LITSE PLETSE PLAS PLITSE PLETSE P PLITSE PLETSE PLAS Ontdek- en experimenteerfase Doelen - (beeld) De kleuters kunnen hun materiaalgevoeligheid ontwikkelen door exploreren en experimenteren. - (attitudes) De kleuters kunnen openstaan voor nieuwe dingen uit hun omgeving. Werk vooraf - Waterhoek of -tafel inrichten en dit even voor de kleuters verborgen houden. - plastic zeil of veel dweilen; - schortjes (één per kleuter); - allerlei containers (bekertjes, flessen, emmertjes, kommen, potjes, kuipen,...); - bijkomende voorwerpen in verband met water gieten (kan, gieter, spuitjes, plastic handschoen met gaatjes in, slangetjes om water mee over te hevelen (in een ander potje),...); - voorwerpen die in water mogen (al dan niet drijvend of zinkend); - aquarium of doorzichtige plastic bak; - plastic visjes, kleine bootjes, trechters, sponzen; - eventueel cd s met zee- of watergeluiden ; - het boekje In bad of een ander boekje over in bad gaan of in en met water spelen.. De leidster bekijkt samen met de kleuters een boekje rond spelen met of in het water. IN DE GROTE GROEP. De leidster gaat in op de ervaringen die de kleuters reeds met spelen in bad, in water hebben.. De leidster brengt een soortgelijk speelgoedje als uit het boek (een speelgoedeendje) in de kring. Ze speelt verwondering: dat is net hetzelfde eendje als uit het boek! Tegelijk kan ze een liedje aanbieden, bijvoorbeeld: Plitse pletse plater Plitse pletse plater (Mona Pollentier / spreektekst : Annie Langelaar) plitse pletse plas De laatste versregel kan aan de situatie aangepast worden ( op de mat, op de bank,...). bv. Solitudes (), Angels of the sea. Greenpeace: Wild of the Whale. Sound Library, Audivis (cd) Amant, K. (00), In bad. Clavis Peuter, Hasselt Albers, M. & R. Rikhof (), Muziek tussen schoot en school, muziek met het jonge kind in gezin en groepsverband. De Toorts, Haarlem (boek en cd, track )
plitse pletse plas Misschien willen de kleuters ook wel met water spelen? De leidster trekt met hen naar de tot dan toe verborgen gehouden watertafel of waterhoek. Mogelijke vragen en opmerkingen - Ga jij soms ook met je mama/papa in bad? - Met wie ga jij vaak in bad? - Kijk eens wat ik hier heb! Net dezelfde eend als in het bad van X. - Ligt er in jouw bad ook speelgoed? Welk? Of: Waar speel jij mee als je in bad zit? - Wie speelt er graag met water? Wie niet? - Vind je het fijn als je haartjes nat zijn? En je oortjes? En je oogjes? - Wel, ik heb een verrassing voor jullie. Komen jullie eens mee? Ik moet jullie iets laten zien. -... IN DE KLEINE GROEP Opmerking Deze activiteit vindt bij voorkeur plaats op een locatie waar het niet erg is dat het een beetje nat wordt. Als dat binnen de klas is, kan eventueel een plastic zeil op de grond gelegd worden. De kleuters doen ook het best schortjes aan. Al het watermateriaal wordt aangeboden. Dat kan gebeuren aan de watertafel, maar ook in een speciaal ingerichte waterhoek.. De kleuters gaan vrij aan de slag met het aangeboden materiaal. De leidster vestigt de aandacht van de kleuters op elkaars ontdekkingen en verwoordt hun handelingen. De leidster observeert en onthoudt spelideeën van de kleuters. In de bewegings-, muziek- of beeldkern kan ze hier eventueel op inspelen. tip. Wanneer het spel wat afzwakt, kan de leidster meespelen en verdiepende suggesties geven, bijvoorbeeld: de kleuters ervaren dat je met water allerlei handelingen kunt uitvoeren: vooral vullen en gieten, iets laten zinken en drijven (cf. activiteiten Flessen vullen en Drijven en zinken uit Taal- ); de kleuters laten verschillende voorwerpen bewegen in water en/of een aquarium; de kleuters luisteren aandachtig naar de typische watergeluidjes die de handelingen in water veroorzaken. Als achtergrondmuziek kunnen eventueel zee- of watergeluiden opgezet worden. Mogelijke vragen en opmerkingen - Kijk hoe dat water uit al die kleine gaatjes komt! - Luister eens, ik hoor het water zachtjes druppelen. En nu hoor ik het borrelen. - Maak eens golven in het water. Kijk, ga maar zo over het water met je handjes. - Jij hebt dat potje al helemaal volgegoten! Het loopt al over. - Probeer eens het water van dat potje naar dit potje te brengen. Hoe kan je dat doen? Ja kijk, we zetten de trechter op dat slangetje en nu kun jij dat water erdoor gieten. - Er komt veel water uit dat gietertje zeg! Jij geeft de bootjes precies een echte douche! Ga jij thuis soms ook onder de douche? Of zit je liever in bad? - Kijk nu eens! Jouw bootje is gezonken. Zullen we eens proberen om ook dit bootje te laten zinken? Wat kun je er allemaal in leggen? - Je moet eerst dat spuitje vullen, ja trek er maar aan. En dan... hard duwen. - Duw eens op deze spons. Er komt veel water uit de spons! -... Jaspaert, K. (red.) (), Taal-. Talig omgaan met materialen in de kleuterklas. Wolters/Plantyn, Deurne
Activiteitengeheel : klemtoon op beweging Doelen taaldoel cf. handleiding muzische doelen - (drama) De kleuters kunnen zich inleven in personages en dingen uit de omgeving en deze uitbeelden. - (beweging) De kleuters kunnen meedoen met bewegingen die tijdens het vertellen van een verhaal aan bod komen, en belangstelling tonen om het bewegingsinspirerend gegeven nauwkeurig te observeren en na te bootsen. - (attitudes) De kleuters kunnen ervan genieten bezig te zijn met de dingen die hen omringen om hun expressiemogelijkheden te ontdekken. toelichting De kleuters verkennen hoe mensen, dieren en boten zich in en op het water bewegen. Ze doen dat door zich met behulp van talloze stimuli (prenten, voorwerpen en andere materialen) uiteenlopende watercontexten te verbeelden (een zwembad, een vijver, een zee) en er als zwemmers, vissen, zeelui in te bewegen. Tegelijk steken ze heel wat op over de wereld van het zwembad, de vijver en/of de zee. Voor sommige kleuters helpt het droogzwemmen zelfs om hun angst voor water te overwinnen. Werk vooraf (bij de kern) Een zwemhoek inrichten. Opmerkingen - De activiteiten in dit geheel vragen redelijk veel van het voorstellingsvermogen van de kleuters (doen alsof ze zwemmen, doen alsof ze op een boot zitten, doen alsof ze een vis zijn). Om die reden is het aangeraden om in de mate van het mogelijke: vooraf eens te gaan zwemmen met de kleuters. Dat is zeker aangeraden wanneer er in de klas veel kleuters zitten waarvan de leidster weet dat die zelden of nooit gaan zwemmen; samen naar vissen te kijken. De leidster kan eventueel een goudvis in de klas brengen, die de kleuters kunnen verzorgen. Misschien is er elders op school een aquarium; samen naar een stukje video te kijken met beelden uit de onderwaterwereld. - Als de kleuters zelf niet tot een rijke expressie komen, kan de leidster hen stimuleren variatie in hun bewegingsspel te brengen door de kleuters extra materiaal aan te bieden en er suggesties rond te geven, en door zelf wat meer voor te doen. Groeperingswijze klassikaal INTRODUCTIEACTIVITEIT: ZWEMMENDE ZWEMMERS - verkleedspullen voor zwemmer of duiker; - prenten, foto s en videobeelden van zwemmende mensen en vissen, bv. fragmenten uit Finding Nemo of De kleine zeemeermin,... plitse pletse plas
plitse pletse plas. Als aandachtstrekker kan de leidster zich verkleden in een zwemmer of duiker. Ze maakt zwemmende, duikende bewegingen. Ongetwijfeld zullen de kleuters dat grappig vinden. De leidster vraagt aan de kleuters of ze weten wie of wat ze is.. De leidster toont de kleuters de beelden van zwemmende mensen en vissen. De leidster vraagt de kleuters naar een aquarium of een vijver bij hen thuis. Wanneer er een goudvis in de klas is, kan ook daarnaar verwezen worden (cf. opmerkingen). De leidster vraagt of er kleuters zijn die al een film over vissen gezien hebben (bv. Finding Nemo, De kleine zeemeermin,...). De leidster vraagt ook naar de ervaring die kleuters met zwemmen hebben (cf. opmerkingen).. De leidster vraagt aan de kleuters of ze denken dat ze ook in de klas kunnen zwemmen. Wanneer de kleuters aanhalen dat dit niet kan wegens een gebrek aan water, stelt de leidster voor eens te zwemmen zonder water. De leidster doet zwemmende gebaren voor en de kleuters volgen (overgang naar de kern). Mogelijke vragen en opmerkingen - Ik zie er een beetje gek uit hé. Hiermee kan ik onder water zwemmen, net zoals de visjes op de video. - Wie heeft er thuis vissen? Zwemmen die in een vijver of in een aquarium? - Wie heeft er ook al eens in de zee gezwommen? Wie in een zwembad? Waren daar visjes? - Had je toen een zwemband aan? Of waren het armbandjes? - Wie heeft er al eens in een boot gezeten? - Durf jij in het water te springen? - Wil je eens tonen hoe je zwemt? - Wie kan me eens tonen hoe je stapt in water? Ja, dat gaat niet zo snel hé. - Die vis zwemt wel heel rap hé. Vissen hebben geen zwembandjes nodig! -... Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met vijf à zes kleuters KERN: DE ZWEMHOEK - ingerichte zwemhoek: blauwe plastic (die dienst doet als water) op een dik deken of dubbele luchtmatras en/of opblaasbaar zwembadje; - trapje en/of bankje waar de kleuters vanaf kunnen springen; - een plank, eventueel een glijbaan; - badhanddoeken; - (baby)zwembanden, badmutsen, zwem- of duikbrillen, zwemvliezen, snorkels, strandballen; - poppen.. Een groepje kleuters mag naar de zwemhoek; daar ondervinden ze dat je ook zonder echt water kunt zwemmen! De kleuters doen alsof ze zwemmen, ze springen en plonsen in het water, drogen zichzelf of elkaar af,... Een bank of een trapje of een glijbaan kunnen ook voor veel pret zorgen. Er kan eventueel een hoge glijbaan zijn voor de durvers, en een lagere voor de voorzichtigere kleuters. Een plank doet dienst als springplank. Welke van de kleuters durft er van de plank in het zwembad springen? Wie springt er handje in handje van de kant af? 0 Voor de leidsters die met Dag Jules (Zwijssen, Tilburg) werken: Jules heeft een goudvis. Kern en uitbreidingsactiviteit cf. Een zwemhoek in de klas, Van den Broeck, K. (), In: Kleuters & ik, jg., nr., p. -
plitse pletse plas tips - Als de kleuters dit willen, kunnen ze hun schoenen uitdoen: dat maakt de beleving nog groter. De leidster laat de kleuters ook eens met zwemvliezen aan door de klas stappen. - Als prikkel kan de leidster voorstellen dat de kleuters mama s en papa s worden en samen met hun baby gaan zwemmen. De kleuters kunnen dan bv. een pop in een (baby)zwemband zetten. Indien de kleuters dit nogal wild doen, kan de leidster hierop inspelen; met een baby moet je wel voorzichtig zijn! - Nog leuker wordt het wanneer deze activiteit in de zomer ook met echt water kan plaatsvinden. De nadruk ligt in deze activiteit echter vooral op het doen-alsof, op het representeren, dus voor de expressie is namaakwater net zo goed!. Wanneer het spel van de kleuters verslapt, of wanneer de leidster iets ziet gebeuren wat in één van de onderstaande teksten voorkomt, kan ze allerlei versjes en liedjes over zwemmen aan de kleuters aanbieden, bijvoorbeeld: het versje Met mijn ogen volg ik jou Met mijn ogen volg ik jou (Sandrine Lambert) Met mijn ogen volg ik jou, zachtjes heen en weer. Als ik nu eens zwemmen zou, met de vissen in het meer. het versje Glad glad Glad glad (Mieke van Hooft) Glad glad Glibberglad. Van de glijbaan op de mat. Trapje op, grote duik, Lambert, S. (00), Versjes op mijn buik. Clavis, Hasselt Van Hooft, M. & T. Meirink (00), Stamp stamp olifant. Holland, Haarlem
plitse pletse plas naar beneden op mijn buik! Juffrouw Els doe je mee? Warme billen lekker gillen ì ì ì ì ì ì ì ì ì ng botsing! het versje Zee Zee (Luk Depondt) Voeten in het water Water van de zee Knieën in het water Ik stap dapper mee Water aan mijn buik Brrr... koud! Grote golf Haar kletsnat Stout!. Als einde van de zwemactiviteit drogen alle kleuters elkaar af, doen ze hun schoenen weer aan,... Mogelijke vragen en opmerkingen - Tel eens tot drie als je van de plank gaat springen! - Wat een spetters! Ik ben ook al nat, kijk! - Is je haar al nat? Nee, met een badmuts op kan je haar niet nat worden! - Is het water niet te koud? Voel eens met je teen. - Gelukkig schijnt vandaag het zonnetje hé. - Droog je toch maar goed af met de handdoek. - Willen jullie met twee van het bankje springen? OK, houd elkaars hand dan maar goed vast. - Knijp maar goed je neus toe en doe je ogen maar dicht als je in het water springt. Kijk, zo! - Lukt dat goed, zo met die zwemvliezen stappen? Dat is precies toch wel moeilijk hé. Die zwemvliezen wegen toch wel veel hoor. - Kan je baby al zwemmen? Zorg maar dat ze niet verdrinkt. Houd haar maar stevig vast. - Ha, ga jij met de zwemvliezen aan van de glijbaan? Ik ben benieuwd of dat goed lukt! -... Depondt, L. & T. Vercruysse (ill.) (), Kijk maar! Kijk maar! Standaard, Antwerpen
Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met drie kleuters - materiaal uit de kern; - rubberboot; - roeispanen (of iets wat daarvoor kan dienen, bv. buizen, borstels,...); - pomp (om de boot op te blazen). UITBREIDINGSACTIVITEIT : IN DE BOOT Opmerking Indien de kleuters weinig ervaring hebben met varen of boten, kan de leidster vooraf een verhaal rond varen/ boten aanbieden, bv. Kleine Ezel gaat varen 0. Tijdens de activiteit kan de leidster dan af en toe naar het verhaal en zijn personages verwijzen.. In de zwemhoek wordt een rubberboot gezet (liefst op de blauwe plastic, en anders ter vervanging van het zwembadje). De kleuters mogen erin kruipen en doen alsof ze bootje varen op de zee. De leidster kan impulsen geven: de zee is rustig, wild, er komt een storm opzetten,... De leidster wacht even af of de kleuters zelf op het idee van de roeispanen komen. Indien niet kan de leidster zelf de roeispanen aanbieden en vragen waarvoor deze dienen.. De leidster geeft - indien nodig - de kleuters ideeën om met de boot te spelen: de kleuters kunnen de boot gebruiken om mee op reis te gaan (dan kunnen ze de boot nog vol laden met koffers, picknick,...), ze kunnen hun poppen meenemen op reis, ze kunnen erin liggen zonnen, luieren of boekjes lezen,.... De leidster kan de boot ook eens een beetje laten leeglopen en vragen aan de kleuters wat ze nu zouden kunnen doen. De kleuters kunnen dan proberen om hem zelf weer op te pompen.. De leidster stimuleert het dramatisch spel van de kleuters in de boot, door bijvoorbeeld te suggereren dat een kleuter eruit valt en er een reddingsactie op touw gezet moet worden. De boot kan ook andere functies krijgen, bv. ondersteboven als een luchtmatras,.... De leidster kan ondertussen allerlei versjes en liedjes over varen aan de kleuters aanbieden, bijvoorbeeld: het liedje Mijn schommelboot Mijn schommelboot (tekst: Nannie Kuiper / Muziek: Ageeth de Haan) plitse pletse plas 0 Van Haeringen, A. (00), Kleine ezel gaat varen. Leopold, Amsterdam Leenhouts, J. e.a. (00), Stap maar in. Rij-, vaar- en vliegliedjes voor peuters en kleuters. Trude van Waarden Produkties, Bussum (boek en cd, track )
plitse pletse plas. De activiteit kan worden afgerond met de mededeling dat de zee nu wel heel wild wordt en/of dat het begint te regenen, en dat het bootje dan beter weer naar huis vaart. Mogelijke vragen en opmerkingen - Waar kun je die stok/roeispaan doorsteken? Ja, door dat gat. - Probeer eens te roeien. Ga je goed vooruit? Ja jij kunt snel roeien zeg, ik denk dat je hele sterke armen hebt! - Jij bent precies rustig aan het varen op zee. - Oei, er komen grote golven en het begint te waaien! - Zie maar dat het zonnetje je niet verbrandt! Smeer je maar in met zonnemelk, zo. - Waar varen jullie naartoe? - Oei, wat is er nu met onze boot gebeurd? Er zit toch geen gaatje in? Als onze boot zo plat is, wat kan er dan gebeuren? - Hoe kunnen we de boot weer opblazen? Wil jij dat eens proberen? Moet je hard op die pomp duwen? - Durf jij uit de boot te springen? Zou het water van de zee niet te diep zijn? - Zullen we eens doen alsof je uit de boot valt? Oei, X is aan het verdrinken, want hij kan niet zwemmen. Wat kunnen we doen om X te helpen? Hoe kunnen we X redden? Ja, een band gooien, dat is een goed idee. Kom, we gaan proberen X uit het water te krijgen! -... UITBREIDINGSACTIVITEIT : ALLEMAAL VISSEN Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met vijf à zes kleuters (kan eventueel ook klassikaal) - eventueel washandjes (één per kleuter); - parachute of (doorzichtig) laken; - eventueel kartonnen vissen; - eventueel bellenblazers; - eventueel cd-speler en cd Muzische vorming.. De kleuters staan in een kringetje. De leidster verwijst naar de introductieactiviteit. De kleuters moeten zich inbeelden dat ze vissen zijn. De leidster vraagt aan de kleuters hoe ze een vis kunnen nadoen. De Van Passel L., Van den Steen L., e.a. (000), Muzische vorming. Praktische werkfiches voor het kleuteronderwijs (bijbehorende cd). Altiora, Averbode
suggesties van de kleuters worden uitgeprobeerd. Leuke muziek om deze activiteit te begeleiden is te vinden op de cd Muzische vorming (tracks -). tip. Om het spel te verrijken kan de leidster indien nodig enkele bewegingsimpulsen geven: bv. een happende vis, vissen die omhoog en omlaag zwemmen, vissen die naar alle kanten uiteen schieten, visjes die door planten heen moeten zwemmen,... Indien haalbaar kan de leidster de verbeelding van de kleuters nog stimuleren door gekke vissen voor te stellen: een circusvis die hoge sprongen maakt, een kronkelvis, een bibbervis,.... Iets gemakkelijker wordt het wanneer de kleuters een verhaaltje kunnen uitbeelden. De leidster vertelt: eerst zijn de kleuters visjes die rustig en traag in de zee zwemmen. Plotseling komt er een grote en gevaarlijke vis (= de leidster) dichterbij, die veel honger heeft en de kleine visjes wil opeten. De kleine visjes zwemmen snel weg omdat ze bang zijn dat de grote vis hen zal opeten en ze verstoppen zich achter een rots. Als de grote vis weg is, zwemmen ze weer rustig voort. plitse pletse plas. Een variant is dat de kleuters de vissen enkel met één handje nadoen, al dan niet met een washandje. Ze laten hun handje dan op verschillende manieren door de lucht bewegen.. Er kan ook met een parachute of doek gewerkt worden. Daar kunnen golven mee gemaakt worden: van kleine naar grote golven en weer naar kleine golven. Enkele kleuters kunnen dan bijvoorbeeld op twee rijen stoeltjes gaan staan en het doek vasthouden, terwijl andere kleuters eronder zwemmen. Op het doek kunnen ook kartonnen visjes gelegd worden, dan kunnen de kleuters echt onder de vissen door zwemmen. Nog een groepje kleuters kan belletjes blazen; dat zijn dat de luchtbelletjes van de vissen.. De leidster kan (indien de situatie zich voordoet of als verrijking van het spel) ondertussen versjes en liedjes over vissen aanbieden, bijvoorbeeld: het liedje Visje, visje in het water Visje, visje in het water (Jolet Leenhouts). De visjes zijn nu wel moe geworden van al dat zwemmen. Ze zijn aan een momentje rust toe. cf. Washandvisjes, In: Van Passel L., Van den Steen L., e.a. (000), Muzische vorming. Praktische werkfiches voor het kleuteronderwijs. Altiora, Averbode cf. Rollen, rijden, botsen, Activiteitengeheel : Beweging, uitbreidingsactiviteit Leenhouts J., e.a. (00), Boem ra ta ka ta, 0 vrolijke peuterliedjes. Trude Van Waarden Produkties, Bussum
plitse pletse plas Mogelijke vragen en opmerkingen - Vissen kunnen goed zwemmen hé. Zullen we dat ook eens proberen? Zullen we doen alsof we visjes zijn? Wie kan eens een visje uitbeelden? - Weet je nog dat visje op tv? Hoe zwom dat?ja, zijn staart bewoog héél snel heen en weer hé. Waar is je staart? Zullen we dat eens proberen na te doen? - Hoe doen visjes met hun mondje? Toon het eens. - Een walvis is een hééééle grote vis. Die zwemt zo! - Ik ben een haai en ik heb grote honger. Ik wil jullie kleine visjes allemaal opeten! - Nu zijn we gekke visjes. We kunnen misschien gekke sprongetjes maken. Wat kunnen we nog doen? - Hé, jij bent net een dansvisje, want jij danst onder water! -...
Activiteitengeheel : klemtoon op muziek Doelen taaldoel cf. handleiding muzische doelen - (muziek) De kleuters kunnen klanken, geluiden, stilte en stemmingen in beluisterde muziek ervaren en herkennen. - (muziek) De kleuters kunnen met plezier een toenemend vermogen tot experimenteren en improviseren ontwikkelen met klank, stem of instrument. - (media) De kleuters kunnen bewuster luisteren en kijken naar de hoeveelheden geluiden en klanken en zeer eenvoudige audiovisuele boodschappen. - (attitudes) De kleuters kunnen ervan genieten bezig te zijn met de dingen die hen omringen om hun expressiemogelijkheden te ontdekken. toelichting Soms maakt water uit zichzelf geluid (bv. regen); vaak zijn er echter handelingen voor nodig om watergeluiden te produceren. De kleuters verkennen diverse watergeluiden: waar ze vandaan komen, hoe ze geproduceerd worden, welke variaties er zijn. Zo leren ze het element water en de contexten waarbinnen het voorkomt, beter kennen. Daarnaast wordt binnen dit belangstellingscentrum van de kleuters gevraagd dat ze aandachtig en verfijnd luisteren: kunnen ze vertrouwde geluiden (regen, een steentje in het water,...) zelf thuisbrengen? Er wordt ook een beroep gedaan op hun creativiteit en op hun verbeelding: op welke manier kunnen we een realistisch geluid (bv. spetterende eendjes) het best nabootsen? De kleuters ervaren dat zijzelf een verhaal met allerlei geluiden kunnen illustreren. Werk vooraf / plitse pletse plas Groeperingswijze klassikaal INTRODUCTIEACTIVITEIT: WATERGELUIDEN - water dat een geluid maakt (de regen buiten, een kraan die drupt, een glas met een oplossende bruistablet,...); - waterbak; - afwasmiddel; - materialen om watergeluiden mee te maken, bv. spons (uitwringen), gieter (uitgieten), spuitje (leegspuiten), rietje (blazen), garde (om belletjes mee te kloppen), leeg handzeepdoosje met pompje (leegspuiten), voorwerpen om in water te laten vallen (lichte en zware, bv. kleine en grote steentjes),...; - regenbuis/stukje regenpijp ; - doek of bord waarachter de kleuters zich kunnen verstoppen.. De leidster vestigt de aandacht van de kleuters op een bepaald watergeluid. Als het regent, kan dat de tikkende regen op het raam zijn. Een andere mogelijkheid is het kraantje van de klaswastafel lichtjes open cf. t Is klein... natuurlijk!, Activiteitengeheel : Muziek, introductieactiviteit, kern en uitbreidingsactiviteit
te draaien en het water eruit te laten druppelen, of een bruistablet in een glas water te laten oplossen. De leidster laat de kleuters het geluid thuisbrengen. plitse pletse plas tip. De leidster verwijst naar de ontdek- en experimenteerfase waar de kleuters konden ervaren dat je met water ook allerlei geluiden kunt maken. De leidster zet de waterbak op de tafel en toont de kleuters materialen om watergeluiden mee te maken. Ze vraagt aan de kleuters of ze nog weten hoe je watergeluiden kan maken. De kleuters die een geluid kunnen maken, doen het eens voor tot een zestal geluiden aan bod gekomen zijn.. Het materiaal wordt achter het doek gezet en één kleuter mag een watergeluid komen maken. De anderen raden wat het is. Wanneer de kleuters te weinig taalvaardig zijn, kan de leidster voor afbeeldingen van de verschillende handelingen zorgen; in dat geval dienen de kleuters enkel de juiste afbeelding aan te wijzen. De leidster verwoordt het geluid dan in hun plaats.. Indien het regent, vestigt de leidster nogmaals de aandacht op het geluid van de regen. De leidster vraagt aan de kleuters of ze het geluid van regen kunnen nabootsen. De suggesties worden gezamenlijk uitgeprobeerd. tip Indien het niet regent, kan de leidster regen nabootsen met een regenmaker.. De leidster kan tijdens het nabootsen van de regen, regenversjes aanbieden (regenliedjes zijn voor in de kern), bijvoorbeeld: het versje Druppels Druppels (Luk Depondt) Drup drup druppels op mijn hoofd Druppels veel en groot Plitse pletse plats Hoofd kleren alles nat Mag ik met mijn laarsjes in een plas? Rond het thema Regen is er voor de eerste kleuterklas een belangstellingscentrum uitgewerkt in: CED/Projectbureau Rotterdam & Centrum voor Taal & Migratie (00), Circus Kiekeboe. Nederlandse Taalunie, Den Haag; cf. ook suggesties voor bijkomende activiteiten (andere) Depondt, L. & T. Vercruysse (ill.) (), Kijk maar! Kijk maar! Standaard, Antwerpen
het versje Ik zit in huis en hoor de regen Ik zit in huis en hoor de regen (Bernadette Theulet-Luzié & Valérie Barthe) Ik zit in huis en hoor de regen Ik word niet nat en het huis kan ertegen het versje Regen regen spetterdespat 0 Regen regen spetterdespat (José Bakker) Regen regen spetterdespat, alle bomen worden nat. Regen regen spetterdespat, alle kastanje bomen worden nat. Regen regen spetterdespat, Alle regenjassen worden nat. Mogelijke vragen en opmerkingen - Sssht. Wees eens stil,... Hé wat horen we nu? - Van waar komt dat geluid? Wie weet wat dat is? - Ja, we horen druppeltjes! Tik tik tik tik,... Het is (net zoals) de regen. - Zouden wij ook regen kunnen maken? Hoe kunnen we dat doen? Ja X, met de gieter! Wil jij eens regen komen maken? - Hoor! Ja! Drup,... drup,... Nu gaat het nog traag. - Hoor nu, drupdrupdrup. Nu gaat het veel sneller hé. Nu is het zeker hard aan het regenen? - De regen maakt tikkende geluidjes. Maar water kan ook nog andere geluiden maken hé. Wie wil er eens een geluidje komen maken? - Ja, luister! Psssjjt, psssjjt! doet het water als het uit het spuitje komt. - Wie wil nu eens een geluidje achter het doek maken? De anderen moeten dan goed luisteren welk geluid X maakt, oké? -... plitse pletse plas Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met vijf à zes kleuters KERN: HET WATERORKEST - plastic zeil of veel dweilen; - schortjes (één per kleuter); - glazen en plastic flessen met water (eventueel de toverflessen uit de kern bij Activiteitengeheel : Beeld); - allerlei materiaal om watergeluiden mee te maken (gieters, houten stokjes, druppeltellers, plastic doktersspuiten, verschillende voorwerpen waar druppels op kunnen vallen, rietjes, bekertjes met water, kommen met water, pingpongballen, garde,...); - voorwerpen om in water te laten vallen (lichte en zware, bv. kleine en grote steentjes); - als de activiteit buiten plaats kan vinden: grotere kuipen met water, grotere gieter, tuinslang, waterpistolen, paraplu; - pictogrammen voor watergeluiden (cf. bijlage ). Theulet-Luzié, B. & V. Barthe (00), Actief met peuter en kleuter. Casterman, Doornik 0 Hopster, H. & M. Van Maurik (000), Zingen met likkepot. Liedjes en muzikale spelletjes voor peuters. Van Tricht, Twello (boek en cd, track 0)
plitse pletse plas Opmerkingen - De bedoeling is dat de kleuters een liedje leren en dat liedje met allerlei watergeluiden verrijken. De geluiden hoeven niet per se een vertaling te zijn van de inhoud van het lied, alles is goed. - Deze activiteit vindt bij voorkeur plaats op een locatie waar het niet erg is dat het een beetje nat wordt. Als dat binnen de klas is, kan eventueel een plastic zeil op de grond gelegd worden. De kleuters doen ook best schortjes aan.. De leidster biedt een liedje aan waarbij het passend is dat er watergeluiden bij gemaakt worden. Voor de hand liggend zijn liedjes over regen, bijvoorbeeld: het liedje Rikketik Rikketik (Mia Raskin) Variaties op de eerste zin zijn : Rikketik. Rikketoet. t Regent op mijn snoet. Rikketik. Rikketoet. t Regent op mijn voet. Rikketik. Rikketand. t Regent op mijn hand. Rikketik. Rikketeus. t Regent op mijn neus. Rikketik. Rikketeen. t Regent op mijn been. 0 cf. Geluidenspel met water, Waeterschoot K. (), In: Kleuterspectrum, Milieu en natuur, jg. -, p. cf. Geluidenspel met water, Waeterschoot K. (), In: Kleuterspectrum, Milieu en natuur, jg. -, p.
het liedje Door de regen Door de regen (Ingrid Rhotveld) plitse pletse plas het liedje Tikke takke regen Tikke takke regen (Herman Broekhuizen) het liedje Druppel tik Druppel tik (tekst: Ed Franck / muziek: Jos Bielen) Rietveld - Roos, I. (00) Wij maken muziek. Uitgeverij SWP, Amsterdam Leenhouts, J. e.a. (00), Boem ra ta ka ta. 0 vrolijke peuterliedjes. Uitgeverij Pereboom, Bussum (boek en cd, track ) Franck, E. (), Dzingeleping! liederen voor kleine kinderen. Altiora, Averbode
plitse pletse plas. De leidster biedt het materiaal aan en ze verwijst naar de introductieactiviteit. Dan laat ze de kleuters de verschillende materialen nog even zelf verkennen met het oog op de productie van allerlei watergeluiden. De leidster verwoordt wat de kleuters doen, en geeft suggesties indien nodig. Enkele mogelijkheden: de kleuters blazen in de flessen; ze blazen met een rietje bubbels in een beker; ze laten de druppels rikketik vallen op verschillende oppervlakken; ze dompelen een pingpongballetje onder in een kom water en laten het met een plop weer naar boven komen; ze laten voorwerpen in water plonsen; ze gieten met een gietertje water uit in een kom; ze roeren met een houten stokje in het water; ze gieten bekertjes uit; ze spuiten een doktersspuit gevuld met water in een stevige straal uit; ze schudden met een flesje en horen het klotsende water. In dat flesje kunnen ook nog steentjes of andere kleine voorwerpen zitten (cf. Activiteitengeheel : Beeld, kern); ze kloppen met een vlak handje op het wateroppervlak; ze maken geluid op een flessenorgel (tikken op of zachtjes blazen in de opening van glazen flessen gevuld met verschillende hoeveelheden (gekleurd) water, cf. Activiteitengeheel : Beeld, introductieactiviteit).. Daarna biedt de leidster het liedje aan (zingen of op cd); ondertussen maken de kleuters allerlei watergeluiden. Dat kan in eerste instantie nog heel experimenteel en vrij gebeuren: gewoon als achtergrondgeluiden bij het liedje, zonder afspraak wie wat wanneer doet. Het kan verschillende keren na elkaar; de kleuters kiezen telkens een ander geluid.. Als de activiteit (in de zomer) buiten plaats kan vinden, zijn er nog meer geluidsvariaties mogelijk: springen in plassen of in een kuip, spuiten met een tuinslang op een bepaald oppervlak, laten regenen (met gieter of tuinslang) op een paraplu, spuiten met een waterpistool,... tip Er zijn nog talrijke mogelijkheden voor watergeluiden, maar die vragen meer en verdergezocht materiaal: een bruistablet dat oplost in een glas water, het filterpompje van een aquarium, het doorspoelen van een toiletje,.... Met de oudere kleuters kan de leidster afspreken om er een heus waterorkest van te maken. De kleuters krijgen elk een opdracht, namelijk op welk moment in het liedje ze welk geluid moeten maken. Ter ondersteuning gebruikt de leidster de pictogrammen met afbeeldingen van handelingen (cf. bijlage ). De leidster oefent eerst eens zonder het lied, daarna met.
tip. Het waterorkest voert zijn muziekspektakel op voor de andere kleuters van de klas. Het waterspektakel kan ook op cassette worden opgenomen (cf. uitbreidingsactiviteit ). Mogelijke vragen en opmerkingen - Welk geluid wil jij maken? - Wil je het gietertje gebruiken? Giet je gietertje eens heel zachtjes uit. t Is net alsof het zachtjes regent. Kan je het ook hard laten regenen? - Gooi deze steen eens in de kom. En gooi nu eens dit steentje. Hoorde je het? Dat was eerst een luide plons, en nu niet meer hé! - Roer met dat stokje maar heel snel in dat bekertje. Hoor je iets? - Klap maar goed hard met je handje op dat water! Plets! - Ik hoor het hier ergens zachtjes druppelen. Het is precies aan het regenen. - Schud dit flesje eens heel snel. Hoor je het water klotsen? - Duw maar heel hard op de spuit. Roetsj! Dat water spoot eruit zeg! Heb je het gehoord? Wil je het nog eens doen? Luister maar goed hé. - Kijk, hier moet je eens in knijpen. Dan valt er een druppeltje. Dat is maar een stil watergeluidje hé. - Nu gaan we eens echt muziek maken voor ons liedje, oké? Wie wil met de fles schudden? Wie wil...? - Je mag alleen maar muziek maken wanneer je jouw prent ziet. Zullen we dat eerst even zonder het liedje proberen? -... UITBREIDINGSACTIVITEIT : WATERGELUIDEN OP CASSETTE Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met drie à vier kleuters - het materiaal uit de kern; - cassetterecorder; - lege cassette. Opmerking Deze activiteit gaat best in een rustige hoek van de klas door, enigszins van de andere kleuters afgeschermd. Het geluid in de rest van de klas zou minimaal moeten zijn, dus zorgt de leidster best voor rustige nevenactiviteiten.. De kleuters gaan samen met de leidster de verschillende watergeluiden uit de kern op een cassette opnemen: de kleuters maken één na één een geluid en de leidster neemt het op. plitse pletse plas
plitse pletse plas. De leidster speelt de watergeluiden één na één af; de kleuters proberen te raden welk watergeluid ze horen en hoe het tot stand is gekomen.. Ook de rest van de klas kan meeraden, maar voor de kleuters die het geluid niet zelf gemaakt hebben, is dat raden wellicht te moeilijk. Een oplossing is de kleuters te laten kiezen tussen een aantal mogelijkheden. Bv. het opgenomen geluid is dat van een flesje dat geschud wordt. Het geluid wordt afgespeeld. Als de kleuters het niet raden, doet de leidster het geluid na van een voorwerp dat in een kom water gegooid wordt, een gietertje dat uitgegoten wordt, en het flesje dat geschud wordt. Weten ze nu welk geluid ze op cassette hoorden?. Als de kleuters geïnteresseerd zijn om met de cassetterecorder te werken, kan die nog een tijdje in de klas blijven (bv. in de luisterhoek). De kleuters die dit willen, kunnen naar de cassette luisteren, terwijl ze de afbeeldingen van de verschillende handelingen voor zich hebben. Vinden ze het juiste plaatje bij het watergeluid? Mogelijke vragen en opmerkingen - Zullen we het eens op een cassette opnemen als jij belletjes in je beker blaast met je rietje? - Ok, jij mag nu tegen die flessen tikken. - Duw maar op deze knop. - Zullen we eens luisteren naar wat we opgenomen hebben? Hoor je het goed? Dat was je hand die op het water pletste hé. - Welk geluid zou dat nu zijn? Komt dat van het gietertje? Nee hé. - Ik tel tot drie en dan schud jij met die fles, ok? - Dat heb jij goed gehoord! Het was het balletje dat in de kom gegooid werd! - Denk je dat echt? Kom we gaan dat geluidje nog eens proberen te maken. Was dat hetzelfde als op de cassette? -... UITBREIDINGSACTIVITEIT : MUZIKAAL WATERVERHAAL Groeperingswijze begeleide groepsactiviteit met vijf à zes kleuters of klassikaal - plastic zeil of veel dweilen; - schortjes (één per kleuter); - grote teil water of de watertafel; - allerlei materiaal om watergeluiden mee te maken (kiezeltjes en keitjes, gieters, druppeltellers, pingpongballen, houten stokjes, plastic spuiten, rietjes,...); - pictogrammen uit de kern (cf. bijlage ).. De leidster zegt aan de kleuters dat ze watermuziek gaan maken bij een verhaal. In feite is deze activiteit een variant op de kern, met dit verschil dat deze activiteit wel in de grote groep uitgevoerd kan worden (elke kleuter maakt een ander geluid, of verschillende kleuters maken op hetzelfde moment één bepaald geluid). Bovendien past het geluid dat geproduceerd wordt, in deze activiteit wel bij de inhoud. In de kernactiviteit speelde die samenhang geen grote rol.
. De leidster vertelt een verhaal, voorlopig nog zonder geluiden. Ze kan hiervoor een bestaand verhaal gebruiken (cf. suggesties voor prentenboeken), maar ze kan er ook zelf eentje verzinnen, waarbij ze rekening houdt met de ervaringen van de kleuters. In dat geval voorziet ze ook prenten ter ondersteuning van het verhaal. Een voorbeeld van een eenvoudig verhaaltje (met mogelijke watergeluiden): - Twee kleuters gaan met hun ouders naar het park. Op de vijver van het park zien ze veel eenden vrolijk rondzwemmen (met de hand in het water bewegen); - de eenden gaan af en toe kopje onder om naar eten te happen (pingpongballetjes onderduwen en weer omhoog laten springen); - als ze goed in het water kijken, zien ze ook enkele grote vissen rustig rondzwemmen (golvende bewegingen met de hand maken); - de kleuters hebben lekker eten meegebracht voor de vissen. Ze gooien kleine stukjes brood in het water (pingpongballetjes of één keer pletsen met een houten stokje); - de eenden komen heel snel naar de kant om het brood te kunnen opeten. Ze maken er zelfs ruzie om. Het water spat naar alle kanten terwijl ze om de stukjes brood vechten (met de hand water doen opspatten); - ook de vissen happen naar de stukjes brood, net zolang tot hun buikje rond is (per hap de spuit meer en meer leegspuiten); - ondertussen zijn er nog enkele andere kleuters bijgekomen en die gooien kleine steentjes in het water. Dat is leuk! - maar oh, wat jammer. De pret kan niet lang duren, want het begint heel stilletjes te regenen. Drup, drup,... (druppels uit een druppelteller laten vallen of houten stokjes traag tegen elkaar slaan); - het begint ook steeds harder te waaien. De stukjes brood die nog op het water lagen, worden van hier naar daar geblazen (op een rietje blazen en/of zelf blazen); - iedereen gaat snel weer naar huis, want het begint nu wel heer hard te regenen (gieter uitgieten of houten stokjes snel tegen elkaar slaan).. De leidster vertelt het verhaal opnieuw en laat de kleuters per stukje suggesties doen voor geluiden die erbij horen. Ze laat de ideeën zoveel mogelijk van de kleuters komen. Als de kleuters echter zelf weinig aanbrengen, kan de leidster enkele mogelijkheden laten horen, waaruit de kleuters dan kunnen kiezen. Indien ook dit nog te moeilijk is voor de kleuters, kan de leidster het verhaal onmiddellijk met watergeluiden vertellen en de kleuters laten kiezen welk geluid zij bij de herhaling willen maken.. Er worden afspraken gemaakt over welke kleuter(s) welk geluid wanneer gaan maken. De kleuters worden in een chronologische volgorde gezet: eerst de kleuter die het eerste watergeluid gaat maken, daarna de volgende kleuter,... De leidster kan ook gebruik maken van de pictogrammen met afbeeldingen van de handelingen en/of ze kan de geluiden ook telkens zelf maken.. Het muziekverhaal wordt opnieuw verteld. De leidster zal waarschijnlijk tijdens het verhaal de kleuter(s) die op dat moment het geluidje moet(en) maken, moeten aanwijzen.. Ook deze keer kan het muzikaal verhaal op cassette opgenomen worden. Deze cassette komt dan in de luisterhoek terecht, samen met een bundeling van de prenten. plitse pletse plas
plitse pletse plas Mogelijke vragen en opmerkingen - Weet je nog dat we geluiden maakten bij ons liedje? We kunnen dat ook bij een verhaal doen. Luister maar. - Hoe zouden we de eenden kunnen nabootsen? Dat is een goed idee, met je hand zo door het water gaan. - Wat kunnen we gebruiken voor het geluid van het brood dat in het water valt? - Weet je nog, de eenden gingen kopje onder hé. Hoe zouden we dat kunnen doen? Zouden we iets met deze pingpongballetjes kunnen doen? - Hoor je de kiezeltjes die in het water vallen? Probeer nog eens. - Weet je nog hoe we de regen konden nabootsen? X, wil jij dat nog eens laten horen? Regent het nu hard of juist heel zachtjes? - De wind die blaast zo hard! X, kun jij ook eens hard blazen? Goed zeg. En jij Y, probeer je dat eens op een rietje? -...