cultuur, geschiedenis en taal van groningen - nr. 1 2014
3 4 5 6 7 COLOFON Oplage: 2.500 Redactie: Eddy de Jonge, Harma Rozema-Woldhuis Lutje FEITH is een gezamenlijke uitgave van het Huis van de Groninger Cultuur, het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven, het Gronings AudioVisueel Archief, het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen en de cultuurhistorische vereniging Stad en Lande. Cascadeplein 4 is de gezamenlijke voordeur. In Cascadeplein 4 wordt onderzoek over de Groninger geschiedenis en de Groninger cultuur gepresenteerd door middel van tentoonstellingen, publicaties en publieksinformatie. INHOUD 3. Dit project maakt van een klas een leuke klas door Jona van Keulen 4. Aletta de Musical op de Algemene Ledenvergadering van Stad en Lande door Gino Huiskes Vaste medewerkers: Albert Buursma, correspondent Stad en Lande Bettie Jongejan, correspondent OVCG Jona van Keulen, correspondent RHC Groninger Archieven René Duursma, correspondent GAVA Henk Scholte, correspondent Huis van de Groninger Cultuur Aan dit nummer werkten mee: Jan Glas, Michael Hermse, Gino Huiskes Ontwerp: Richard Bos, Wergea Fotografie: Bert Barelds, Jan Glas, Marij Kloosterhof Druk: Koninklijke Van Gorcum BV, Assen Afbeelding omslag Voorkant: De Glènne Riepe (Vismarkt n.z., met schuilkelder linksachter), Groningen, 1940-1945, collectie RHC Groninger Archieven, 1785-24582 Achterkant: Noodkachel, 1940-1945, collectie OVCG/RHC Groninger Archieven, 2219-864 ISSN: 2214-2258 Contact: Redactie Lutje FEITH Cascadeplein 4, 9726 AD Groningen Postbus 30040, 9700 RM Groningen Telefoon: 050-5992000 E-mail: lutjefeith@groningerarchieven.nl 5. Webloug door Jan Glas 6. Uw bijdrage aan het fotoboek Groningen 40-45 door Bettie Jongejan 7. GAVA en het amateurfilmplatform door René Duursma www.huisvandegroningercultuur.nl www.groningerarchieven.nl www.gava.nl www.ovcg.nl www.stad-lande.nl Auteursrecht is voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor (ingezonden) stukken in te korten, aan te passen of niet te plaatsen. Ingezonden brieven vallen niet onder verantwoordelijkheid van de redactie. 2 lutje FEITH
Leerlingen opleiding onderwijsassistent die in april meewerken aan het project. I.v.m. een project rond sprookjes fantasievol gekleed tijdens opname van deze foto. Foto: Marij Kloosterhof DIT PROJECT MAAKT VAN EEN KLAS EEN LEUKE KLAS Ieder jaar in april organiseren het OVCG en de Groninger Archieven voor basisschoolleerlingen een educatieprogramma rond de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Groningen onder de titel: Tweede Wereldoorlog Dichterbij. Sinds een aantal jaren werken hieraan ook leerlingen van de opleiding onderwijsassistent van het ROC Menso Alting mee, begeleid door Aafke Pomp en Erica Bourreau, in het kader van het vak werken aan prestaties. door Jona van Keulen Wij werden gebeld door een medewerker van de Groninger Archieven, vertelt Aafke Pomp, met de vraag of we mee wilden werken. Op dat moment stond het nieuwe leren centraal en startten we met projecten buiten de school. Aafke en haar collega Erica Bourreau zijn docenten voor verschillende vakken aan het ROC Menso Alting en coaches voor de onderwijsassistenten in opleiding. Onze leerlingen doen dit project aan het eind van hun eerste jaar. Zij hebben dan al wel ervaring met het organiseren van een sinterklaasfeest of een voorleesontbijt, maar dit wandelproject rond de Tweede Wereldoorlog is veel complexer en doordat ze eigen groepen begeleiden en taken verdelen, krijgen ze veel meer verantwoordelijkheid. Wij merken het ieder jaar: dit project maakt van een klas een leuke klas. In het programma Tweede Wereldoorlog Dichterbij tonen het OVCG en de Groninger Archieven dat de oorlog zich niet alleen in Amsterdam afspeelde, maar ook hier, in de eigen omgeving. Onze leerlingen wandelen ter voorbereiding zelf door de stad, krijgen heel veel informatie en tijdens het project laten ze hun klassen de sporen van de oorlog zien en vertellen erover. Ze kunnen doen wat ze allemaal leuk vinden: kinderen iets leren! Ze leren initiatief te nemen, maken heel verschillende groepen leerlingen mee en werken samen met andere organisaties en meerdere leerkrachten. Doordat het programma vier keer wordt uitgevoerd, kunnen ze zich ook verbeteren. Ze begeleiden één klas de hele ochtend op verschillende locaties en maken alle onderdelen mee: het gesprek met een ooggetuige, het bekijken van voorwerpen, stukken en filmbeelden uit de oorlogstijd en een wandeling door de Folkingestraat. De verbindende wandelingen tussen de verschillende locaties gaan langs plekken van herinnering en onze leerlingen geven dan de toelichting. Na die vier ochtenden weten zij ook meer over de jaren 40-45 in Groningen. Ik vind het zelf zo mooi, dat de hele Folkingestraat vol is met zichtbare dingen ter herinnering aan de joodse bewoners van voor de oorlog: de sporen in de winkels, de kunstprojecten zoals die deur zonder klink aan het begin van de straat. Ik zie dat nu ook; je leert al doende veel over je stad. Het onderwijsproject Tweede Wereldoorlog Dichterbij in Stad, uitgevoerd in samenwerking met ROC Menso Alting Groningen (www.rocmensoalting.nl) en met medewerking van Hogeschool Stenden en diverse vrijwilligers, is bedoeld voor groepen 7 en 8 van basisscholen. lutje FEITH 3
Angela Hauer als Aletta Jacobs. Foto: Bert Barelds Ontwerp affiche: Rob de Lange ALETTA DE MUSICAL OP DE ALGEMENE LEDENVERGADERING VAN STAD EN LANDE De Algemene Ledenvergadering van de Vereniging Stad en Lande op 22 april 2014 wordt dit jaar op een bijzondere manier gepresenteerd. Deze keer geen lezing na de vergadering, zoals gebruikelijk, maar een vergadering gecombineerd met historische Groninger muziek en foto s. door Gino Huiskes Michael Hermse, fotodeskundige en verbonden aan de Groninger Archieven, zal ingaan op de achtergronden van enkele bijzondere foto s. Bert Ridderbos, Flip Rodenburg en Henk Scholte zullen in verschillende samenstellingen Groninger muziek uit de 18e, 19e en begin 20e eeuw ten gehore brengen. Zij gebruiken daarbij gitaar, cittern en een scala aan doedelzakken. Leden van de theatergroep GOOV zullen op de ALV enkele liedjes zingen uit hun nieuwe programma Aletta de Musical. Aletta Jacobs was de eerste vrouw die een HBS bezocht, ze studeerde als eerste vrouw af aan een universiteit (de Rijksuniversiteit Groningen) en promoveerde hier vervolgens ook als eerste vrouw (als arts). De universiteit bestaat in 2014 400 jaar, een goed moment om Aletta Jacobs te eren met een musical. De première was op zaterdag 8 maart, de internationale vrouwendag. Het boeiende levensverhaal van Aletta, het enorme belang van haar levenswerk, past eigenlijk allemaal niet in één enkele schouwburgzaal, ook al is de voorstelling nog zo kleurrijk. De musical is een verrassende ontdekkingsreis via gelegenheidstheatertjes op bijzondere locaties, met de musical als gids. Wie naar de voorstelling gaat zal twee van deze theatertjes in het oude stadshart van Groningen bezoeken, om daar in te zoomen op één van de aspecten die Aletta zo veelzijdig maken: Gronings icoon, nationaal voorvechter, internationaal wegbereider, pionier, vrouw met karakter. Uitgekiende, bijzondere plekken die zonder Aletta echt niet zo bekend zouden zijn, komen tot leven en trekken je vanzelf mee in het verhaal. Op weg naar de door iedereen samen beleefde ontknoping in de Stadsschouwburg, om getuige te zijn van Aletta s eerste gang naar de stembus. De overtreffende trap van theater-op-locatie dus. Aletta de Musical wordt opgevoerd in de Stadsschouwburg en op 2 historische locaties en is nog te zien van 11 tot en met 15 juni 2014. Kaarten zijn verkrijgbaar bij www.ssbg.nl. Meer informatie op www.goov.nl. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van Stad en Lande worden enkele liedjes uit de musical gezongen. Deze vergadering is vrij toegankelijk voor alle belangstellenden die een bijzondere avond willen beleven (www.stad-lande.nl). 4 lutje FEITH
WEBLOUG Webloug is een blog met een overzicht van alle actuele Groninger streektaalactiviteiten in en buiten Groningen. Door de activiteitenbundeling is duidelijk dat er heel veel gebeurt in het Gronings, veel meer dan gedacht. door Jan Glas Op initiatief van het Huis van de Groninger Cultuur is in januari 2012 Web loug van start gegaan. Tot dat moment was er op internet geen centrale plek waar men op de hoogte kon blijven van Groningstalige activiteiten in de breedste zin van het woord. Steeds meer organisaties, stichtingen, muzikanten, schrijvers, verenigingen etc. hebben weliswaar een eigen website, maar er was behoefte aan een plek waar alle afzonderlijke activiteiten worden gebundeld, waar iedere geïnteresseerde een zo compleet mogelijk overzicht kan vinden van Groningstalige activiteiten. Een belangrijk onderdeel van Webloug zijn de activiteitenlinks. Via deze links, die nagenoeg iedere dag worden bijgewerkt, krijgt de bezoeker snel een overzicht van de actuele activiteiten en waar en wanneer ze plaatsvinden. Vaak verwijzen de links naar uitgebreide achtergrondinformatie elders op internet. Verder zijn er de algemene links, verwijzend naar organisaties, naar muziek, literatuur, theater, toneelverenigingen, koren, fondsen en subsidieverstrekkers. Het overzicht met algemene links wordt voortdurend uitgebreid. Er worden nog altijd verenigingen, clubs, schrijvers, bloggers, muziekbandjes etc. opgespoord. Voor de dynamiek van de blog zijn de dagelijkse berichten van belang. Het kan gaan om activiteiten die nog geen vermelding op internet hebben en als link gebruikt kunnen worden, maar vaker zijn het korte berichten in het Gronings die doorlinken naar meestal Nederlandstalige teksten elders op internet. Verder worden er flyers, You- Tube-clipjes en aankondigingen geplaatst van optredens, nieuwe boeken en (theater)voorstellingen. Ook interessante of grappige (kranten)artikelen worden opgenomen; de onderwerpen zijn erg divers. Via de sociale media worden de nieuwe berichten onder de aandacht gebracht. Webloug heeft een dienstverlenende functie. Wie zijn activiteit meldt, krijgt vermelding en aandacht. Activiteiten kunnen aangemeld worden via webloug@gmail.com. De berichten op Webloug zijn in het Gronings. Korte, gemakkelijk leesbare teksten. Het is noodzakelijk voor de Groninger taal dat er Gronings op het internet te vinden is. Wanneer men tegenwoordig een Gronings woord zoekt via Google, geeft Google steeds minder vaak Nederlandstalige opties en kan het woord gevonden worden op Webloug of ergens anders op internet. Het Gronings kruipt het world wide web binnen. Internet is in deze tijd erg belangrijk, ook voor het Gronings. Jan Glas, beheerder Webloug (zelfportret) lutje FEITH 5
Voor het dorpshuis, Loppersum, 18 mei 1941, particuliere collectie UW BIJDRAGE AAN HET FOTOBOEK GRONINGEN 40-45 Help ons mee om de geschiedenis van Groningen in de jaren 40-45 in beeld te schrijven! Ondanks de talloze publicaties die zijn uitgebracht over de Tweede Wereldoorlog is het tot een fotoboek van stad én provincie Groningen nog nooit gekomen. In februari 2015 komt hier verandering in. Uitgeverij WBOOKS stelt in samenwerking met het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen en RHC Groninger Archieven de publicatie Groningen 40-45 samen. door Bettie Jongejan Beschikt u ook over foto s van Groningen uit de oorlogsjaren, op zolder of in lades opgeborgen? Niet alleen de welbekende beelden van de verwoestingen in de stad Groningen, maar bijzondere kiekjes van het dagelijks leven? Zoals van de evacuee die bij uw familie logeerde? Een vertrekkende trein, met daarin uw familielid of Joodse buurtbewoner? Een straat of huiselijk tafereel, waarin een enkel detail op de oorlogsomstandigheden duidt? Of heeft u misschien een bijzonder fotoalbum van de bevrijding in een Gronings dorp? Natuurlijk zijn er vele andere mogelijkheden denkbaar. Wij zoeken niet alleen naar professionele foto s, maar ook naar amateurkiekjes met een bijzonder verhaal erachter. Dragers waarvan de inhoud een waardevolle kijk kan geven op een voorbij tijdperk. Een tijdsbeeld van Groningen in oorlogstijd. En zijn er nu werkelijk zo weinig kleurenfoto s uit de jaren 40-45? Op zaterdag 12 april a.s. organiseren wij van 12.00-16.00 uur te Cascadeplein 4 in Groningen een fotodag. U kunt dan uw foto aanbieden. Ook worden er presentaties verzorgd over hoe wij foto s bewaren en is er een lezing over foto s met een bijzonder verhaal erachter. U begrijpt dat niet alle ingebrachte foto s kunnen worden opgenomen in het fotoboek. Is uw foto niet geselecteerd? Dan kunnen we toch belang hebben bij opname ervan in onze collectie. Mocht u niet in de gelegenheid zijn om op 12 april langs te komen, maar wilt u toch uw foto aanbieden, neemt u dan contact op via foto4045@groningerarchieven.nl of bel naar 050 599 2000. U kunt vragen naar Michael Hermse of Bettie Jongejan. Meer informatie over de fotodag op 12 april is te vinden op www.ovcg.nl en www.groningerarchieven.nl. Schuilkelder, begin Meeuwerderweg, Groningen, 1940-1945, collectie RHC Groninger Archieven, 1785-23706 6 lutje FEITH
GAVA EN HET AMATEURFILM PLATFORM Sinds 5 februari 2014 is een groot deel van de films van GAVA ook te zien op www.amateurfilmplatform.nl. Deze website is een initiatief van het Nationaal Instituut voor Beeld en Geluid. GAVA en Stadsarchief Rotterdam zijn gevraagd om mee te doen als pilotpartners voor deze website, die alle amateurfilms uit Nederland wil laten zien via één website. door René Duursma Aanleiding voor het in het leven roepen van het amateurfilmplatform was de overdracht van het archief van het Nederlands Smalfilmmuseum naar het Nationaal Instituut voor Beeld en Geluid op 1 juni 2006. Dit omvangrijke archief bevat veel films van filmamateurs uit heel Nederland. Na jaren van inventariseren zijn deze nu online te zien. Vooralsnog zijn er ongeveer 800 films uit het GAVA-archief te zien; dat aantal groeit elke maand. Voor het GAVA is het belangrijk om op dit platform te vinden te zijn. Hier is het ook dat researchers in de toekomst hun zoektocht zullen beginnen en filmmateriaal van GAVA kunnen vinden voor in hun documentaires of films. Ga vooral zelf kijken, het is een soort historische YouTube-ervaring, waarbij ook korte films, nieuwe uploads en allerlei soorten familiefilms of animatiefilms te vinden zijn. Genoeg voor avond aan avond vermaak. Voor GAVA was het technisch wat ingewikkeld om de films op de website te vertonen, zonder dat ze opnieuw allemaal geüpload moesten worden, maar het is uiteindelijk gelukt. In onze database zijn alle films die het trefwoord AFP (AmateurFilmPlatform) hebben gekregen automatisch ook te zien op deze website. Het is de bedoeling dat in de toekomst alle regionale archieven zich aansluiten bij dit initiatief, en zij kunnen profiteren van de ervaring die de Rotterdamse en Groningse archieven hebben opgedaan. lutje FEITH 7