voer t t Wat iedere Nederlander moet weten over vlees en vis nadenken

voer t t Wat iedere Nederlander moet weten over vlees en vis nadenken

Voorwoord In de tijd dat u deze zin leest, sterven 70 dieren in de Nederlandse slachthuizen. Goed, misschien ben ik wel vooringenomen. En dat is een slechte eigenschap voor een objectief journalist. Dus zet ik mijn ideeën en eigen waarnemingen over de miserabele leefomstandigheden van dieren in de vee-industrie opzij, en ga ik er niet klakkeloos van uit dat we met onze westerse leefstijl onze natuur en het milieu naar de knoppen helpen. Nee, ik ga eerst feiten verzamelen waardoor ik misschien wel mijn vooringenomen standpunt moet laten varen. Laat ik beginnen met dit boekje te raadplegen, een boekje met cijfers over eten. Geen calorieën, maar getallen en aantallen die me kunnen helpen om keuzes te maken in het leven. Bijvoorbeeld om wel, geen, of minder vlees of vis te eten; wat voor gevolgen heeft het eten van vlees en vis nou voor dier, milieu, en onze eigen gezondheid? Al bladerend lees ik onder meer dat tegenover iedere Nederlander 28 dieren worden geslacht in onze vee-industrie. 16 Van die dieren worden door ons Nederlanders opgegeten. Dieren die als product behandeld worden en die ook nog eens voor een groot mestoverschot zorgen. Tegenover elk onsje vlees dat wij eten, staat zes kilo mest! Maar, zegt het Productschap Vee, Vlees en Eieren, er wordt aan de vee-industrie wel jaarlijks zo n vier miljard euro verdiend. Jammer dat hierbij geen rekening is gehouden met de twee miljard euro die de uitbraken van varkenspest, mond- en klauwzeer en vogelpest ons gekost heeft. Uit een onderzoek in opdracht van Milieudefensie blijkt namelijk dat de veehouderij 1

, voorwoord Dieren de Nederlandse samenleving jaarlijks minstens 1,75 miljard euro kost, wat neerkomt op een verborgen prijskaartje van 110 euro per Nederlander. Maar daar valt nog mee te leven, lijkt me. Helaas zijn er nog tal van andere negatieve effecten, die zich niet zo makkelijk in geld laten omrekenen. Effecten die van levensbelang zijn voor het welzijn van alle bewoners op deze planeet. Neem alleen al het uitsterven van planten en dieren als gevolg van de grootschalige ontbossing voor de teelt van veevoer. Is dat onsje vlees dit alles wel waard? In ons land leven ongeveer 450 miljoen landbouwhuisdieren. Elke Nederlander is dus goed voor meer dan 28 dieren in de vee-industrie. Daarmee heeft Nederland de hoogste veedichtheid ter wereld. Dan hebben we het nog niet eens over de vele tonnen vissen die we jaarlijks naar binnen glijden. Kosten en baten, ik lijk wel een econoom. Maar ze helpen wel, deze cijfers en getallen die de Nederlandse Vegetariërsbond, Milieudefensie en Varkens in Nood in dit boekje op een rijtje hebben gezet. Ik heb ze gelezen. En ze hebben me geholpen bij het maken van mijn keuze hoewel ik die op grond van mijn eigen ethische normen eigenlijk al gemaakt had. Loretta Schrijver 2 Per vierkante kilometer leven er zo n drieëneenhalfduizend dieren in Nederland. 3

, dieren, dieren Een kip in een geestdodende legbatterij brengt haar hele leven door op een ruimte die ruim 13 procent kleiner is dan deze opengeslagen brochure. Legbatterij-eieren worden nog veelvuldig gebruikt in koekjes en andere bakkersproducten. Hierdoor is 25 procent van de door de Nederlander geconsumeerde eieren nog steeds afkomstig uit de legbatterij. Door dieren in zo klein mogelijke hokken te houden, is de vleesprijs de afgelopen 25 jaar nauwelijks gestegen. Zou je de maatschappelijke kosten voor het milieu, dierziekten en de gezondheid meenemen, dan wordt iedere Nederlander jaarlijks met een gepeperde rekening van minstens 110 euro gepresenteerd (nu betaalt de Nederlander dit ongemerkt via belastingen). Jaarlijks worden er voor iedere Nederlander 16 dieren geslacht. Uitgaande van een gemiddelde leeftijd van 80 jaar worden er in een mensenleven dus ongeveer 1250 dieren geslacht (vijf runderen, 40 varkens, vijf schapen en geiten en maar liefst 1200 vleeskuikens). 4 Onze melkkoeien produceren ieder jaar 10,5 miljard liter melk. In ruim 50 jaar is de melkproductie per koe verdubbeld! Melkkoeien krijgen ieder jaar een kalf om de melkgift op gang te houden. Met het aantal dieren dat jaarlijks geslacht wordt, kun je een goederentrein vullen van 8000 kilometer lang. De trein zou beginnen in Amsterdam en eindigen in Beijing, de hoofdstad van China. 5

Voedsel: productie en verdeling Gemiddeld eten wij in ons land 40 kilo vlees per jaar. Daarnaast gebruiken we ook nog eens 300 liter melk en 180 eieren. Nederland voert 60 procent van haar graanverbruik op aan vee. Hiermee hadden we ook 300 miljoen mensen van hun dagelijks brood kunnen voorzien. Voor de voeding van iedere Nederlander is ruim een half voetbalveld nodig; 60 procent hiervan is nodig voor de productie van vlees, zuivel en eieren. De anderhalf miljoen melkkoeien die ons land rijk is, produceren 10,5 miljard liter melk. Dat zijn 10 Amsterdam Arena s vol! 30 miljoen legkippen leggen gezamenlijk negeneneenhalf miljard eieren. Alles bij elkaar sparen de 720.000 Nederlanders die geen vlees eten jaarlijks het leven van ongeveer 11 miljoen dieren. Wereldwijd voert men jaarlijks 750 miljard kilo graan (35 procent van al het geproduceerde graan) op aan de totale veestapel. Vervoerd in een goederentrein zou deze hoeveelheid in 12,5 miljoen goederenwagons geladen moeten worden. Die trein zou ruim zes keer de evenaar kunnen omspannen. 6 7

, voedsel: productie en verdeling Milieu Om één kilo kalfsvlees te produceren heb je 100 keer zoveel energie nodig als voor één kilo aardappelen. 8 Voor één kilo vlees heb je vijf kilo veevoer nodig. Nederland gebruikt voor de productie van veevoer naast haar eigen landbouwgrond ook nog eens tweeëneenhalf miljoen hectare grond in het buitenland. Dit gaat vaak ten koste van ongerept oerwoud en savannes, zoals het Amazonewoud in Zuid-Amerika. Elke dag sterven er op de wereld 13.500 kinderen aan ondervoeding; elke zes seconden één. 9

, milieu Mest Vlees is het meest milieubelastende onderdeel in het voedselpakket van de Nederlandse consument. Pieter van Geel, Staatsecretaris van Milieu. Ieder jaar produceert de Nederlandse veestapel 70 miljard kilo mest. Uitgestort over de In de mest die onze veehouderij produceert, zit 480 miljoen kilo stikstof, een stof die sterk bijdraagt aan vermesting en verzuring van ons milieu. Met die hoeveelheid zou je zes miljard flessen ammonia (gebruikt in het schildersbedrijf e.d.) kunnen produceren. De landbouw draagt voor meer dan 90 procent bij aan de uitstoot van ammoniak in Nederland. Daarmee levert zij veruit het grootste aandeel van alle verzurende stoffen die in ons milieu vrijkomen. Bij de productie van vlees komen veel broeikasgassen vrij, waardoor deze wereldwijd sterk bijdraagt aan de klimaatverandering. De mondiale vleesproductie veroorzaakt de uitstoot van eenvijfde van alle CO 2 en eenzesde van alle methaan en lachgas. De dieren in de Nederlandse veehouderij zijn verantwoordelijk voor zo n 35 tot 40 procent van de methaan- en de lachgasuitstoot. Zonder de uitstoot van deze zeer sterke broeikasgassen zou Nederland voor ruim 50 procent aan haar Kyotoverplichtingen voldoen. gemeente Amsterdam zou dit een laag van ruim een halve meter stinkende gier opleveren. Aan elke onsje vlees dat wij eten kleeft zes kilo mest. 10 11

Biodiversiteit Visserij Door verzuring, vermesting en verdroging tussen 1950 en 1995 is de helft van alle Nederlandse plantensoorten verdwenen of bedreigd. De vee-industrie speelt hierbij een belangrijke rol. Eenvijfde van alle gevangen vis is bijvangst, waaronder walvissen, dolfijnen en haaien. De Verenigde Naties stelt dat vermindering van vleesconsumptie de belangrijkste kortetermijnstrategie is om de snelle afname van de hoeveelheid planten- en diersoorten tegen te gaan. Overbevissing, vernietiging van leefgebied, vermesting en bestrijdingsmiddelengebruik hebben gezorgd voor een afname van 40 procent van de soortenrijkdom in de oceanen en 30 procent van op het land levende soorten. De soja-import voor de Nederlandse vee-industrie legt alleen al in Brazilië beslag op 600.000 hectare landbouwgrond. De teelt van onze veevoer voor vlees gaat daar ten koste van het Amazonewoud, waar 30 procent van de op aarde bekende diersoorten leven. Wereldwijd wordt er ongeveer 100 miljoen ton vis gegeten, dat is 13,5 kilo per persoon per jaar. Nederlanders eten gemiddeld zeven tot acht kilo vis. Een groot deel van het voer voor gekweekte vissen bestaat uit vis! Per kilo kweekvis wordt gemiddeld één tot drieëneenhalve kilo wilde vis gevangen om als voer te dienen. Om bijvoorbeeld één ton zalm te produceren, wordt drie ton zandspiering en sprot tot vismeel vermalen. Driekwart van de Nederlandse visconsumptie komt uit het buitenland. 12 13

De Nederlandse Vegetariërsbond Milieudefensie In dit boekje heb je kunnen lezen en zien dat het laten staan van vlees en vis een bewuste keuze is. De feiten spreken voor zich. We hebben het initiatief genomen voor dit boekje omdat we juist willen laten zien dat vegetarisch eten niet alleen gebaseerd is op emoties. Het gaat om harde feiten, om emoties en om ethiek. En met die combinatie is niets mis. De NVB wil de samenleving als het gaat om de vlees- & visproductie en -consumptie echt veranderen. We willen veel mensen bereiken en doen dat op verschillende manieren: het geven van informatie aan consumenten het informeren van producenten over vegetarische alternatieven het voeren van een actief communicatiebeleid gericht tegen diegenen die respectloos met mens, dier en milieu omgaan het lobbyen bij de overheid voor betere wet- en regelgeving De NVB is daarmee dé autoriteit in Nederland op het gebied van vegetarisme. Wij zijn de enige Nederlandse consumentenorganisatie van en voor vegetariërs en we zijn daarmee voorvechters voor mens, dier en milieu. Als je lid wordt van de NVB ontvang je natuurlijk het magazine Leven met tips over producten, interviews en achtergrondartikelen. Daarnaast beheert NVB het Vegetarisch keurmerk voor producten, zodat je snel kunt zien of het product geschikt voor je is. Het Gastvrij voor Vegetariërs logo op je favoriete restaurants geeft aan waar je met een gerust hart kunt eten. We hopen dat jij je de NVB steunt zodat we nog meer kunnen bereiken. Kijk voor meer informatie op www.vegetariers.nl n b vegetarisch: goed voor mens, dier en milieu Milieudefensie wil een duurzame, schone wereld waarin het goed toeven is, en waarin het draagvermogen van de aarde wordt gerespecteerd en ten goede komt aan de gehele wereldbevolking. Hieronder valt natuurlijk ook een duurzame voedselvoorziening. De massale vleesproductie en -consumptie in Nederland heeft grote gevolgen voor de mens, het dierenwelzijn en het milieu. Zij staat een eerlijke voedselverdeling in de weg en houdt vrijwel geen rekening met het welzijn van de dieren. Door het grote ruimtebeslag en ontbossing voor veevoer zorgt de vee-industrie voor een uitputting van de bodem in het buitenland en een groot mestoverschot in Nederland. Daarom richt Milieudefensie zich op verduurzaming van de veehouderij waar lokale productie en consumptie, een eerlijke prijs voor een eerlijk product én vermindering van de vleesconsumptie voorop staan. Ernstige misstanden vallen wij aan, duurzamere alternatieven - zonder gif, kunstmest, gentech of dierenleed - prijzen wij aan. Kijk voor meer informatie op www.milieudefensie.nl of bel de Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620 14 15

voedsel tot nadenken Stichting Varkens in Nood 16 Je ziet ze niet maar ze zijn er wel! De meer dan 10 miljoen varkens in de vee-industrie van Nederland. Ze brengen hun leven door in kale, donkere hokken, worden onverdoofd gecastreerd en de tandjes en staartjes afgeknipt door mensen die oorbeschermers tegen het gegil dragen. De politiek en de commercie laten de varkens aan hun lot over. Varkens in Nood komt wel voor de varkens op. Door in debat te gaan met supermarkten, boeren en politiek. Door campagnes te voeren en door voorlichting te geven. Steeds meer mensen begrijpen daardoor hoe schandalig er in Nederland met onze dieren wordt omgegaan. Langzaam maar zeker verandert hierdoor de publieke opinie. Steun daarom de vakbond voor varkens en word donateur! Comité van aanbeveling Anouk, J.M. Coetzee, Inez van Dullemen, Kees van Kooten, Helga Ruebsamen, Wim T. Schippers, Peter van Straaten, Erik Vos, Bettine Vriesekoop (Oud-) ambassadeurs J.J. Voskuil, Koos van Zomeren, Youp van t Hek, Robert Long, Paul Cliteur, Jan Terlouw, Karen van Holst Pellekaan met kinderboekenschrijvers (Yvonne Kroonenberg, Nannie Kuiper, Jacques Vriens en vele anderen). Postbus 14584 1001 LB Amsterdam t 020-6177757 www.varkensinnood.nl Giro 777 53 88 Colofon Research: Rene Houkema, Milieudefensie Chef redactie: Vibeke Helder, Nederlandse Vegetariërsbond Illustraties: Tekenteam Delft Drukwerk:Tienkamp en Verheij, waterloos offset op basis van inkten op sojabasis Vormgeving: Sandro Kortekaas BNO, Groningen Fotografie (behalve portret Loretta Schrijver): Sandro Kortekaas BNO, Groningen Papier:Reviva mega silk, gerecycled papier Met dank aan: Loretta Schrijver, Elvira van der Kooij en Michiel van Geelen.

n b vegetarisch: goed voor mens, dier en milieu