Het grijze boekje Richtlijn veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche Concept Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 1 - versie: 02-09-2010 - concept
Voorwoord Voor u ligt het Grijze Boekje. Een initiatief van de Werkgroep Arbo- en Milieu van de Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken (NVAF). Ondanks de vele inspanningen die de gehele bouwbranche levert om ongevallen te voorkomen, is deze sector nog steeds een risicovolle werkomgeving. Ook de funderingsbranche, die vaak voorin het bouwproces haar werkzaamheden uitvoert, heeft hiermee te maken. Middels het Grijze Boekje wordt op een overzichtelijke manier inzicht gegeven in de vele VGM-aspecten en risico s binnen de funderingsbranche met als doel (bijna-)ongevallen, incidenten en (milieu-)schades verder te voorkomen. In feite is het Grijze Boekje een praktische en veiligheidskundige uitwerking van de Arbocatalogus Funderingen welke via www.arbocatalogus-funderingen.nl te raadplegen is. Door de heldere opzet kan het Grijze Boekje op alle aanwezige niveaus worden toegepast. Het Grijze Boekje is primair bedoeld voor medewerkers (inclusief zzp-ers, onderaannemers, uitzendkrachten, stagiairs). Echter, ook voor directieleden, VGM-coördinatoren, preventiemedewerkers, opdrachtgevers, aannemers, constructeurs en architecten is het Grijze Boekje een onmisbaar stuk gereedschap om veilig(er) te werken. Dit boekwerk kan tevens dienen als belangrijke schakel in het blijvend voldoen aan de Arbowet en VCA, VCU, LEF en/of OHSAS 18001-eisen. Ook kan het als naslagwerk gebruikt worden voor bijvoorbeeld toolboxmeetings, de introductie van nieuwe medewerkers en als praktijkboek VGM binnen de opleidingen machinist mobiele hei-installatie en funderingswerker en aanverwante opleidingen. Natuurlijk kan dit boekje niet alle voorschriften en risico s beschrijven. Ontwikkeling van nieuwe technieken, veranderende wetgeving, nieuwe VGM-inzichten en voorgevallen incidenten zullen op de voet worden gevolgd en waar nodig worden verwerkt. Daarnaast zal de Werkgroep Arbo- en Milieu altijd open staan voor welke mogelijke verbetering dan ook. Op deze manier blijft aandacht voor VGM aansluiten bij de praktijk en zal het leiden tot minder ongevallen. Met uitgifte van dit Grijze Boekje onderstreept de NVAF, haar leden en de gehele funderingsbranche het belang van veilig werken en het verder verbeteren van haar VGMprestaties en die van bij haar werk betrokken derden. Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 2 - versie: 02-09-2010 - concept
Leeswijzer Het Grijze boekje is geschreven voor medewerkers in de funderingsbranche en voor medewerkers die op welke manier dan ook in aanraking komen met het toepassen van funderingstechnieken. De voorschriften en beschreven risico s zijn ontleend aan wetgeving, relevante maatschappelijke normen en waarden en diverse branchespecifieke richtlijnen. Dit boekwerk kan zonder meer dienen als bedrijfeigen VGM-voorlichting en instructie. In hoofdstuk 1 worden de algemene VGM-regels besproken. Ook worden diverse algemene VGM-onderwerpen besproken. In hoofdstuk 2 en 3 zijn standaard taakrisicoinventarisaties (TRA s) opgenomen van respectievelijk de meest voorkomende werkzaamheden en de meest voorkomende werkomgevingen. Middels duidelijke tabellen wordt per risico een inschatting gegeven van het feitelijke risico, de benodigde beheersmaatregelen en onder wiens (eind- )verantwoordelijk dit valt. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van de standaard functierisicoinventarisaties en evaluaties (FRIE s) van de belangrijkste operationele functies binnen de funderingsbranche. Ook hier wordt middels duidelijke tabellen per risico een inschatting gegeven van het feitelijke risico, de benodigde beheersmaatregelen en onder wiens (eind-)verantwoordelijk dit valt. Hoofdstuk 5 zijn de wettelijke voorschriften ten aanzien van veilig- en milieutechnisch verantwoordwerken beschreven. In hoofdstuk 6 is algemene informatie en diverse algemene adviezen opgenomen over veiligen milieutechnisch verantwoordwerken. Hoofdstuk 7 geeft specifieke informatie en diverse specifieke adviezen over veilig- en milieutechnisch verantwoordwerken in bepaalde werksituaties en werkomgevingen. Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 3 - versie: 02-09-2010 - concept
Inhoudsopgave Voorwoord Leeswijzer 1 Veilig werken in de funderingsbranche 1.1 Wat is VGM-verantwoord werken? 1.2 Algemene VGM-regels 1.3 Werkvoorbereiding: V&G-plannen en TRA 1.4 Vervoer van en naar werk 1.5 Werken op een project 1.6 Startwerkbespreking en LMRA 1.7 Toolboxmeeting en werkoverleg 1.8 Werkplekinspectie 1.9 Werken bij en met derden 2 Taakrisicoanalyses (TRA s): De werkzaamheden 2.1 Veilig werken bij het laden en lossen van materiaal en middelen 2.2 Veilig werken bij het (de-)monteren van funderingsmachines 2.3 Veilig werken bij het hijsen 2.4 Veilig werken bij het aanbrengen van prefabheipalen (giekkraan en klapstelling) 2.5 Veilig werken bij het aanbrengen van avegaarpalen (grondverwijderend) 2.6 Veilig werken bij het aanbrengen van boorpalen (grondverdringend) 2.7 Veilig werken bij het aanbrengen van schroefinjectiepalen 2.8 Veilig werken bij het aanbrengen van vibro(combi)palen (giekkraan en klapstelling) 2.9 Veilig werken bij het aanbrengen van stalenbuispalen (tevens ministellingen) 2.10 Veilig werken bij het aanbrengen van schroefpalen met casing 2.11 Veilig werken bij het aanbrengen van stalen en betonnen damwanden (giekkraan en klapstelling) 2.12 Veilig werken bij het aanbrengen van MV-palen 2.13 Veilig werken bij het aanbrengen van GEWI-palen 2.14 Veilig werken bij het aanbrengen van houten palen 2.15 Veilig werken bij het trekken van palen 2.16 Veilig werken bij voorboren 2.17 Veilig werken bij het aanbrengen/verwijderen van stempelframes 2.18 Veilig werken bij het aanbrengen van verankeringsconstructies 2.19 Veilig werken bij klein onderhoud en reparatie aan funderingsmachines 2.20 Veilig werken bij groot onderhoud en reparatie aan funderingsmachines 2.21 Veilig werken bij het (de-)monteren van hulpconstructies zoals hulpbruggen en werkplatforms 2.22 Veilig werken bij het uitvoeren van bouw- en VGM-toezicht 2.23 Veilig werken bij het uitvoeren van heitoezicht 2.24 Veilig werken bij koppensnellen (handmatig en machinaal) 2.25 Veilig werken bij akoestische- en trillingsmetingen Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 4 - versie: 02-09-2010 - concept
3 Taakrisicoanalyses (TRA s): De omgeving 3.1 Veilig werken in (semi-)gesloten ruimten 3.2 Veilig werken met traversen 3.3 Veilig werken op pontons 3.4 Veilig werken aan of bij het water 3.5 Veilig werken langs of op de openbare weg 3.6 Veilig werken langs het spoor 3.7 Veilig werken in de nabijheid van hoogspanningsmasten 3.8 Veilig werken met meerdere funderingsmachines in elkaars valbereik 3.9 Veilig werken met verontreinigde grond 3.10 Veilig werken bij buitengewone weersomstandigheden 4 Functierisicoinventarisaties en -evaluaties (FRIE s) 4.1 Veilig werken als machinist grote funderingsmachine op een giekkraan 4.2 Veilig werken als machinist grote funderingsmachine op een klapstelling 4.3 Veilig werken als machinist kleine funderingsmachine op een ministelling 4.4 Veilig werken als funderingswerker bij een grote funderingsmachine 4.5 Veilig werken als funderingswerker bij een kleine funderingsmachine 4.6 Veilig werken als shovelmachinist 4.7 Veilig werken als kraanmachinist 4.8 Veilig werken als minigraafmachinist 4.9 Veilig werken als chauffeur funderingsmachines/-materieel 4.10 Veilig werken als onderhoudsmonteur 4.11 Veilig werken als leidinggevende/toezichthouder/inspecteur 4.12 Veilig werken als ondersteunend personeel 5 Arbo- en milieuwetgeving en certificering 5.1 De Arbowet 5.1.1 De Arbowet toegelicht 5.1.2 De arbocatalogus 5.1.3 Verplichtingen van de werkgever 5.1.4 Verplichtingen van de werknemer 5.1.5 ZZP-ers en bij het werk betrokken derden 5.1.6 Rol van de Arbeidsinspectie 5.2 Milieuwetgeving 5.3 Europese richtlijnen 5.4 Normen en beoordelingsrichtlijnen 5.4.1 VGM Checklist Aannemers (VCA) 5.4.2 VGM Checklist Uitzendbureaus (VCU) 5.4.3 Landelijke Erkenning Funderingsbedrijf (LEF) 5.4.4 Arbozorg en OHSAS-18001 5.4.5 Milieuzorg en NEN ISO-14001 5.4.6 Kwaliteitszorg en NEN ISO-9001 6 VGM-verantwoord werken 6.1 Arbeidshygiënische strategie 6.1.1 Bronaanpak 6.1.2 Collectieve maatregelen 6.1.3 Individuele maatregelen 6.1.4 Als alleen PBM s nog oplossing bieden 6.2 Orde en netheid 6.3 Hygiëne 6.3.1 Werkplekhygiëne 6.3.2 Persoonlijke hygiëne 6.3.3 Milieuhygiëne Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 5 - versie: 02-09-2010 - concept
6.4 Fysieke belasting 6.4.1 Tillen en dragen 6.4.2 Duwen en trekken 6.4.3 Werkhouding en beweging 6.4.4 Begaanbaarheid van personen 6.5 Fysische factoren 6.5.1 Geluid 6.5.2 Trillingen 6.5.3 Verlichting en daglicht 6.5.4 Klimaat 6.5.5 Straling 6.5.6 Lasers 6.6 Arbeidsmiddelen 6.6.1 Wettelijke aspecten 6.6.2 Juist gebruik voorkomt ongevallen 6.6.3 Werken met goedgekeurde middelen 6.6.4 Begaanbaarheid en stabiliteit van machines 6.7 Gebruik van PBM s 6.7.1 Beschermende kleding 6.7.2 Hoofdbescherming 6.7.3 Voetbescherming 6.7.4 Gehoorbescherming 6.7.5 Handbescherming 6.7.6 Oogbescherming 6.7.7 Adembescherming 6.7.8 Valbescherming 6.7.9 Signalerende kleding 6.8 Veiligheids- en gezondheidssignalering 6.9 Calamiteitenpreventie en bedrijfshulpverlening 6.9.1 Bedrijfshulpverlening 6.9.2 Incidenten en gevaarlijke situaties 6.9.3 Bedrijfsongevallen 6.9.4 Eerste hulp bij ongevallen 6.9.5 Brand en brandbestrijding 6.10 Psycho sociale arbeidsbelasting 6.10.1 Ongewenste omgangsvormen 6.10.2 Werkdruk 6.11 Opleidingen 6.11.1 Vakopleidingen 6.11.2 VGM-opleidingen Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 6 - versie: 02-09-2010 - concept
7 VGM-risico s op het werk toegelicht 7.1 Omgaan met verontreinigde grond, gevaarlijke stoffen en DME 7.2 Omgaan met fysieke belasting 7.3 Omgaan met trillingen 7.4 Omgaan met schadelijk geluid 7.5 Werken op hoogte 7.6 Werken met goedgekeurde middelen 7.7 Werken met elektrisch gereedschap 7.8 Gevaren van wind 7.9 Aanrijdinggevaar en intern transport 7.10 Stoten, snijden, klemmen en knellen 7.11 Lassen, branden en snijden 7.12 Onderhoudswerkzaamheden 7.13 Veilig uitvoeren van grondroerende werkzaamheden 7.13.1 Richtlijn zorgvuldig graafproces 7.13.2 Verantwoordelijkheden 7.13.3 De proefsleuf 7.13.4 Afwijkende ligging van kabels en leidingen Trefwoordenregister Geraadpleegde literatuur Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 7 - versie: 02-09-2010 - concept
Richtlijn Veilig, gezond en milieutechnisch verantwoord werken in de funderingsbranche - 8 - versie: 02-09-2010 - concept