Treasurysta tuut. Steelande wonen. December 2012

Treasurysta tuut Steelande wonen December 2012

Inhoud INLEIDING.4 1. ALGEMEEN S 2. TREASURYORGANISATIE & -BESLUITVORMING 7 2.1. TAKEN, BEVOEGDHEDEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN 7 2.2. TREASURYCOMMISSIE / BESLUITEN 9 2.3. TRANSACTIEVOORSTELLEN 9 2.4. VERANTWOORDING 10 3. FINANCIEREN 11 3.1. DEFINITIE 11 3.2. DOELSTELUNGEN 11 3.3. RANDVOORWAARDEN 11 4. BELEGGEN 12 4.1. DEFINITIE 12 4.2. DOELSTELUNGEN 12 4.3. RANDVOORWAARDEN 12 5. RENTEMANAGEMENT 13 5.1. DEFINITIE RENTEMANAGEMENT 13 5.2. DOELSTELLINGEN 13 5.3. RANDVOORWAARDEN RENTERISICO 13 6. LIQUIDITEITENBEHEER 15 6.1. DEFINITIE 15 6.2. DOELSTELLINGEN 15 6.3. RANDVOORWAARDEN 15 7. FINANCIËLE LOGISTIEK 16 7.1. DEFINITIE 16 7.2. DOELSTELLINGEN 16 7.3. RANDVOORWAARDEN 16 BIJLAGE 1: BEGRIPPENLIJST 17 BIJLAGE 2: TREASURYPROTOCOL VERBINDINGEN VAN STEELANDE WONEN 22 3

Inleiding Op de balans van Steelande wonen is de leningenportefeuille dominant aanwezig. Uit de winst-en verliesrekening blijkt dat de factor rente een belangrijke stempel drukt op het jaarresultaat. De treasuryfunctie bij Steelande wonen richt zich daarom in belangrijke mate op de leningenportefeuille, op de beheersing van renterisico s en de jaarlijkse rentekosten. De contouren waarbinnen besluiten worden genomen op het gebied van treasury zijn vastgelegd in dit treasurystatuut. Met betrekking tot de verantwoordelijkheden, ook met betrekking tot de treasury activiteiten, gelden onverminderd de vigerende statuten van de corporatie. Het treasurystatuut geldt als een gedragscode met betrekking tot het nemen van beslissingen op het gebied van financiering, beleggen, rentemanagement, liquiditeitenbeheer en de financiële logistiek. Het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico s, het realiseren van zo laag mogelijke kosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit, zijn dan ook de belangrijkste doelstellingen uit het treasurybeleid. Treasurymanagement is een proces. Het is van belang om: tekorten of overschotten in de financiering te kennen, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren; de (financiële) risico s te identificeren, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren; de kosten van de financiering en het financiële beheer en verkeer te beperken. Het treasuryproces geeft invulling en uitvoering aan volgende treasurytaken: Financieren Beleggen Rentemanagement Liquiditeitenbeheer Financiële logistiek Het treasurystatuut heeft de status van een bestuursbesluit en dient door de Raad van Commissarissen (RvC) te worden goedgekeurd. Het statuut wordt jaarlijks door de manager financiën getoetst aan de actualiteit en, indien nodig, gewijzigd. Vastgesteld directeur-bestuurder Goedgekeurd RvC Datum 17-12-2012 17-12-2012 Naam Dhr. W. Nolden Dhr. H. van der Laan Functie il\ Directeur-i~stuurder Handtekening

1. Algemeen Het beleid van Steelande wonen is erop gericht een blijvende toegang tot de financiële markten te waarborgen teneinde de beschikbaarheid van voldoende financiële middelen zeker te stellen. Dit wordt onder meer bewerkstelligd door blijvend te voldoen aan de door de wetgever, de sectorinstituten (WSW en CR1) en geidgevers gestelde eisen en regels. Steelande wonen conformeert zich aan het wettelijk kader dat onder meer gevormd wordt door algemene wet- en regelgeving, zoals het Burgerlijk Wetboek en sectorspecifieke wet- en regelgeving, zoals de Woningwet, het Besluit Beheer Sociale Huursector, het Besluit Centraal Fonds voor Volkhuisvesting/ de Financiële Autoriteit Woningcorporaties en diverse MG-circulaires. Indien dit Treasurystatuut strikter is dan de algemene en sectorspecifieke wet- en regelgeving dan prevaleert het Treasurystatuut. Binnen Steelande wonen wordt aan de treasury geen winstverantwoordelijkheid toegekend. De primaire taak van de treasury is het beheren en beheersen van financiële posities die voortvloeien uit de normale bedrijfsdiensten, en wel op een zodanige wijze dat - de daaraan verbonden risico s worden beheerst. - de daarmee gepaard gaande kosten worden geminimaliseerd/beperkt. - de te realiseren opbrengsten worden gemaximaliseerd/verhoogd. Beschikbare middelen worden primair binnen de eigen organisatie aangewend. Aanwending van middelen van buiten de eigen Organisatie is het gevolg van een mismatch tussen inkomende en uitgaande geldstromen. Creditstanden dienen bij voorkeur voorkomen te worden. Het aangaan van transacties en het afnemen van bancaire diensten geschiedt (aantoonbaar) tegen marktconforme voorwaarden. Offertes worden bij minimaal twee partijen gevraagd en offertes worden gebenchmarkt. Indien het niet mogelijk blijkt om een concurrerende offerte te verkrijgen (bijvoorbeeld vanwege een tekort aan aanbieders bij bepaalde looptijden van een financiering), moet dit feit duidelijk worden beschreven in het transactievoorstel en de terugkoppeling van de transactie. Tevens moet daarin worden beschreven hoe men toch tot de vaststelling van een marktconform tarief is gekomen. Een mogelijkheid is om scherpe eisen aan een opslag of kostenvoet te stellen. Onderhandse leningen van institutionele beleggers mogen slechts aangetrokken worden via bemiddelaars die ingeschreven zijn bij een Europese toezichthouder (zoals AFM, DNB of een andere Europese centrale bank). Transacties, in het bijzonder het beleggen, het uitzetten van tijdelijk overtollige liquide middelen, dan wel het aangaan van rente-instrumenten, worden overeengekomen met uitsluitend kredietwaardige partijen met een hoofdvestiging in Nederland. De kredietwaardigheid van tegenpartijen dient door een onafhankelijk rating agency 1 te worden vastgesteld. Bovenstaande eisen ten aanzien van de tegenpartij zijn niet van toepassing indien het beleggingen of uitzettingen zijn aan deelnemingen of aan dochter- en/of zusterondernemingen van Steelande wonen. De uitwerking van het treasurybeleid komt tot uitdrukking in het treasuryjaarplan dat onderdeel is van de begroting. In het treasuryjaarplan worden de operationele acties met betrekking tot de treasury van Steelande wonen voor het komende jaar beschreven. In de tussentijdse periodeverslagen wordt verantwoording afgelegd over het treasurybeleid en de resultaten. Dit wordt afgezet tegen doelstellingen zoals opgenomen in het jaarplan. Indien overschrijdingen of afwijkingen plaatsvinden, dient er vooraf goedkeuring te worden gevraagd aan de Raad van Commissarissen. Het treasuryjaarplan wordt jaarlijks opgesteld als onderdeel van de begrotingscyclus en wordt geschreven binnen de kaders van dit treasurystatuut. 1 Momenteel is een drietal rating agencies algemeen erkend, namelijk Standard & Poor, Moody s en Fitch.

De opzet en werking van de AO/IC rondom treasury zijn beschreven. Periodiek wordt de werking ervan getoetst door de externe accountant. Steelande wonen kan verbindingen oprichten voor risicodragend gebieds- en projectontwikkeling of andere specifieke activiteiten. De contouren waarbinnen besluiten op het gebied van treasury, ten aanzien van de verbindingen, worden genomen zijn vastgelegd in het treasuryprotocol (zie bijlage 2), dan wel in een separaat statuut voor de betreffende verbinding. 6

2. Treasuryorganisatie & -besluitvorming Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de functionarissen die een rol spelen in het treasuryproces. Van ieder worden de belangrijkste taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden samengevat. Een aantal van hen is deelnemers aan een periodiek treasuryoverleg. Vervolgens wordt beschreven hoe besluiten (op basis van een transactievoorstel) worden genomen en uitgevoerd en waar een transactievoorstel minimaal aan moet voldoen. Tot slot komt de verantwoording aan bod. 2.1. Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden Raad van Commissarissen Geeft goedkeuring aan het treasurystatuut en de eventuele wijzigingen daarin. Geeft goedkeuring aan het jaarlijks op te stellen treasuryjaarplan en eventuele tussentijdse wijzigingen hierin. Geeft goedkeuring aan transactievoorstellen die buiten het bereik van het treasurystatuut of het treasuryjaarplan vallen. Geeft goedkeuring aan transactievoorstellen die tot (tijdelijke) overschrijding van interne limieten leiden. Laat zich informeren over en houdt toezicht op het gevoerde treasurybeleid. Verleent décharge aan de directeur-bestuurder over het gevoerde treasurybeleid. Directeur-bestuurder Stelt het treasurystatuut en eventuele wijzigingen hierin vast. Stelt het treasuryjaarplan en eventuele tussentijdse wijzigingen hierin vast. Stelt de rentevisie van Steelande wonen vast. Stelt de werkwijze (processen en procedures) binnen de treasury vast. Laat zich periodiek informeren over de treasury-activiteiten. Houdt toezicht op de naleving van besluiten en richtlijnen door medewerkers binnen het treasuryproces. Neemt besluiten op grond van schriftelijke transactievoorstellen, die passen binnen het treasurystatuut en treasuryjaarplan. Legt transactievoorstellen die buiten het bereik van het treasurystatuut of het treasuryjaarplan vallen en/of tot interne limietoverschreiding leiden, ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. Brengt binnen vier weken voorstellen in bij de (vertegenwoordiging van de) RvC ter goedkeuring, nadat de rating van de tegenpartij van een uitzetting, belegging of een renteinstrument verlaagd wordt tot een niveau lager dan Strong (A). Verleent décharge aan de bij de uitvoering betrokken medewerkers binnen het treasuryproces. Legt verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. Manager financiën Initieert en coördineert de beleidsvoorbereidende informatievoorziening Keurt de liquiditeitsprognose goed. Voert, op basis van vastgelegde procedures, de operationele treasuryactiviteiten inzake het liquiditeitenbeheer (< 2 jaar) uit. Beoordeelt de in het treasuryoverleg ingebrachte rapportages en analyses op consistentie en volledigheid. Beoordeelt transactievoorstellen op wenselijkheid. Vertegenwoordigt Steelande wonen bij banken en de sectorinstituten WSW en CFV. Doet voorstellen tot wijziging van het treasury-statuut aan de directeur-bestuurder. Legt binnen drie weken, nadat de rating van de tegenpartij van een uitzetting, belegging of een rente-instrument verlaagd wordt tot een niveau lager dan Strong (A), een advies aan de directeur-bestuurder voor. In dit advies komt ten minste de vraag aan de orde of het beëindigen van het contract met deze partij mogelijk respectievelijk wenselijk is, dan wel andere maatregelen moeten worden getroffen. Legt in de periodieke rapportage verantwoording af over het gevoerde treasurybeleid aan de directeur-bestuurder. Rapporteert over geconstateerde afwijkingen aan de directeur-bestuurder. 7

Medewerker financiële administratie Stelt minimaal eenmaal per kwartaal de liquiditeitsprognose op. Legt iedere treasurytransactie vast in de financiële administratie. Tevens worden verplichtingen als gevolg van het afsluiten van financieringen en/of contracten in het kader van het gebruik van rente-instrumenten in de financiële administratie geregistreerd. Draagt zorg voor een deugdelijke archivering van contracten en daaraan ter grondslag liggende in- en externe documenten. Bewaakt de verplichtingen welke geldnemers dienen na te komen jegens Steelande wonen. Draagt zorg voor nakoming van de verplichtingen van Steelande wonen jegens geidgevers. Legt verantwoording af aan de manager financiën. Controlller Beoordeelt de effectiviteit van treasuryactiviteiten en transacties (materiële controle). Controleert de naleving van genomen besluiten en gemaakte afspraken (formele controle). Ziet toe op de juiste vastlegging van treasurytransacties (intra- en extracomptabel). Ziet toe op de juiste verantwoording van treasuryresultaten in de verslaglegging. Ziet toe op de naleving van de AO/IC van de treasuryfunctie. Rapporteert over ontwikkelingen in het tegenpartij- en liquiditeitsrisico dat de corporatie loopt op haar financiële contracten. Rapporteert (onafhankelijk) over geconstateerde materiële afwijkingen aan de directeurbestuurder. Treasurer (extern: Treasury-adviseur/-agent) Houdt marktinformatie bij en interpreteert deze. Brengt kennis in van financiële markten en de werking van financiële producten. Bereidt de bijeenkomsten van de treasurycommissie voor. Stelt ten behoeve van de treasurycommissie rapportages en analyses op. Werkt op basis van de ingebrachte rapportages en analyses, indien nodig, transactievoorstellen uit. Geeft uitvoering aan de operationele treasuryactiviteiten op het gebied van financieren, beleggen en renterisicobeheer. Ziet erop toe dat de condities die Steelande wonen aangaat in financiële contracten, waaronder derivatencontracten, passend zijn. Doet voorstellen ter verbetering van het liquiditeits - en tegenpartijrisico dat de corporatie loopt op haar financiële contracten. Is uitsluitend bevoegd te handelen op basis van getekende transactievoorstellen Legt verantwoording af aan de manager financiën over de uitgevoerde transacties. Adviseert, indien nodig, over wijzigingen in het treasurystatuut. Is opsteller van het treasuryjaarplan. De Treasury-agent werkt onafhankelijk en heeft geen enkel belang (geldelijk of in welke zin dan ook) bij de uitkomst en de uitvoering van te nemen beslissingen. Budgethouders Het zorgdragen voor een goede kwaliteit van de informatie die hun afdelingen aanleveren aan afdeling financiële zaken over toekomstige uitgaven en ontvangsten. Het zorgdragen voor het tijdig aandragen van betrouwbare operationele informatie over toekomstige geldstromen aan afdeling financiële zaken. Het fiatteren van facturen en interne stukken ten laste c.q. ten gunste van de budgetten waarvan zij in de begroting als budgethouder zijn aangewezen. 8

2.2. Treasurycommissie / Besluiten Periodiek vindt overleg plaats over treasury aangelegenheden. Dit overleg vindt minimaal tweemaal per jaar plaats in de treasurycommissie. De treasurycommissie bestaat uit de volgende functionarissen: Directeur-bestuurder - Manager financiën Control Ier Treasurer (extern) Besluiten, die passen binnen het treasurystatuut en treasuryjaarplan, worden genomen door de directeur-bestuurder op basis van schriftelijke transactievoorstellen. De leden van de treasurycommissie adviseren de directeur-bestuurder gevraagd en ongevraagd over treasuryvraagstukken. De overwegingen die tot het besluit hebben geleid worden genotuleerd. De effecten van de te nemen besluiten op toekomstige financieringsbehoefte en risicoposities worden inzichtelijk gepresenteerd. In de reguliere bijeenkomsten van de treasurycommissie worden ten minste de volgende onderwerpen behandeld: Ontwikkelingen en financiële transacties over de afgelopen periode Het faciliteringsvolume bij het WSW Liquiditeitsprognoses (eerstvolgende 12 maanden en reeks van minimaal 9 jaren). Deze prognose wordt vôér iedere bijeenkomst van de treasurycommissie geactualiseerd. Risico analyses Renteontwikkelingen en verwachtingen De kasstroomtoets van het WSW Ingebrachte (transactie)voorstellen (inclusief effecten op risicoprofiel en fi nancieringsbehoefte) Sectorspecifieke compliance zaken Van elke bijeenkomst wordt een verslag met actiepunten gemaakt. Dit verslag wordt naar de leden van de treasurycommissie gezonden. Daarnaast krijgt de controlerende accountant een kopie hiervan. De uitvoering van besluiten op het gebied van financieren, beleggen en rentemanagement geschiedt uitsluitend op basis van een schriftelijke machtiging en dienen te passen binnen de randvoorwaarden van het treasurystatuut en het treasuryjaarplan. Bij afwijking van het treasurystatuut en/of het treasuryjaarplan dient schriftelijke goedkeuring van de RvC verkregen te worden. De uitvoeringsbesluiten op het gebied van het liquiditeitenbeheer worden genomen binnen de vaste kaders van vastgestelde procedures. 2.3. Transactie voorstellen De transactievoorstellen worden doorlopend genummerd en deugdelijk gearchiveerd. Transactievoorstellen worden (waar mogelijk en zinvol) voorzien van een kosten/baten analyse. Een transactievoorstel dient minimaal de volgende onderwerpen te beschrijven: 1. Uitgangssituatie: Geeft een beschrijving van de situatie die aanleiding geeft tot het voorstel. 2. Marktomstandigheden: Geeft indicaties van actuele marktverhoudingen en tarieven. 3. Transactievoorstel: Doel van de transactie: Geeft een korte beschrijving van wat met het voorstel wordt beoogd. Uitwerking: Geeft een korte beschrijving van de wijze waarop het beoogde doel gerealiseerd zal worden. 9

4. Alternatieven: Geeft (voor zover aanwezig) andere mogelijkheden om hetzelfde doel te bereiken, met eventuele voor- en nadelen. 5. Randvoorwaarden: Geeft de beperkingen aan waarbinnen de transactie kan/mag worden uitgevoerd. Indien er gebruik gemaakt wordt van een bemiddelaar voor het afsluiten van de transactie, wordt onder dit kopje duidelijk omschreven tegen welke vergoeding dit mag plaatsvinden. 6. Besluit: Is de formele vastlegging van het genomen besluit door middel van ondertekening ervan door de directeur-bestuurder en geldt als een mandaat voor de uitvoering er van. 2.4. Verantwoording Zodra de treasurer (extern) een transactie uitvoert, informeert hij terstond hierover de manager financiën. Deze zorgt vervolgens voor de interne communicatie aan de directeur-bestuurder, controller en de medewerkers financiële zaken. De manager financiën heeft de plicht te (laten) controleren of de overeenkomst is uitgevoerd binnen de randvoorwaarden van het goedgekeurde transactievoorstel. De manager financiën legt in de periodieke rapportages verantwoording af aan de directeur bestuurder over het gevoerde treasurybeleid en de resultaten van geëffectueerde transacties en maatregelen. De doelstellingen zoals opgenomen in het treasuryjaarplan (onderdeel begroting)worden hier tegen afgezet. De directeur-bestuurder legt minimaal eenmaal per jaar verantwoording af aan de Raad van Commissarissen over het gevoerde treasurybeleid. 10

3. Financieren 3.1. Definitie Onder financieren wordt verstaan het voor langere termijn aantrekken van gelden bij derden. Hierbij geldt een minimale looptijd van twee jaar. 3.2. Doelstellingen Stabiliteit in de jaarlijkse rentekosten Doordat jaarlijks slechts een deel van de financieringsbehoefte onderhevig is aan een renteaanpassing blijven de fluctuaties in de jaarlijkse rentekosten beperkt. Realisatie van zo laag mogelijke financieringskosten Eén en ander binnen de kaders van het rentemanagement (hoofdstuk 5). Flexibiliteit Binnen de leningenportefeuille moet voldoende ruimte bestaan om adequaat in te spelen op wijzigingen in de financieringsbehoefte. 3.3. Randvoorwaarden De financieringsbehoefte wordt vastgesteld op basis van een actuele prognose. Deze prognose kent een planningshorizon van minimaal tien jaar. De opbouw van de huidige leningenportefeuille en meerjarige kasstroomprognoses zijn bepalend voor het aantrekken van leningen. De keuze van modaliteiten (looptijd, hoofdsomverloop en rentebetalingen en -conversies) van financiering mag niet leiden tot bovenmatige renterisico s. Er worden geen leningen aangetrokken met een storting die meer dan drie jaar in de toekomst ligt. De coupondata dienen zoveel mogelijk over de maanden van het jaar verspreid te liggen. Hierdoor wordt het liquiditeitenbeheer geoptimaliseerd. Steelande wonen zal blijvend voldoen aan de door het WSW gestelde eisen. Hiertoe zal: Niet meer dan 50% van de WOZ-waarde van het bezit met vreemd vermogen worden gefinancierd en Minimaal worden voldaan aan de kasstroomtoets van het WSW, waarbij de som van de exploitatiekasstroom minus de rente en een fictieve aflossing van 2% voor de eerste 5 jaar positief dient te zijn.

4. Beleggen 4.1. Definitie Het onttrekken van beschikbare middelen aan de liquiditeit met het doel het realiseren van rendement. Hierbij geldt een minimale looptijd van twee jaar. 4.2. Doelstellingen Het realiseren van een zo hoog mogelijk rendement op beschikbare middelen. Middelen zullen tegen de hoogste rente worden uitgezet bij tegenpartijen die ten minste als solide ( Strong volgens minimaal twee rating agencies) worden beoordeeld. Het beleid is er op gericht om beleggingen te voorkomen. 4.3. Randvoorwaarden De beschikbaarheid van middelen komt voort uit een tijdelijke en onvoorziene mismatch van geldstromen. Er worden geen externe middelen aangetrokken uitsluitend met het doel deze gelden vervolgens te beleggen en daarmee renteresultaten te realiseren. Beschikbare middelen worden zodanig belegd dat ze vrijkomen op het moment dat zich naar verwachting een financieringsbehoefte of renteconversie voordoet. Het beleggen van (nieuw aan te trekken) middelen met doel om een bovenmatig risico te beperken is alleen toegestaan indien het WSW hiervoor voorafgaand toestemming heeft verleend en hierdoor het faciliteringsvolume niet wordt verlaagd. Beleggingen mogen geen langere looptijd hebben dan de beschikbaarheid van middelen of de planningshorizon. Beleggingen mogen uitsluitend plaatsvinden in Euro. Per tegenpartij mag maximaal 5 mln. aangehouden worden als belegging. Beleggingen mogen alleen plaatsvinden in solide tegenpartijen, met een hoofdvestiging in Nederland. De soliditeit van de tegenpartij dient door een onafhankelijk rating agency te worden vastgesteld. De lange termijn ( LT ) kredietwaardigheid van de tegenpartij dient door minimaal twee rating agencies als Strong (A) beoordeeld te zijn. De manager financiën monitort credit ratings van tegenpartijen in financiële contracten en signaleert afwijkingen ten opzichte van het treasurystatuut. Indien de rating van een tegenpartij verlaagd wordt ( downgrading ), tot een niveau lager dan Strong, zal de manager financiën tezamen met de treasurer onderzoeken of, en tegen welke kosten, lopende beleggingen afgewikkeld kunnen worden. Binnen vier weken na de downgrading zal aan de RvC een voorstel ter goedkeuring voorgelegd worden, over het eventueel afwikkelen van de betreffende beleggingen. In dit voorstel dient een berekening opgenomen te worden van de kosten van het afwikkelen van de beleggingen. Beleggingen mogen alleen plaatsvinden in de volgende beleggingscategorieën: - inkoop van eigen leningen; - onderhandse leningen; - deposito s of met deposito s vergelijkbare beleggings- en spaarvormen; - staatsobligaties; - medium term notes.

5. Rentemanagement 5.1. Definitie rentemanagement Rentemanagement betreft het geheel aan maatregelen ter beheersing van renteresultaten en bescherming van het eigen vermogen tegen de nadelige invloed van rentebewegingen. Om het renterisico meetbaar te maken hanteert Steelande wonen twee methodes. Het betreft de WSW-methode en de Bedrijfseconomische methode. Om het renterisico te kunnen beheersen wordt voor beide methodes een norm gesteld. WSW-methode Steelande wonen betrekt in deze ook de spelregels van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Het WSW stelt dat Het bedrag waarover een corporatie risico loopt vanwege vervolgfinanciering of renteherziening wordt geacht maximaal 15% per jaar te zijn, gerekend over het rentedragend vreemd vermogen. Bedrijfseconomische-methode Aanvullend op de WSW-methode wordt het renterisico ook afgezet tegen de netto financieringsbehoefte. Bij deze wijze van risicometing worden naast de risico s uit de leningenportefeuille ook de risico s voortkomend uit de kasstromen uit de exploitatie en de (des)investeringen meegenomen. De omvang van het bedrijfseconomische renterisico wordt gemeten aan de hand van het (netto) geldvolume dat in enige opvolgende periode van twaalf maanden gevoelig is voor rentebewegingen (GAP-analyse). Dit omvat het totaal van schuldvernieuwing en renteconversies (inclusief rente-instrumenten). Financieringen met een lange looptijd, maar een variabel rentetype of hoofdsomverloop tellen voor de gehele hoofdsom mee bij de bepaling van het jaarlijkse renterisico. Voor de beoordeling van de omvang van het risico wordt de jaarlijkse risicopositie (schuldvernieuwing, renteconversies en rente-instrumenten) gedeeld door het totaal van de financiering aan het einde van het jaar waar dit risico betrekking op heeft (= relatief risico). De totale financiering wordt gevormd door het totaal van opgenomen leningen vermeerderd met de jaarlijkse schuldvernieuwing en verminderd met eventuele vastrentende beleggingen en beschikbare liquiditeiten. 5.2. Doelstellingen Evenwichtige spreiding van risico s Door jaarlijks een beperkt deel van de financiering een renteaanpassing te laten ondergaan wordt het jaarresultaat minder gevoelig voor renteschommelingen in enig jaar. Beperking van rentekosten Het realiseren van een zo laag mogelijke vermogenskostenvoet van het vreemd vermogen. 5.3. Randvoorwaarden renterisico Op basis van de WSW-methode (risico Ieningenportefeuille) mag het renterisico niet meer zijn dan 15% van de leningenportefeuille van het laatst afgesloten boekjaar (conform de norm van het WSW). In enige periode van twaalf maanden mag het relatieve renterisico op basis van de bedrijfseconomische-methode niet meer zijn dan 15% van de totale financiering aan het einde van het jaar. Er worden geen renteafspraken gemaakt voor rente(conversies) op leningen, (voorwaartse fixaties) of rente-instrumenten die verder dan drie jaar in de toekomst liggen (conform de eisen van het WSW).

Het gebruik van de volgende (standaard) rente-instrumenten is toegestaan: - Cap - Interest Rate Payers Swap Bij het aangaan van de rente-instrumenten worden de voorwaarden die de banken hierbij stellen beoordeeld en meegenomen in het besluit. Hierbij is het aangaan van een Credit Support Annex (CSA) of break clausules in ieder geval niet toegestaan. Doel hiervan is om het liquiditeitsrisico te beperken. De maximaal toegestane looptijd van swaps is het lopende jaar plus negen jaar, gemaximeerd op de looptijd van de onderliggende variabele lening. De looptijd voor Caps wordt beperkt door de looptijd van de onderliggende variabele lening. Swaps en caps zijn slechts toegestaan in de afdekking van een variabele lening. De kritische kenmerken zoals volume, coupondatum en looptijd van de rente-instrumenten moeten aansluiten bij de onderliggende variabele lening. Het is niet toegestaan Caps te verkopen of Receiver Swaps af te sluiten, anders dan met het doel het sluiten van een bestaande derivaatpositie. Steelande wonen zal zich bij het aangaan van derivaten classificeren in de Mifid categorie niet-professionele belegger bij het aangaan van derivaten. Steelande wonen zal slechts nieuwe derivaten aangaan onder de modelovereenkomst zoals opgesteld in Bijlage T en II bij de Beleidsregels gebruik financiële derivaten door toegelaten instellingen volkshuisvesting. Steelande wonen sluit contractuele bepalingen in de documentatie uit, die beperking vormen van het toezichtinstrumentarium van de Minister of het CFV op grond van de Woningwet en het Bbsh. Ten aanzien van de swaps geldt dat het totale volume (nominale hoofdsom) niet meer mag bedragen dan 25% van de leningenportefeuille, gemeten op moment van afsluiten. Voorstellen voor het aangaan van swaps behoeven goedkeuring van de RvC. Het gebruik van rente-instrumenten is uitsluitend toelaatbaar om het rentetype van de leningenportefeuille te veranderen dan wel om de renterisico s te beperken. Rente-instrumenten mogen alleen worden aangegaan met solide tegenpartijen, met een hoofdvestiging in Nederland. De soliditeit van de tegenpartij dient door een onafhankelijk rating agency te worden vastgesteld. De kredietwaardigheid van de tegenpartij dient door minimaal twee rating agencies als Strong (A) beoordeeld te zijn. Indien de rating van een tegenpartij verlaagd wordt ( downgrading ), tot een niveau lager dan Strong (A), zullen de manager financiën en de treasury-adviseur onderzoeken of lopende rente-instrumenten afgewikkeld kunnen worden. Binnen vier weken na de downgrading zal aan de RvC een voorstel ter goedkeuring voorgelegd worden, over het eventueel afwikkelen van de betreffende rente-instrumenten. In dit voorstel dient een berekening opgenomen te worden van de kosten van het afwikkelen van de rente instrumenten en een analyse van de consequenties voor het renterisico van Steelande wonen. 14

6. Liquiditeitenbeheer 6.1. Definitie Onder liquiditeitenbeheer wordt verstaan het beheer van saldi in rekening-courant en de portefeuille geldmarkttransacties met een oorspronkelijke looptijd van maximaal twee jaar. 6.2. Doelstellingen Het zekerstellen van de beschikbaarheid van middelen. Er moeten te allen tijde voldoende liquiditeiten en faciliteiten beschikbaar zijn om aan alle lopende betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. Het realiseren van een hoger rendement. Geldmarkttransacties moeten tot doel hebben het korte termijn renteresultaat over liquiditeitsoverschotten en -tekorten te verbeteren (maximalisatie van renteopbrengsten, minimalisatie van rentekosten). 6.3. Randvoorwaarden Besluiten worden genomen op basis van een liquiditeitsplanning. De planning wordt minimaal viermaal per jaar geactualiseerd en kent een horizon van minimaal twaalf maanden. Uitzettingen zijn toegestaan in de vorm van rekening-courant, onderhandse leningen, deposito s of hiermee vergelijkbare rentedragende spaar- en beleggingsproducten. Per tegenpartij mag maximaal 5 mln. aangehouden worden als uitzetting. Uitzettingen mogen alleen plaatsvinden bij solide tegenpartijen, met een hoofdvestiging in Nederland. De soliditeit van de tegenpartij dient door een onafhankelijk rating agency te worden vastgesteld. De kredietwaardigheid van de tegenpartij dient door minimaal twee rating agencies als Strong (A) beoordeeld te zijn voor transacties <3 maanden, en AA voor transacties >3 maanden. Indien de rating van een tegenpartij verlaagd wordt ( downgrading ), tot een niveau lager dan Strong (A), zullen de manager financiën en de treasury-adviseur onderzoeken of lopende uitzettingen afgewikkeld kunnen worden. Binnen vier weken na de downgrading zal aan de RvC een voorstel ter goedkeuring voorgelegd worden, over het eventueel afwikkelen van de betreffende uitzettingen. In dit voorstel dient een berekening opgenomen te worden van de kosten van het afwikkelen van de uitzetting. Op basis van deze informatie zal een voorstel tot afwikkeling worden ter goedkeuring voorgelegd aan de RvC. In het lopende kalenderjaar mag maximaal 7½ % van de omvang van de materiële vaste activa (gewaardeerd tegen bedrijfswaarde) worden gefinancierd door middel van rentetypisch kortlopend bankkrediet (conform de uitgangspunten van het WSW).

7. Financiële logistiek 7.1. Definitie Financiële logistiek heeft betrekking op: de structuur en het gebruik van betaalrekeningen bij banken, de organisatie van het betalingsverkeer over deze rekeningen, het gebruik van betaalinstrumenten, en de informatievoorziening over dit betalingsverkeer. De kosten van het betalingsverkeer worden onderverdeeld in provisies en vaste tarieven. 7.2. Doelstellingen Minimalisatie van de kosten van het betalingsverkeer. Het voorkomen van fraude en vergissingen bij het betalingsverkeer en het beheer van liquiditeiten. Door een stelsel van maatregelen (preventief en repressief) wordt voorkomen dat geldmiddelen op onrechtmatige wijze aan Steelande wonen kunnen worden onttrokken. 7.3. Randvoorwaarden Er bestaat te allen tijde inzicht in de verwachte inkomsten en uitgaven voor de eerstvolgende maand, de beschikbare ruimte op de rekening-courant faciliteit, eventuele kasgeldfaciliteit en opnameruimte op eventuele roll-over leningen met variabele hoofdsom. De huisbank wordt beschouwd als een strategische partner. De volgende eisen worden aan de huisbank gesteld: Vestiging in Nederland; Voldoende kennis op het gebied van volkshuisvesting; Marktconforme tarieven (betalingsverkeer, credit- en debetrente); Actieve advisering (zowel gevraagd als ongevraagd) en In staat om een rol te vervullen bij de financiering van dochtermaatschappijen. De kostenstructuur van het betalingsverkeer dient steeds inzichtelijk te zijn. De voorkeur gaat daarom uit naar een kostenstructuur op basis van stukstarieven. Minimaal iedere 3 jaar worden de tarieven getoetst op marktconformiteit en vindt een evaluatie plaats van de dienstverlening door de bank. Mocht hierover twijfel bestaan, dan worden bij minimaal twee andere banken offertes aangevraagd. Bankrekeningen mogen alleen geopend of gesloten worden na goedkeuring van de directeur bestuurder. Betaalrekeningen worden aangehouden bij een daartoe aangewezen huisbank. De rekeningen maken deel uit van een saldo- en rentecompensatieregeling per bank. Bankprocuratie voor het betalingsverkeer is geregeld in een interne autorisatietabel waarbij het tweehandtekeningenprincipe van toepassing is.

Bijlage 1: Begrippenlijst Aflossinasvriie (=fixe) lening: Lening waarbij gedurende de looptijd alleen rentebetalingen plaatsvinden. Aflossing van de hoofdsom vindt plaats aan het eind van de looptijd. Annuïtaire lening: Lening waarbij jaarlijks een vast bedrag aan rente en aflossing wordt betaald. In de beginjaren zal de jaarlijkse betaling voor het grootste deel uit rente bestaan, in de eindjaren voor het grootste deel uit aflossing op de hoofdsom. Basisrentelening: Lening waarbij de basisrente voor de gehele looptijd wordt vastgelegd maar de bankopslag slechts voor een beperkt tijdvak. Breaks: Geeft een of beide contractpartijen het recht om op een bepaald(e) moment(en) gedurende de looptijd het contract vroegtijdig te beëindigen. Op dat moment moet het contract tegen (een mogelijk negatieve) marktwaarde worden afgewikkeld. CaIIaeId: Een overeenkomst tussen twee partijen om voor 1 dag een vast bedrag tegen een vaste vergoeding met elkaar uit te wisselen. Wanneer de overeen komst geldt voor enkele dagen spreekt men van een Cali-fixe. Een Cap is een renteoptie met een afschermende werking. De koper van de Cap ontvangt, als de geldmarktrente op vooraf bepaalde data hoger is dan de contractrente (strike), het verschil van de verkoper. Bij een lagere geldmarktrente vindt geen verrekening plaats. De koper van een Cap betaalt een premie die onder meer afhankelijk is van de looptijd en de contractrente. Collar: Door een Cap en Floor te combineren ontstaat een Collar. De koper van een Collar koopt gelijktijdig een Cap met een hoge contractrente en verkoopt een Floor met een lage contractrente. Er wordt hiermee een bandbreedte gecreëerd waarbinnen de rente kan fluctueren. CSA: Een CSA is een Credit Support Annex : dit is een bijlage die in aanvulling op de ISDA Master Agreement en Schedule - kan worden overeengekomen. Hierin worden specifieke condities met betrekking tot periodieke marktwaardeverrekening tussen de contractpartijen beschreven, zoals: de hoogte van de Threshold, Minimum Transfer Amount en frequentie van verrekening. Deposito: Het beleggen van een vast bedrag gedurende een vaste periode (meestal een veelvoud van een maand) tegen een van te voren afgesproken vergoeding. Den vaten: Zie rente-instrumenten. Downgrading: Een credit rating kan door de rating agency die deze heeft verstrekt, neerwaarts worden bijgesteld. Dit wordt een downgrading genoemd. Een downgrading kan zowel het gevolg zijn van algemene (markt)omstandigheden als van specifieke zaken waarmee de betreffende organisatie te maken heeft. 17

Euribor Staat voor ~.~jjo Inter~ank Qffered ~ate. Het is het tarief dat banken elkaar in rekening brengen voor kortlopende financiering. Het geldt als de gangbare referentierente voor kortiopende leningen. Financierinasrisico: Het risico dat geen nieuwe financiering kan worden aangetrokken. Floor: Een Floor is een renteoptie met een afschermende werking. De koper van de Hoor ontvangt, als de geldmarktrente op vooraf bepaalde data lager is dan de contractrente (strike), het verschil van de verkoper. Bij een hogere geldmarktrente vindt geen verrekening plaats. De koper van een Floor betaalt een premie die onder meer afhankelijk is van de looptijd en de contractrente. Forward Rate Agreement (FRA): Een FRA is een rente-instrument met een fixerend karakter. Een FRA is een overeenkomst tussen twee partijen om het verschil tussen een afgesproken contractrente (strike) en een toekomstig renteniveau te verrekenen. Het instrument heeft betrekking op de geldmarktrente (Euribor). ISDA: Een ISDA is een raamovereenkomst voor het aangaan van derivaten. Deze is ontwikkeld door de International Swaps and Derivatives Association. De ISDA bestaat ten minste uit een Master Agreement en een Schedule. In de Master Agreement worden geen aanpassingen gemaakt: voor afwijkingen van en aanvullingen op condities uit de Master Agreement wordt de Schedule gebruikt. In aanvulling op deze documenten ka ook een CSA worden overeengekomen. De ISDA is een Engelstalig, tamelijk technisch geschreven document. Kasgeldiening: Het lenen van een vast bedrag gedurende een vaste periode (meestal een veelvoud van een maand) tegen een van te voren afgesproken vergoeding. Looptijd: De periode die resteert tot het moment dat de voorwaarden van een lening of belegging wijzigingen. Onderscheid wordt gemaakt naar: Liciuiditeitstypische looptild: de periode die resteert tot het moment dat de lening (o/g) moet worden afgelost dan wel een belegging (u/g) vrijvalt. Rentetypische looptijd: de periode die resteert tot het moment dat de rente op een lening of belegging een herziening ondergaat. Medium Term Note (MTN): Een standaard schuldtitel waarin de kenmerken van een obligatie en een onderhandse lening zijn samengevoegd. MTN s zijn courant verhandelbaar. Minimum Transfer Amount (MTA ): De Minimum Transfer Amount is een drempel in aanvulling op een andere drempel, de zgn. Threshold: pas als de marktwaarde van een groep derivaten de som van Threshold en MTA overschrijdt, moet daadwerkelijk een afstorting van middelen door de ene contractpartij aan de andere partij plaatsvinden. Netto financierina(sbehoefte) Het totaal van opgenomen leningen waarop de aanwezige beleggingen en liquide middelen in mindering zijn gebracht. Bij een negatief saldo liquide middelen heeft dit het effect dat de netto financieringsbehoefte toeneemt. Obliaatie: Verhandelbaar bewijs van deelname in het vreemde vermogen van een onderneming voor een van te voren overeengekomen periode tegen een van te voren overeengekomen vergoeding (couponrente). 18

Optie: Een optie is een rente-instrument waaraan de koper, tegen betaling van een premie, bepaalde vast omschreven rechten kan ontlenen. Tegen ontvangst van een premie gaat de verkoper bepaalde vast omschreven verplichtingen aan. Gangbare renteopties zijn Cap, Hoor, en Swaption. Onderhandse lening: Onverhandelbaar bewijs van deelname in het vreemde vermogen van een onderneming voor een van te voren overeengekomen periode tegen een van te voren overeengekomen vergoeding. Ratina aaencv Onafhankelijke organisatie die zich onder meer toelegt op de beoordeling van de lange termijn kredietwaardigheid van tegenpartijen. Bekende rating agencies zijn Standard & Poor (S&P), Moody s en Htch. Kwalificaties voor een goede kredietwaardigheid zijn als volgt: S&P2 Moody s3 Fitch4 Extremely strong MA Aaa MA Very strong M Aa AA Strong A A A Rating trigger: In een financieel contract, zoals een ISDA, kan een afspraak worden gemaakt over de gevolgen die een bepaalde verlaging van de credit rating Qdowngrading ) van een der partijen zal hebben: zo kan op voorhand worden overeengekomen dat in dat geval een Threshold wordt aangepast, de frequentie van marktwaardeverrekening wordt aangepast of een contract vervroegd kan worden ontbonden. Rekening-courant krediet: Het rekening-courantkrediet of bankkrediet is een vorm van kort lopend vreemd vermogen waarbij zowel de bank als de cliënt in een schuld- of vorderingspositie kunnen verkeren. Renteconversie: Bij een renteconversie dient over een bestaande lening de rente voor de opvolgende rentevastperiode opnieuw te worden overeengekomen. Rente-instrument: Een rente-instrument (derivaat) is een financieel contract waarmee het renterisico over een lening of belegging kan worden veranderd of beïnvloed. Onderscheid wordt gemaakt naar instrumenten met een fixerende werking (het tarief wordt vastgelegd) en instrumenten met een beschermende werking (het tarief wordt gelimiteerd). Een rente-instrument kan het (her)financieringsrisico niet beïnvloeden. Ren terisico: De mogelijkheid dat het toekomstige resultaat en/of vermogensverhoudingen nadelig worden beïnvloed als gevolg van ontwikkelingen in de rente. Het risico in absolute zin is de optelsom van jaarlijkse cashflow en renteaanpassingen in een bepaalde periode (meestal van 12 maanden). Aanpassingen in de rente kunnen betrekking hebben op leningen en beleggingen, maar ook op rente-instrumenten. Bij het risico in relatieve zin wordt het absolute renterisico gedurende een bepaalde periode (meestal 12 maanden) in een percentage van de netto financieringsbehoefte ultimo periode uitgedrukt. Ren tevisie: Een min of meer geformaliseerde verwachting over de ontwikkelingen van de rente in de (nabije) toekomst. De rentevisie is ondersteunend voor het moment waarop een transactiebesluit wordt uitgevoerd. 2 De hoofdnotering is bepalend. Concreet betekent dit bijvoorbeeld voor de notitie Strong dat A+, A en A- gelijk worden gesteld aan A. 3 De hoofdnote ring is bepalend. Concreet betekent dit bijvoorbeeld voor de notitie Strong dat Al, A2 en A3 gelijk worden gesteld aan A. 4 Idem 3. 19

RFD: Een Raamovereenkomst Financiële Derivaten ( RFD ) is een Nederlandstalige overeenkomst waarin de condities van swaps en andere derivaten kunnen worden vastgelegd. De RFD is de tegenhanger van de Engelstalige ISDA. DE RFD wordt i.t.t. de ISDA tegenwoordig vooral gehanteerd voor contracten waarin de tegenpartij van de bank betrekkelijk klein van formaat is of weinig ervaring heeft met het gebruik van derivaten. Roll-over lening: Een Roll-over lening is een overeenkomst tussen twee partijen om gedurende een langere periode (meestal tussen 2 en 10 jaar) geld te lenen waarbij de rente periodiek wordt herzien. De rente is meestal gekoppeld aan het Euribortarief. Bij een Roll-over met variabele hoofdsom kan bij renteaanpassing eveneens de hoofdsom worden gewijzigd (tussen 20% en 100%). Een Roll-over met variabele hoofdsom combineert de voordelen van een lange financiering (lage bancaire opslagen, langdurige beschikbaarheid) met de voordelen van kasgeldfinanciering (grote flexibiliteit, lage tariefstelling) Sway: Het Engelse woord Swap staat voor ruil. Bij een Swap (ook wel Renteswap) komen twee partijen overeen renteverplichtingen met elkaar te ruilen. De ene partij betaalt gedurende de looptijd van de swap een vaste rente aan de tegenpartij waarbij de tegenpartij als tegenprestatie een variabele rente betaalt (meestal Euribor). De onderliggende hoofdsom waarover de renteberekening plaats vindt, wordt niet uitgewisseld. De hoogte van de vaste rente wordt aan het begin van de looptijd van de Swap afgesproken. De variabele rente hangt af van de ontwikkeling van de geldmarktrente (meestal Euribor). De gangbare rentetypische looptijd voor de vaste rente is twee tot tien jaar, de gangbare variabele rente is drie of zes maanden. Er wordt onderscheid gemaakt naar: Pavers Swai: de koper van een Payers Swap betaalt een lange rente (Swaptarief) in ruil voor de ontvangst van een korte rente (Euribor) Receivers SwaD: de koper van een Receivers Swap betaalt een korte rente (Euribor) in ruil voor de ontvangst van een lange rente (Swaptarief). Swaprate: Het is het tarief dat banken met een hoge kredietwaardigheid (AA-rating) elkaar in rekening brengen bij het aangaan van een renteswap. Het tarief geldt als de gangbare referentierente voor langlopende leningen. Swa~tion: De Swaption is een optie op deelname in een renteswap. Tegen betaling van een premie heeft de koper het recht op één bepaald tijdstip tegen een vastgesteld renteniveau deel te nemen in een Swap. Een Swaption heeft betrekking op de kapitaalmarktrente. De koper van een Payers Swa~tion heeft het recht om op een bepaald tijdstip een Swap aan te gaan en een vooraf bepaalde vaste rente te gaan betalen voor een bepaalde periode en een variabele rente te ontvangen. De koper zal van zijn recht gebruik maken indien de marktrente op expiratiedatum hoger is dan de overeengekomen rente in de Swaption. De koper van een Receivers Swartion heeft het recht om op een bepaald tijdstip een Swap aan te gaan en een vooraf bepaalde vaste rente te gaan ontvangen voor een bepaalde periode en een variabele rente te betalen. De koper zal van zijn recht gebruik maken indien de marktrente op expiratiedatum lager blijkt te zijn dan de overeengekomen rente in de Swaption. Threshold: Als in een (CSA bij een) ISDA specifieke afspraken worden gemaakt over periodieke marktwaardeverrekening, wordt voor beide contractpartijen een drempel ( Threshold ) benoemd. Pas als de negatieve marktwaarde van een groep instrumenten deze drempel (en de Minimum Transfer Amount (zie onder MTA)) overschrijdt, zal sprake zijn van daadwerkelijke afstorting van middelen door een der partijen ter dekking van een negatieve marktwaarde. 20

Voorwaartse fixatie Ruim voor de contractuele conversiedatum wordt met de geidgever de rente op een lopende lening voor de opvolgende rentevastperiode overeengekomen. 21

Bijlage 2: Treasuryprotocol verbindingen van Steelande wonen (onlosmakelijk deel van Treasurystatuut Steelande wonen) Inleiding Steelande wonen kan verbindingen oprichten voor risicodragend gebieds- en projectontwikkeling of andere specifieke activiteiten. Onder een verbinding wordt verstaan een 100 h dochter van Steelande wonen, dan wel een meerderheids- of minderheidsdeelneming of een andere vorm van samenwerking. Dit protocol is van toepassing op verbindingen zonder een eigen Treasurystatuut. Voor verbindingen met een zelfstandige treasuryfunctie dient in het eigen statuut vastgelegd te worden hoe de verantwoording t.o.v. Steelande wonen is geregeld. De contouren waarbinnen besluiten op het gebied van treasury, ten aanzien van de verbindingen, worden genomen zijn vastgelegd in dit Treasuryprotocol. Een goede invulling van de treasuryfunctie van verbindingen is noodzakelijk om de financiële risico s die zij lopen te verkleinen. Het Treasuryprotocol is een gedragscode waarin het volgende geregeld wordt: De wijze waarop treasurybesluiten worden genomen door de verbinding. De uitwisseling van informatie tussen de verbinding met Steelande wonen en vice versa. De wijze waarop verantwoording wordt afgelegd door Steelande wonen aan de verbinding en andersom. De taken van de verbinding en Steelande wonen ten opzichte van elkaar. De regels met betrekking tot het aangaan van financieringen, rentemanagement, het afgeven van zekerheden en liquiditeitenbeheer. Het treasuryprotocol is een onlosmakelijk deel van het Treasurystatuut van Steelande wonen. Het treasuryprotocol wordt gelijktijdig met het treasurystatuut getoetst aan de actualiteit en, indien nodig, gewijzigd. Organisatie en besluitvorming Indien Steelande wonen voornemens is om een verbinding op te richten, wordt de manager financiën van Steelande wonen er tijdig bij betrokken. Periodiek vindt overleg plaats over treasuryaangelegenheden. Voor verbindingen waarbij de treasury integraal onderdeel is van het treasuryproces van Steelande wonen (geen eigen treasury) vindt dit impliciet plaats tijdens de bijeenkomsten van de treasurycommissie van Steelande wonen. Het is mogelijk om buiten de reguliere treasurycommissie overleg te hebben (bijvoorbeeld n.a.v. de financieringsaanvraag van een verbinding). De treasurycommissie dan wel de manager financiën van Steelande wonen doet voorstellen die als advies worden voorgelegd aan de directie van de verbinding. Besluitvorming ten aanzien van treasury, met uitzondering van regulier cashmanagement activiteiten, vindt plaats op basis van schriftelijke transactievoorstellen, en besluiten worden genomen door de directie van de betreffende verbinding. De overwegingen die tot het besluit hebben geleid worden genotuleerd. Deze notulen worden ook aan de manager financiën van Steelande wonen verstrekt. Taken van de verbinding ten behoeve van Steelande wonen De verbinding geeft Steelande wonen inzicht in de totale financieringsbehoefte en risico s (o.a. in een bidbook ). De verbinding geeft Steelande wonen periodiek inzicht in (veranderingen in) kasstroomprognoses en het verloop van de financieringsbehoefte. Taken Steelande wonen ten behoeve van de verbinding Indien de penvoerdersrol bij Steelande wonen ligt, verzorgt zij, samen met de aandeelhouders van de verbinding, de financieringsaanvraag. Ziet toe op de marktconformiteit van de bankvoorwaarden en de af te geven zekerheden. 22

Vertaalt kasstroomprognose in een inzichtelijke rapportage van de financieringsbehoefte (lang en kort) en renterisico. Brengt adviezen uit aan de directie van de verbinding op het gebied van liquiditeitenbeheer, financiering en rentemanagement. Kan in opdracht van de directie van de verbinding zorg dragen voor de uitvoering van besluiten (indien de penvoerdersrol bij Steelande wonen ligt). Verantwoording Steelande wonen geeft, aan de hand van de door de verbinding aangeleverde liquiditeitsprognoses, per verbinding inzicht in het verloop van de toekomstige financieringsbehoefte en de wijze waarop hieraan invulling is gegeven. In de rapportagemomenten vanuit verbindingen aan de directeur-bestuurder en de Raad van Commissarissen van Steelande wonen wordt vanuit treasury gerapporteerd over de uitgebrachte adviezen en de opvolging hiervan door de directies van de verbindingen. Zodra Steelande wonen een voorstel voor de verbinding uitvoert, informeert Steelande wonen terstond de directie van de verbinding hierover. Financieren Besluiten worden genomen op basis van de meest actuele prognose van de financieringsbehoefte. De prognose kent een planningshorizon die minimaal gelijk is aan die van het langstiopende project in realisatie van de betreffende verbinding. Het verloop van de totale financieringsportefeuille wordt zoveel mogelijk afgestemd op het verloop van de totale financieringsbehoefte. Er worden geen middelen aangetrokken voor een langere periode dan op grond van de prognose noodzakelijk is. Offertes worden bij meerdere partijen gevraagd en tarieven worden getoetst op marktconformiteit. Rentemanagement Ieder project / activiteit wordt doorgerekend op basis van een rentescenario. Besluiten zullen zijn gericht op de realisatie van het rentescenario. Afhankelijk van de omvang en duur van het project (of activiteit) wordt een rentemanagement plan opgesteld. Gezien de diversiteit van de activiteiten van de verbindingen worden op voorhand geen algemene randvoorwaarden gegeven. In het rentemanagement-plan zal o.a. aandacht worden gegeven aan renterisicobeheersing en de flexibiliteit in de financiering. De rente-instrumenten die Steelande wonen mag hanteren kunnen ook door een verbinding worden aangegaan. Zekerhedenbeleid Zekerheden benodigd voor de financiering van de verbinding worden door de verbinding zelf afgegeven. Aanvullende zekerheden kunnen worden gegeven door de aandeelhouders per verbinding, bij voorkeur naar rato van eigendomsverhouding. In beginsel worden de zekerheden verstrekt door de directe aandeelhouder van de verbinding op basis van de eigen vermogensstructuur. Alle zekerheden worden nauwkeurig omschreven en zijn altijd begrensd in omvang. Liquiditeitenbeheer De beschikbaarheid van middelen komt voort uit een tijdelijke en onvoorziene mismatch van geidstromen. Er worden geen externe middelen aangetrokken uitsluitend met het doel deze gelden vervolgens te beleggen en daarmee renteresultaten te realiseren. Uitzettingen mogen alleen plaatsvinden bij de bank die de financiering voor de verbinding heeft verstrekt of bij Steelande wonen. Uitzettingen mogen alleen plaatsvinden in de vorm van een termijndeposito, rekening-courant of spaarrekeningen. 23