tot slot sluiten we met het Antillianenproject aan op pilots en projecten die wonen, werken en leren combineren, bijvoorbeeld het project van Iriszorg waar met behoud van uitkering werkervaring wordt opgedaan. We willen deze succesvolle aanpak continueren en verder ontwikkelen. Ook door in de re-integratietrajecten nog meer gebruik te maken van specifiek op Antillianen toegesneden hulpverlening (zie paragraaf 3). 8. Overlast en criminaliteit In het Signaaldocument vraagt de Antilliaanse gemeenschap aandacht voor een aantal zaken op het gebied van overlast en criminaliteit: een goede opvang van ex-gedetineerden, meer vrijetijdsactiviteiten voor jongeren en meer aandacht voor het drugsgebruik en de psychische problemen van jongeren en ex-gedetineerden. Ook wordt een signaal afgegeven dat het wapenbezit lijkt toe te nemen. In de projecten van het Bestuurlijk Arrangement wordt reeds flink ingezet op de Antilliaanse risicojongeren. In het Drang- en Dwangproject door stichting Reclassering Nederland stromen jaarlijks tien jongeren in die een strafbaar feit hebben gepleegd. Ze worden begeleid bij hun problemen, met het justitiële traject als stok achter de deur. Sinds het opstellen van het Signaaldocument is ook het project Outreachend Jongerenwerk van Iriszorg goed op gang gekomen. In dit project worden Antilliaanse jongeren en jongvolwassenen begeleid en toegeleid naar reguliere dienst- en hulpverlening of trajecten W&I. In de aanpak wordt naast het regelen van materiele zaken aandacht geschonken aan bijvoorbeeld druggebruik en psychische problematiek. De samenwerking met Inter-lokaal, NIM Maatschappelijk Werk, Jeugdzorg en overige onderdelen van Iriszorg krijgt steeds meer vorm. Dit heeft ook in de komende periode prioriteit. In paragraaf 3 hebben we reeds aangegeven waar nodig meer specifiek op Antillianen toegesneden hulpverlening te willen inkopen. En in paragraaf 5 hebben we reeds aandacht geschonken aan vrijetijdsactiviteiten voor de risicojongeren. Overigens mag de inzet van de politie hier niet onvermeld blijven. Bij de politie Gelderland Zuid is een aandachtsfunctionaris Antillianen aangesteld, die naast de reguliere taken verantwoordelijkheid draagt voor het leggen en onderhouden van goede contacten met de Antilliaanse gemeenschap, de professionals van het Bestuurlijk Arrangement en de risicojongeren zelf. Deze functionaris speelt een belangrijke rol in de gezamenlijke en integrale aanpak van het Bestuurlijk Arrangement, zowel uit preventief als repressief oogpunt. In samenwerking met de gemeente is door de politie tevens onderzoek verricht naar het wapenbezit onder Antillianen. We zijn blij te kunnen melden dat er geen aanwijzingen zijn gevonden van grootschalig wapenbezit onder Antillianen. Tot slot is de afgelopen periode vanuit de projecten van het Bestuurlijk Arrangement in samenwerking met de politie aandacht besteed aan de begeleiding en opvang van ex-criminelen en ex- 4
gedetineerden van Antilliaanse komaf. Deze aanpak willen we continueren en versterken door aansluiting te zoeken bij onze reguliere aanpak veelplegers en nazorg exgedetineerden. 9. Wonen en Buurt De Antilliaanse gemeenschap geeft aan dat het integratieproces niet afgedwongen kan worden, maar dat er wel voorwaarden kunnen worden geschapen om het proces van beide kanten sneller te laten verlopen. Ze doet een beroep op de gemeente om hen te ondersteunen bij het stimuleren van de deelname van Antilliaanse bewoners aan wijkactiviteiten. Verder kan met het woningmarktbeleid een grotere spreiding van de Antilliaanse inwoners over de gemeente worden bereikt. In paragraaf 5 hebben we aangegeven de Antilliaanse organisaties en vrijwilligers te willen ondersteunen. Niet alleen met het oog op activering binnen de eigen gemeenschap, maar ook met het oog op activering en deelname aan activiteiten in de eigen wijk/buurt. We willen daarbij de nadruk leggen op het stimuleren van de ouderbetrokkenheid via de Openwijkschool. Overigens zullen we vanuit het Antillianenbeleid geen directe actie ondernemen gericht op het spreiden van de Antilliaanse bewoners over de gemeente. 10. Onderzoek gemeenschap De Antilliaanse gemeenschap vraagt de gemeente tot slot periodiek informatie te verzamelen over de Antilliaanse gemeenschap om zodoende kennis te kunnen nemen van mogelijke ontwikkelingen. In de Integratiemonitor worden Antilliaanse inwoners reeds apart benoemd. Ook in het kader van het Bestuurlijke Arrangement wordt specifieke informatie over Antillianen verzameld, bijvoorbeeld het aantal uitkeringsgerechtigden. In het kader van het vervolg op het Bestuurlijke Arrangement 2005-2008, zullen we dit jaar onderzoeken of aanvullende informatie noodzakelijk is en op welke wijze we dit kunnen verzamelen. 5