Organisatie & werking De geïntegreerde werking De federale politie vormt samen met de 196 zones van de lokale politie de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus. Zij is opgericht bij de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus. De wettelijke basis van het politiewerk staat omschreven in de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt. De federale politie en de lokale politie werken dan wel autonoom, ze werken ook nauw samen met elkaar (op het vlak van gemeenschappelijke informatie-uitwisseling, wederzijdse hulp en steun, ) en zijn complementair. Samen verstrekken ze de geïntegreerde politiezorg. U vindt de wetteksten betreffende de organisatie en de werking van de politie terug op de internet- en intranetsite van het Politioneel documentatie- en kenniscentrum van de federale politie: - intranet: PolDoc via Portal - internet: www.poldoc.be De politiestructuur is georganiseerd op twee niveaus, namelijk dat van de lokale politie en dat van de federale politie. Beide niveaus functioneren autonoom, maar er bestaan verschillende verbindingsmechanismen om op een geïntegreerde wijze te werken. Om het geïntegreerde karakter te benadrukken: wordt er een nationaal veiligheidsplan opgesteld waarin de krijtlijnen van de politionele opdrachten worden uiteengezet en de prioriteiten vastgelegd; is er eenheid van selectie en rekrutering en is de opleiding geüniformiseerd; hebben alle politieambtenaren een gemeenschappelijk statuut. Dit eenheidsstatuut betekent dat voor zowel de leden van de federale politie als van de lokale politie dezelfde regels gelden inzake bevordering, evaluatie, tucht, bezoldiging, pensioen, mobiliteit, enz.; bestaat er een deontologische code voor alle personeelsleden van alle politiediensten; werken de arrondissementele informatiekruispunten als schakels tussen het federale en lokale niveau op het vlak van de operationele gegevensuitwisseling van bestuurlijke en gerechtelijke politie; zijn in het raam van de mobiliteit alle betrekkingen binnen beide niveaus (federaal en lokaal) toegankelijk voor elk personeelslid van het ene of het andere niveau, mits aan de vereiste voorwaarden voldaan wordt;... 8 Organisatie & werking
Missie, visie en waarden van de federale politie De waarden van de geïntegreerde politie (zie pagina 32) vormen een essentieel cultureel referentiekader. De waarden van de federale politie doen daar geen afbreuk aan, maar ze zijn complementair en meer aangepast aan de specificiteit van de missie van de federale politie. Met andere woorden, deze waarden benadrukken bepaalde principes van de deontologische code van de politiediensten (zie pagina 33) die onontbeerlijk zijn om de missie van de federale politie tot een goed einde te brengen. De federale politie draagt, als component van de geïntegreerde politiedienst en onder het gezag en de verantwoordelijkheid van haar overheden, bij tot de veiligheid en de levenskwaliteit in de samenleving. Zij vervult, binnen de nationale en internationale context, gespecialiseerde en bovenlokale politieopdrachten en zij levert steun aan de politieoverheden en de lokale politiediensten. Zij doet dit: door rekening te houden met de principes van geïntegreerde werking, specialiteit en subsidiariteit; in synergie met de andere partners. Als leden van de federale politie, streven wij ernaar om bij het vervullen van al onze opdrachten en in partnerschap met de lokale politie een excellente politiezorg te leveren. Hiervoor investeren we verder in de betrokkenheid, motivatie en bekwaamheid van onze medewerkers. Samen bouwen we aan een performante, transparante, dynamische en innovatieve organisatie, die een steeds betere dienst levert en die als dusdanig herkend en erkend wordt. Callcenter 0800 99 271 9
Om dit te realiseren, in de geest van de deontologische code en de waarden van de geïntegreerde politie, handelen wij in het bijzonder met: integriteit; respect; open geest; flexibiliteit; dienstverlenende ingesteldheid; fierheid erbij te horen. De opdrachten van de federale politie De gespecialiseerde supralokale opdrachten van bestuurlijke politie bestaan uit ordehandhaving, meer bepaald het doen naleven van wetten en reglementen, preventief optreden, de bescherming van personen en goederen en bijstand verlenen aan personen in nood. De gespecialiseerde gerechtelijke politie richt zich in de eerste plaats op die misdaden en wanbedrijven die wegens hun omvang, hun georganiseerd karakter of hun gevolgen, de grenzen van een arrondissement of het land overstijgen of die, door hun ingewikkelde aard, gespecialiseerde opsporingen en onderzoeken vereisen. 10 Organisatie & werking
De ondersteunende opdrachten kunnen van operationele aard zijn, zoals het versterken van een lokale politie door personeel te leveren van de algemene reserve bij een risicowedstrijd of het inzetten van een observatieteam van de speciale eenheden, of van niet-operationele aard, zoals het organiseren van een callcenter als algemeen contactpunt voor de human resources en van stress- of motivatieenquêtes. Heel vaak dragen de ondersteunende opdrachten bij tot de geïntegreerde werking. Voorbeelden hiervan zijn, op operationeel vlak, de ontwikkeling van de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) en, op niet-operationeel vlak, de uniforme rekrutering en selectie en de opleiding van politiepersoneel. Voorzover de steun aan de lokale politie een niet-gespecialiseerd karakter heeft, wordt hij subsidiair vervuld. De federale politie hanteert bij de uitvoering van haar opdrachten het specialiteits- en subsidiariteitsbeginsel. Dit houdt in dat alle opdrachten die geen tussenkomst noodzaken van een gespecialiseerde politiedienst, worden toevertrouwd aan de lokale politiekorpsen. Daarentegen zal het federale niveau in de mate dat het gespecialiseerde opdrachten zijn, die opdrachten bij voorrang op de lokale politie vervullen. De opdrachten van de federale politie krijgen concreet gestalte met een nationaal veiligheidsplan dat geldt voor een duur van vier jaar. Het nationaal veiligheidsplan Het nationaal veiligheidsplan (NVP) is de leidraad voor de politionele werking. In het NVP staan de strategische doelstellingen van de federale politie waaruit de actieplannen voortvloeien. Dit is uiteindelijk de concrete invulling van de opdracht van de federale politie, zoals trouwens voorzien is in de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst. De strategische doelstellingen worden om de vier jaar herzien, terwijl dat voor de operationele, meer concrete doelstellingen jaarlijks het geval is. Aan de hand van het NVP en de actieplannen worden de lijnen uitgetekend van de verschillende opdrachten van de federale politie haar waarden indachtig die op een efficiënte manier moeten bijdragen tot een veilige samenleving. Het NVP wordt voorbereid en uitgevoerd door de federale politie en goedgekeurd door de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie. Callcenter 0800 99 271 11
De opdrachten van de lokale politie De lokale politie verzekert de basispolitiezorg, meer bepaald alle opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke politie die nodig zijn voor het beheren van lokale gebeurtenissen en fenomenen die zich voordoen op het grondgebied van de politiezone. Concreet betekent dit dat elke politiezone minstens de zes basistaken moet organiseren, conform de principes van gemeenschapsgericht politiewerk of community policing. Deze zes basistaken zijn wijkwerking, onthaal, interventie, politionele slachtofferbejegening, lokale opsporing en handhaving van de openbare orde met inbegrip van de verkeershandhaving. Daarbovenop verzekert de lokale politie zo nodig ook sommige opdrachten van federale aard, bijvoorbeeld de bewaking, het toezicht of de bijzondere bescherming van personen en roerende en onroerende goederen. Het zonaal veiligheidsplan Binnen elke politiezone bestaat een zonaal veiligheidsplan. Dit plan is geënt op het nationaal veiligheidsplan en is tegelijk de vrucht van het overleg binnen de zonale veiligheidsraad. Per politiezone is immers een zonale veiligheidsraad opgericht, samengesteld uit de burgemeester(s), de procureur des Konings, de korpschef en andere vertegenwoordigers van de lokale en de federale politie. De hoofdopdracht van deze raad bestaat in de bespreking, de voorbereiding en de evaluatie van het zonaal veiligheidsplan. 12 Organisatie & werking
Het zonaal veiligheidsplan (ZVP) omvat de prioritaire opdrachten en doelstellingen vastgesteld door de zonale veiligheidsraad. Dit plan kan betrekking hebben op de lokale criminaliteits- en veiligheidsfenomenen, maar ook op de interne werking van het lokale politiekorps. Het ZVP omvat verder ook de capaciteit van de lokale politie die bestemd is voor de uitvoering van de opdrachten. De zonale veiligheidsplannen worden, net als het nationaal veiligheidsplan, goedgekeurd door de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie, en ze worden voorgelegd aan de gemeenteraad/politieraad. De gemeenschappelijke filosofie Elk personeelslid van de geïntegreerde politie moet bij de uitoefening van zijn taken rekening houden met de principes van de gemeenschapsgerichte politiezorg, de informatiegestuurde politiezorg en de optimale bedrijfsvoering, om uiteindelijk te streven naar een excellente politiezorg. Elkeen, zowel politieambtenaren als calogs en ongeacht hun graad of niveau, moet deze principes voor zichzelf invullen en toepassen in zijn dagdagelijks werk. De basisopleiding voor aspiranten is geënt op deze gemeenschappelijke filosofie. Voorts bestaan er diverse voortgezette opleidingen, zowel voor politieambtenaren als calogs, om zich deze principes eigen te maken. Het opleidingsaanbod is beschikbaar op www.police.ac.be. Callcenter 0800 99 271 13
Gemeenschapsgerichte politiezorg De hervorming van de politiediensten introduceerde een innoverend cultureel kader: gemeenschapsgerichte politiezorg (GGPZ) of community policing. Gemeenschapsgerichte politiezorg is de invulling van de filosofie waaraan de geïntegreerde politie haar legitimiteit en haar houding onttrekt. Tegelijk reflecteert deze filosofie de inbedding van de politie en dus haar positie binnen onze maatschappij. Het concept bestaat uit vijf pijlers: De externe oriëntering De politie staat niet tegenover de samenleving, maar er middenin; ze is in de maatschappij geïntegreerd. Door die inbedding is ze zich snel en volledig bewust van wat leeft en speelt qua veiligheid en leefbaarheid in de samenleving. Probleemoplossend werken Deze pijler verwijst naar de duiding van de mogelijke oorzaken van criminaliteit. De politie treedt niet enkel repressief op, maar probeert de veroorzakende factoren te identificeren en daarop (tijdig) in te werken. Partnerschap Dit verwijst naar het bewustzijn van de politie dat zij niet alleen verantwoordelijk is, en ook niet wil zijn, 14 Organisatie & werking
voor de zorg voor veiligheid en leefbaarheid. De veiligheidszorg is een ketenbenadering waarin diverse partners de schakels vormen in een globale en geïntegreerde benadering. Afleggen van verantwoording Dit vereist het opzetten van mechanismen waardoor de politie verantwoording kan afleggen over de antwoorden die ze formuleerde op de vragen en noden van de gemeenschappen die ze dient. Bekwame betrokkenheid Het betekent dat er zowel voor de politiemensen als voor de diverse bevolkingsgroepen mogelijkheden moeten worden gecreëerd om gezamenlijk problemen van veiligheid en leefbaarheid aan te pakken en diensten te verlenen. Zowel de federale als de lokale politie voeren hun opdrachten uit in de geest van gemeenschapsgerichte politiezorg. Informatiegestuurde politiezorg Informatiegestuurde politiezorg of intelligence led policing staat voor de voortdurende zorg van de geïntegreerde politiedienst om de organisatie aan te sturen op strategisch, tactisch en operationeel vlak, op basis van informatie over onveiligheid, leefbaarheid, criminaliteit en over de politiewerking (ervaringen en vaardigheden). Callcenter 0800 99 271 15
De vijf kenmerken van het concept zijn: Doelbepalend Een politiedienst zonder informatie en kennis is een blinde organisatie. Informatie en kennis vormen immers de basis voor alle politiewerk en voor een doeltreffende en doelmatige werking van de politie op het vlak van zowel de basis- als de gespecialiseerde politiezorg. De politie zamelt de informatie in die noodzakelijk is om de doelstellingen te bepalen, de gerechtelijke en bestuurlijke taken met succes aan te sturen en uit te voeren, de resultaten ervan te kennen en na de evaluatie, de doelstellingen indien nodig bij te sturen. Dit gebeurt in overleg met en onder controle van de bevoegde overheden, op een legale en maatschappelijk gedragen manier. Proactief en reactief De meeste informatie wordt reactief ingezameld en verwerkt, bijvoorbeeld na een incident. Ook wanneer er aanwijzingen zijn dat misdrijven worden voorbereid en/of de leefbaarheid en de veiligheid in het gedrang komen, moet de politie informatie inzamelen en zo nodig voorstellen voorleggen aan de overheden. Op dat ogenblik wordt proactief omgegaan met informatie. Meerwaarde bieden De politie zorgt er voortdurend voor dat het omgaan met informatie steeds een noodzakelijk en concreet belang dient, op het vlak van veiligheid, leefbaarheid, criminaliteit of de politiewerking. 16 Organisatie & werking
Uitwisseling Omgaan met informatie vereist de medewerking van alle politiemensen, zowel van de federale als de lokale politie, maar ook van de overheden en de partners. Zonder deze bereidheid om informatie uit te wisselen of te communiceren, blijft informatiegestuurde politiezorg een lege doos. Informatie en kennis die niet gedeeld worden, zijn waardeloos. Doelgerichtheid Het politiewerk wordt georiënteerd op basis van kennis en inzichten over gebeurtenissen en fenomenen. Sturing houdt ook in dat vanuit de bevoegde diensten concrete opdrachten worden gegeven aan andere politiediensten of individuele politieambtenaren om noodzakelijke informatie gericht in te zamelen en door te geven. Optimale bedrijfsvoering Wat de optimale bedrijfsvoering betreft, ligt er een grote verantwoordelijkheid bij de leidinggevenden, op alle niveaus, van de verschillende politiediensten. Van de leidinggevenden wordt een leiderschap met lef (1) verwacht, met zin voor motivatie, luisterbereidheid, verantwoordelijkheid, integriteit en volharding. Maar iedereen is betrokken bij de optimale bedrijfsvoering. Optimale bedrijfsvoering is synoniem met resultaatgericht werken (2), met transparantie op het vlak van taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden en resultaten (3), met de wil om continu en duurzaam te verbeteren (4) en met een professionele manier van samenwerken (5). Callcenter 0800 99 271 17
De operationele informatie-uitwisseling De organisatie van de uitwisseling van politionele informatie is één van de belangrijkste verbindingsmechanismen tussen het federale en lokale niveau. Het is de sleutel tot de geïntegreerde werking en de informatiegestuurde politiezorg. AIK De arrondissementele informatiekruispunten (AIK) van de federale politie zijn belangrijke schakels tussen de federale politie en de lokale politiezones, wat betreft de verwerking en analyse van zowel gerechtelijke als bestuurlijke informatie. Zij staan symbool voor de geïntegreerde werking van de politiediensten en ze zijn noodzakelijk om efficiënt politiewerk te verrichten. Dankzij de AIK s kunnen verbanden tussen supralokale gebeurtenissen en criminele feiten worden gelegd, dadergroepen worden geïdentificeerd en gelinkt aan reeds verzamelde informatie. De ministeriële richtlijn MFO-6 omschrijft de werking en organisatie van de arrondissementele informatiekruispunten. Het dagelijks logistiek en administratief beheer van het AIK evenals het functioneel beheer van de bestuurlijke informatie gebeurt door de bestuurlijke directeur-coördinator (DirCo). Het functioneel beheer van de gerechtelijke informatie wordt waargenomen door de gerechtelijk directeur (DirJud). Dit gebeurt in overleg met de overheden en overlegorganen. ANG Databanken met politionele informatie zijn onmisbare werkmiddelen voor politieambtenaren, die op het juiste moment en op de juiste plaats over de nodige informatie moeten kunnen beschikken. Vanuit dit standpunt is de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) uitgewerkt. De ANG is het geheel van beveiligde informatiesystemen voor de federale en lokale politie dat bestemd is om de opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke politie te ondersteunen. U kan zich de ANG voorstellen als een grote doos waarin alle informatie die de politieambtenaren nodig hebben, kan worden teruggevonden, bijvoorbeeld op het vlak van personen, voertuigen, plaatsen, enz. 18 Organisatie & werking
De pc als instrument op de werkvloer Het invoeren van processen-verbaal, het raadplegen van politionele databanken, het uitwisselen van informatie in het algemeen... voor de dagelijkse gebruiker speelt de pc hierin een grote rol. Om die informatie-uitwisseling te optimaliseren, streeft de politie ernaar de pc s van alle gebruikers, zowel bij de federale als de lokale politie, uit te rusten met gemeenschappelijke standaardconfiguraties en -applicaties. Windows XP is de standaardconfiguratie voor elke pc. PolOffice is het gemeenschappelijk platform voor het beheer en gebruik van politionele informatie. PolOffice Verkeer bijvoorbeeld, is de applicatie om pv s verkeer in de ANG te vatten en door te sturen naar het parket. De uniforme pc-werkomgeving heeft een belangrijk bijkomend voordeel: het vermijdt dat een personeelslid in geval van mobiliteit of herplaatsing in een vreemde pc-werkomgeving terechtkomt die telkens bijscholing zou vereisen. Astrid en de CIC s Wat de communicatie op het terrein betreft, is het de doelstelling om op termijn te komen tot één globaal communicatienetwerk ASTRID waarop alle nooddiensten, hulpdiensten, politiediensten en het crisiscentrum zijn aangesloten. De knooppunten van dit netwerk zijn de communicatie- en informatiecentra: provinciale meldkamers die dienstdoen als dispatchingcentra. De functie van calltaker wordt opgenomen door burgers. De dispatchers zijn politieambtenaren van zowel lokale als federale politie. Dankzij de Astrid-technologie ten slotte, kunnen politiemensen op het terrein, bijvoorbeeld in het raam van interventies, gebruikmaken van diverse communicatiemiddelen andere dan de klassieke pc om informatie uit te wisselen of databanken te raadplegen. Callcenter 0800 99 271 19
Organogram van de federale politie Commissariaat-generaal Diensten van de commissaris-generaal Directie van de operationele politionele informatie (CGO) Directie van de internationale politiesamenwerking (CGI) Directie van de relaties met de lokale politie (CGL) Directie van de speciale eenheden (CGSU) 27 gedeconcentreerde coördinatie- en steundirecties Algemene directie bestuurlijke politie (DGA) Algemene directie gerechtelijke politie (DGJ) Algemene directie van de ondersteuning en het beheer (DGS) Directie van de operaties inzake bestuurlijke politie (DAO) Directie gerechtelijke operaties (DJO) Directie van de mobiliteit en het personeelsbeheer (DSP) Directie van de logistieke steun (DSL) Directie van de wegpolitie (DAH) Directie criminaliteit tegen de goederen (DJB) Directie van de rekrutering en van de selectie (DSR) Directie van de aankopen (DSA) Directie van de politie van de verbindingswegen (DAC) Directie criminaliteit tegen personen (DJP) Directie van de juridische dienst, het contentieux en de statuten (DSJ) Directie van de infrastructuur en van de uitrusting (DSM) - Spoorwegpolitie (SPC) - Scheepvaartpolitie (SPN) - Luchtvaartpolitie (LPA) - Immigratie en grenscontrole Directie economische en financiële criminaliteit (DJF) Directie van de interne relaties (DSI) Directie van de financiën (DSF) Directie van de algemene reserve (DAR) Detachementen en diensten - Hondensteun (DACH) - Luchtsteun (DAFA) - Veiligheidsdienst bij de Koninklijke Paleizen (VDKP) - SHAPE Directie georganiseerde criminaliteit (DJC) Directie technische en wetenschappelijke politie (DJT) Dienst belast met de gespecialiseerde gerechtelijke opdrachten in het militair milieu (DJMM) Directie van de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk (DSW) Directie van de opleiding (DSE) - Nationale school voor officieren (DSEO) - Nationale rechercheschool (DSER) - Federale school (DSEF) - Politioneel documentatie- en kenniscentrum (DSED) Directie van de telematica (DST) Medische dienst (DSDM) 27 gedeconcentreerde gerechtelijke directies (FGP) 20 Organisatie & Werking werking
21 Callcenter 0800 99 271 Antwerpen Brugge Brussel Post Metro Post Centrum Post Eurostar Charleroi Gent Hasselt Libramont Liège Leuven Mons Namur Antwerpen Antwerpen Brecht Grobbendonk Turnhout Luxembourg Massul Arlon West-Vlaanderen Jabbeke Kortrijk Brabant Anderlecht Auderghem Bertem Reyers Namur Daussoulx Achène Oost-Vlaanderen Aalter Gentbrugge Wetteren Zelzate Limburg Hasselt Houthalen Liège Awans Battice Malmédy Hainaut Péruwelz Charleroi Mons WPR Antwerpen Gent Liège Oostende Nieuwpoort Zeebrugge SPN SPC Antwerpen Arlon Brugge Brussel Charleroi Dendermonde Dinant Eupen Gent Hasselt Huy Ieper Kortrijk Leuven Liège Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur Neufchâteau Nivelles Oudenaarde Tongeren Tournai Turnhout Verviers Veurne CSD & FGP Brussel Nationaal Oostende Deurne Bierset Gosselies Wevelgem LPA Coördinatie- en steundirectie Gedeconcentreerde directie Federale gerechtelijke politie Luchtvaartpolitie Wegpolitie Spoorwegpolitie Scheepvaartpolitie CSD FGP WPR SPC SPN LPA Legende Nivelles Leuven Mechelen Namur Charleroi Mons Tournai Oudenaarde Kortrijk Ieper Veurne Brugge Gent Dendermonde Antwerpen Turnhout Hasselt Tongeren Huy Liège Verviers Eupen Marche-en-Famenne Neufchâteau Arlon Dinant Brussel Libramont Oostende Zeebrugge
De structuur van de federale politie De federale politie werd op 1 januari 2001 opgericht, bij de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus. De federale politie oefent haar opdrachten uit over het hele Belgische grondgebied. Op 1 maart 2007 onderging de initiële structuur van de federale politie een aantal grondige veranderingen, die het gevolg zijn van de wijzigingen aan de wet van 7 december 1998 en van het Koninklijk Besluit van 14 november 2006 betreffende de organisatie en de bevoegdheden van de federale politie. Sinds 1 maart 2007 bestaat de federale politie uit het Commissariaat-generaal waaronder 3 algemene directies ressorteren: de Algemene directie bestuurlijke politie, de Algemene directie gerechtelijke politie en de Algemene directie van de ondersteuning en het beheer. Samen bestaan die uit een dertigtal centrale directies in Brussel en 54 gedeconcentreerde diensten in de arrondissementen waaronder op hun beurt verschillende diensten vallen. U vindt een uitgebreide beschrijving van de structuur op www.fedpol.be. 22 Organisatie & werking
Het Commissariaat-generaal (CG) Aan het hoofd van de federale politie staat de commissaris-generaal. Hij verzekert specifieke opdrachten, geeft leiding en coördineert de drie algemene directies. Hij beschikt ook over eigen directies en diensten. De commissaris-generaal heeft als opdracht onder meer het nationaal veiligheidsplan voor te bereiden en de uitvoering ervan door de federale politie te evalueren. Hij leidt en coördineert de opmaak en controle van de begroting en waakt over de ontwikkeling, de werking en de doeltreffendheid van de politiediensten. Daarnaast staat het commissariaat-generaal in voor onder andere: Fernand Koekelberg Commissaris-generaal van de federale politie de verwerking van politionele informatie ten behoeve van de federale en lokale politie, waaronder het beheer van de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG), het centraal vuurwapenregister, de verspreiding binnen de politiediensten van nationale en internationale seiningen, enz.; de leiding en het beheer van de communicatie- en informatiecentra (CIC); het onderhouden van contacten met de Europese politiedienst (EUROPOL) en met de internationale organisatie voor criminele politie (INTERPOL); het ontwikkelen en verzekeren van de samenwerking met buitenlandse politiediensten; het leveren van steun aan de lokale politiediensten op het vlak van de organisatieontwikkeling, het financieel beheer, de opmaak van de zonale veiligheidsplannen, enz.; het leiden en coördineren van de speciale eenheden met het oog op de uitvoering van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie, bijzondere opdrachten van bewaking, bescherming en interventie, slachtofferidentificatie (DVI), enz. De rol van de CG als integrator in de nieuwe structuur is versterkt. Dit moet bijdragen tot een efficiëntere geïntegreerde werking van de beide politieniveaus, alsook van de directies en algemene directies van de federale politie. Vandaar ook dat de coördinatie- en steundirecties rechtstreeks onder de CG ressorteren. In elk gerechtelijk arrondissement is er een coördinatie- en steundirectie, geleid door een directeur-coördinator (DirCo). Deze directies ondersteunen en coördineren de acties van bestuurlijke politie waarbij meerdere politiezones betrokken zijn. Callcenter 0800 99 271 23
De Algemene directie bestuurlijke politie (DGA) De Algemene directie bestuurlijke politie (DGA) telt een aantal gespecialiseerde politiediensten die opdrachten van eerstelijnspolitie verzekeren (bv. interventies, controles, slachtofferhulp), zoals de wegpolitie op de autosnelwegen, de scheepvaartpolitie op de Noordzee en op de binnenwateren, de spoorwegpolitie (inclusief de metropolitie) en de luchtvaartpolitie in de Nationale Luchthaven en vijf regionale luchthavens. Ter ondersteuning van de lokale politie en andere federale politiediensten organiseert DGA gespecialiseerde opdrachten zoals de luchtsteun en de hondensteun. Voorts voert DGA beveiligingsopdrachten uit, zoals escortes van waardetransporten en de bewaking van de koninklijke paleizen. DGA vervult een cruciale rol op het vlak van ordehandhaving. Zij leidt en coördineert de opdrachten van bestuurlijke politie van de centrale diensten van de federale politie in het raam van gebeurtenissen die een ernstige of georganiseerde bedreiging van de openbare orde kunnen vormen. DGA is ook verantwoordelijk voor de vergaring en exploitatie van de bestuurlijke informatie die noodzakelijk is voor de inzet van de geïntegreerde politie, bijvoorbeeld bij risicowedstrijden. 24 Organisatie & werking
Op het vlak van de geïntegreerde werking verschaft DGA en in het bijzonder de federale interventiereserve, ondersteuning aan de bestuurlijke overheden en aan de lokale politiediensten, bijvoorbeeld door gespecialiseerd personeel en materieel (ruiters, sproeiwagens, enz.) ter beschikking te stellen voor ordehandhaving bij manifestaties. Ten slotte leveren de verschillende politiediensten van DGA een belangrijke bijdrage aan de uitvoering van het nationaal veiligheidsplan en de aanpak van gerechtelijke fenomemen, zoals de controles op illegale immigratie of de controles in het raam van geïntegreerde politieacties (FIPA) gericht tegen rondtrekkende dadergroepen. Word zwaantje of bodyguard Lid van een gespecialiseerde politiedienst zoals de wegpolitie of de dienst die instaat voor de bescherming van de Koninklijke Familie, word je niet zomaar. Bijvoorbeeld, een inspecteur die een carrière als zwaantje ambieert, moet een brevet behalen. Daarvoor moet hij, of zij, slagen in drie proeven: speciale wetten in verband met het verkeer (rij- en rusttijden, vervoer gevaarlijke en giftige stoffen of ADR, verzekering, enz.), motard en bestuurder snelle voertuigen. Callcenter 0800 99 271 25
De Federale gerechtelijke politie (DGJ) De Federale gerechtelijke politie bestaat uit een algemene directie (DGJ) onder leiding van een directeurgeneraal, met 6 centrale directies en een aantal overkoepelende diensten die een coördinerende en ondersteunende rol vervullen op het vlak van o.a. de strategie en het management van de middelen. Voorts zijn er 27 gedeconcentreerde directies in de arrondissementen (FGP). De Federale gerechtelijke politie richt haar opdrachten van gespecialiseerde gerechtelijke politie naar bovenlokale, georganiseerde en maatschappijontwrichtende criminaliteit. Zij staat in voor onder andere de programmawerking, de operationele criminele analyse, het beheer van de bijzondere opsporingstechnieken en het informantenbeheer, de technische en wetenschappelijke politie. De Federale gerechtelijke politie bepaalt haar doelstellingen in overeenstemming met de prioriteiten van het nationaal veiligheidsplan. Haar uitdaging bij uitstek is de identificatie en destabilisering van de criminele netwerken en dadergroepen. Zij doet dit met professionalisme, slagkracht en de bezorgdheid om problemen op te lossen, samen met het gerecht, de lokale politie en buitenlandse politiediensten. Op het centrale niveau coördineert de Federale gerechtelijke politie de aanpak van criminaliteitsfenomenen zoals mensenhandel, terrorisme en drugs in het domein van de bestrijding van de criminaliteit tegen personen (DJP), en voertuigcriminaliteit, zwendel in afval, wapens, kunst, enz. in het domein van de bestrij- 26 Organisatie & werking
ding van de criminaliteit tegen goederen (DJB). De centrale directies voeren in principe zelf geen onderzoeken - behalve de Directie van de bestrijding van de economische en financiële criminaliteit - maar bieden steun op het vlak van expertise en knowhow. De Federale gerechtelijke politie beschikt in elk arrondissement over een gedeconcentreerde gerechtelijke directie (FGP) onder leiding van een gerechtelijk directeur (DirJud). Alhoewel de organisatie verschilt naargelang de eigenheden van het arrondissement, zijn er afdelingen voor de strijd tegen drugshandel, mensensmokkel en -handel, voertuigzwendel, zware georganiseerde criminaliteit, Daarnaast zijn er ook steundiensten voor de lokale en federale politie zoals de Computer Crime Unit (CCU), de laboratoria voor technische en wetenschappelijke politie, De gespecialiseerde onderzoekers van de FGP voeren opsporings- en gerechtelijke onderzoeken uit in opdracht van het Federaal Parket, de procureur des Konings of de onderzoeksrechter. Callcenter 0800 99 271 27
De Algemene directie van de ondersteuning en het beheer (DGS) De Algemene directie van de ondersteuning en het beheer is grosso modo belast met de diverse facetten van de human resources en de logistiek. DGS zorgt ervoor dat de federale politie, maar ook de 196 politiezones, te gelegener tijd beschikken over voldoende bekwame medewerkers. In dit opzicht is zij voor gans de geïntegreerde politie bevoegd voor de rekrutering, de selectie, de opleiding en de mobiliteit van het personeel. Daarnaast staat zij ook in voor de relaties met de vakbonden en beheert zij de medische dienst voor de geïntegreerde politie. Eén van haar hoofdtaken bestaat voorts in de voorbereiding en de toepassing van de statuten van de personeelsleden. Wat de federale politie in het bijzonder betreft, verzorgt zij de interne relaties zoals de interne communicatie en de begeleiding van personeelsleden op psychologisch vlak in het kader van de uitvoering van de dienst. Tot slot organiseert zij een dienst voor preventie en bescherming op het werk. Op logistiek vlak is DGS verantwoordelijk voor het beheer van de materiële middelen van de federale politie zoals de gebouwen, de voertuigen, de bewapening en het meubilair. Deze algemene directie 28 Organisatie & werking
staat ook in voor het beheer van de financiële middelen, de overheidsopdrachten en de telematica (netwerk, computers, printers, ). Voorts is DGS verantwoordelijk voor de persoonlijke uitrusting van de politieambtenaren. Zij levert onder meer het basisuniform en de functionele uitrusting aan de leden van het operationeel kader van de federale politie. De lokale politiekorpsen kunnen eveneens een beroep doen op de diensten van DGS voor de bestelling en de levering van het uniform. Ten slotte biedt DGS, gratis of tegen betaling, een brede waaier van steun en expertise aan lokale politiezones die hierom verzoeken, zowel op het vlak van de logistiek als de human resources. Voor een aantal materies (bv. de statuten, het uniform) overlegt DGS trouwens regelmatig met de Vaste Commissie van de lokale politie vooraleer tot een besluitvorming te komen. Callcenter 0800 99 271 29
Het lokale politielandschap De lokale politie en haar 196 politiezones werden vanaf 1 januari 2002 in plaats gesteld. Elke zone staat onder leiding van een korpschef. Er bestaan twee types van politiezones: ééngemeentezones en meergemeentezones. Laatstgenoemde groeperen om geografische of operationele redenen meer dan één gemeente. België telt 50 ééngemeentezones en 146 meergemeentezones. Wat de ééngemeentezones betreft, blijven de gemeenteraad en de burgemeester op dezelfde wijze als voor de hervorming hun politiebevoegdheden uitoefenen. De gemeente moet voor haar lokaal politiekorps een eigen begroting opstellen en zelf haar rekeningen beheren. Een meergemeentezone staat als bestuur los van de gemeenten uit de politiezone. Een politieraad, samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende gemeenteraden, en een politiecollege, samengesteld uit alle burgemeesters van de meergemeentezone, tekenen de beleidslijnen uit. 30 Organisatie & Werking werking
De Vaste Commissie van de lokale politie Een Vaste Commissie van de lokale politie (VCLP) is bij wet voorzien en ingericht om de lokale korpsen te vertegenwoordigen. Op eigen initiatief of op vraag van overheden, verstrekt zij advies over alles wat met de lokale politie te maken heeft. Waar vindt u de Vaste Commissie van de lokale politie en hoe kan u haar contacteren? Waterloolaan 76, 5 de verdieping 1000 Brussel Tel. 02 557 33 90 Fax 02 557 33 97 E-mail: info@police.be www.lokalepolitie.be Dirk Van Nuffel Voorzitter Vaste Commissie van de lokale politie Callcenter 0800 99 271 31
Waarden van de geïntegreerde politie Bij het verwezenlijken van de politionele opdrachten moet elk personeelslid rekening houden met een aantal waarden. Naleven en zich inzetten voor het doen naleven van de individuele rechten en vrijheden en van de waardigheid van elke persoon, in het bijzonder door een steeds doordacht en tot het strikt noodzakelijke beperkt gebruik van de wettelijke dwang. Loyaal zijn tegenover de democratische instellingen. Integer en onpartijdig zijn, de te handhaven normen eerbiedigen en zin hebben voor verantwoordelijkheid. Bezield zijn door en blijk geven van een dienstverlenende ingesteldheid gekenmerkt door : - de beschikbaarheid; - de kwaliteit van ons werk; - het zoeken naar oplossingen binnen het kader van onze bevoegdheden; - de optimale aanwending van de adequate middelen; - de zorg voor de geïntegreerde werking van de politiediensten. Vanuit wederzijds respect en waardering de interne relaties bevorderen en bijdragen tot het welzijn op het werk. Waarden zijn haast per definitie abstracte begrippen. Binnen de geïntegreerde politie worden de waarden concreet verwoord middels een deontologische code. 32 Organisatie & werking
De deontologische code De deontologische code van de politiediensten is op 30 mei 2006 in werking getreden. De code is in feite een bijlage bij het Koninklijk Besluit van 10 mei 2006 dat de deontologische code van de politiediensten vastlegt. Hij bestaat uit 4 hoofdstukken die in totaal 81 punten omvatten. De formele verplichting om een deontologische code op te stellen, vloeit voort uit de 'Exoduswet' van 26 april 2002 houdende de essentiële elementen van het statuut van de personeelsleden van de politiediensten. De deontologische code geldt voor alle personeelsleden van de lokale en federale politie, zowel operationelen als CALog-personeel. De code is bedoeld om de goede werking van de politieorganisatie te waarborgen, om de correcte uitoefening van het politieambt in te vullen en om verschillende andere aspecten van de deontologie van het personeel te verwoorden (zoals de beroepsonverenigbaarheden, de burgerlijke aansprakelijkheid, de blijken van erkenning, enz.). De deontologische code is in de eerste plaats een individueel werkmiddel, een leidraad om bij het personeel de integratie van adequate en gedeelde waarden en gedragsnormen te bevorderen. De code definieert het werkkader, de rechten en de plichten van de verantwoordelijke of chef én van elk personeelslid van de politiediensten. Ten slotte is de deontologische code een evolutief middel tot transparantie naar de bevolking. Hij richt zich ook tot de burgers, die moeten weten wat ze van de politie mogen verwachten en eisen. Callcenter 0800 99 271 33
34 Organisatie & Werking werking
Een deontologische code voor iedereen Een exemplaar van de deontologische code ligt klaar voor elk personeelslid van de federale en lokale politie. De code is ook op een overzichtelijke manier (index, trefwoorden...) beschikbaar op de site van de human resources, hrpol.be. Opleiding is een belangrijk instrument om het personeel in te lichten over de draagwijdte en het belang van de deontologische code. Ter ondersteuning van de opleiding werd een dvd ontwikkeld, die tegelijk dient als communicatie-instrument. Voor info over het opleidingsaanbod, surf naar www.police.ac.be. Info over deontologie en integriteit: - www.hrpol.be of de intranetsite van de human resources via Portal; - dienst interne communicatie van de federale politie: 02 642 74 65 of 02 554 41 52. Integriteit De deontologische code geeft concreet invulling aan het begrip 'integriteit'. Integriteit is een belangrijke waarde waaraan de politie bijzondere aandacht besteedt. In 2001 werd de integriteitscampagne als prioritaire doelstelling in het eerste nationaal veiligheidsplan (NVP) vastgelegd, en daaruit vloeide een permanent actieplan voort. Dit plan omvat een aantal maatregelen, zoals: de initiatie van de ontwikkeling van preventieve maatregelen met het oog op het vermijden van problemen in verband met integriteit; de sensibilisering van het personeel via vorming en communicatie; garanderen dat de personeelsleden van de politiediensten bij het uitvoeren van hun opdrachten de deontologische regels strikt respecteren, via de inwerkingstelling van controlemechanismen; de adequate en strenge beteugeling van alle inbreuken inzake integriteit;... Callcenter 0800 99 271 35
Toezicht en controle Elk politieoptreden en bij uitbreiding elke handeling van de personeelsleden in dienst van de politie, heeft een wettelijke en deontologische grondslag. Net zoals andere overheidsorganen is de geïntegreerde politie aan regels, principes en waarden gebonden. De ombudsdienst van de federale politie Wie zich vragen stelt bij de werking van zijn dienst, bijvoorbeeld over een bepaalde richtlijn, en wie meent dat zijn dienstverantwoordelijke hem geen bevredigend antwoord kan geven, kan contact opnemen met de ombudsdienst van de federale politie. Directie van de interne relaties (DSI) - Ombudsdienst Kroonlaan 145-1050 Brussel Tel. 02 642 74 64 Fax 02 642 60 97 Intern toezicht Elk personeelslid van de politie dat intern een klacht op disciplinair of tuchtrechtelijk vlak wil formuleren, kan zich richten tot de Dienst intern toezicht. De Dienst intern toezicht coördineert ook de externe klachten, die het rechtstreeks of via het Comité P ontvangt, van een persoon of organisatie tegen één of meerdere leden van de politie. De Dienst intern toezicht kan zelf een onderzoek voeren volgend op een klacht of wijst de bevoegde dienst aan. Na afhandeling van de klachten licht deze dienst het Comité P en de AIG in over de ontvangen klachten. Hoe contact opnemen met de Dienst intern toezicht van de federale politie? Dienst intern toezicht (DSP) Kroonlaan 145-1050 Brussel Tel. 02 554 42 30 Fax 02 642 60 96 De lokale politiezones stellen elk op hun niveau de nodige mechanismen in plaats om het intern toezicht te organiseren. 36 Organisatie & werking
Controleorganen In het licht van de principes 'rekenschap afleggen' en 'transparantie' is het politieoptreden onderhevig aan toezicht en controle. Daartoe werden verschillende controleorganen in plaats gesteld. De Algemene inspectie van de federale politie en van de lokale politie (AIG) en het Vast Comité van Toezicht op de Politiediensten, beter bekend als het Comité P, zijn de belangrijkste. Zij reageren op klachten van een burger of een personeelslid. Burgers en personeelsleden hebben te allen tijde de mogelijkheid om een klacht in te dienen als zij zich onheus behandeld voelen door de politie of menen dat het politiepersoneel niet conform de wet handelt. De AIG is het toezichtsorgaan van de lokale politie en de federale politie. Ze valt onder de bevoegdheid van de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie en is samengesteld uit politieambtenaren en burgerpersoneel afkomstig uit de lokale en federale politie. Het is een onafhankelijke instelling die dus geen deel uitmaakt van de politiediensten als dusdanig. De AIG oefent toezicht uit op de werking van de politie. Ook de efficiëntie en effectiviteit van de politiediensten vormen het voorwerp van onderzoek. Ze kan op eigen initiatief of op vraag van de Callcenter 0800 99 271 37
bevoegde overheden inspecties verrichten bij de politie, zoals bijvoorbeeld de inspectie van het correct bewaren van dienstwapens. Algemene inspectie van de federale politie en van de lokale politie (AIG) Triomflaan 174 1160 Brussel Tel. 02 676 46 11 Fax 02 676 46 12 Website: www.aigpol.be Het Comité P valt onder de bevoegdheid van het Parlement. Het heeft geen tuchtfunctie en is evenmin een 'politie van de politie'. Zijn opdracht bestaat vooral in het uitoefenen van toezicht en het waken over de doelmatigheid van politieacties. Met andere woorden, het Comité P houdt de wijze waarop de politieopdrachten worden uitgevoerd in de gaten, zo nodig op het terrein, bijvoorbeeld wanneer grootschalige controleacties op het getouw worden gezet. Comité P Wetstraat 52 1040 Brussel Tel. 02 286 28 11 Fax 02 286 28 99 Website: www.comitep.be 38 Organisatie & werking
Het tuchtstatuut Elke handeling of gedraging, zelfs buiten de uitoefening van het ambt, die een tekortkoming aan de beroepsplichten uitmaakt of die van aard is de waardigheid van het ambt in het gedrang te brengen, is een tuchtvergrijp en kan aanleiding geven tot het opleggen van een tuchtstraf. De wetgever voorzag ook in een aantal tuchtprocedures (gewone tuchtoverheid, hogere tuchtoverheid en de Tuchtraad) en tuchtmaatregelen die omschreven staan in de wet van 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsleden van de politiediensten en het Koninklijk Besluit van 26 november 2001 tot uitvoering van deze wet. De tuchtstraffen variëren van een lichte tuchtstraf zoals de waarschuwing, tot een zware tuchtstraf zoals de afzetting. U vindt de wetteksten met betrekking tot het tuchtstatuut op: - www.poldoc.be of PolDoc via Portal (intranet); - www.hrpol.be of de site van de human resources via Portal (intranet). De Tuchtraad Een procedure voor de Tuchtraad kan pas door een personeelslid worden opgestart nadat er door een hogere tuchtoverheid een zware tuchtmaatregel is voorgesteld. De Tuchtraad is een permanent orgaan op nationaal niveau met één of meer Nederlandstalige kamers, één of meer Franstalige kamers en één Duitstalige kamer, voorgezeten door magistraten. De Tuchtraad spreekt zich uit over procedures van verzoek tot heroverweging tegen de voorstellen van zware tuchtstraffen. Met andere woorden, een personeelslid dat een zware tuchtstraf boven het hoofd hangt, heeft het recht zijn zaak aanhangig te maken bij de Tuchtraad. Die kan bijvoorbeeld bijkomend onderzoek vragen of getuigen verhoren, en geeft dan een advies over de feiten, de toerekenbaarheid, het eventuele tuchtvergrijp, de daarbij horende kwalificatie en de tuchtstraf. Callcenter 0800 99 271 39