01.2011 Speciale uitgave: Kick-off gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving Grondoverdracht startschot voor gebiedsontwikkeling Volop ambities voor vliegveld Twente
Peter den Oudsten De gebiedsontwikkeling rond Luchthaven Twente is 1 december officieel van start gegaan met de overdracht van de ongeveer 480 hectare grond van het Rijk aan de Provincie Overijssel en Gemeente Enschede. Dit was tevens het startschot voor Area Development Twente (ADT) dat als regisseur de verdere gebiedsontwikkeling begeleidt. Bij de kick-off kwamen meteen veel ambities op tafel. Twente kan hét rolmodel worden voor de nieuwe, moderne luchthaven. Twente kan hét rolmodel worden voor de nieuwe, moderne luchthaven. 2
De opkomst en belangstelling is groot in Hangar 11 van het vliegveld, als burgemeester Peter den Oudsten van Enschede rond 14.45 uur meer dan vijfhonderd bezoekers welkom heet. Hij wijst op de grote waarde van de nieuwe luchthaven als aanjager voor de Twentse economie. Een zeer kansrijke aangelegenheid, aldus de burgemeester. Na de burgemeester prijst namens het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, ook directeur Luchthavens Jeroen Fukken de samenwerking tussen de gemeente, provincie en het Rijk. Er staan drie overheidslagen achter deze ontwikkeling, met een gedeelde ambitie. Ook daarbuiten zien de kansen voor de nieuwe luchthaven er goed uit. Menig luchthaven zou jaloers zijn op de hier aanwezige voorzieningen. Nu is het tijd voor de volgende stap: de aanbesteding. In voetbaltermen zou ik zeggen: we zijn de voorrondes goed door gekomen. Nu is het tijd voor het hoofdtoernooi. Het veld ligt er goed bij. / Area Development Twente Jeroen Fukken: Jeroen Fukken Nu is het tijd voor het hoofdtoernooi. Het veld ligt er goed bij. Voor de gebiedsontwikkeling van Luchthaven Twente en omgeving is Area Development Twente (ADT) opgericht. Dit samenwerkingsverband van de Provincie Overijssel en de Gemeente Enschede begeleidt sinds 1 december 2010 het verdere proces van aanbesteding en doorontwikkeling van het gebied. De eerdere Vliegwiel Twente Maatschappij (VTM) heeft hiermee een vervolg gekregen. De oorspronkelijke missie van VTM transformeren van de vliegbasis tot een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente is met ADT een nieuwe fase ingegaan. Peter Kuenzli is aangesteld als directeur van ADT. 3
/ Duurzaam René Boender Theatergroep Gajes ook tijdens de inloop vermakelijk aanwezig als fraai uitgedoste steltenlopers en theeschenkers zorgt voor een overdrachtshandeling met een groot mechanisch paard als symbool voor Twente (pagina 5). De Overijsselse gedeputeerde Theo Rietkerk en Enschedese wethouder Marijke van Hees krijgen het gebied letterlijk en figuurlijk in handen. Rietkerk onderstreept het belang van goede samenwerking tussen Rijk, provincie en gemeente, ook voor het vervolgtraject. Dit geeft Twente een krachtige impuls, aldus Rietkerk. Voor alle aanwezigen daadwerkelijk kunnen proosten op de overdracht, laten vier jonge demonstranten met spandoek een tegengeluid horen. Ook zij krijgen van dagvoorzitter René Boender spreektijd om hun protest tegen het kapitalisme toe te lichten. Hierna wordt de bijeenkomst in goede harmonie voortgezet. Voordat Cradle to Cradle grondlegger Michael Braungart zijn visie geeft op de duurzame mogelijkheden voor Luchthaven Twente, verzorgt René Boender als innovatiefuturist een introductie. Met een groene attitude kan Luchthaven Twente zich volgens hem perfect onderscheiden en een rolmodel worden voor toekomstige luchthavens. De wereld verandert en dit betekent dat we anders moeten denken. Ook over de manier waarop we met luchtvaart omgaan. Twente heeft de mogelijkheid zich te onderscheiden. Ik noem dit geen Unique Selling Point, maar een Inspirational Selling Point. Met een groene attitude is groen geen kleur meer, maar een grondhouding, aldus Boender. 4
/ Symbolische overdracht door Gajes Theatergroep Gajes uit Deventer zorgde 1 december bij de kick-off voor de symbolische overdracht van de grond van Luchthaven Twente van het Rijk naar de provincie Overijssel en gemeente Enschede. Begeleid door muziek, steltenlopers en een zingend bereden mechanisch paard van 3,5 meter hoog, als symbool voor Twente. De grond werd als vaandel overgedragen aan gedeputeerde Theo Rietkerk (Overijssel) en wethouder Marijke van Hees (Enschede). 5
/ Innovatie Cradle to Cradle Dan is het woord aan Michael Braungart die kort en bondig uitlegt hoe zijn duurzame Cradle to Cradle filosofie (zie kader) ook nieuwe luchthavens kan veranderen. Het is mogelijk dat een luchthaven over tien jaar meer energie genereert dan gebruikt, dropt hij als gezonde ambitie. Cradle to Cradle kan het platform zijn voor deze innovatie. Het gaat er niet om minder slecht te zijn, maar om het goed te doen. Waarom zouden we minder slecht zijn als het ook echt goed kan? Braungart wijst onder andere op de mogelijkheden om op de luchthaven schone energie op te wekken met aardwarmte, wind- en zonne-energie. Zijn ideeën oogsten enthousiaste reacties in de zaal. Met zo n ambitie kan het voor bedrijven extra interessant zijn om hier te investeren. Het biedt hen een duidelijke return of investment, aldus een van de reacties. Zeker het onderzoeken waard, reageert een ander. / Goede vooruitzichten Cradle to Cradle is een relatief nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen, naar voren gebracht in het boek Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things (2002) van William McDonough en Michael Braungart. De centrale gedachte is dat alle gebruikte materialen na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Zonder kwaliteitsverlies en restproducten. Vandaar de naam Cradle to Cradle, vertaald: wieg tot wieg, in plaats van wieg tot graf. Joeri Engelfriet De vooruitzichten voor Luchthaven Twente als compacte luchthaven in het groen zijn goed, verduidelijkt Joeri Engelfriet van adviesorganisatie Del Canho & Engelfriet. Vooral dankzij de groeikansen voor kleine regionale luchthavens en specifieke kenmerken van Luchthaven Twente. De nationale cijfers tonen dat kleine regionale luchthavens het hardst groeien. Met de overloop van de maximum vluchten op Schiphol zijn de vooruitzichten veelbelovend. Daarnaast heeft Twente een extra goede positie door de aanwezige infrastructuur, de bestaande landingsbaan en kwaliteiten in het verzorgingsgebied. Daarbij biedt een luchthaven extra mogelijkheden voor bijvoorbeeld real estate, leisure en aan luchtvaart gerelateerde bedrijvigheid. Een luchthaven zorgt in Twente sowieso voor extra goede vestigingscriteria. De verwachting is dat de luchtvaart tot 2030 ongeveer verdubbelt. Engelfriet: Ik moet wel zeggen dat voorspellingen over een periode van twintig jaar wat onzekerheid met zich meebrengen, maar de vooruitzichten zijn goed. Enige flexibiliteit bij de ontwikkeling is wel essentieel. Dit vraagt om een ondernemende operator, typeert Engelfriet. 6
/ Ruimtelijke kwaliteit Gebiedsontwikkeling met integrale aandacht voor luchtvaart, landschap en gebiedskenmerken biedt veel mogelijkheden voor de ruimtelijke kwaliteit in Twente. Hilde Blank, directeur van BVR (adviseurs ruimtelijke ontwikkeling) en tot voor kort atelierleider van AtelierOverijssel (de Overijsselse werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit) geeft hierop haar visie. Overijssel is in Nederland koploper op het gebied van ruimtelijke kwaliteit en kan dat ook hier realiseren. Bij een vliegveld moet je daarvoor verder kijken dan de startbaan lang is. Betrek het omliggende landschap en bijvoorbeeld de ontwikkelingen rond de A1 er actief bij. Voor Schiphol is onderzocht wat de zuiverende, dempende en energetische functie van het landschap kan zijn. Ik zou zeggen: zorg voor gebiedsontwikkeling op de Twentse schaal en benut de krachten van Overijssel. Het contrast van snelheid & dynamiek enerzijds en traag & luw anderzijds, is bijvoorbeeld heel typerend en kan in gebiedsontwikkeling worden meegenomen. Verder kijken dan de startbaan lang is 7
/ Prangende vragen Tot slot is het woord aan gedeputeerde Theo Rietkerk en wethouder Marijke van Hees als de gespreksleider hen nog kort de meest prangende vragen voorlegt: Wie profiteren er van deze gebiedsontwikkeling? Van Hees: Niet alleen de mensen die vliegen. Deze economische ontwikkeling is erg waardevol voor de hele regio en alle inwoners van Twente. Een compacte luchthaven in het groen. Wat houdt dat in? Rietkerk: De totale gebiedsontwikkeling zorgt voor een kwalitatieve impuls, bijvoorbeeld voor de versterking van zo n 200 hectare natuur. Hierbij wordt ook de oude Twentse bekenstructuur hersteld. Hoeveel werkgelegenheid levert het op als alles wordt gerealiseerd? Van Hees: Daarover is veel gerekend en gediscussieerd. Wij gaan nu uit van 2700 banen. Dat lijkt mij nogal voorzichtig, reageert de voorzitter. Kunnen het er geen 5000 zijn? Dat is afhankelijk van de creativiteit en het ondernemerschap in deze regio. Als bijvoorbeeld een grote internationale onderneming wat ziet in deze ontwikkeling, kan het ook meer worden. Het begint bij de ambitie, maar we willen vooraf ook realistisch blijven. Tot slot: wanneer vliegen we? Van Hees: Het doel is dat hier eind 2014 de eerste vliegbewegingen plaatsvinden. Dat is een strakke planning, maar het is reëel. Theo Rietkerk en Marijke van Hees / Colofon Tekst: Tekstwerkplaats Ontwerp: Neerlandsvlak Fotografie: Dick Vos Area Development Twente Zuidkampweg Building Z31 7524 PJ Enschede The Netherlands +31 (0)53 480 00 90 www.adttwente.nl 8