Quick scan duurzaam ondernemen wat wil ik, wat doe ik, wat kan ik nog meer... (naam bedrijf)... (foto bedrijf)
Opdrachtgever directeur/eigenaar (naam bedrijf) xxxxxx http://www.xxxxxx Opsteller rapport Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar http://www.doeduurzaam.nu Projectgegevens Rapportnummer Contactpersonen opdrachtgever xxxxxx xxxxxx xxxxxx Het copyright van dit document berust bij De Keizer Kennismakelaar s Graveland NL All rights reserved. Neither the whole nor any part of this document may be reproduced, stored in any retrieval system or transmitted in any form or by any means (electronic, mechanical, reprographic, recording or otherwise) without the prior written consent of the copyright owner or the customer of this project. 2
Over de scan Duurzaam ondernemen heeft de toekomst. Sterker nog, voor niet-duurzaam ondernemen is eigenlijk al jaren geen plaats meer. Maar wat is dat: duurzaam ondernemen? Waar gaat het over? En is dat niet erg duur en ingewikkeld? Duurzaam ondernemen kent net zoveel gezichten als er bedrijven zijn. Een ding hebben duurzame ondernemers echter met elkaar gemeen: ze kijken verder dan hun neus lang is. Ze hebben een visie op de toekomst. En ze zijn in staat om die visie te vertalen in concreet, winstgevend ondernemerschap zonder de belangen van mens en milieu hier en nu en daar en later uit het oog te verliezen. De Quick scan Duurzaam Ondernemen maakt in een oogopslag inzichtelijk wat duurzaam ondernemen voor uw bedrijf betekent en wat uw bedrijf (ongemerkt) al aan duurzaam ondernemen doet. Op basis van uw ambitie worden prioritaire speerpunten voor verdere actie benoemd. De quick scan heeft niet op alle vragen een antwoord, maar de scan biedt de ondernemer inzicht in wat het thema duurzaamheid voor zijn organisatie inhoudt; maakt inzichtelijk wat het bedrijf al aan duurzaam ondernemen doet; toont (verborgen) ambities van de ondernemer op dit terrein; biedt aanknopingspunten voor verdere actie; daagt de ondernemer uit om eens met andere ogen naar zijn organisatie te kijken. Het eerste prototype van de scan is in 21 samen met Infosfeer ontwikkeld ten behoeve van jachthavens. In 211 is de scan in samenwerking met GreenBiz Startup verfijnd en aangepast voor de kunst & cultuursector. Op dit moment wordt de scan voor meerdere sectoren op maat verder uitgewerkt. De Keizer Kennismakelaar gebruikt de quick scan om bedrijven te helpen handvatten te vinden om duurzaam ondernemen op hun eigen manier vorm te geven. Uitgangspunt van de scan is niet een algemene meetlat of keurmerk voor duurzaam ondernemen, maar de ambities en mogelijkheden van de organisatie zelf. Het resultaat van de scan is daarom altijd op maat! De ervaring leert dat de uitkomsten van de scan voor de ondernemer vaak eye-openers zijn, die niet alleen prikkelen en aan het denken zetten, maar ook leiden tot gerichte stappen voorwaarts, passend bij de mogelijkheden en de ambitie van het bedrijf. Het onderzoek bij... (naam bedrijf)... is op lokatie uitgevoerd op... (datum)... De aanleiding voor... (naam bedrijf)... om deze quickscan uit te laten voeren is:...... Vanaf deze plaats dank ik opdrachtgever voor de opdracht. (datum) Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar 3
Inhoudsopgave 4
Management summary 5
... (naam bedrijf)... Algemene kenmerken In dit hoofdstuk staat een korte samenvatting van één bladzijde met de belangrijkste, relevante kenmerken van het bedrijf. Deze informatie vormt het vertrekpunt voor de scan. Onderwerpen die ter sprake komen zijn onder andere producten van het bedrijf, ligging en directe omgeving, indrukken van bedrijfsvoering en beheer, aanbieding energie en water, voorzieningen niveau voor bezoekers en gebruikers etc.. Ambitie De algemene beschrijving van het bedrijf eindigt met de ambities van de ondernemer zoals die in gesprekken zijn uitgesproken, gehoord of gezien. 6
Het bedrijf in beeld gebracht Impressie Waarneming Beelden ondersteunen de waarneming. Op deze pagina wordt de algemene beschrijving geillustreerd foto's die tijdens de scan zijn gemaakt. Zaken waarnaar bijvoorbeeld gekeken wordt, zijn papier, energie- en watergebruik, bereikbaarheid, ingekochte producten, catering... maar ook de directe omgeving van het bedrijf. 7
Langs de meetlat In dit hoofdstuk wordt duurzaam ondernemen vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Allereerst wordt ingegaan op het business model dat gebruikt wordt om inkomsten te genereren. Vervolgens kijken we naar relevante duurzaamheidsthema's als bijvoorbeeld energie & klimaat, biodiversiteit en mobiliteit, maar ook sociale diversiteit en financieel beheer. Voor alle thema's wordt in diagrammen de behaalde score weergegeven. Blauw is het gewenste ambitieniveau van het bedrijf zoals dat uit het gesprek en het bezoek naar voren is gekomen; groen de huidige situatie zoals door ons werd aangetroffen. Duurzaam ondernemen begint met ambitie. De hoogte van de ambitiescore wordt bepaald door de mate waarin de instelling wil voldoen aan uitgangspunten (zie voor een toelichting per thema de bijlage). Een ambitiescore van betekent dat de instelling zich ten volle bewust is van het belang van het onderwerp en daar volledig voor wil gaan. De organisatie wil bij wijze van spreken het cijfer 1 scoren. Een score van 75 betekent dat men zich op dit terrein positief wil onderscheiden van haar concurrenten, maar minder ambities heeft. Bij een score van is er sprake van beginnende aandacht. Men ruikt en proeft aan het onderwerp en wil er ook wat mee maar weet nog niet goed wat. Een lagere score dan geeft aan dat het onderwerp nog niet of nauwelijks op warme belangstelling kan rekenen in de organisatie. Een optimale performance geeft een score van. De optimale performance is gebaseerd op de kennis van nu en de technische mogelijkheden van nu, in combinatie met de organisatorische mogelijkheden en lokale omstandigheden van de betreffende instelling. Een score van 75 betekent dat de instelling voor dat aandachtsgebied een proactieve houding laat zien en zich hierin positief onderscheidt ten opzichte van haar 'concullega's', maar dat er nog zeker verbeteringen mogelijk zijn. Bij een score van is er wel sprake van een actieve houding, maar vooral vanuit economisch perspectief, zonder oog voor de andere twee P s van People en Planet. Het gaat om losse maatregelen die niet met elkaar in verband gebracht worden. Een score van 25 of lager betekent een reactieve houding: er gebeurt weinig tot niets en wat er gedaan wordt doet men omdat het moet vanwege wet- en regelgeving. Business model Hoe komt het bedrijf aan inkomsten? Welke meerwaarde levert het bedrijf en aan wie komt die meerwaarde ten goede? Hoe past het business model van het bedrijf in de huidige en toekomstige maatschappij? Op deze plek komt een korte beschrijving van bevindingen. Dat wordt vertaald in de bijgaande grafiek. Business model 8
Belangrijk onderdeel van het business model zijn samenwerkingsverbanden. Hoe verhoudt het bedrijf zich ten opzichte van zijn concullega's? Met wie werkt het bedrijf samen en waarom? Hoe is de onderlinge afhankelijkheid? Duurzaamheidsthema's Partnerships In dit hoofdstuk kijken we naar specifieke, relevante thema's waar het bedrijf in zijn bedrijfsuitoefening mee te maken heeft. De onderwerpen varieren van het wat abstracte biodiversiteit tot duurzaam inkopen, van energie & klimaat tot maatschappleijke betrokkenheid. De thema's zijn gekozen op grond van de impact die het bedrijf en zijn product(en) op hun sociale en fysieke omgeving uitoefenen. Hieronder geven we u een indruk van enkele thema's en waar zoal naar gekeken wordt. Energie en Klimaat - Maakt het bedrijf gebruik van groene stroom of grijze stroom/ Welke energieleverancier levert de elektriciteit, gas en water? Wat is het duurzaamheidsbeleid van dat bedrijf? Hoeveel energie gebruikt het bedrijf? Welke ontwikkelingen kunnen gezien worden in de loop der jaren? Weet het bedrijf hoeveel CO2-uitstoot de bedrijfsvoering of (fabricage van) zijn producten veroorzaken? Ook wordt gekeken naar het gedrag van de medewerkers en hun energiebewustzijn. Hoe is het gesteld met transport en mobiliteit? Wat is het energielabel van auto's die medewerkers (voor woon-werkverkeer) gebruiken? Hoe zijn de reiskostenvoorzieningen geregeld? Is er een fietsvergoeding? Energie & klimaat Gebouw & beheer - Hoe is de huisvesting van het bedrijf? Het onderhoud? Welke bouwmaterialen en voorzieningen? Is het bedrijf eigenaar of huurder? Hoe ziet de omgeving eruit? Is er sprake van een groendak of groene gevels? Hoe is de bereikbaarheid? Hoe is de afbalinzameling geregeld? Wordt afval gescheiden ingezameld en afgevoerd? Gebouw & beheer Biodiversiteit - Welke relatie heeft het bedrijf met natuur, zowel in de directe omgeving als verder weg? Hoe gaat het bedrijf om met grondstoffen? Wordt voor de producten gebruik gemaakt van eindige grondstoffen? Welke afvalstromen losst het bedrijf in lucht, water en grond? Is er groen in het bedrijf en directe omgeving? Biodiversiteit 9
Sociale diversiteit & HRM - Hoe is de samenstelling van het team? Is er diversiteit onder het personeel? Is er oog en ruimte voor culturele verschillen en behoeften? Is het pand toegankelijk voor mensen met een lastig lichaam? Worden er stageplekken beschikbaar gesteld? Wordt gebruik gemaakt van werkkrachten uit de buurt? Hoe is de kennis van het personeel over duurzaamheid? Welke competenties wordt van medewerkers verwacht? Sociale diversiteit Duurzaam inkopen - Is er bij inkoop van producten en diensten aandacht voor duurzaamheidsaspecten? Bijvoorbeeld de materiaalsamenstelling van het product, transport (emissies), arbeidsomstandigheden tijdens productie etc. Wordt er bij de selectie van leveranciers gekeken naar hun duurzaamheidsbeleid? Van de ICT leverancier tot schoonmaakdiensten, van catering tot papierinkoop. Duurzaam Inkopen Financiën - Van welke financiele dienstleveranciers maakt het bedrijf gebruik? Hoe scoren die banken, verzekeraars, kapitaalverstrekkers etc. op de eerlijke bankwijzer. Weet het bedrijf wat zijn bank doet met zijn geld? Heeft het bedrijf een eigen visie op en een beleid ontwikkeld voor duurzaam, respectvol financieel beheer? Communicatie & imago - Financieel beleid Wat is de boodschap die het bedrijf onder de aandacht wil brengen en van welke communicatiemiddelen wordt daarvoor gebruik gemaakt? Welke ruimte heeft het personeel voor gebruik van social media? Er is een verschil tussen publiciteit en communiceren. Publiceren is zenden. Communiceren betekent tweerichtingverkeer. In hoeverre communiceert het bedrijf? En wat vertelt het bedrijf expliciet en impliciet? Communicatie Maatschappelijke betrokkenheid - De termen duurzaam ondernemen en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) worden vaak een-op-een door elkaar gebruikt. Er wordt ook veelal hetzelfde mee bedoeld. Maatschappelijk betrokken ondernemen daarentegen gaat over deelname aan MBO 1
Product We hebben gekeken naar het business model en naar verschillende duurzaamheidsthema's. Maar hoe staat het eigenlijk met het product van het bedrijf? Wat is de meerwaarde dat het product voor de comsument levert en hoe draagt het product bij aan een duurzame samenleving? Productie - Van welke materialen is het product gemaakt? Welk percentage van de grondstoffen zijn eindig op aarde? Hoe worden de grondstoffen gewonnen (milieu- en arbeidsomstandigheden ter plekke). Wat gebeurt er met het product in de eindfase (terugname?). Hoe wordt het verpakt (plastic?)? In hoeverre wordt in het ontwerp rekening gehouden met recylcingmogelijkheden? Productie Meerwaarde - Wat is de waarde die het product levert aan de klant? Gaat het om een basisproduct of om een product voor de happy few? Wat wil het bedrijf bijdragen aan de maatschappij met zijn product? In hoeverre draagt het product bij de consument bij aan bewustzijn voor duurzaamheid? Gebruik - Meerwaarde Hoeveel energie gebruikt het product in zijn gebruiksfase? Hoe gebruiksvriendelijk is het product? Kunnen kapotte onderdelen vervangen worden? Is er een helpdesk? Hoe goed is die bereikbaar? Hoe is de logistiek van eventuele reparatie geregeld? Gebruik 11
Conclusies en advies Totaalbeeld Als wij het totaal van onze bevindingen naast elkaar zetten ontstaat een overzichtelijke totaalgrafiek. In een oogopslag ziet u waar u volgens ons warm voor loopt (ambitie) en hoe u op die verschillende terreinen scoort. Het overzicht laat zien waar directe kansen liggen en waar een stapje harder gelopen moet worden. 75 25 BM PS E&K Geb Bio S&H Ink Fin Comm MBO Prod Mw Gebr Ambitie Huidig niveau Samenvattend Onder dit kopje worden de belangrijkste conclusies samengevat. Aanbevelingen Op basis van de uitkomsten van de scan volgen in deze paragraaf enkele aanbevelingen voor verbetering annex versterking van het bedrijfsprofiel voor duurzaam ondernemen. Suggesties voor verdere actie De adviezen die als suggesties worden aangereikt gaan verder dan wat aanpassingen aan lopende bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld een radicale verandering van leverancier(s), aanleg van een groendak et cetera. 12
13
Bijlage De Keizer Kennismakelaar De Keizer Kennismakelaar laat je met hoofd (kennis), hart (inspiratie) en handen (projectmanagement) zien wat je privé en zakelijk, hier én nu kunt doen voor een duurzame toekomst mét winst en meerwaarde voor jezelf, je onderneming, het milieu en de ander. De Keizer Kennismakelaar is een eenmanszaak met samenwerkingsverbanden met vele bedrijven. Het bedrijf wordt geleid door Betty de Keizer. Al naar gelang de vraag treedt zij op als project- en programmamanager, dagvoorzitter of organisator van seminars en bijeenkomsten. Ook is Betty de Keizer de drijvende kracht achter vele initiatieven en netwerkbijeenkomsten op het gebied van duurzame sport en de relatie met gender issues. Expliciete aandacht gaat uit naar de balans tussen een bedrijf en haar product(en) en haar (directe) omgeving. De Keizer Kennismakelaar werkt veel in de sectoren onderwijs, zorg, sport, kunst & cultuur en havens. Meer informatie is te vinden op de website http:www.doeduurzaam.nu Over duurzaam ondernemen Iedereen heeft tegenwoordig zijn mond vol van duurzaamheid. Het begrip is inmiddels zo vervuild dat het alles lijkt te omvatten en juist daardoor nietszeggend is geworden. Wij verstaan er onder dat je als bedrijf een visie hebt op waar je nu en straks met respect voor je fysieke en sociale omgeving wilt staan, een bedrijf waarin niet alleen ruimte is voor marktdenken, maar ook oog is voor mens en milieu. Duurzaam ondernemen noemen we dat, ook wel maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) genoemd. Duurzaam ondernemen gaat over de totale bedrijfsvoering. Eigenlijk is het gewoon bedrijfsmatig ondernemen, maar wel met oog voor mens en mileiu, met een balans tussen de drie P s: People, Planet en Profit. MVO: people, planet en profit People gaat over sociaal welzijn hier en daar. Rechtvaardige verhoudingen tussen mensen en eerlijke kansen voor (groepen van) mensen is een belangrijke voorwaarde om in samenlevingen en menselijke verbanden tot duurzame ontwikkeling te komen. Planet gaat over de milieukwaliteit. Natuur en milieu kunnen niet onbeperkt worden belast door aantasting, uitputting van grondstoffen en vervuiling. Op enig moment dreigt een situatie waarbij de ecologische basis voor het bestaan van huidige of toekomstige generaties, hier of elders, in het geding komt. Profit tenslotte gaat over winst en het creëren van meerwaarde. Bij economische activiteiten (productie, diensten) gaat het om meer dan financieel rendement. Van belang is om met de levering van producten en diensten bij te dragen aan maatschappelijke welvaart en welzijn het gaat om winst en waarden. Als de 3 P s in balans zijn leidt dat tot een duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar 14
te brengen om ook in hun behoeften te voorzien (Brundtland commissie). Duurzame ontwikkeling is een veranderingsproces. Duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen is de bedrijfsmatige vertaling van duurzame ontwikkeling. Duurzaam ondernemen wordt zichtbaar in de manier van kijken en handelen voor mens, milieu en markt in alle bedrijfsactiviteiten. Verandering van business models Door de groeiende aandacht voor duurzame ontwikkeling verandert de wereld snel. Het 'sec' aanbieden van producten is niet meer voldoende en feitelijk een verdienmodel van de vorige eeuw. Het is zaak om inzicht te krijgen hoe businessmodellen werken om bestaande (mentale) modellen in organisaties te kunnen doorbreken zodat nieuwe, beter bij deze tijd passende modellen ontwikkeld kunnen worden. Een businessmodel beschrijft bijvoorbeeld de waarden die een organisatie biedt aan verschillende klanten en verduidelijkt de benodigde activiteiten en partners bij het vervaardigen, het marketen en het aanbieden van deze waarden. Op die manier kan er duurzame winst en omzet behaald worden. Door een business model als denkkader te gebruiken en het spelen met configuraties kan gezamenlijk betekenis gegeven worden aan het ondernemen. Met andere woorden: het kan werken om de bedrijfshuishouding opnieuw op scherp te zetten. Voor deze scan maken we gebruik van het Business Model Canvas en kijken we naar variabelen als doelgroep, het aanbod/ de waarde propositie, de soort relatie met de klant, kanalen, kosten/opbrengsten, key activiteiten, en key resources. Partnerships: "Help elkaar, koop duurzame waar Duurzaam ondernemen is betrekkelijk nieuw. In deze tijd van innovaties rondom materiaalgebruik, inzichten in biodiversiteit of technologie en globalisatie is het zaak om in te zetten op samenwerking met andere partijen om zelf ook verder te komen. Steeds vaker zijn er verregaande relaties tussen het bedrijfsleven, de overheid en (wetenschappelijk) onderwijs die op nieuwe manieren met elkaar resultaten behalen. Partnerschappen die het aanbod aan de klant versterken om de doelgroep nog beter van dienst zijn, hadden tot voor kort weinig aandacht bij het ondernemen. De aandacht bleef eigenlijk beperkt tot leveranciers. Bij duurzaam ondernemen worden relaties op verschillende niveau's aangegaan, zowel in de keten als daarbuiten. Het aangaan van relaties wordt breder opgevat ende relaties zijn gericht op de lange termijn. Voorbeelden van relaties binnen de kunstsector zijn relaties met en tussen kunstenaars, kunstopleidingen, met overheid et cetera. Subsidiemogelijkheden Misschien is het mogelijk om aanspraak te maken op subsidieregelingen. Wij zetten ze voor u op een rijtje. Leestips en links Natuurlijk krijgt u van ons links en leestips voor meer informatie over duurzaam ondernemen in het algemeen en invoor uw bedrijf in het bijzonder. 15