COMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WEST 2009-08 Verslag van de tweehonderddertigste vergadering, gehouden op dinsdag 28 april 2009 in de Regentenzaal te Utrecht. Aanwezig: Afwezig: De plaatsvervangend voorzitter F. Wintermans, de leden M. Cramer, E. Bet, T. van Rooijen, R. Roorda, en K. Tedder, M. van der Wiel (secretaris), C. Boogert (uitvoerend secretaris) en I. Bakhuis (verslag). T. Frantzen (voorzitter) en D. Dobbelaar (lid). OVERZICHT VERSLAG A. Ingekomen stukken en mededelingen B. Notulen Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 14 april 2009 C. Algemeen D. Bouwplannen D1 Parkwijk, Verlengde Houtrakgracht SP deellocatie en definitief ontwerp islamitisch centrum, AWG / Architectenbureau Lex Kock D2 Bedrijventerrein Oudenrijn, hoek Landzigt - Tjepmaweg Wijziging bouwaanvraag voor een bedrijfsverzamelgebouw, Twins Investments D3 Vleuterweide, deelplan 1.4 De Scheg Definitief ontwerp nieuwbouw 45 appartementen D4 De Wetering-Zuid, Soestwetering Ontwerp ziekenhuis en terreininrichting, De Jong Gortemaker Algra / van Hees tuin- en landschapsarchitectuur D5 Het Zand, Rijnsche Maan, blok 1.1A Voorlopig ontwerp 6 commerciële ruimten en 29 woningen met bijbehorende voorzieningen, Groosman Partners architecten E. Overige bouwplannen Plannen met preadvies, lijst d.d. 23-04-2009 F. Nagekomen bouwplannen F1 Vleuterweide, Belleperenlaan 2 Bouwaanvraag voor het bouwen van een balkon boven een bestaande veranda aan de voorkant van een woning F2 Vleuterweide, deelplan 5, De Ervern Dakpankeuze, Architectuurbureau Sluijmer en Van Leeuwen G. Rondvraag en sluiting Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 28 april 2009
A. Ingekomen stukken en mededelingen Geen. B. Notulen van de Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 14 april 2009 Het verslag wordt met enkele wijzigingen vastgesteld. C. Algemeen Geen. D. Bouwplannen D1 Parkwijk Verlengde Houtrakgracht SP deellocatie en definitief ontwerp islamitisch centrum Aanvraag: Projectbureau Leidsche Rijn Ontwerp: AWG / Architectenbureau Lex Kock Aan de hand van een maquette licht stedenbouwkundige De Ruijter de context toe. Geruime tijd geleden is een stedenbouwkundig plan gemaakt voor een voorzieningencentrum in Parkwijk, met commerciële en niet-commerciële functies. Het streven was dit centrum, dat uit vijf deellocaties bestaat, in één architectuurtaal uit te werken. Voor het gehele plan geldt dat de hogere bebouwing bestaat uit orthogonale metselwerkblokken met kap, terwijl bij lagere volumes meer architectonische vrijheid is toegestaan. Een terugkerend thema is de afscheiding met lage tuinmuren van privé- van openbare ruimten. Drie deellocaties zijn inmiddels gereed, twee locaties worden herontwikkeld, waarbij een programma-aanpassing plaatsvindt. Het streven naar een eenduidige architectonische uitstraling is gehandhaafd. Het programma voor de deellocatie aan de Verlengde Houtrakgracht bestaat uit een gymzaal, een jongerenaccommodatie, een islamitisch studiecentrum met halalwinkel, een restaurant en appartementen. Het complex staat haaks op het historische lint (Groenedijk). De hoek met de Groenedijk wordt ingevuld met de gymzaal en de jongerenaccommodatie in de typologie van een lage Vlaamse schuur. Parallel daaraan ligt een gebedsruimte met zadeldak. Naar de hoek van de Oosterparklaan en de Houtrakgracht loopt de bebouwingshoogte op met aansluitend op de gebedsruimte het studiecentrum, een terugliggend volume met langskap en een erkeraccent aan de hof, en als beëindiging het appartementengebouw met halalwinkel en restaurant. Om het plein vrij te houden van autoverkeer ligt de inrit naar de halverdiepte parkeergarage aan de Oosterparklaan. Architect Kock heeft zich in de architectonische vertaling van de randvoorwaarden gebaseerd op de architectuurtaal in de omgeving. Ook de uitwerking en detaillering daarvan worden overgenomen. De tussenruimte tot de achterliggende kavel is opgerekt tot een strook van vijf meter, daarvan afgescheiden door een hoge tuinmuur. De planbeoordeling wordt bemoeilijkt door het in de presentatie ontbreken van het ontwerp voor de gymzaal. De commissie vraagt bij een volgende bespreking de complete cluster te presenteren. Kenmerkend voor de stedenbouwkundige opzet is de vorming van ensembles door de ontspannen positionering van, ook functioneel, autonome volumes. Door de wijze van koppeling van volumes en functies wordt die ontspanning in dit plan gemist. Een duidelijke hiërarchie ontbreekt, waardoor de gewenste ensemblevorming onvoldoende wordt gerealiseerd. De aansluiting van de gebedsruimte met hellend dak op de eindgevel van het naastgelegen volume aan de hof is niet vanzelfsprekend en doet onvoldoende recht aan de betekenis van deze functie. De commissie vindt het voorstelbaar dat de gebedsruimte wordt benadrukt door een verbijzondering in de kopgevel, maar zij vraagt aandacht voor de verhouding van de grote gevelopening tot het metselwerkvlak. De commissie onderschrijft het uitgangspunt de gerealiseerde vormentaal, materialisatie en detaillering voort te zetten en acht in dat kader de vormgeving van de grote erker aan het studiecentrum niet passend. Tenslotte wordt aandacht gevraagd voor de invulling van de open strook achter de bebouwing. D2 Bedrijventerrein Oudenrijn, hoek Landzigt Tjepmaweg BV2072382 (St) Wijziging bouwaanvraag voor een bedrijvenverzamelgebouw Aanvraag: Twins XXXVI Ontwerp: Twins Investments (Zie notulen 10/07 en 24/07 2007) Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 28 april 2009 2
Architect Eijkes licht toe dat het oorspronkelijke bouwplan bestond uit een toren met opslagunits en een aangebouwd lager volume met bedrijfsunits en showrooms langs de doorgaande wegen. De toren is vervallen, omdat de gebruiker zich heeft teruggetrokken. Tevens is het programma van eisen aangepast, waarbij een zwaarder accent is komen te liggen op kleinere bedrijfsunits, binnen het oorspronkelijke concept. Het plan bestaat nu uit een tweelaags volume, met een verhoogd hoekaccent van drie lagen in eenzelfde vormgeving. De bedrijfsunits worden aan de binnenhoven, de westzijde en aan de zuidzijde ontsloten. Materialisering en kleurstelling zijn ongewijzigd. De commissie keurt de planwijziging in deze vorm af. Het gebouw neemt een prominente plaats in aan de zuidelijke stadsas en de ontsluitingsweg. De architectonische opgave is het gebouw te laten reageren op de hogere gebouwen die de toegang vormen tot het bedrijventerrein en het tevens betekenis te geven als beëindiging van de reeks lagere bedrijfsgebouwen in deze strook. In de oorspronkelijke planopzet vormde de gesloten toren een verbindend element tussen beide karakteristieken. Het vervallen daarvan gaat ten koste van het totaalbeeld. Het ontwerp is samengesteld uit volumes met verschillende gevelinvullingen. Hierin zou meer eenduidigheid en samenhang moeten worden gebracht. De commissie geeft in overweging het ontwerp te abstraheren, door het basisvolume van twee lagen sober en eenduidig vorm te geven en het hoogteaccent te benaderen als toevoeging. De op de showrooms aansluitende bedrijfsunits aan de zuidzijde, doen afbreuk aan de uitstraling op deze zichtlocatie. Voorts vraagt de commissie de wijze van reclamevoering te presenteren. D3 D4 Vleuterweide, deelplan 1.4, De Scheg Definitief ontwerp nieuwbouw 45 appartementen Aanvraag: Portaal Ontwerp: MIX Architectuur (Zie notulen 28/11 2006, 06/02, 17/04 en 18/09 2007) Supervisor Vos licht toe dat het stedenbouwkundig ontwerp voor de schegvormige strook voorziet in laagbouw aan hoven en een stevige beëindiging aan weerszijden. Het plan wordt uitgewerkt door twee architecten. Voor het oostelijk deelplan is bouwvergunning verleend, in het westelijk deel heeft een planaanpassing plaatsgevonden, als gevolg van een programmawijziging; de geplande zorgcluster is vervallen en wordt elders in Vleuterweide ingepast. Het programma bestaat nu volledig uit appartementen. De supervisor is akkoord met de voorgestelde planuitwerking. Architect Ubels licht toe dat de bebouwing van de scheg is benaderd als één streng, in een herkenbare materialisering. Het volume van dit deelproject loopt op van drie verdiepingen aan de zijde van de eengezinswoningen naar zes verdiepingen. In het oorspronkelijke ontwerp was het hoogteverschil vormgegeven in een schuin oplopend dak. Dit is gewijzigd in een staffeling, waardoor het volume kleinschaliger oogt. Ook in de kopgevel aan de hof is een schaalverkleining toegepast. De wit gekeimde insneden in de gemetselde buitengevel zijn gehandhaafd. Om de galerijgevel voldoende kwaliteit te geven zijn vluchttrappen en balustrades abstract vormgegeven. De noordzijde van het gebouw wordt evenals de laagbouwwoningen en hoven afgeschermd door een groene wand in de vorm van een haag. De wijzigingen in het ontwerp worden door de commissie ervaren als verbetering. Door de getrapte structuur komt de thematiek van insneden in het volume beter tot haar recht. Ook de abstractere vormgeving in de galerijgevels is een verbetering. De commissie verzoekt in de volgende planbehandeling inzicht te geven in de inrichting van de openbare ruimte in dit deelplan. De Wetering-Zuid, Soestwetering Ontwerp ziekenhuis en terreininrichting Aanvraag: St. Antonius Ziekenhuis Ontwerp: De Jong, Gortemaker, Algra / Van Hees tuin- en landschapsarchitectuur (Zie notulen 02/09, 11/11 en 09/12 2008, 17/03 en 31/03 2009) De architecten Gortemaker en Bisschoff lichten de plandoorwerking toe. Naar aanleiding van de vorige planbespreking hebben de architecten de verbindingsas nader bestudeerd en alternatieven geschetst waarin de as zich meer of minder dominant manifesteert. Op grond van die studie is gekozen voor handhaving van het oorspronkelijk concept, maar met Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 28 april 2009 3
een prononcering van het trappenhuis bij de parkeergarage, als oriëntatiepunt voor bezoekers. De as steekt door het parkeergaragevolume en maakt zich vervolgens los van de bebouwing. De beëindiging met een luie trap naar het water, benadrukt de functie als verbindingsroute. De benodigde parkeergarageventilatie is niet realiseerbaar met de voorgestelde glazen U-profielen. In plaats daarvan wordt een lamellenstructuur toegepast, met helder glas waar mogelijk en gematteerd glas waar nodig. Deze lamellen worden ook toegepast als zonwering voor aanvullende functies die aan de as zijn gesitueerd, zoals de apotheek voor de parkeergarage. De voorgevel van het ziekenhuis is aangepast. De noodtrappen zijn achter de gevelpuien gelegd, waardoor alleen de wenteltrappen in de buitenlucht tussen onder- en bovenbouw zichtbaar zijn. De glazen luifel is verzelfstandigd. Tuinarchitect Van Hees heeft de inrichting van het voorterrein gras met bomen voortgezet in het zuidelijk terreindeel, waar ruimte is gereserveerd voor een toekomstige uitbreiding. In de bestrating is de toegang naar de parkeergarage en de fietsenstalling verduidelijkt. Parkeervoorzieningen voor ziekenhuispersoneel zijn gesitueerd op het achterterrein. Dit is ingericht met een afwisselende bestrating, refererend aan de modulaire opbouw van het ziekenhuis. De supervisor heeft laten weten akkoord te zijn met de plannen. De commissie is content met de aanpassing van het voorgevelontwerp. Over de functie van de verbindingsas en de positie daarvan in het totaalbeeld is meermaals discussie gevoerd. De commissie stelt vast dat er verschil van inzicht blijft bestaan over de ontwerpvisie. De toelichting op de studie naar de diverse alternatieven vindt de commissie interessant. Haars inziens verhult de voorgestelde variant met een geprononceerd trappenhuis en de toegevoegde apotheek de duidelijke opzet van een structuur van stroken met eenduidige functies aan een verbindingsas. Het plan voldoet evenwel aan redelijke eisen van welstand. De commissie kan zich in grote lijnen vinden in de zorgvuldige terreininrichting. Zij adviseert het groene 'eiland' in de toegangsroute naar de parkeergarage achterwege te laten. Voorkomen moet worden dat de terreinreservering voor een mogelijke uitbreiding zich nu al als zodanig manifesteert. De commissie zou de eerder voorgestelde uitbreiding op deze locatie overigens betreuren. Deze kanttekeningen staan goedkeuring van het inrichtingsplan niet in de weg. D5 Het Zand, Rijnsche Maan, blok 1.1A Voorlopig ontwerp 6 commerciële ruimten en 29 woningen met bijbehorende voorzieningen Aanvraag: WPO Planontwikkeling Ontwerp: Groosman Partners Architecten (Zie notulen 03/03 2009) De commissie heeft positief gereageerd op het ontwerp, maar heeft gevraagd de beëindiging van het blok dat tevens de beëindiging van de reeks vormt meer allure te geven. Voorts is gevraagd de transparantie te verhogen. Architect Mannot licht toe dat een spiegeling heeft plaatsgevonden in de massaopbouw, waarbij het hoogteaccent naar de westzijde is verplaatst. Tevens zijn de gevelopeningen vergroot. De supervisor heeft ingestemd met de planwijziging. De commissie is akkoord met de aanpassing op conceptueel niveau en ziet de uitwerking met vertrouwen tegemoet. E Overige plannen De plannen, genoemd in de lijst d.d. 23 april 2009, zijn met een preadvies van de secretaris aan de commissie voorgelegd. De leden van de commissie hebben besloten de advisering over te nemen. De preadvisering is verricht op basis van de aan de verschillende beleidsniveaus verbonden criteria, zoals vastgelegd in de welstandsnota. Samenvattend: Open: Verandering en handhaving zijn beide mogelijk, zowel naar structuur als naar architectuur. Respect: Essentiële eigenschappen van de aanwezige bebouwings- en omgevingskarakteristiek worden gerespecteerd. Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 28 april 2009 4
Behoud: Stimulans: Behoud en herstel van het aanwezige bebouwingsbeeld en versterken van de bestaande of historisch bepaalde karakteristiek van stedenbouwkundige, architectonische, landschappelijke of cultuurhistorische aard. Het gebied vraagt vanwege zijn bijzondere of markante karakter extra aandacht voor versterking en stimulering van het beeld. Indien van toepassing, zijn de aanvragen getoetst aan de sneltoetscriteria, dan wel aan de criteria, zoals geformuleerd in de welstandsnota. De lijst is ter inzage op het secretariaat. F Nagekomen plannen F1 Vleuterweide, Belleperenlaan 2 BV20901160 Bouwaanvraag voor het bouwen van een balkon boven een bestaande veranda aan de voorkant van de woning Aanvraag: M.F. van der Haagen Ontwerp: onbekend De straatwand bestaat uit vrijstaande woningen waarvan een aantal met een veranda. Het hellend dak daarvan is uitgevoerd in de materialisatie en vormgeving van de bovenliggende houten gevel. Voorgesteld wordt het verandadak te vervangen door een balkon. De afdeling Stedenbouw is met deze wijziging akkoord, mits het balkon van een transparant hekwerk wordt voorzien. Het pand is gelegen in een gebied met beleidsniveau Respect (welstandsnota), hetgeen inhoudt dat het kenmerkende bebouwingsbeeld met zijn architectonische verschijningsvorm gerespecteerd dient te worden. Het ritme van de karakteristieke verandawoningen levert hieraan een wezenlijke bijdrage. De commissie meent dat deze gevelwijziging niet alleen de karakteristiek van de woning aantast, maar daarmee tegelijkertijd afbreuk doet aan het kenmerkende bebouwingsbeeld van de straat en keurt de aanvraag af. F2 G Vleuterweide, deelplan 5, de Erven Bouwaanvraag blokken A en G dakpankeuze Aanvraag: AM Wonen Ontwerp: Architectuurbureau Sluijmer en Van Leeuwen (zie notulen van 27/05, 30/09 en 11/11 2008) Bij de eerdere planbehandelingen van het project is aangegeven dat een zorgvuldige uitwerking en hoogwaardige materialisering cruciaal is voor het welslagen van het deelplan. De voorgestelde betonpan is naar de mening van de commissie in dit kader ongewenst, deze zal het aanzien van de woningen verarmen en ten koste gaan van de nagestreefde kwaliteit van materialisering, die tegelijkertijd wel in andere blokken van het deelplan wordt waargemaakt. De woningen bevinden zich in een gebied met beleidsniveau 'Respect'. In de hieraan verbonden criteria wordt gesteld dat een bouwwerk de kwaliteit van de omgeving dient te versterken. Ook de verschijningsvorm dient op samenhangende wijze ondersteund te worden door de kenmerkende en beeldbepalende onderdelen, waarvan in deze context een hoogwaardig gematerialiseerd dak deel uitmaakt. De commissie is van mening dat gezien het beleidsniveau en de beoogde kwaliteit in dit deelplan een gebakken dakpan voorwaarde is voor het welslagen. De betonpan wordt afgewezen. Rondvraag en sluiting De volgende vergadering vindt plaats op 12 mei 2009. De voorzitter De secretaris T. Frantzen M. van der Wiel Per 1 juli 2004 wordt de welstandsadvisering verricht op basis van de aan de verschillende beleidsniveaus verbonden criteria zoals geformuleerd in de welstandsnota 'De schoonheid van Utrecht' (vastgesteld door de raad van de gemeente Utrecht d.d. 24 juni 2004). (O) = open = respect (B) = behoud (St) = stimulans (Ont) = ontwikkelingsgebied Commissie Welstand en Monumenten West d.d. 28 april 2009 5