LANDSCHAPPELIJKE INPASSING zonnepanelenpark Kreekrak Rilland februari 2015 Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland
INHOUD 1. Inleiding aanleiding huidige situatie 2. Landschapsanalyse beelden situatie landschappelijk kader landschapsanalyse 3. Zonnepanelenpark analyse zonnepanelenpark referentiebeelden zichtbaarheidsanalyse 4. Landschappelijke inpassing visie plan principeprofielen Bijlagen: overzichtstekening A3 profielentekening A3 Colofon Initiatiefnemer: In opdracht van: In samenwerking met: Landschappelijke inpassing: Buro Ruimte & Groen Plein 19 4454 AS Borssele Tell. 0113-354074 Maatschap Hopmans Gemeente Reimerswaal Cofely Energy & Infra B.V. RuimtelijkAdviesBureau Zweistra & Van Gurp Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 2
1. INLEIDING Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 3
AANLEIDING Maatschap Hopmans te Woensdrecht participeert in het windmolenpark Kreekraksluis (gemeente Reimerswaal) en wil de bedrijfsactiviteiten uitbreiden. Door de realisatie van een zonnepanelenpark wordt de windenergie aangevuld met zonne-energie. Wind- en zonne-energie gaan prima samen. In de winter wordt er relatief veel energie opgewekt met windmolens, in de zomer kunnen de zonnepanelen voor een maximaal rendement zorgen. Het beoogde park heeft een maximale capaciteit van ongeveer 6000 MW en een oppervlakte van ca. 8 hectare. De locatie ligt in een gebied met grootschalige infrastructurele werken met o.a. het Schelde-Rijnkanaal met bruggen en dijken en energievoorzieningen in de vorm van windmolens. Het perceel is nu in gebruik als landbouwgrond. Deze landbouwgrond is minder geschikt voor agrarische teelten door o.a. de bodemopbouw. De gronden zijn zeer droogtegevoelig. De gemeente Reimerswaal staat positief tegenover het genoemde voornemen. De gemeente vindt het een unieke kans om het hele jaar rond, op een duurzame manier, energie op te wekken. Verder heeft de provincie Zeeland toegezegd dit project te ondersteunen. Om een omgevingsvergunning voor het zonnepanelenpark te verkrijgen is, in opdracht van de gemeente Reimerswaal, Buro Ruimte & Groen te Borssele gevraagd een deskundig advies uit te brengen voor de landschappelijke inpassing. In overleg met Cofely Energy & Infra B.V. en de initiatiefnemer is dit advies tot stand gekomen. Bij een dergelijk project met zonnepanelen in een open polderlandschap moet rekening gehouden worden met de visuele en landschappelijke aspecten. Het geheel moet kwaliteitsvol worden ingepast in het bestaande landschap. Dit rapport geeft aan hoe de inpassing in het landschap gestalte kan krijgen, en is als volgt opgebouwd: Als eerste wordt de huidige situatie van de beoogde locatie in beeld gebracht en toegelicht. Daarna volgt een analyse van het landschap. Vervolgens wordt er kort toegelicht met welke basisonderdelen het zonnepanelenpark wordt opgebouwd en wat dit voor effect heeft op de omgeving. Na deze analyses is er een visie opgesteld betreffende de landschappelijke inpassing van het initiatief. Deze visie is uitgewerkt in een inrichtingsplan met principeprofielen en een aantal impressies van het zonnepanelenpark in relatie tot de omgeving. Impressie zonnepanelenpark, begraasd door schapen Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 4
HUIDIGE SITUATIE Rilland situering Westerschelde A58 Schelde-Rijnkanaal Schelde- Rijnkanaal Planlocatie Windturbine Kreekrakweg SITUERING De planlocatie is gelegen in de provincie Zeeland, binnen de gemeente Reimerswaal. Het dichtstbijzijnde dorp is de kern Rilland. Aan de westkant van het perceel loopt het Schelde-Rijnkanaal. Het perceel grenst aan de kanaaldijk, tussen de kanaaldijk en het perceel loopt een brede sloot. Aan de noordzijde liggen aangrenzende landbouwgronden. Aan de oostkant ligt de Kreekrakweg, die voornamelijk gebruikt wordt door landbouwverkeer. In de zuidoosthoek van het perceel is een woning aanwezig met bijgebouwen voor agrarische doeleinden. Aan de zuidkant loopt de Vierlingweg en wordt het perceel aan het zicht onttrokken door een dijkje. Windturbine De rij windturbines langs het Schelde- Rijnkanaal is erg bepalend voor het beeld. Twee van deze windturbines staan op de beoogde locatie. Kanaaldijk Woning + bedrijfsgebouwen N Vierlingweg met dijkje luchtfoto huidige situatie (met contouren locatie) bebouwing Kreekrakweg 2, met windturbines Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 5
2. LANDSCHAPSANALYSE Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 6
BEELDEN SITUATIE zicht vanaf de Bathseweg (sterk vergroot) zicht vanaf Bathseweg (brug) zicht vanaf de Vierlingweg zicht vanaf de Kreekrakweg Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 7
LANDSCHAPPELIJK KADER CULTUURHISTORISCHE WAARDE Eeuwenlang lag er een geul tussen de provincies Zeeland en Noord- Brabant. Deze geul droeg de naam Kreekrak. In de tweede helft van de 19 e eeuw werd er een spoorwegverbinding gemaakt die de twee provincies aan elkaar verbond. Tot die tijd lagen Brabant en Zeeland los van elkaar. Rond 1923 werd door de aanleg van de Kreekrakpolder de Kreekrak geul ingepolderd. De planlocatie ligt in deze jonge, recent drooggelegde polder. Opvallend is het rechtlijnige polderpatroon, her en der zijn kreekrestanten aanwezig die door hun grillige verschijningsvorm contrasteren met het rechtlijnige polderpatroon. Deze grillige kreekrestanten zijn relicten van de vroegere buitendijkse geulenstructuur. Vanaf de oostzijde werden er kleine stukken tegelijk ingepolderd, terwijl er vanaf de westzijde grote, langwerpige percelen drooggelegd werden. In het huidige landschap is dit nog af te lezen aan de verkavelingstructuur en de aanwezigheid van dijken. De aanwezige dijken lopen van noord naar zuid. Verder valt het open karakter van het gebied op. De polders zijn vlak en uitgestrekt. Door het ontbreken van opgaande beplantingselementen en bebouwing bepalen vooral de dijken en infrastructurele werken het beeld. De cultuurhistorie is uit de gelaagdheid van het landschap af te lezen. De eerste laag hierbij wordt gevormd door het oorspronkelijke geulenpatroon (1) wat nog zichtbaar is in met name de hoogteligging. Bij de inpoldering is er een nieuwe structuur toegevoegd en is een polderpatroon ontstaan met een strak patroon van sloten, wegen, dijken en kavelgrenzen (2). Een laag die de laatste decennia is toegevoegd, zijn de hedendaagse toevoegingen zoals de infrastructurele werken, de windmolens, etc (3). Een zonnepanelenpark kan ook gezien worden als een hedendaagse toevoeging aan dit landschap. verkavelingsstructuren en inpolderingsjaartallen hoogtekaart AHN met zichtbaar geulenpatroon. Kaart 1916 met geul Kreekrak 3. 1. 2. gelaagdheid van het landschap Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 8
LANDSCHAPSANALYSE KARAKTERSTIEKEN Het geplande zonnepanelenpark ligt net voorbij de overgang van het meer besloten Brabantse land naar het uitgestrekte Zeeuwse polderland. De bundeling van infrastructurele werken (kanaal, windmolens, bruggen, etc.) benadrukken de entree tot Zeeland. Deze lijnen markeren tevens, op het punt waar Zuid- Beveland op zijn smalst is, de doorgang voor de scheepvaart van Antwerpen naar Rotterdam. De volgende elementen zijn bepalend in het landschappelijke beeld van het plangebied: A) POLDERLANDSCHAP B) INFRASTUCTURELE WERKEN A) POLDERLANDSCHAP Karakteristieke elementen: Dijken met dijkbeplantingen De aanwezige dijken geleden de ruimte. Sommige dijken zijn beplant met bomen. De dijken vertellen het verhaal van de inpoldering. Een van deze cultuurhistorische dijken vormt de begrenzing van het plangebied aan de zuidzijde. Deze dijk is onbeplant. Rechtlijnige en grootschalige verkavelings- en wegenstructuur Kenmerkend voor het polderlandschap zijn de rechte wegen en de grootschalige verkavelingen.. Aan de oostzijde van het Schelde-Rijnkanaal zijn de percelen sterker versnipperd dan aan de westzijde, daar liggen juist grotere, rechthoekige percelen. Landschapstructuurkaart (bron: Veenenbos en Bosch ontwerpvisie windpark kreekraksluizen waar de wind waait ) Erfbeplantingen als eilanden in de open ruimte In het gebied zijn relatief weinig boerderijen/erven aanwezig. De erven die er zijn, zijn veelal beplant en vormen daardoor eilanden in het open polderlandschap. Karakteristieke open polders De openheid is kenmerkend voor deze polders. Door het ontbreken/beperkt voorkomen van opgaande elementen als beplanting en bebouwing is er als het ware één open ruimte. Dijken en infrastructurele elementen vormen de enige begrenzingen van de uitgestrekte polders. Erfbeplanting als groen eiland in het open polderlandschap Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 9
LANDSCHAPSANALYSE B) INFRASTRUCTURELE WERKEN Infrastructurele elementen zijn latere toevoegingen aan het polderlandschap. Deze elementen staan met het polderlandschap in contrast. De volgende elementen kunnen we onderscheiden: 1. Het Schelde-Rijnkanaal met dijken en bruggen en langgerekte beplantingselementen De planlocatie grenst direct aan de kanaaldijk, de enige scheiding is een brede sloot. 2. De autosnelweg A58 met naastgelegen spoorweg Vanaf de autosnelweg is het plangebied nauwelijks zichtbaar 3. Hoogspanningsmasten evenwijdig aan de A58 en langs het Schelde-Rijnkanaal 4. Windmolens hoog en opvallend, 2 windmolens vallen binnen het plangebied De lijn waarin deze windmolens zijn geplaatst loopt dwars over het beoogde perceel voor het zonnepanelenpark infrastructurele bundel Windmolens A58 + spoorweg Kreekrakbruggen Lijnvormige beplanting Schelde-Rijnkanaal Hoogspanningstracé Windmolens langs het Schelde-Rijnkanaal infrastructurele werken Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 10
3. ANALYSE ZONNEPANELENPARK Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 11
ZONNEPANELENPARK INFORMATIE ZONNEPANELENPARK Het voorgestelde project zal een bijdrage leveren van ca. 6000 MW groene energie op jaarbasis. Hiervan kunnen circa 1700 huishoudens van energie worden voorzien. Opstelling van het park De randvoorwaarden voor het ontwerp van het park zijn: de totale oppervlakte aan zonnepanelen bedraagt ca 8 ha, inclusief in landschappelijke inpassing en randen bedraagt de oppervlakte ca 9 ha; de hoogte van de panelen is maximaal 2,5 meter, waarschijnlijk worden ze lager: 2,2 meter; de panelen liggen in modules van 3x11=33 stuks bijeen in rijen met een tussenafstand van ca 2,70 m; de panelen worden aangebracht onder een hellingshoek van 15-20 graden centraal is een ontsluitingspad gelegen met een breedte van ca 4,2 meter (tussen de 2 windmolens in; aan de randen is ruimte nodig tussen panelen en landschappelijke inpassing in verband met onderhoud van ca 3m; slootonderhoud van de wegsloten zal van de andere (buiten)zijde plaatsvinden; de waterloop aan de westzijde heeft een dusdanige bovenbreedte dat 2-zijdig onderhoud noodzakelijk is met een beheerstrook van 5m aan de planzijde. De randvoorwaarde van een maximale hoogte van 2,5 meter vormt een belangrijk aspect voor het ontwerp van het park. voorstel voor plaatsing zonnepanelen (bron: Cofely Energy & Infra B.V.) zijaanzicht zonnepanelen Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 12
REFERENTIEPROJECTEN grootschalig referentieproject te Dendermonde - België (16 ha) kleinschalig referentieproject Ouddorp (1,3 ha) Grootschalig in belgie landschappelijke inpassing met grondwallen zonnepanelen met onderbegroeiing van gras Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 13
REFERENTIEPROJECTEN Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 14
ZICHTBAARHEIDSANALYSE B A A Kaartje met aanduiding kijkrichtingen A) Vanaf de Kreekrakweg-zijde kijk je straks tegen de zijkant van de zonnepanelen aan. Door de openheid van het landschap aan deze zijde is het park goed beleefbaar vanaf de nevenliggende weg en de verder gelegen Vierlingweg. Van grotere afstand (richting Brabantse Wal) zal het park niet of nauwelijks te zien zijn. Daar zijn de panelen niet hoog genoeg voor. B B) Beeld noordzijde van grotere afstand (Kreekrakweg/A58) Door de dichte beplantingen op de brughoofden van de Kreekrakbrug kijk je niet direct vanaf de A58 op de planlocatie. Eenmaal op de brug is het zicht minder beperkt en is de locatie wel beleefbaar. De panelen zullen dan ook wel vaag waarneembaar zijn, mede door de grote hoogte van de brug. Wel is dit een kort moment in de beleving van automobilisten en is de afstand behoorlijk. Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 15
ZICHTBAARHEIDSANALYSE C D C Kaartje met aanduiding kijkrichtingen C) Vanuit zuidelijke richting kijk je meer tegen het vlak van de panelen aan door de schuine /aflopende richting. In de zuidoostelijke hoek is een boerderij met bedrijfswoning, -gebouwen en erf(beplanting) aanwezig. Samen met de dijk die hier ligt geeft dit een behoorlijke afscherming van het park. De panelen zullen nauwelijks waarneembaar zijn. D D) Aan de westzijde is de beleving vanuit het landschap minimaal door de kanaaldijk die hier ligt, de grote bundel natte infrastructuur met de tussenliggende beplantingen. Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 16
4. LANDSCHAPPELIJKE INPASSING Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 17
VISIE INPASSING De ruimtelijke verschijningsvorm van het zonnepanelenpark wordt vooral bepaald door de zonnepanelen met een minimale hoogte van 1,10m op het laagste punt en een maximale hoogte van 2,50m op het hoogste punt. De beleving vanuit de verschillende kijkrichtingen vanuit het landschap zal verschillend zijn als gevolg van de schuine richting/hellingshoek waaronder de panelen aangebracht worden. beeld zonder inpassingsmaatregelen Vanuit noordelijke richting gezien, kijk je als het ware tegen de achterkant en de draagconstructie aan. Zonder inpassingmaatregelen is dit een minder fraai beeld. Deze zijde is ook vrij open. Vanaf de Kreekrakweg-zijde kijk je tegen de zijkant aan. Door de openheid van het landschap aan deze zijde is het park goed beleefbaar vanaf de nevenliggende weg en de verder gelegen Vierlingweg. Vanuit zuidelijke richting is de beleving van het park minimaal door de hier aanwezige dijk (ca 4m hoog) en de boerderij met bedrijfswoning, -gebouwen en erf(beplanting). Ook aan de westzijde is het zicht op het zonnepanelenpark minimaal door de aanwezige kanaaldijk en de grote bundel natte infrastructuur met de tussenliggende beplantingen. Wat in het beeld ook meespeelt is het gegeven dat er rondom de locatie een (staafmat) hekwerk van ca 1,8m hoog wordt aangebracht in een donkergroene kleur. beeld zonnepanelen in kader infrastructurele werken De zonnepanelen liggen in een gebied met een groot aantal infrastructurele en energieopwekkende werken. Naast de grote windmolens in het gebied bepalen een tweetal bruggen over het Schelde-Rijn kanaal, de strakke dijklichamen van het kanaal zelf, hoogspanningsmasten, etc het beeld. Grootschaligheid is hierbij kenmerkend. Het beeld van een zonnepanelenpark past bij de grootschalige infrastructuur en voegt zich goed in het beeld van de windmolens als energieopwekkende werken met een eigen uitstraling en beeldtaal. Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 18
CONCEPT kader Het geplande park ligt net voorbij de overgang van het meer besloten Brabantse land naar het uitgestrekte Zeeuwse polderland. De bundeling van infrastructurele werken (kanaal, windmolens, bruggen, etc) benadrukken de entree tot Zeeland. De lijnen markeren tevens, op het punt waar Zuid- Beveland op zijn smalst is, de doorgang voor de scheepvaart van Antwerpen naar Rotterdam. Bij de aanleg van een zonnepanelenpark van deze omvang op een plek die voor zowel passanten als recreanten betekenis heeft komt het aan op een doordacht ruimtelijk ontwerp. Het gebied wordt gekenmerkt door een grote verscheidenheid aan visuele uitingsvormen. Om te voorkomen dat de locatie een nieuwe toevoeging vormt, wordt voor het park ingezet op een krachtig samenhangend beeld. Om een evenwichtig ogend park te kunnen realiseren dienen alle ontwerpaspecten zorgvuldig op elkaar te zijn afgestemd. ontwerpmiddelen Een zonnepanelenpark past uitstekend in de beeld- en vormentaal van dit gebied. Samen met de windmolens vormt het park één geheel in deze grootschalige polder. Door de aanwezige dijken is de zichtbaarheid van het zonnepanelenpark vanuit westelijke en zuidelijke richting zeer gering. Aan de oost- en noordzijde zal het park vanuit het landschap beter te zien zijn. De openheid van het landschap bevorderd de zichtbaarheid. Daarom is het wenselijk om deze ontwikkeling aan deze zijden landschappelijk in te passen door toevoeging van streekeigen landschapselementen. Gekozen is voor beplantingselementen in de vorm van ligusterhagen. Deze worden gecombineerd met het hekwerk wat rondom de locatie wordt aangebracht. Op enkele plaatsen is de ligusterhaag over een aantal meters (3-5m) weggelaten en krijgt men een inkijkje in het park waarmee dit beleefbaar wordt vanuit de omgeving. Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 19
PLAN Aan de oost- en noordzijde wordt een streekeigen ligusterhaag (2-2,5 meter hoog) voorgesteld die het zicht ontneemt op het zonnepark vanaf de Kreekrakweg. Afscherming vanaf deze zijde is wenselijk omdat hier tegen de constructieve achter/zijkant van het zonnepark wordt aangekeken. De haag wordt aan weerszijden van het hekwerk aangebracht (dubbele plantrij), waarbij een forse plantmaat en een dichte plantafstand wordt gehanteerd om snel een gesloten beeld te krijgen. Dit beeld van een gesloten ligusterhaag loopt door achter de bebouwing van Kreekrakweg 2 en de zuidelijke grens. Als soort wordt gedacht aan de wintergroene Ligustrum vulgare Viride / Atrovirens (liguster) met een plantmaat van 125/150 bosplantsoen (de soort is op moment van aanplant 125 tot 150 centimeter hoog). Behalve langs de randen aan west-, noord, en zuidzijde wordt op het park zelf geen beplanting aangebracht. Dit ook ivm mogelijke schaduwwerking. Landschappelijk gezien is het gefragmenteerd toevoegen van beplanting ook ongewenst. Grootschaligheid is kenmerkend voor dit gebied. De landschappelijke inpassing moet dan ook recht doen aan deze grootschaligheid. beeld vanaf de Kreekrakweg Tussen de zonnepanelen wordt gras ingezaaid en ontstaat een grazige vegetatie. Deze kan gemaaid worden, maar het is ook een optie om schapenbegrazing toe te passen aangezien maaien vrij lastig is tussen de zonnepanelen. doorkijkje tussen de hagen door op het zonnepanelenpark Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 20
PRINCIPEPROFIELEN PRINCIPEPROFIEL 1) NOORDZIJDE PRINCIPEPROFIEL 2) WESTZIJDE Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 21
PRINCIPEPROFIELEN PRINCIPEPROFIEL 3) ZUIDZIJDE PRINCIPEPROFIEL 4) OOSTZIJDE Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 22
BIJLAGEN 1) overzichtstekening (A3) 2) profielentekening (A3) Landschappelijke inpassing - Zonnepanelenpark Kreekrak - Rilland 23