PVDA Studiedienst Datum: 25 februari 2016 Auteur: Tom De Meester Nul euro Turteltaks met PayBackPlan PVDA Samenvatting: Op 1 maart wordt de Turteltaks van kracht. De Turteltaks is niet alleen onrechtvaardig en ongrondwettelijk, ze is ook totaal overbodig. De PVDA presenteert op PayBackDay een PayBack-plan met drie waterdichte alternatieven voor de Turteltaks. 1/ Hef een 'woekertaks' op commerciële zonneplantages. Opbrengst: 115 miljoen euro/jaar. 2/ Vervang biomassacentrales door zonne- en windenergie in publieke handen. Opbrengst: 186 miljoen euro/jaar. 3/ Investeer de nucleaire winsten van Electrabel in groene stroom. Opbrengst: 194 miljoen euro. Het PayBack-plan brengt 495 miljoen euro in het laatje brengt, exact evenveel als de Turteltaks van de Vlaamse regering op kruissnelheid zou moeten opbrengen. Met andere woorden: als het PayBack-plan wordt doorgevoerd kan de Turteltaks helemaal geschrapt worden, zowel voor gezinnen, zelfstandigen, mensen met elektrische verwarming en kleine bedrijven. Impact van het PayBack-plan voor een gemiddeld gezin: 1/ Woekertaks op commerciële zonneplantages: 23 euro 2/ Zon en wind in publieke handen: 38 euro 3/ Afromen nucleaire winsten Electrabel: 39 euro Totaal te betalen: 0 euro
Voorstel 1. Hef een 'woekertaks' (of 'payback-bijdrage') op commerciële zonneplantages. Opbrengst: 115 miljoen euro/jaar. Samenvatting. Via de 'prosumentenvergoeding' vordert de Vlaamse regering sinds juli 2015 een deel van de zonnesubsidies terug van particuliere eigenaars van zonnepanelen. Maar grootschalige zonnepanelenparken ontspringen de dans. Nochtans profiteerden zij bij uitstek van de oversubsidiëring van zonnepanelen. Een woekertaks voor zonneplantages roomt onverantwoorde woekerwinsten af en brengt jaarlijks minstens 115 miljoen euro op. Probleemstelling De manifeste oversubsidiëring van grootschalige zonnepanelenparken leidde de voorbije jaren tot een explosie van zeer winstgevende investeringen. De 'piek' situeert zich tussen 2009 en 2011, met subsidiebedragen tot 450 euro per 1000 kwh zonnestroom. Zonnepanelenpa rken met een vermogen tussen 10 en 250 kw Zonnepanelenpar ken met een vermogen boven 250 kw Datum indienstname Minimumsteun per certificaat (< 250 kw) Duur Datum indienstname Minimumsteun per certificaat (> 250 kw) Duur 2006-2009 450 euro 20 jaar 2006-2009 450 20 jaar 2010 350 euro 20 jaar 2010 350 20 jaar januari tem juni januari tem juni 2011 330 euro 20 jaar 2011 330 20 jaar juli tem september 2011 300 euro 20 jaar juli tem september 2011 240 20 jaar oktober tem december 2011 270 euro 20 jaar oktober tem december 2011 150 20 jaar januari tem maart 2012 250 euro 20 jaar januari tem juli 2012 90 20 jaar januari tem juli april tem juni 2012 230 euro 20 jaar 2012 90 20 jaar januari tem juli Juli 2012_ 210 euro 20 jaar 2012 90 20 jaar augustus tem december 2012 90 euro 10 jaar augustus tem december 2012 90 10 jaar 2013 nul euro vanaf 2013 bandingfactor 15 jaar
Methodologie Bij de berekening van de oversubsidiëring vertrekken we van een studie van de CREG d.d. 20 mei 2010 over de verschillende ondersteuningsmechanismen voor groene stroom in België. In die studie berekent de CREG ten eerste dat het subsidiebedrag van 450 euro veel te hoog ligt. Om een winst van 15 procent (!) te garanderen is in 2009 in werkelijkheid maar... 228 euro subsidie nodig. Zelfs het verlaagde subsidietarief van 350 euro, ingevoerd in 2010 is volgens de CREG veel te hoog en leidt tot een jaarlijkse return on investment van 54,25%. 1 Ten tweede berekent de CREG een scenario waarbij het rendement (return on equity) geen 15 procent bedraagt maar 'slechts' 5 procent. Aangezien de toekenning van groenestroomcertificaten is vastgelegd voor een periode van 20 jaar, heeft de investeerder zekerheid van inkomsten. Er kan zelfs gesteld worden dat er bijna geen risico meer verbonden is aan de investering, waardoor de vereiste return on equity bijna gelijk zou kunnen gesteld worden aan de risicovrije rente, stelt de CREG terecht. In dat scenario daalt de noodzakelijke subsidie voor het jaar 2010 tot 195 euro per 1000 kwh. In een zeer conservatief scenario gaan we uit van deze berekening van de CREG voor 2009 en 2010, met een noodzakelijke subsidiekost van 195 euro per Mwh. Op die basis komen we uit op een oversubsidiëring per Mwh zonnestroom van 228 euro in 2009 en 155 euro in 2010. Voor de andere jaren zijn er geen concrete berekeningen van de oversubsidiëring beschikbaar. Daarom zetten we de PayBack-bijdrage voor die jaren vast op 95 euro per kw geïnstalleerd vermogen, exact hetzelfde tarief als de particuliere gezinnen gemiddeld jaarlijks betalen aan 'prosumentenvergoeding'. 2 Omgerekend betekent dat een tarief van 80 euro per megawattuur. 3 Voor 2006 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Totaal jaarlijkse aangroei (in kw) 15 755 7755 25115 251940 199882 413052 127278 28958 6278 8074 productie (Mwh) 12,75 641,75 6591,75 21347,75 214149 169899,7 351094,2 108186,3 24614,3 5336,3 6862,9 Afroomtaks ( /Mwh) 80,00 80,00 80,00 80,00 222,00 155,00 80,00 80,00 80,00 80,00 80,00 Opbrengst afroomtaks (miljoen ) 0,00 0,05 0,53 1,71 47,54 26,33 28,09 8,65 1,97 0,43 0,55 115,85 Wij berekenen de minimale opbrengst van een PayBack-taks op commerciële zonneplantages volgens deze methodologie op minstens 115 miljoen euro per jaar. Deze berekening is conservatief en schat de oversubsidiëring in bijvoorbeeld 2011 en 2012 zéér bescheiden in. In die zin is onze berekening een absoluut minimum. Om de oversubsidiëring accuraat te berekenen is een gedetailleerde audit nodig van de meer dan 5000 zonneplantages. De Vlaamse regering kan op basis van die doorlichting de minimumprijs van de groenestroomcertificaten verlagen en het interne rendement aftoppen op 5 procent zoals overigens sinds 2013 gebeurt voor nieuwe zonnepanelenparken. 4 Een PayBack-bijdrage is juridisch waterdicht. Het gaat om een nieuwe heffing op commerciële zonnepanelenparken boven de 10 kw geïnstalleerd vermogen, naar analogie met de 'prosumentenvergoeding' die particuliere zonnepanelenbezitters sinds 2015 moeten betalen en enkel van toepassing is op zonnepaneleninstallaties kleiner dan 10 kw. De PayBack-bijdrage heeft geen retro-actieve werking en is bovendien niet onredelijk of disproportioneel. Het basistarief ligt op dezelfde hoogte als het prosumententarief voor particuliere zonne-installaties, en zelfs het verhoogde, berekende tarief voor de jaren 2009 en 2010 garandeert een rendement van 5 procent een rendement dat sinds 2013 als normaal beschouwd wordt voor grootschalige zonnepanelenplantages. 1 http://www.creg.info/pdf/studies/f966nl.pdf 2 Het prosumententarief voor particuliere klanten verschilt van regio tot regio en wordt vastgelegd door de distributienetbeheerder. We berekenden het rekenkundig gemiddelde van de prosumententarieven voor 2016. http://www.vreg.be/nl/prosumententarief-2016 3 We gaan daarbij uit van een jaarlijks aantal uren zonneschijn van 850 (aantal 'vollasturen' = 850). 4 Zie http://energiesparen.be/monitoring-en-evaluatie/rapporten
Voorstel 2. Vervang biomassacentrales door zonne- en windenergie in publieke handen. Opbrengst: 186 miljoen euro/jaar. Samenvatting. Het is perfect mogelijk om de geplande biomassacentrales in Langerlo en Gent te vervangen door écht duurzame energieproductie. Zonnepaneleninstallaties van particulieren krijgen geen subsidiesteun meer. Windenergie is tot 33% goedkoper, zonneparken tot 58%. Een geïntegreerd scenario met 400.000 kleinschalige zonne-installaties bij particulieren, 250 publieke zonneparken en 450 windmolens levert een even grote elektriciteitsopbrengst, maar kost jaarlijks 186 miljoen minder. De overheid moet de subsidiëring van grootschalige biomassacentrale stopzetten, net zoals ze dat eerder al besliste voor particuliere zonneenergie. Dat kan eenvoudig door in het energiedecreet grootschalige biomassa-installaties te schrappen als categorie die recht heeft op groenestroomcertificaten. Investeringen in zonnepanelen en windmolens zijn anno 2014 per megawattuur elektriciteitsopbrengst veel goedkoper dan biomassa. De PVDA-studiedienst berekende een concreet scenario waarbij de geplande elektriciteitsopbrengst van Langerlo en Gent samen bijna 5 miljoen megawattuur per jaar geproduceerd wordt door windmolens (op land) en zonnepaneleninstallaties. Dat is niet alleen duurzamer en ecologischer dan biomassacentrales, het valt ook een pak goedkoper uit. Omdat in Vlaanderen veel gascentrales staan, is het ook perfect mogelijk om de schommelingen in de elektriciteitsproductie die uiteraard veel groter zijn bij wind- en zonne-energie te compenseren.
Referentiescenario: de kostprijs van de biomassacentrales in Gent en Langerlo Het referentiescenario is gebaseerd op een totaal vermogen van 215 MW in Gent en 400 MW in Langerlo. Beide centrales draaien 8000 uur per jaar. De subsidie per mwh wordt op basis van de definitieve 'bandingfactor' (goedgekeurd in juli 2015 door minister Annemie Turtelboom) berekend op 75 euro per mwh. Voor Gent nemen we de voorlopige bandingfactor van, die door minister Freya Vandenbosssche nog werd bepaald, waardoor de subsidie per mwh neerkomt op 87 euro per mwh. 5 In het referentiescenario loopt de subsidiekost voor Gent en Langerlo op tot 399 miljoen euro per jaar. Deze kost begint uiteraard pas te wegen van zodra de centrales effectief (om)gebouwd worden en stroom produceren. BEE Gent Productie GSCwaarde/mwh Subsidie/jaar (miljoen Vermogen (MW) Vollasturen/jaar (Mwh/jaar) 215 8000 1720000 87,33 159,96 German Pellets Langerlo Productie GSCwaarde/mwh Subsidie/jaar (miljoen Vermogen (MW) Vollasturen/jaar (Mwh/jaar) 400 8000 3200000 75,00 240,00 Totaal 4920000 399,96 De subsidiekost van biomassa vs windmolens en zonnepanelen Het Vlaams EnergieAgentschap (VEA) publiceert halfjaarlijks de noodzakelijke subsidiekosten voor alle groene energietechnologieën. 6 Particuliere zonnepaneleninstallaties krijgen anno 2015 géén groenestroomcertificaten en dus géén subsidie meer. Grootschalige zonnepaneleninstallaties zijn 51% tot 58% goedkoper dan investeringen in biomassacentrales, en windmolens vallen 22% tot 33% goedkoper uit, voor dezelfde energie-opbrengst. De elektriciteitsproductie op jaarbasis blijft dus exact hetzelfde. Subsidie per mwh Verschil met BEE Gent Verschil met German Pellets BEE Gent 87,33 German Pellets Langerlo 75,00 Particuliere zonnepanelen 0,00 100% 100% Grootschalige zonnepanelen 37,10 58% 51% Windmolens 58,70 33% 22% Alternatief scenario: geen biomassa, wel wind en zon In een eerste fase berekenen we de kostprijs als we de biomassacentrales vervangen door respectievelijk particuliere zonnepanelen, grootschalige zonneparken en windmolens op land. We gaan daarbij uit van resp. een kleinschalige particuliere installatie van 4 KW, grootschalige parken van 5000 KW en windmolens van 3 MW. 7 Een alternatief scenario met 100% particuliere zonnepanelen kost jaarlijks 399 miljoen euro minder, een 5 Dat is een conservatieve inschatting. Omdat de marktprijs voor stroom ondertussen fors gezakt is, is de kans zeer groot dat de centrale in Gent uiteindelijk de maximumbandingfactor krijgt toegekend, waardoor de subsidiekost stijgt van 87 euro naar 93 euro. 6 Voor elke technologie wordt berekend hoeveel subsidie nodig is om rendabel te kunnen produceren, de zogenaamde 'onrendabele top'. Op basis van de meest recente berekening (zie http://energiesparen.be/monitoring-enevaluatie/rapporten) is het mogelijk om de maatschappelijke kost te berekenen van de verschillende technologieën. 7 We gaan daarbij uit van 850 vollasturen per jaar voor PV-installaties en 2200 vollasturen per jaar voor windmolens.
scenario met grootschalige zonneparken kost 217 miljoen euro minder, en een scenario met louter windmolens kost 111 miljoen euro minder. Een niet-maximalistisch geïntegreerd scenario met een combinatie van 400.000 kleinschalige zonnepaneleninstallaties, 250 grootschalige zonneparken op scholen en openbare gebouwen en 450 windmolens op industriegebieden en langs lijninfrastructuur (kanalen, autosnelwegen) levert méér elektriciteitswinst op (5,4 miljoen mwh/jaar vs 4,9 miljoen mwh in het referentiescenario) en valt 186 miljoen euro per jaar goedkoper uit. Alternatieve scenario's BEE Gent + Productie Subsidie/Mwh (onrendabele Kost (miljoen Besparing tegenover referentiescenario (miljoen German Pellets Langerlo (Mwh/jaar) top) PV particulier (4 KW) 4920000 0,00 0,0000000 399,9600000 PV zonnepark (5000 KW) 4920000 37,10 182,5320000 217,4280000 Windmolens (3 MW) 4920000 58,70 288,8040000 111,1560000 Productie Subsidie/Mwh (onrendabele Kost (miljoen Besparing tegenover referentiescenario (miljoen Geïntegreerd senario PV particulier (4 KW) x 400.000 (Mwh/jaar) 1360000 top) 0,00 0,00 PV zonnepark (5000 KW) x 250 1062500 37,10 39,42 Windmolens (3 MW) x 450 2970000 58,70 174,34 Totaal 5392500 213,76 186,20 De maatschappelijke en financiële kostprijs van grootschalige biomassacentrales is onverantwoord hoog. 8 De overheid moet de subsidiëring van grootschalige biomassacentrale stopzetten, net zoals ze dat eerder al besliste voor particuliere zonne-energie. Dat kan eenvoudig door in het energiedecreet grootschalige biomassa-installaties te schrappen als categorie die recht heeft op groenestroomcertificaten. Een publiek energiebedrijf voor wind en zon Om het alternatief scenario in de praktijk om te zetten is daadkracht en ambitie nodig. De PVDA pleit voor de oprichting van een overheidsbedrijf voor duurzame energie, dat zelf investeert in de groene energie van morgen, in samenwerking met burgercoöperaties. Op die manier keert ook de financiële opbrengst van de groenestroominvesteringen (sinds 2013 begrensd op 5% bij nieuwe zonneparken, en 8% bij windmolens) terug naar de samenleving. De PVDA pleit voor grootschalige zonnepanelenparken bij gemeentes, scholen en openbare gebouwen, en wil een collectief zonnedakenplan zoals in Stuttgart, waar het stedelijke energiebedrijf via een derdebetalersysteem investeert in zonnepanelen bij minder kapitaalkrachtige gezinnen. Op die manier investeren we op een sociale manier in de groene stroom van morgen, zonder de samenleving op kosten te jagen. Voorstel 3. Investeer de nucleaire winsten van Electrabel in groene stroom. Opbrengst: 194 miljoen euro. Samenvatting. De Belgische kerncentrales zijn al lang afbetaald door de Belgische consument, maar blijven woekerwinsten genereren voor Engie/Electrabel en EDF/Luminus. We schatten de nucleaire winsten voor 2016 op 632 miljoen euro. De federale overheid moet de achterkamerdeal met Engie/Electrabel schrappen en de belasting op de nucleaire winsten gevoelig verhogen. Dat levert 194 miljoen euro op. Methodologie 1. De CREG berekent de nucleaire winsten in 2014 op 434,35 miljoen euro 9, bij een reële beschikbaarheid van het nucleaire productiepark van 61,83 procent en een marktprijs van 50,19 euro. 10 2. Bij een beschikbaarheidsgraad van 90 procent wil dat zeggen een nucleaire winst van 632,24 euro. 8 Daarbij komt uiteraard nog de ecologische kost. Biomassacentrales zijn vanuit ecologisch oogpunt veel minder duurzaam dan wind en zon. Niet alleen blazen biomassacentrales grote hoeveelheden fijn stof de lucht in, ze stoten door de verbranding van hout ook veel CO2 uit. In theorie kan dat opgevangen worden door nieuwe bomen aan te planten, maar die recuperatie (de zogenaamde 'koolstofschuld') duurt vele jaren. Het grootste deel van de uit het buitenland aangevoerde biomassa is bovendien afkomstig uit niet-duurzame houtkap. 9 http://www.creg.info/pdf/studies/f1407nl.pdf 10 Gewogen gemiddelde op basis van de forwardprijzen van 2011 tot 2013 voor levering in 2014
De marktprijs voor stroom (y+1 forwardcontracten Endex BE) daalt in 2014 en 2015 weliswaar tot een niveau tussen 40 en 45 euro, maar anderzijds verhoogt de winstmarge door een betere verhouding kosten/opbrengsten naarmate de reële beschikbaarheid van de centrale stijgt. 11 3. De nucleaire taks, zoals vastgelegd door de federale overheid, bedraagt 20 miljoen/jaar voor de 2 oudste reactoren Doel 1 en Doel 2 en 34 procent van de winstmarge voor de 4 jongste reactoren, met een minimum van 150 miljoen euro bij normale beschikbaarheid. 12 4. Voor 2016 betekent dit: 20 miljoen euro voor Doel 1 en Doel 2. Voor de 4 oudste kerncentrales kan de nucleaire winst berekend worden op 437 miljoen euro. 13 De nucleaire taks voor 2016 komt bijgevolg uit op de minimumwaarde van 150 miljoen euro. De totale nucleaire belasting wordt bijgevolg 170 miljoen euro. 5. De PVDA pleit ervoor dat de nucleaire winsten van de afgeschreven kerncentrales terugvloeien naar de gemeenschap. Electrabel heeft in het verleden zeer hoge onterechte winsten gemaakt met de Belgische kerncentrales. Dat geld moet terugvloeien naar de gemeenschap. Dat de winsten van de nucleaire centrales naar de private aandeelhouders van Engie/Electrabel vloeien terwijl de kosten voor de investeringen in groene stroom aan de consument doorgerekend worden via de Turteltaks is onrechtvaardig. 6. Als we de volledige nucleaire winsten zouden afromen levert dat bijkomend 462 miljoen euro op voor de staatskas. Daarvan kan in het kader van het geplande Energiepact dat de verschillende regeringen van ons land voorbereiden ongeveer de helft terugvloeien naar de energieconsumenten in Vlaanderen. 14 Omgerekend: 236 miljoen euro extra/jaar. Om de Turteltaks helemaal af te kunnen 11 Voor de vier jongste reactoren worden de vaste kosten geschat op 624 miljoen euro en de variabele kost op 8,5 euro/mwh 12 Voor Tihange 1 is er een geheim akkoord waarbij 70 procent van de nucleaire winst naar de overheid terugvloeit, maar pas nadat de producent eerst een winstmarge van 9,3 procent gerealiseerd heeft. Dat laten we bijgevolg buiten beschouwing. 13 A rato van 69% van het nucleaire productiepark. 14 Vlaanderen is goed voor 51% van het stroomverbruik. http://www.creg.info/pdf/presse/2015/press20150619nl.pdf