Kwaliteitsverslag 2015 Naam voorziening: ADAM - Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen Adres voorziening: Uitbreidingstraat 392B 2600 Berchem Telefoon: 03/285.98.00 Fax: 03/285.98.19 E-mail: adam@cawantwerpen.be
ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 2
VOORWOORD Geachte lezers, 2015 was een pittig jaar! (en dat is een eufemisme) Het ADAM-schip belandde in woelig water en om allerlei redenen bleek het vaak lastig om op koers te blijven. We stelden vast dat het soms lastig was om aan proviand (lees: aanmeldingen) te geraken; onze kapitein (lees: directeur) het schip in volle vaart halverwege het jaar verliet; onze schatkist beduidend minder dukaten bevatte dan gebruikelijk (lees: we moesten onze eigen reserve aanspreken); enkele matrozen ziek werden en/of andere oorden opzochten; onze moedervloot (lees: Agentschap Jongerenwelzijn) eerder aarzelend een veranderlijke nieuwe koers uitstippelde (lees: keuze uit/voor innovatieve projecten); Maar niet getreurd, de ADAM-bemanning is voor geen kleintje vervaard. Met een nieuwe kapitein aan het roer maken we van 2016 terug een succesjaar; we breiden onze crew tijdelijk uit met enkele nieuwe dolenthousiaste medewerkers; we meren aan in vertrouwde oorden, maar verkennen ook nieuwe horizonten (lees: innovatie); sturen het schip en de ploeg optimaal aan met onze twee stuurlieden (lees: stafmedewerkers); en halen de banden met ons moederhuis (lees: CAW Antwerpen) en onze vloot (lees: Agentschap Jongerenwelzijn) verder aan. Het ADAM-bloed kruipt waar het niet gaan kan! Marc Van den Branden Teamverantwoordelijke ADAM Ik hoop U met deze licht humoristische introductie voldoende geprikkeld te hebben om zich verder te verdiepen in de droge stuff van de komende 120 bladzijden! ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 3
VOORWOORD... 3 INHOUDSTABEL... 4 1. ADAM ALGEMEEN... 6 1.1 Omschrijving van de visie en werkingsprincipes... 6 1.2 Historiek van de werking... 8 1.3 Doelgroep... 12 1.3.1 Omschrijving en profiel doelgroep... 12 1.3.2 Invloed doelgroep op werkwijze... 13 1.4 Personeelsplaatje... 15 1.5 Vorming, training en opleiding... 16 1.6 Overlegstructuren... 17 1.6.1 Interne overlegstructuren... 17 1.6.2 Externe overlegstructuren... 19 1.7 ADAM in cijfers... 23 1.7.1 Aantal aangemelde dossiers in 2015... 23 1.7.2 Evolutie aangemelde dossiers 2007 2015... 24 1.7.3 Evolutie aangemelde dossiers 2001 2015... 25 1.7.4 Juridische kwalificaties aangemelde dossiers 2015... 26 1.7.5 Feiten gepleegd individueel of in groep... 27 1.7.6 Geslacht... 27 1.7.7 Leeftijd... 28 1.7.8 Woonplaats... 28 1.7.9 Gezinssamenstelling... 29 1.7.10 Onderwijstype... 30 1.7.11 Vrijetijdsbesteding... 30 1.7.12 Etnische afkomst... 31 1.8 Evaluatie ADAM 2015... 32 1.9 Verbetertrajecten ADAM 2016... 35 1.10 Kwaliteitsplanning ADAM 2016... 40 1.10.1 Integrale kwaliteitszorg... 41 1.10.2 Clientfeedback... 44 1.10.3 Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag... 46 2. GEMEENSCHAPSDIENST... 48 2.1 Omschrijving... 48 2.2 Procedure... 49 2.3 Methodische handvatten... 52 2.4 Gemeenschapsdienst in cijfers... 54 2.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001 2015... 54 2.4.2 Aantal opgelegde uren... 54 2.4.3 Leeftijd jongeren... 55 2.4.4 Resultaten gemeenschapsdienst... 56 2.4.5 Doorlooptijd dossier... 56 2.4.6 Gebruik werkplaatsen en aantal uren per werkplaats... 57 2.5 Evaluatie gemeenschapsdienst 2015... 58 2.6 Verbetertrajecten gemeenschapsdienst 2016... 60 3. LEERPROJECTEN... 62 3.1 Omschrijving... 62 3.2 Procedure... 62 3.3 Methodische handvatten... 64 ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 4
3.4 Aanbod leerprojecten... 65 3.4.1 Rots & Watertraining... 65 3.4.2 Lange termijn vorming... 66 3.4.3 Sociale vaardigheidstraining... 67 3.4.4 Leerproject drugs... 68 3.4.5 Individueel leerproject op maat... 69 3.5 Leerprojecten in cijfers... 70 3.5.1 Evolutie aanmeldingen 2001 2015... 70 3.5.2 Leeftijd jongeren... 71 3.5.3 Resultaten leerprojecten... 71 3.5.4 Doorlooptijd dossier... 72 3.6 Evaluatie leerprojecten 2015... 73 3.7 Verbetertrajecten leerprojecten 2016... 73 4. HERSTELBEMIDDELING... 77 4.1 Omschrijving... 77 4.2 Procedure... 77 4.3 Methodische handvatten... 80 4.4 Herstelbemiddeling in cijfers... 83 4.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001 2015... 83 4.4.2 Aanmeldingen 2015 per verwijzende instantie... 84 4.4.3 Juridische kwalificaties... 84 4.4.4 Profiel minderjarigen... 86 4.4.5 Resultaten herstelbemiddeling... 87 4.4.6 Doorlooptijd dossier... 91 4.5 Evaluatie herstelbemiddeling 2015... 91 4.6 Verbetertrajecten herstelbemiddeling 2016... 93 5. HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG (HERGO)... 96 5.1 Omschrijving... 96 5.2 Procedure... 97 5.3 Methodische handvatten... 99 5.4 Hergo in cijfers... 100 5.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001 2015... 100 5.4.2 Juridische kwalificaties... 100 5.4.3 Resultaten hergo... 101 5.4.4 Doorlooptijd dossier... 102 5.5 Evaluatie hergo 2015... 103 5.6 Verbetertrajecten hergo 2016... 105 6. INNOVATIEVE PROJECTEN... 107 6.1 Herstelgericht Alternatief (HALTE)... 107 6.2 Bemiddeling op School... 117 6.3 Rots & Water+... 117 7. NABESCHOUWING... 119 AFKORTINGEN 120 BIJLAGEN 121 ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 5
1 ADAM ALGEMEEN 1.1 Omschrijving van de visie en de werkingsprincipes Een dienst met een opdracht ADAM heeft als opdracht de realisatie van een geïntegreerd aanbod voor de herstelgerichte en constructieve afhandeling in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen. Dit aanbod wordt sedert 1 april 2007 gerealiseerd conform de bepalingen in de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, en de bepalingen opgenomen in het samenwerkingsakkoord betreffende het herstelrechtelijk aanbod. Concreet betekent dit dat ADAM minderjarigen begeleidt die, naar aanleiding van het plegen van een als misdrijf omschreven feit, een maatregel krijgen voorgesteld of opgelegd door het jeugdparket of de jeugdrechtbank. Deze maatregelen worden gevat onder de noemer herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen. Concreet betreft het dienstverlening, vorming, herstelbemiddeling en herstelgericht groepsoverleg. Een dienst met een missie Met zijn aanbod tracht ADAM, in samenspraak met de verschillende relevante partners, mee een antwoord te formuleren ten aanzien van jeugddelinquentie in Antwerpen. ADAM kiest voor een constructieve benadering waarbij responsabilisering van de minderjarige, betrokkenheid van zijn omgeving en erkenning en aandacht voor het slachtoffer centraal staan. ADAM signaleert, in overleg met de relevante partners, tendensen en evoluties binnen de problematiek van de jeugddelinquentie bij de verschillende bevoegde overheden. Een dienst met een visie ADAM vraagt ten aanzien van de betrokken partijen een inspanningsverbintenis betreffende de afhandelingsvorm die werd voorgesteld of opgelegd. Indien de betrokkene(n) besluit(en) deze verbintenis aan te gaan, biedt ADAM een duidelijk, welomschreven kader. Dit kader wordt gekenmerkt door: maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt maximaal beroep op de mogelijkheden van de cliënt aanbod op maat, geënt op de leefwereld van de cliënt formele, transparante en toetsbare afspraken discretie en vertrouwelijkheid ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 6
respect en onbevooroordeeldheid beginselvastheid gelijkheid Daarbij wenst ADAM garant te staan voor: het bieden van een kwalitatief hoogstaand en wetenschappelijk onderbouwd aanbod van herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen het verder ontwikkelen van herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen die toegespitst zijn op de grootstedelijke realiteit en de culturele diversiteit die daarmee gepaard gaat een doordachte samenwerking met relevante actoren Een dienst met een doelstelling Ten aanzien van de minderjarige: (her)bevestigen van de algemene maatschappelijke normen inzicht doen verwerven in de gevolgen van het gestelde gedrag aanzetten tot het opnemen van verantwoordelijkheid ten aanzien van zijn daden aanzetten tot een maximaal herstel van de schade ten aanzien van de maatschappij, het slachtoffer, zichzelf en zijn leefomgeving vergroten van de weerbaarheid en de competenties, met als doel het voorkomen van een nieuwe overtreding van de maatschappelijke normen enerzijds en een positieve integratie in de samenleving anderzijds faciliteren van een succeservaring Ten aanzien van de ouders: optimaal informeren over de wijze van afhandeling optimaal informeren over de verwachtingen die gesteld worden ten aanzien van hun kind actief betrekken bij het afhandelen van de maatregel stilstaan bij hun verantwoordelijkheid als ouder Ten aanzien van het slachtoffer: erkennen van het slachtofferschap en de gevolgen daarvan informatie verstrekken betreffende de afhandeling van de feiten mogelijkheden bieden tot inspraak met betrekking tot de afhandeling van de feiten Ten aanzien van de samenleving: aanbieden van een aantal instrumenten om een tastbaar en constructief antwoord te formuleren, ingeval een minderjarige een als misdrijf omschreven feit pleegt streven naar een maximale betrokkenheid van de samenleving ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 7
waarborgen van een transparante, duidelijk omschreven en onpartijdige afhandeling van de voorgestelde of opgelegde maatregel maximale aandacht geven aan de (her)bevestiging van de algemene maatschappelijke normen Elke afhandelingsvorm legt eigen accenten in de realisatie van deze doelstellingen (cf. infra). Gezien de eigenheid en eigen aanpak van elke werkvorm kan de combinatie van verschillende afhandelingsvormen een duidelijke meerwaarde opleveren. 1.2 Historiek van de werking De wet op de jeugdbescherming van 8 april 1965 voorzag dat de jeugdrechter een minderjarige in zijn milieu kon behouden mits het volbrengen van o.a. een prestatie van opvoedkundige of filantropische aard 1. Dit was in 1992 het uitgangspunt voor een protocol tussen enerzijds de stad Antwerpen en het OCMW Antwerpen en anderzijds het jeugdparket en de jeugdrechtbank van het arrondissement Antwerpen. Hiermee werd voorzien in de uitbouw van een Dienst Opvoedkundige Maatregelen als alternatief voor een plaatsing. De dienst ontstond in de schoot van de stedelijke politie, sectie jeugdbrigade. Tot 2000 kende zo vooral dienstverlening als afhandelingsvorm een succesvolle praktijk. Voor de Antwerpse jongeren die door de jeugdrechtbank werden verwezen, werd een werkplaats gezocht bij stedelijke en andere openbare diensten voor de uitvoering van de werkprestatie. Na 2000 ontstond in het werkveld, mede onder impuls van de academische wereld, een verschuiving van het pedagogisch sanctioneren naar het herstellen van de aangerichte schade in de meest ruime betekenis van het woord. Dankzij de middelen van het Grootstedenbeleid werd begin 2001 de Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen, kortweg ADAM, boven de doopvont gehouden. Dienstverlening was niet langer de enige alternatieve afhandelingsvorm, maar er kwamen ook leerprojecten en herstelbemiddeling bij. Kort nadien werd er ook van start gegaan met het experiment Herstelgericht groepsoverleg. De beleidsmakers op het lokale, regionale en federale echelon geraakten overtuigd van de noodzaak van een herstelgerichte aanpak van jeugddelinquentie. Tot eind 2005 werd de subsidiëring van het project opgenomen door het Globaal Plan Justitie en het Grootstedenbeleid. In 2006 kwam voor de dienst ADAM en haar collega-diensten de erkenning voor de inzet gedurende de voorgaande jaren: de opvang en begeleiding van minderjarigen die een delict plegen werd één 1 Wet betreffende de jeugdbescherming, 8 april 1965, B.S., 15 april 1965, art. 37, 2, 2, b) ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 8
van de belangrijke pijlers in het Globaal Plan voor de bijzondere jeugdzorg 2. De capaciteit voor de projecten herstelgerichte afhandeling werd quasi verdubbeld. Dit betekende voor ADAM de volgende stap in de overgang van een experimenteel stadsproject naar een erkende werkvorm. Bovendien werd in 2006 ook een nieuwe Wet op de jeugdbescherming, de zogenaamde Wet Onkelinx, gestemd, waarin dezelfde tendensen zich lieten zien: naast het behoud van de beschermingsfilosofie, werd nadruk gelegd op de responsabilisering van de minderjarige en zijn ouders, op de aandacht voor slachtoffers en de rechtswaarborgen voor alle partijen 3. Vooral herstelbemiddeling en Hergo konden hierbij rekenen op de langverwachte wettelijke verankering. Dienstverlening en leerprojecten werden afgeschaft op Parketniveau wat zich uiteraard zou weerspiegelen in onze cijfers. In 2006 werd de rol van de koepelorganisatie CAW Metropool bevestigd. ADAM werd ondergebracht binnen de cluster Jongeren. Gedurende het werkingsjaar 2007 hebben zowel de verantwoordelijken als de medewerkers van de verschillende deelwerkingen binnen de cluster Jongeren elkaars werking en methodische uitgangspunten beter leren kennen. Binnen de projectgroep jongeren in risicosituaties werd geprobeerd om cliëntgerichte dwarsverbindingen tussen de verschillende teams te leggen en een voorstel uit te werken voor het afstemmen en organiseren van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Dit bleek geen evidente opdracht. De verschillende werkingen werden zich nog meer bewust van de complexe realiteit van de grootstedelijke context die het Antwerpse werkingsgebied kenmerkt. Gezien de onmogelijkheid om te komen tot een volledig traject, werd er in 2008 vooral gewerkt aan een zo goed mogelijke doorstroming binnen de cluster Jongeren. Sinds 1 januari 2014 is CAW Metropool na een fusie opgegaan in CAW Antwerpen. Binnen deze organisatie bevinden we ons met ADAM binnen de domeinen Jongeren en Forensisch Welzijnswerk. In 2007 en 2008 maakte ook de ouderstage een onderdeel uit van de opdracht van ADAM. De ongelukkige wettelijke formulering liet weinig ruimte tot werken voor de verwijzers, met als gevolg een zeer beperkte instroom van geschikte dossiers. Ook de positie van de ouderstage naast de al bestaande initiatieven voor ouder- en gezinsondersteuning was onvoldoende duidelijk. Ondanks het feit dat er wel degelijk een doelpubliek is dat gebaat kon zijn met deze begeleiding, stierf de ouderstage een stille dood. ADAM onderzocht nog de mogelijkheid om deze werkvorm in te zetten ten aanzien van de ouders van spijbelaars. Dit leek een geschikte piste, waarbij er een grote vraag bestond vanuit het werkveld. Door discussie wie de subsidiërende instantie in deze moest zijn, werd dit initiatief in de kiem gesmoord. Vanuit ADAM blijven wij grote voorstander van een vorm van extra zorg en communicatie naar ouders. 2 3 VERVOTTE, I., Globaal Plan bijzondere jeugdzorg. De kwetsbaarheid voorbij opnieuw verbinding maken., 3 februari 2006. Wet tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, B.S., 2 juni 2006. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 9
Daartegenover staat het succesverhaal van ZAPP, het Zelfredzaam Actief Preventieproject. Dit programma, gebaseerd op de Rots & Watermethodiek, ontwikkelde zich als een spin-off binnen het luik Vorming. ADAM kreeg regelmatig de vraag of de vormingstrajecten ook binnen een vrijwillig kader gevolgd konden worden. Dit was echter niet mogelijk binnen het kader van ADAM. Met middelen van de stad Antwerpen werd een vrijwillig aanbod ontwikkeld, dat intussen ook werd uitgebreid naar het onderwijs. De werkvorm ZAPP staat sinds 2013 binnen CAW Antwerpen op eigen benen. 4 Begin 2009 keurde de Vlaamse regering het besluit tot wijziging van de erkenning en subsidiëring goed. Sindsdien is ADAM als HCA-dienst, zoals haar collega-diensten in Vlaanderen, een erkende voorziening, Categorie 8 - HCA-dienst, binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Dankzij deze structurele verankering kon de focus volledig worden gelegd op de inhoudelijke verdieping van onze methodieken en het verhogen van de kwaliteit van ons aanbod de naar cliënten en verwijzers toe. Eind 2011 bereikten de politieke partijen van de federale regering een institutioneel akkoord over een zesde staatshervorming: het Vlinderakkoord. Men wil naar een efficiëntere federale staat en een grotere autonomie van de deelstaten. Het jeugd(sanctie)recht zou, in een tweede beweging (eind 2014), worden overgeheveld naar de gemeenschappen. 5 Om dit te realiseren werd een Groenboek opgemaakt met een aantal mogelijke pistes voor het jeugdrecht. In het Vlaams regeerakkoord 2014 2019 werd gekozen voor piste 3, een gedifferentieerde aanpak van jeugddelinquentie. De Conceptnota van de Vlaamse Regering, 20 maart 2015, schetst de contouren en krijtlijnen: Eigen Vlaamse aanpak met duidelijke accenten (constructief, sanctioneren, complementariteit herstel-welzijn en justitie, rechtswaarborgen van minderjarigen, prioriteit herstelgerichte aanpak...) Gedifferentieerde en integrale aanpak, zowel in het private als in het publieke aanbod, constructief en herstelgericht. Uitbouw van kwaliteitseisen en rechtswaarborgen. Duidelijk onderscheiden maar complementaire trajecten met de integrale jeugdhulp. Structurele afstemming jeugdmagistratuur en gespecialiseerde Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Leeftijdsgrens op 12 jaar, mogelijkheid tot uithandengeving vanaf 16 jaar. 6 Op vraag van onze Vlaamse Minister van Welzijn, Jo Vandeurzen, organiseert het Agentschap Jongerenwelzijn het maatschappelijk debat aangaande het nieuw Jeugddecreet (oktober 2015 t.e.m. juni 2016). Samen met onze collega dienst BAAB, treedt ADAM op als vertegenwoordiger van 4 Meer info kan opgevraagd worden bij www.zapponline.be 5 http://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/staatshervorming/staatshervorming + http://www.belgium.be/nl/over_belgie/land/geschiedenis/belgie_vanaf_1830/vorming_federale_staat/zesde_staatshervorming/ 6 Agentschap Jongerenwelzijn, Maatschappelijk debat nieuw Jeugddecreet, DISCUSSIENOTA Werkgroep 1: algemene beginselen, kader, p1-2. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 10
HCA Vlaanderen. Dit debat is de voorbereiding op een politiek discours dat hopelijk in 2018 resulteert in een degelijk, nieuw decreet jeugdrecht. Uiteraard wachten we benieuwd af. Dit decreet is immers bepalend voor onze praktijk. In 2014 onderzochten we, onder impuls van het Agentschap, in welke mate onze expertise m.b.t. onze doelgroep en methodieken ruimer zou kunnen ingezet worden dan in het strikte HCA-kader. We kregen m.a.w. extra middelen om te innoveren voor de periode september 2014 augustus 2015. Uit de vele mogelijkheden die uit de analyse van ADAM naar voren kwamen, werden er drie weerhouden door onze dienst: Halte (Herstelgericht Alternatief), Bemiddeling op School en Rots & Water+. Deze projecten werden verder uitgewerkt in 2015 en kenden elk hun eigen tempo en bijval. Gezien het succes van onze projecten zochten we in 2015 naar een vervolgfinanciering ervan. In tijden van besparing, ook op het reguliere werk, bleek dit echter geen evidentie. Wordt vervolgd in 2016... ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 11
1.3 Doelgroep 1.3.1 Omschrijving en profiel van de doelgroep In eerste instantie bestaat onze doelgroep uit minderjarigen tussen 12 en 18 jaar, verblijvend in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen. Zij worden doorverwezen via de jeugdrechtbank of het jeugdparket omdat zij verdacht worden van een als misdrijf omschreven feit of omdat hun betrokkenheid bij een als misdrijf omschreven feit bewezen werd verklaard. Onze dienst betrekt de ouders of juridisch verantwoordelijken van de minderjarige in kwestie tijdens het afhandelen van de maatregel. Uitzonderlijk begeleiden we ook meerderjarigen die nog onder toezicht van de jeugdrechtbank staan. In tweede instantie bestaat onze doelgroep uit de partijen die schade hebben geleden ten gevolge van het delict. Dit kan gaan om een persoon, een groep, een organisatie, een bedrijf of de samenleving. Onze territoriale bevoegdheid betreft een uitgesproken grootstedelijk gebied. Het gegeven dat de stad Antwerpen tot 25 procent van de totale jaarlijkse Vlaamse instroom nieuwkomers voor haar rekening neemt en met meer dan 170 nationaliteiten de op één na meest diverse stad ter wereld is, kenmerkt ook onze dienst. Het spreekt voor zich dat dit specifieke uitdagingen voor de dienst op zich en voor de verschillende afhandelingsvormen met zich meebrengt. Een analyse van de aanmeldingen van de afgelopen jaren schetst volgend profiel van een doorsnee verdachte: man; tussen 15 en 18 jaar oud; van allochtone afkomst (met een grote diversiteit aan landen van herkomst); heeft feiten gepleegd in groep; is woonachtig in kwetsbare regio in de stad, zoals Antwerpen-Noord, Deurne of Borgerhout; heeft meestal geen gestructureerde vrijetijdsbesteding; volgt een richting in het beroeps secundair onderwijs; komt uit een minder stabiele thuissituatie (één oudergezin of nieuw samengesteld gezin). Recente tendensen waar wij ons zorgen om maken bij onze doelgroep: Via de jeugdrechtbank zien wij minder vaak first offenders. Jongeren die voor een eerste keer op onze dienst worden aangemeld via de jeugdrechtbank hebben doorgaans al meerdere feiten op hun kerfstok. Vaak hebben ze al een plaatsing achter de rug, al dan niet voor dezelfde feiten. Met het invoeren van Halte op parketniveau bereiken we opnieuw meer de groep first of second offenders, zij het op vrijwillige basis.
Niet zelden bevindt de jongere zich in een verontrustende opvoedingssituatie. Vaak loopt er naast de HCA-maatregel ook een andere, al dan niet vrijwillige, hulpverlening zoals een thuisbegeleiding, een psychiatrische behandeling of een andere MOF-maatregel. Door gebrek aan regie hebben jongeren het vaak moeilijk om het overzicht te houden. Vooral meisjes bevinden zich vaak in een complexe VOS-situatie. Door gebrek aan gepaste opvangcapaciteit wordt een HCA-maatregel wel eens misbruikt om alvast iets te doen met deze doelgroep. De schoolcarrière van vele jongeren loopt onregelmatig of problematisch: o spijbelgedrag o meerdere schoolwissels o definitieve schorsingen, vaak zonder nieuwe school naar het einde van het jaar toe o geen invulling van de werktijd binnen het deeltijds onderwijs Het aandeel van jongeren dat dus (deeltijds) niet naar school gaat, neemt de afgelopen jaren toe. De polarisering m.b.t. jongeren met een islamitische achtergrond. Het radicaliseringsdebat was de voorbije jaren niet uit de media weg te branden. Mede door het effect van vaak stigmatiserende taal tegenover de islamitische cultuur, en de jongeren in het bijzonder, dreigt een aantal jongeren zich terug te trekken uit onze samenleving. De propagandaoorlog die een aantal fundamentalistische organisaties voeren via het internet, vindt een goede voedingsbodem bij jongeren die het gevoel hebben dat de maatschappij hen verwerpt, en die vaak uit penibele thuissituaties komen. Het enige antwoord lijkt ons inclusie. Vooralsnog merken we dat heel wat jongeren de boot missen. 1.3.2 Invloed van de doelgroep op de werkwijze Binnen onze dienst constateren we dat de grootstedelijke context ons voor specifieke uitdagingen plaatst en investeringen vergt. Hier geven we een kort overzicht. De problematiek van radicalisering De problematiek op het vlak van islamradicalisering, 'Syriëgangers' en terrorisme is in Antwerpen geen ver-van-mijn-bedshow. Enkele van de jongeren die op onze dienst gekend zijn, zijn ook effectief vertrokken naar Syrië. Veel van de jongeren kennen wel iemand die naar Syrië vertrokken is... enkelen hebben zelfs een familielid dat daar gesneuveld is. Dit vergt bij onze medewerkers een verhoogde gevoeligheid voor deze materie, die gestoeld dient te zijn op een gedegen kennis. Daarnaast dienen we deontologisch te bekijken hoe we ons verhouden tot o.a. de stedelijke diensten die zich bezighouden met radicalisering en een visie ontwikkelen op het omgaan met onrustwekkende signalen. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 13
Moeilijke contactname met jongeren en ouders Medewerkers sturen, bij het ontbreken aan telefoongegevens, een uitnodigingsbrief naar de jongere en zijn ouders. In deze uitnodiging wordt een concrete afspraak voor een intakegesprek aangeboden. In een significant deel van de gevallen komen de jongeren noch de ouders opdagen voor het intakegesprek. Zij verwittigen niet en bellen de afspraak ook niet af. De medewerkers voor de maatregelen zetten dan alles in het werk om de jongere en zijn ouders alsnog te bereiken. Als zij ook op een tweede schriftelijke uitnodiging niet ingaan, nemen we contact op met de consulent of advocaat. Medewerkers gaan soms ook op deurbezoek om een afspraak op de dienst te regelen. Herstelbemiddelaars bezorgen bij nietopdagen een tweede uitnodiging aan de jongere en brengen de advocaat op de hoogte. Taalbarrière Sommige jongeren en/of hun ouders zijn de Nederlandse taal niet machtig. Hierdoor bestaat het risico dat zij de uitnodigingsbrieven en/of de ganse procedure niet (goed) begrijpen en bijgevolg niet komen opdagen. Wanneer we op de hoogte zijn van de anderstaligheid, proberen we mensen te motiveren een steunfiguur mee te brengen die een Westerse taal machtig is. Binnen de mate van het mogelijke, wordt ook met de stedelijke en provinciale tolkendienst samengewerkt. Niet vertrouwd met het verloop en de verwachtingen van het Belgisch rechtssysteem Het komt frequent voor dat ouders en hun kinderen niet goed op de hoogte zijn van of vertrouwd zijn met de werking van het gerechtelijk apparaat in België en de waarden en normen die aan de basis liggen. Wij zien het als noodzakelijk en tevens ook als onze verantwoordelijkheid om het systeem en haar waarden en normen toe te lichten. Tegelijk proberen wij doorheen heel het traject maximaal de vertaalslag te maken naar hun cultuur, hetgeen veel tijd en de nodige expertise van de medewerkers vraagt. Het bespreken van de feiten Niet alle jongeren bekennen woordelijk hun feiten. Vanuit sommige etnische achtergronden betekent het bekennen van de feiten een blaam voor de eer van de familie. Zeker in aanwezigheid van ouders is het voor heel wat jongeren geen evidentie om toe te geven wat ze hebben gedaan. Dit gegeven vereist van medewerkers een zekere kennis en feeling om de situatie goed aan te pakken. Wij verwachten niet dat jongeren expliciet schuld bekennen. We kiezen ervoor om met het verhaal van de jongere aan de slag te gaan en een gezamenlijk doel te bepalen. In uitzonderlijke omstandigheden gaan we alleen of samen met de jongere het dossier op de jeugdrechtbank inlezen. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 14
1.4 Personeelsplaatje Net zoals 2014, kan ook 2015 op het vlak van personeelsverschuivingen omschreven worden als turbulent. Na ongeveer een half jaar gaf onze nieuwe (aangesteld sinds juni 2014) teamverantwoordelijke aan zichzelf onvoldoende te kunnen vinden in onze werking en viel hij langdurig uit. De 2 stafmedewerkers wiens nieuwe functie pas geïnstalleerd werd in januari 2015 (cf. infra) namen de taken zo goed en kwaad mogelijk van hem over. In juli 2015 trad de nieuwe leidinggevende in dienst. Tijdens zijn inwerkingsperiode werd hij met raad en daad bijgestaan door de stafmedewerkers. In 2015 verlieten in totaal 6 medewerkers onze dienst. Bij enkele van onze medewerkers werd het persoonlijke leven in 2015 getekend door grote veranderingen en/of verlies. Bij drie van hen leidde dit tot een langdurige afwezigheid op dienst, twee van hen verlieten jammer genoeg uiteindelijk ook ons team. Doorheen 2015 kreeg het op 01/01/2014 gefusioneerde CAW Antwerpen meer en meer vorm. Dit vertaalde zich ook naar onze medewerkers in een steeds duidelijkere positionering en bredere ondersteuning. Er deden zich in het personeelsbeleid van onze moederorganisatie geen belangrijke wijzigingen voor. Dit bracht enige rust in het ADAM-team. Zoals gemeld in het jaarverslag 2014 koos de toenmalig nieuwe leidinggevende in overleg met CAW Antwerpen om vanaf 01/01/2015 de structuur van ADAM te wijzigen. Voortaan is er sprake van een meer vlakke organisatiestructuur waarbij er slechts één leidinggevende is (teamverantwoordelijke/directeur) en er op gelijke hoogte met de basiswerkers twee stafmedewerkers actief zijn. Hun takenpakket bestaat uit o het uitbouwen, bewaken en actualiseren van een luikoverschrijdende aanpak van het herstelgericht werken in het kader van jeugddelinquentie o de realisatie van de brugfunctie tussen het team en het beleid o de zorg voor de kwaliteitsvolle dienstverlening/werking vertrekkend vanuit de missie, visie en doelstellingen van de dienst en de ruimere organisatie o de proactieve zoektocht naar impulsen om de werking van de verschillende werkvormen te ondersteunen en te inspireren tot vernieuwing o de opvolging en signaalfunctie m.b.t. trends en evoluties in de (ruime) sector (bv. radicalisering, cultuur-sensitieve zorg, veelplegers,...) o de praktijkgebaseerde verankering van de verschillende werkvormen binnen HCA, CAW Antwerpen en de ruimere samenleving o het beheer van/de verantwoordelijkheid over het kwaliteitshandboek en -beleid, de verkenning of uitbouw van innovatieve projecten (Halte, Halte-drugs, Bemiddeling op School, CAW Consult),... ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 15
In 2015 daalde onze basisfinanciering met 22% en ook de financiële ondersteuning van onze innovatieve projecten liep af op 31/08/2015. Door het spontane vertrek van enkele medewerkers en onze keuze om - op basis van onze eigen financiële reserve - kost wat kost de personeelsomkadering op peil te houden, konden we onze equipe vrijwel status quo houden ten opzichte van 2014. 1.5 Vorming, training en opleiding (VTO) In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de externe vormingen/trainingen/opleidingen die onze medewerkers in 2015 volgden. Aantal medewerkers Omschrijving opleiding Organisatie Langdurige vorming/training/opleiding (*) 1 Frans voor hulpverleners CAW Antwerpen 1 Opleiding Rots & Water Gadaku Institute 1 Opleiding Sensoa Sensoa 1 Specialisatiedag Rots & Water: ki + jo die leven met trauma Rots & Waterinstituut 1 Train de trainer Vierkant Kortdurende vorming/training/opleiding 2 t Zitemzo met minderjarigen en politie Kinderrechtswinkel vzw 1 20th Anniversary MA CESS: A social Europe? London Metropolitan + Hogeschool Zuyd 1 50 jaar Jeugdbescherming KUL 1 Actualia familie- en familiaal vermogensrecht. De familie- VUB OSB Professionele Permanente en de jeugdrechtbank: waar staan we nu? Vorming juristen 1 Bruggen bouwen tussen jongeren en politie De Marge 2 CPS - studiedag ' jongeren en politie ' CPS 2 CPS-Studiedag: Salduz+: Een nieuwe stap naar Europa, 't Sal-duz (nog) beter gaan CPS 1 De familie - en jeugdrechtbank: waar staan we? VUB 7 De loverboyproblematiek en knelpunten van de aanpak in Vlaanderen Provincie Antwerpen 1 Gesprekken met impact Tweetakt 1 Informatiemoment: inspectie, participatie en kwaliteit Agentschap Jongerenwelzijn 3 Inspiratiemoment deradicalisering CAW Antwerpen 1 Kwaliteitszorg, een introductie Jongerenwelzijn 1 Kwaliteitszorg: grensoverschrijdend gedrag + cliëntfeedback Jongerenwelzijn 1 Maatschappelijk debat nieuw jeugddecreet - Agentschap Jongerenwelzijn openingszitting Ministerie Welzijn 2 Methodiektraining BemiddeLINK 3 METHODIEKTRAINING: betrekken van de maatschappij BemiddeLINK 2 Motiverend werken BemiddeLINK ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 16
1 NEET jongeren Stad Antwerpen 2 Opleiding EHBO CAW 2 Opleiding: oplossingsgericht werken BemiddeLINK 1 Sociaal ondernemerschap Tabor 1 Studiedag 'conflicthantering' Suggnomè 2 Studiedag Impact van het radicaliseringsdebat op jongeren 1 Studiedag outreachend werken Provincie Antwerpen 3 Trefdag Suggnomè 2 Voorstelling 4HOBO 4HOBO 1 2 Vorming Jeugdhulp: Inleidende Kennismakingsdag. Het Vlaamse Jeugdhulplandschap in kaart. Zeg ik het of zeg ik het niet: aan de slag met je innerlijke dialoog Motief vzw, Uit De Marge en Samenlevingsopbouw Departement Welzijn, Gezondheid & Volksgezondheid BemiddeLINK team Startdag Kwaliteit onder begeleiding van Koen Joly ADAM Werkgroep Kwaliteit * = vorming, training, opleiding langer dan 8 uren 1.6 Overlegstructuren 1.6.1 Interne overlegstructuren Teamvergadering ADAM Frequentie Tweewekelijks Doel Afstemming van de verschillende afhandelingsvormen op elkaar Methodiekontwikkeling en expertisedeling d.m.v. het uitwisselen van werkervaringen en het terugkoppelen van gevolgde vormingsmomenten Uitdagingen en tendensen m.b.t. ons werkveld vaststellen, bespreken en signaleren Doorstroming van beleidsmatige informatie Maken van praktische en organisatorische afspraken Participanten Team ADAM MOK-overleg Frequentie Tweewekelijks Doel Voorbereiding teamvergadering Planning VTO (Vorming, Training & Opleiding) Budgetbeheer Strategische beleidskeuzes Personeelsbeleid Integrale kwaliteitszorg Participanten Directeur en inhoudelijk stafmedewerkers ADAM ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 17
Subteamvergaderingen Gemeenschapsdienst Vorming Herstelbemiddeling/HERGO Halte Frequentie Tweewekelijks (per werkvorm) Doel Realisatie kwaliteitsplanning Methodiekontwikkeling Uitdagingen en tendensen m.b.t. de specifieke werkvorm vaststellen en bespreken Dossierverdeling en besprekingen Terugkoppeling van VTO-momenten, specifiek voor de werkvorm Praktische, organisatorische afspraken maken Participanten Medewerkers per specifieke afhandelingsvorm Frequentie Doel Participanten Werkgroepen ADAM Ad Hoc / naar noodzaak In 2015 zijn er vier werkgroepen actief: Registratie o Optimaliseren en verdiepen interne registratie o Interpretatie en duiding cijfers o Integratie BINC Inhoudelijke samenhang/kwaliteit o Theoretische onderbouw werking o Interne opleiding medewerkers o Inhoudelijke verbinding over de teams heen o Kwaliteitsplanning uitvoeren Teambuilding o Voorbereiding teambuildende activiteiten Dossieropbouw o Evaluatie dossieropbouw in de verschillende teams o Uniformiseren werkwijze Medewerkers van verschillende afhandelingsvormen Intervisiemomenten a.d.h.v. het OASE-model Frequentie Vijfmaal per jaar / ad hoc waar gevraagd Doel Dossierbespreking volgens een gestructureerd verloop Methodiekontwikkeling op basis van intervisie Participanten Gemengde groepen over de verschillende afhandelingsvormen heen ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 18
1.6.2 Externe overlegstructuren Coördinatorenoverleg CAW Antwerpen Frequentie Eenmaal per kwartaal Doel Het uitstippelen en bewaken van de grote beleidslijnen van het CAW Het adviseren van het managementteam en de Raad van Bestuur van het CAW Participanten Directieteam, beleidsteam en teamverantwoordelijken van het CAW Kernvisie ADAM-Elegast Frequentie Minimaal twee maal per jaar Doel Bespreking gezamenlijke acties die tot doel hebben een gemeenschappelijke visie en aanpak te ontwikkelen betreffende alternatieve afhandeling in het arrondissement Antwerpen Geïnspireerd door de begeleidingsteams en deels in functie van gezamenlijk overleg met de verwijzende instanties Ad Hoc kan de kernvisie-groep in functie van specifieke ontwikkelingen of noden samengeroepen, Participanten Directeur van ADAM en Elegast, eventueel aangevuld met de inhoudelijk stafmedewerkers Begeleidingsteam ADAM/Elegast Gemeenschapsdienst Vorming Herstelbemiddeling Frequentie Minimaal één maal per jaar (per werkvorm) Doel Uitwisselen van ideeën en praktijkervaringen tussen twee diensten Indien wenselijk, gemeenschappelijk standpunt vormen betreffende methodische en beleidsmatige aspecten van de afhandelingsvorm binnen het gerechtelijk arrondissement Antwerpen Voorbereidend werk verrichten ten aanzien van specifieke thema's die zich doorheen het jaar aanbieden Participanten Medewerkers van de betrokken afhandelingsvormen van ADAM en Elegast Begeleidingsteam Suggnomè Frequentie Viermaandelijks Doel Methodische uitwisseling en ondersteuning o.b.v. specifieke deskundigheid tussen de bemiddelingsdiensten minderjarigen- meerderjarigen Thematiseren van moeilijkheden in het werkveld en praktijk overstijgend nadenken over methodiek en alle aspecten van het bemiddelingswerk Betrokkenheid van de andere partners van het justitiële veld vergroten en tevens het gedachtegoed van herstelrecht verder bekend maken aan de hand van concrete voorbeelden. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 19
Participanten Bemiddelaars van Suggnomè, Elegast en ADAM, medewerkers van justitieel welzijnswerk, slachtofferhulp, het CGG en de balie en advocaten Evaluatiemoment verwijzers-adam-elegast Frequentie Eenmaal per jaar Doel Evalueren van de samenwerking tussen de verwijzers (parket, jeugdrechtbank) en andere betrokken actoren Nieuwe afspraken maken in functie van het optimaliseren en actualiseren van de samenwerking betreffende de aanpak van jeugddelinquentie Participanten Jeugdrechters, jeugdparket, parketcriminologen, advocatuur, cel jongerencriminaliteit, Elegast, ADAM HCA-overleg Vlaanderen Coördinatorenoverleg HCA-diensten Frequentie Tweemaandelijks Doel Overleg tussen leidinggevenden Vlaamse HCA-diensten met het oog op de ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie en methodiek m.b.t. thema's zoals evoluties in het werkveld, de samenleving en/of het beleid vanuit de overheid. Daarnaast ook ervaringsuitwisseling op het niveau van de organisatie van de HCA-diensten (bv. personeelsbeleid, innovatie,...) Participanten Coördinatoren HCA-diensten, indien aangewezen/nodig uitgebreid met derden (bv. externen, medewerkers,...) HCA-overleg Vlaanderen Ad-hoc werkgroepen Frequentie Ad Hoc Doel Uitwisselen van ideeën en ervaringen onder praktijkwerkers Indien wenselijk, ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie en methodiek rond de praktijk van de herstelgerichte en constructieve afhandelingen binnen Vlaanderen, bijvoorbeeld: werkgroep cliënttevredenheid. Participanten Afhankelijk van het onderwerp van de bijeenkomst, de medewerkers en coördinatoren van de herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen uit Vlaanderen Vlaamse methodiekgroep hergo (intervisie hergo) Frequentie Driemaandelijks Doel Uitwisselen van ervaringen met hergo Ontwikkeling van de visie en de methodiek van hergo Participanten Hergo-moderatoren Vlaamse HCA-diensten ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 20
Frequentie Doel Participanten Comité V Driemaandelijks Bespreking en al dan niet goedkeuring van de aangemelde dossiers die in aanmerking kunnen komen voor het Vereffeningsfonds Sociale dienst jeugdrechtbank, Provinciebestuur (Dienst Welzijn), Sociale Dienst jeugdrechtbank Antwerpen/Mechelen/ Turnhout, Slachtofferzorg Antwerpen, OTA, Comité Bijzondere Jeugdzorg Turnhout, Balie Antwerpen/Mechelen/Turnhout, Bemiddelingsdiensten van ADAM, Elegast, CAFT en BIC Sinds 2016 kunnen aanvragen ook ingediend worden per e-mail SGGJ - overleg (seksueel grensoverschrijdend gedrag jongeren) Frequentie Driemaandelijks Doel Organisatie van sector- overschrijdend overleg tussen Algemeen Welzijnswerk, de Geestelijke Gezondheidszorg, de Bijzondere Jeugdzorg en de Kinder en Jeugdpsychiatrie. Hulpverleningsaanbod voor jeugdige zedendelinquenten inhoudelijk vorm geven door het uitwerken van concrete methodieken en het bespreken van internationale hulpverleningsmodellen. Participanten Medewerkers van diensten die werken met daders van zedenfeiten AD HOC - overleg met beleidsmedewerkers CAW 1. Beleidsmedewerker 'Regas en gerechtelijke hulpverlening' 2. Beleidsmedewerker 'jongeren' 3. Stafmedewerker Kwaliteit Frequentie Op basis van noodzaak en wenselijkheid Doel Beroep doen op de expertise van het beleid van CAW Samenwerken inzake bovenlokale initiatieven Participanten Afhankelijk van het doel de teamverantwoordelijke/ inhoudelijk stafmedewerkers. Frequentie AD HOC - overleg met vaste samenwerkingspartners 4. Jeugdrechter(s) 5. Parketmagistraten en criminologen jeugd en gezin Antwerpen 6. Sociale Dienst Jeugdrechtbank Antwerpen 7. De jeugdpermanentie van de Balie 8. Stad Antwerpen, dienst Samen Leven 9. Dienst Jongerencriminaliteit / Jeugdbrigade Op basis van noodzaak en wenselijkheid ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 21
Doel Uitwisseling van informatie over ieders manier van werken Bespreken op welke wijze kan/mag/moet samengewerkt worden, algemeen of in concrete dossiers Voorstelling nieuwe initiatieven Participanten Afhankelijk van het doel de teamverantwoordelijke/ inhoudelijk stafmedewerkers of de medewerkers. AD HOC - overleg met occasionele samenwerkingspartners Traditiegetrouw houden we zo veel mogelijk contact met actoren in het werkveld en/of treden we met hen in overleg. Zo braken we in 2015 onder andere het hoofd over de aanpak van jeugddelinquentie samen met de Dienst Jongerencriminaliteit Politie Antwerpen, Kras Jeugdwerk Berchem, Bureau HALT Maastricht, Stichting Jeugdzorg Sint-Jozef, Dienst Jeugdinterventie Stad Antwerpen,... Ook namen we deel aan de beurs Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp te Antwerpen Frequentie Op basis van noodzaak en wenselijkheid Doel Uitwisseling van informatie over ieders werking Bezoeken van en aan andere diensten Bespreken op welke wijze kan/mag/moet samengewerkt worden in concrete dossiers rekening houdend met het (gedeeld) beroepsgeheim Participanten Voornamelijk bedoeld voor praktijkwerkers, met ondersteuning van de teamverantwoordelijken of directeur. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 22
Aantal dossiers 1.7 ADAM in cijfers Hieronder vindt u de relevante cijfergegevens van het werkingsjaar 2015. Traditiegetrouw kiezen we er voor om een onderverdeling te maken tussen algemene ADAM -cijfers en de specifieke cijfers per afhandelingsvorm. De gepresenteerde gegevens zijn het resultaat van de nauwgezette registratie door onze medewerkers in onze eigen registratiesystemen. Uiteraard registreren we deze gegevens ook in het online registratiesysteem Begeleiding in Cijfers (BinC) dat ons door de overheid wordt aangereikt. 1.7.1 Aantal aangemelde dossiers in 2015 ADAM - AANMELDINGEN 2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 400 367 300 200 100 0 72 50 8 17 DV HB Hg VO 20 VO 40 Werkvorm In 2015 bereikten ons in totaal 514 aanmeldingen. Terwijl het aantal aangemelde dossiers in 2013 en 2014 vrijwel stabiel bleef, stelden we vast dat de globale instroom in 2015 gedaald is met bijna 6%. In vergelijking met 2014 stellen we vast dat er in 2015 bij de afhandelingsvormen sprake is van: een daling van het aantal aangemelde dossiers herstelbemiddeling (- 12%); een stijging van het aantal aangemelde dossiers gemeenschapsdienst (+ 43%); een daling van het aantal aangemelde dossiers korte vorming (- 10%); een stijging van het aantal aangemelde dossiers langdurige vorming (bijna 3 maal meer); een status quo van het aantal aangemelde aanmeldingen HERGO. Belangrijke nuance: aangezien gemeenschapsdienst en langdurige vorming werkvormen zijn die traditioneel eerder beperkt worden opgelegd door de jeugdrechtbank, resulteert hun ogenschijnlijk forse stijging in totaal slechts in een toename met 26 dossiers.
Aantal dossiers Aantal dossiers 1.7.2 Evolutie aantal aangemelde dossiers 2007-2015 EVOLUTIE AANMELDINGEN Jeugdparket 2007-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=3757) 600 590 500 458 491 466 400 300 298 315 374 406 359 200 100 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Herstelbemiddeling Het recordaantal dossiers herstelbemiddeling van 2011 ligt ondertussen ver achter ons. De daling van 2012 zette verder in 2013, werd even onderbroken door een beperkte opflakkering in 2014, en zette zich vervolgens opnieuw verder in 2015. Rekening houdend met heersende/huidige tendensen baart het dalend aantal aanmeldingen herstelbemiddeling vanuit het jeugdparket tussen 2011 en 2015 met bijna 40% ons grote zorgen. EVOLUTIE AANMELDINGEN Jeugdrechtbank 2007-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=2084) 140 120 100 80 60 40 20 0 131 109 108 108 101 101 98 93 94 93 87 78 80 72 68 54 50 50 44 35 38 26 31 21 20 30 30 2224 19 23 13 17 17 17 12 7 8 10 6 4 8 8 11 8 GD VO20 VO40 Hg HB Werkvorm 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Sinds 2007 lijken ook voor de maatregelen vanuit de Jeugdrechtbank de hoogdagen voorbij. We kunnen geen eenduidig patroon herkennen, maar de algemene teneur wijst toch op een onderbenutting van de beschikbare maatregelen gemeenschapsdienst en vorming. Wat hergo ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 24
Aantal dossiers betreft, stellen we tot onze spijt vast dat dit aanbod nog steeds geen plaatsje heeft gevonden op reactie-palet van de jeugdrechtbank. 1.7.3 Evolutie aantal aangemelde dossiers 2001-2015 ADAM - EVOLUTIE AANMELDINGEN 2001-2015 Jeugdparket & Jeugdrechtbank (op basis van aangemelde dossiers, n=9561) 600 500 400 300 200 100 0 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 Jaartal Gemeenschapsdienst Herstelbemiddeling Vorming Hergo Laten we nog eens een open deur intrappen: de nieuwe jeugdwet had een stevige impact op het HCA-werkveld. Het aanbod herstelbemiddeling hoofdzakelijk op parketniveau - kende tussen 2005 en 2009 een steile toename, herstelde zich na een inzinking in 2010, maar lijkt sinds 2013 opnieuw wat op neerwaartse drift. Met de nieuwe jeugdwet en het daardoor wegvallen van de diversiemaatregelen op parketniveau werd het aantal dossiers gemeenschapsdienst en vorming in 2007 bijna gehalveerd. Het gezamenlijk aantal aanmeldingen voor gemeenschapsdienst en vorming op jeugdrechtbankniveau stabiliseerde zich van 2007 en 2012 tot een jaarlijks gemiddelde van 227 dossiers. Sinds 2013 is dit jaarlijkse gemiddelde voor beide maatregelen samen gedaald tot 136 dossiers. Over een sluitende verklaring voor deze toch wel forse neerwaartse tendens (daling met 60%) beschikken we niet. Hergo was en blijft ondanks verwoede pogingen het zwakke broertje van het HCA-aanbod. Als we de aanmeldingen vanuit de jeugdrechtbank onder de loep nemen, merken we in 2015 een opvallende stijging in het aantal aangemelde dossiers in vonnisfase. Terwijl in 2014 het overgrote deel van de uitspraken op jeugdrechtbankniveau gedaan werden bij beschikking (88%), daalde dit in 2015 tot 78%. Dit neemt natuurlijk niet weg dat het HCA-aanbod nog steeds het meest benut wordt in de voorlopige fase. In 2015 werd 22% van onze aanmeldingen bij vonnis opgelegd (12% in 2014). ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 25
1.7.4 Juridische kwalificaties aangemelde dossiers in 2015 Juridische kwalificatie Percentage Diefstal dmv braak, inklimming of valse sleutels* Diefstal dmv geweld of bedreiging* Diefstal met verzwarende omstandigheden* Gewone diefstal* 56,45% Gewone fiets, moto- of autodiefstal* Huisdiefstal Winkeldiefstal Opzettelijke slagen en verwondingen 18,46% Afpersing 7,17% Bedreigingen Handel, bezit en/of gebruik van verdovende middelen 5,38% Beschadigingen (vernielingen in het algemeen) 4,66% Opschriften op de openbare weg of op openbare gebouwen Aanranding van de eerbaarheid Verkrachting 2,33% Aanzetten tot ontucht Verboden wapendracht 1,08% Opzettelijke brandstichting 0,72% Andere* 3,76% Totaal 100,00% * Oplichting, valsheid in geschrifte, weerspannigheid, informaticabedrag, In 2015 deden er zich ten opzichte van 2014 enkele opvallende wijzigingen voor in de juridische kwalificaties op basis waarvan minderjarigen op onze dienst werden aangemeld. Hieronder de 2015 Top 5: 1. Diefstal (in alle schakeringen en nuanceringen) blijft overtuigend op nummer 1 (56,45%) 2. Opzettelijke slagen en verwondingen is terug te vinden op 18,46% van onze aanmeldingen en behoudt net zoals in 2014 de tweede plaats 3. Afpersing en bedreigingen zijn samen goed voor 7,17% van onze dossiers en verdringen hiermee beschadigingen en opschriften die in 2014 nog tot de top 3 behoorden 4. Druggerelateerd feiten (bezit, gebruik, verkoop) vormden meer dan 5% van onze aanmeldingen en zetten hun opmars sinds 2012 stilletjes verder. Globaal steeg het aantal aanmeldingen die met drugs gerelateerd waren van 1,2% in 2012, naar 2,2%, 3,2% en in 2015 5,4%. We gaan er van uit dat de beleidsprioriteiten van de Stad Antwerpen hiervoor een verklaring kunnen vormen. 5. Beschadigingen en Opschriften verdween met 6,14% van de aanmeldingen in 2014 naar 4,66% in 2015 uit de top 3. We stellen een opmerkelijke daling in het aantal aanmeldingen voor winkeldiefstal. Op 3 jaar tijd is deze categorie van 2013 (78 aanmeldingen) tot 2015 (39 aanmeldingen) gehalveerd. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 26
percentage percentage Bovendien merken we dat vele van onze jongeren bij aanmelding reeds vaak een uitgebreid curriculum van delinquent gedrag opgebouwd hebben. Bepaalde vormen van grensoverschrijdend gedrag lijken voor hen dagelijkse kost geworden. Daarom richten we tijdens de vormingen onze pijlen niet uitsluitend op het aangemelde feit, en zetten we ook sterk in op het ontwikkelen van waarden en normen, impulscontrole, en basisvaardigheden die de jongere beter in staat moet stellen om 'juiste' keuzes te maken. 1.7.5 Feiten gepleegd individueel of in groep FEITEN gepleegd INDIVIDUEEL of IN GROEP (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 80 75 60 40 20 25 0 groep individueel Het lijkt een constante: 3 van de 4 strafbare feiten wordt door onze jongeren gepleegd in groep. We zouden hieruit kunnen afleiden dat de behoefte van onze doelgroep (minderjarigen in de puberteit) om ergens bij te horen en/of aan te sluiten misschien wel zo groot is dat grenzen vervagen. 1.7.6 Geslacht ADAM - GESLACHT (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 100 80 89 60 40 20 0 man vrouw 11 ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 27
percentage percentage Opnieuw een constante: 9 van de 10 dossiers heeft betrekking op jongens. 1.7.7 Leeftijd ADAM - GEBOORTEJAAR (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 25 24 20 19 20 20 15 10 11 5 0 3 1 2 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 De overgrote meerderheid (83%) van de minderjarigen bij aanmelding bereikten in 2015 een leeftijd tussen 15 (geboortejaar 2000) en 18 jaar (geboortejaar 1997). Minderjarigen jonger dan 14 werden eerder zelden aangemeld. 1.7.8 Woonplaats ADAM - WOONPLAATS (op basis van afgesloten dossiers, n=464) 20,0 19 15,0 17 10,0 10 11 8 5,0,0 5 6 3 1,078 3 4 1 3 4 6 ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 28
percentage Over de jaren heen zien we wat woonplaats van de aangemelde jongeren betreft een relatief constante top 3: Antwerpen-Noord (2060), Deurne (2100) en Borgerhout (2140). Aangezien beide postcodes tot de gemengde zone behoren (gedeeld met onze collega s van HCA-Elegast) kunnen we vermoedelijk stellen dat de meeste jongeren uit het gerechtelijk arrondissement Antwerpen afkomstig zijn uit Deurne en Borgerhout. We merken door de voorbije jaren een sterke stijging van jongeren afkomstig uit Deurne. In 2013 waren heel wat van onze jongeren (13%) afkomstig uit Antwerpen-Kiel (2020), in 2014 merkten we hierin een opvallende terugval (8%) en in 2015 opnieuw een lichte stijging (10%). Een verklaring voor deze tendens is ons niet bekend. 1.7.9 Gezinssamenstelling ADAM - GEZINSSAMENSTELLING (op basis van gekende data uit afgesloten dossiers, n=418) 50 40 44 48 30 20 10 0 4 3 Ongeveer 1 jongere op 2 woont in een traditioneel samengesteld gezin met een vader- én moederfiguur. Net zoals vorig jaar stellen we vast dat heel wat jongeren (44%) in een één-oudergezin opgroeien, meestal bij moeder. Doorheen de jaren merken we dat het ontbreken van een (duidelijk aanspreekbare) vaderfiguur de evenwichtige ontwikkeling van een jongere ernstig kan bemoeilijken. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015 29