Voeding tijdens en na behandeling Stichting Olijf, 3 oktober 2015 Prof. dr. ir. Ellen Kampman
Dr. Sandra Beijer IKNL Ir. Merel van Veen IKNL Wageningen Universiteit
Waarom is eten belangrijk? Om geen tekorten te krijgen Omdat het lekker is Omdat het gezellig is
Lekker en gezellig eten bij kanker niet vanzelfsprekend Angst Vermoeidheid Braken Smaakveranderingen Pijn Slaapproblemen Slikproblemen Snel een vol gevoel Zwakte Slechte eetlust Verstopping Pijnlijke mond Gewichtstoename Droge mond Diarree Misselijkheid Somberheid Gewichtsverlies
Ongewenst gewichtsverlies Door minder eten Door de ziekte zelf Processen worden ontregeld Afbraak van veten spierweefsel Voeding wordt minder goed benut Kracht Gewicht Conditie Vermoeidheid Minder eetlust Eten smaakt anders Snel een vol gevoel
Invloed voeding en voedingstoestand Een slechte voedingstoestand heeft een negatieve invloed op: De reactie op de behandeling Complicaties na operatie Complicaties tijdens en na radiotherapie en chemotherapie Kwaliteit van leven Voeding kan niet de ziekte vertragen of genezen
Wanneer is uw voedingstoestand verslechterd of loopt u hierop een risico? Gewichtsverlies > 3 kg in 1 maand > 6 kg in 6 maanden De voedingsinname is langer dan een week minder dan normaal
Wanneer krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen? 3 bekers / schaaltjes melk of melkproduct 2 plakken kaas (of 40 gram) 2 plakken vleeswaar (of 30 gram) 100 g vlees / vis / kip, ei of vegetarische vervangers 3 opscheplepels groenten 2 stuks fruit 3 stuks of opscheplepels aardappelen / rijst / pasta 3-4 sneden brood 30 g boter / margarine / olie Minimaal 1,5 liter vocht (mensen >70 jaar 1,7 liter)
Adviezen bij ongewenst gewichtsverlies Vaker kleine maaltijden of tussendoortjes Energie Eiwit volle zuivelproducten slagroom toevoegen aan vla, pap, puree, groenten margarine i.p.v. halvarine, ruim margarine op brood geen light producten ruim eiwitrijke producten (dubbel beleg op brood, kaas/worst uit het vuistje)
Eiwitrijke snacks
Verandering van spijs doet eten Vlees, vis, kip, ei en vegetarische vleesvervangers verwerken in ragout, saus of maaltijdsoep Vleesbeleg vleessalade, ragout, plakjes vleeswaar, worst/paté uit vuistje vis uit blik, haring, makreel, vissalade pindakaas, notenpasta, sojaproducten Ei gekookt, gebakken, omelet, eiersalade Kaas jong, oud, smeerkaas, (buitenlandse) kaas uit vuistje geraspt verwerkt in soep, saus of pasta Melk en melkproducten chocolade-/anijsmelk, koffie verkeerd, cappuccino karnemelk, yoghurt, milkshake, smoothie vla, pap, pudding, (vruchten)kwark
Verandering van spijs doet eten Groenten alle soorten vers, diepvries, glas salade, groenten in soep, in pastasaus, groentesap Fruit alle soorten vers vruchtensap (vers, pak) vruchten op sap, vruchtenmoes door yoghurt, vla, op brood Brood bruin en wit, broodjes, beschuit, knäckebröd, crackers krentenbrood, kinderbiscuits, rijstwafels havermout, brinta, muesli, cornflakes drinkontbijt
Ongewenste gewichtstoename Door de behandeling Gewichtstoename vaak vet massa, geen spiermassa Soms toename vetmassa bij afname spiermassa
Sarcopenie/sarcopenische obesitas Inflammatie Metabole ontregeling Eiwitafbraak Verlies van spiermassa/spierkracht bij gelijkblijvende of toename van vetmassa
Adviezen bij ongewenste gewichtstoename Neem niet teveel tussendoortjes Kies tussendoortjes die weinig energie leveren Kies voor magere en halfvolle producten Voeg geen suiker toe, kies voor light frisdrank Ga, als dat mogelijk is, meer bewegen Kies voor vezelrijke voeding, deze verzadigt snel Neem de tijd voor het eten en eet niet te snel Drink veel
Voldoende vocht 10-12 kopjes Alles telt mee: thee, koffie, sap, fris, limonade melk, zuiveldrank bouillon, soep vla, pap, yoghurt (mineraal)water
Beweging die bij je past
Welk verschil maakt beweging? CT scan
Man met darmkanker 63 jaar BMI 20 kg/m2
Man met darmkanker 65 jaar, BMI 24 kg/m2
Man BMI = 25 kg/m2 SMI spiermassa = 44 cm2/m2 Man BMI = 25 kg/m2 SMI spiermassa = 58 cm2/m2
Supplementen bij kanker?
Teveel van het goede...
Advies?
Wanneer praten over voeding met arts of diëtist? meer dan 3-6 kg ongewenst afvallen of aankomen moeite of onvoldoende gebruik van basisproducten vragen over speciaal dieet, voedingssupplementen of producten http://www.nvdietist.nl/uitgebreid-zoeken
Vraag & Antwoord
Is kurkuma werkzaam bij de behandeling van kanker? http://voedingenkankerinfo.nl/kurkumawerkzaam-bij-de-behandeling-van-kanker/
Is kurkuma werkzaam bij de behandeling van kanker? Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar kurkuma als antikankerbehandeling Kurkuma curcumine Bij proefdieren mogelijk effect Bij mens onduidelijk Kurkuma gebruiken voor smaak en kleur
Zijn verse producten beter dan kant-en-klare?
Zijn verse producten beter dan kant-en-klare? Ja en nee. Fruit: ja Groenten: geen verschil Kant-en-klaar maaltijden
Zijn biologische producten beter bij kanker?
Zijn biologische producten beter bij kanker? Nee. Biologisch: milieu- en diervriendelijk geproduceerd, zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen past in een bewuste leefstijl Geen bewijs dat biologische producten het herstel meer bevorderen dan niet-biologische producten of bijwerkingen verminderen Bevat vaak geen hogere hoeveelheid voedingsstoffen
Feiten & Fabels
Stelling I Omega-3-vetzuren hebben een gunstige werking bij kanker FABEL FEIT
Supplementen tijdens therapie...
Antwoord stelling I Chemotherapie visolie supplementen en vette vis kunnen chemotherapie (Irinotecan en platina bevattende chemotherapie zoals Cisplatin en Oxaliplatin) tegenwerken. Radiotherapie is nog onvoldoende onderzocht. Bij reageerbuisonderzoek vergrootte omega-3-vetzuren het effect van bestraling Verlies van gewicht en conditie onvoldoende bewijs
Stelling II Bewegen en voeding beiden belangrijk tijdens behandeling kanker FEIT
Antwoord stelling II Voeding belangrijk om in conditie te blijven Beweging ter behoud van spiermassa en spierkracht Sporten bij kanker is veilig Betere kwaliteit van leven
Stelling III Abrikozenpitten helpen tegen kanker FABEL
Antwoord stelling III Abrikozenpitten (maar ook appelpitten, kersenpitten, perzikpitten en bittere amandelen) bevatten amygladine (vitamine B17) Amygladine bevat giftige cyanide (blauwzuur) Studies gedaan: geen gunstig effect. Wel vergiftigingsreacties, al bij lage doseringen
Stelling IV Kankercellen zijn dol op suiker FABEL FEIT
Antwoord stelling IV Zowel gezonde cellen als tumorcellen hebben glucose nodig voor de groei Geen wetenschappelijk bewijs dat gebruik van suiker de groei van de tumor kan versnellen Een hoge suikerinname kan leiden tot overgewicht; overgewicht verhoogt het risico op terugkeer van de tumor en een slechter verloop van de ziekte Bij een slechte voedingstoestand, onbedoeld gewichtsverlies en slechte eetlust kan het gebruik van suiker nuttig zijn om gewichtsverlies tegen te gaan
Meer informatie Voeding bij kanker (KWF) https://www.kanker.nl/bibliotheek/artikelen/1407- brochure-voeding-bij-kanker-kwf Gewichtsverlies als kanker niet kan worden genezen (IKNL) http://www.iknlzuid.nl/bibliotheek/index.php?id=3784 Voeding na kanker (WCRF/WKOF) http://www.wkof.nl/nl/kanker-voorkomen/campagnesamen-kanker-voorkomen/na-kanker
Website www.voedingenkankerinfo.nl www.twitter.com/voedingenkanker
Voedingsonderzoek voor, tijdens en na kanker
type kanker stadium van de ziekte soort en duur therapie
Overgewicht en ovariumkanker prognose
Leefstijl adviezen na kanker American Cancer Society 2012 Verkrijg en behoud een gezond lichaamsgewicht Beweeg regelmatig zsm na diagnose, 150 min per week, inclusief tenminste 2x krachttraining Voedingspatroon met veel groenten, fruit en volkoren producten Volg de richtlijnen voor kankerpreventie