OPLEIDING BESTUREN VAN FILANTROPISCHE FONDSEN KLAAR VOOR EEN NIEUWE GENERATIE BESTUURDERS www.ecsp.nl www.fsw.vu.nl/paofondsen Omslag Brochure BFF A5 1 Centrum voor Filantropische Studies 01-10-15 17:36
VOORWOORD De opleiding Besturen van Filantropische Fondsen is gericht op vrijwilliger-bestuursleden van filantropische (vermogens)fondsen en iedereen die overweegt om in de toekomst zitting te nemen in een dergelijk bestuur. De opleiding heeft als doel om u in een kort tijdsbestek toe te rusten met de kennis en vaardigheden die nodig zijn om een fonds adequaat te besturen. Sinds september 2010 wordt deze opleiding jaarlijks gevolgd door enthousiaste kandidaten met een verscheidenheid aan achtergronden en één gezamenlijk doel: een betere bijdrage leveren binnen het bestuur van een filantropisch (vermogens)fonds. Veel (potentiële) bestuursleden hebben ruime ervaring opgedaan als professional binnen een bepaald vakgebied. Voor het besturen van filantropische (vermogens)- fondsen zijn daarnaast specifieke kennis en vaardig heden noodzakelijk die uitgebreid binnen de opleiding aan bod komen. De opleiding sluit aan bij een behoefte om verjonging en meer diversiteit te brengen in de besturen van fondsen. Afgestudeerden zijn van harte welkom binnen het alumninetwerk van de opleiding: Young Philanthropic Professionals, www.nypp.nl. Dit netwerk biedt afgestudeerden de kans om ook na de opleiding kennis en ervaringen uit te blijven wisselen en nieuwe contacten op te doen. Graag nodigen wij u uit deze brochure verder te lezen en te ontdekken wat de opleiding Besturen van Filantropische Fondsen u te bieden heeft. Wellicht kunnen we u in de toekomst verwelkomen bij onze opleiding! Met vriendelijke groet, Barry Hoolwerf MSc, Programmamanager Centrum voor Filantropische Studies Mirjam Locadia PhD, Programmamanager Erasmus Centre for Strategic Philanthropy 1
PROGRAMMA De opleiding Besturen van Filantropische Fondsen is opgebouwd uit vier thematische modules, die elk in twee bijeenkomsten van vier uur worden aangeboden: Het domein van de Filantropie, Het besturen van filantropische (vermogens)fondsen, Financieel- en vermogensbeheer en Strategie en impact. Elke module wordt jaarlijks eenmaal aangeboden. Na afronding van de opleiding ontvangen deelnemers een certificaat, dat dient als bewijs van succesvolle afronding van de opleiding. Om in aanmerking te komen voor het certificaat volgt u alle modules. Daarnaast schrijft u een adviesrapport, waarin u aan de hand van de behandelde stof een stagefonds voorziet van aanbevelingen. Dit adviesrapport dient als voldoende beoordeeld te worden. De verschillende bijeenkomsten worden in onderstaande volgorde aangeboden. Elk thema wordt besproken op twee avonden van 17.00 tot 21.00 uur, inclusief een maaltijd. Informatie over de inhoud van de verschillende modules vindt u in deze brochure. Verderop in de brochure vindt u ook meer informatie over het schrijven van een adviesrapport voor een filantropisch (vermogens)fonds. OVERZICHT MODULES Modules Wanneer? Waar? Het domein van de filantropie januari/februari VU - Amsterdam Het besturen van filantropische (vermogens)fondsen maart/april VU - Amsterdam Financieel- en vermogensbeheer juni ECSP - Rotterdam Strategie en impact september/oktober ECSP - Rotterdam De exacte data zijn te vinden op www.fsw.vu.nl/paofondsen en www.ecsp.nl. 2
HET DOMEIN VAN DE FILANTROPIE Centrum voor Filantropische Studies, Vrije Universiteit Amsterdam PERIODE Januari/februari RESULTATEN Na succesvol afronden van deze module kunt u: uitleggen wat de relevantie is van filantropie en filantropische (vermogens)fondsen; filantropische (vermogens)fondsen plaatsen in de huidige politieke en economische ontwikkelingen; wetenschappelijke verklaringen geven voor filantropie als verschijnsel in de samenleving. INHOUD Tijdens de twee bijeenkomsten krijgt u een helder beeld van de filantropie en de filantropische sector in Nederland. U wordt bekend gemaakt met het begrip filantropie, met de geschiedenis van de filantropie in Nederland, de betekenis van filantropie in de huidige maatschappelijke context en er wordt geschetst welke rol filantropie in de nabije toekomst kan gaan spelen. U krijgt inzicht in de trends op basis van het macro- economische onderzoek Geven in Nederland. We brengen de filantropische sector in kaart en de Nederlandse ontwikkelingen plaatsen we in een internationaal kader. Tijdens deze bijeenkomsten zal verder worden ingegaan op theorieën die een verklaring kunnen bieden voor het ontstaan van filantropische (vermogens)fondsen, over de rol van filantropische fondsen in de context van de hedendaagse participatiemaatschappij en zal een onderscheid worden gemaakt tussen verschillende filantropische fondsen. LITERATUUR Th. N. M. Schuyt (2012). Inleiding in de Filantropiewetenschap. De Graaff. Utrecht. Th. N. M. Schuyt (red.) (2015). Geven in Nederland 2015. Reed Business. Daarnaast maakt u gebruik van diverse, van tevoren beschikbaar gestelde, artikelen. 3
HET BESTUREN VAN FILANTROPISCHE (VERMOGENS)FONDSEN Centrum voor Filantropische Studies, Vrije Universiteit Amsterdam PERIODE Maart/april RESULTATEN Na succesvol afronden van deze module kunt u: de organisatie van een filantropisch (vermogens)fonds in verband brengen met de doelen en de cultuur van het fonds; relevante wet- en regelgeving op het terrein van het besturen van filantropische (vermogens)fondsen toepassen; beoordelen of er sprake is van een gedegen verantwoording, gelet op de grootte en het type fonds. INHOUD Tijdens deze module besteden we uitgebreid aandacht aan de verschillende manieren waarop invulling kan worden gegeven aan het managen van een filantropisch (vermogens)- fonds. We geven antwoord op vragen als: hoe is het mogelijk om een fonds zakelijk en bedrijfsmatig te besturen zonder daarbij het non-profit karakter van de organisatie uit het oog te verliezen? Hoe kan binnen deze niet-commerciële context toch op een bedrijfsmatige manier worden gewerkt? Fondsen kennen vaak commissies, een dagelijks bestuur en een bureau met professionals. Hoe valt er een profiel van nieuwe bestuursleden op te stellen en aan welke kwaliteiten moet binnen een bestuur aandacht worden geschonken? Hoe zit het met bestuurdersaansprakelijkheid? We gaan tevens in op het nut van transparantie en het afleggen van publieke verantwoording. LITERATUUR U maakt gebruik van artikelen en stukken die van tevoren beschikbaar worden gesteld. 4
FINANCIEEL- EN VERMOGENSBEHEER ECSP, Erasmus Universiteit Rotterdam PERIODE Juni RESULTATEN Na succesvol afronden van deze module kunt u: in kaart brengen welke risico s filantropische (vermogens)fondsen lopen ten aanzien van hun finan ciering; een overwogen advies geven hoe filantropische (vermogens)fondsen hun rendement op vermogen kunnen optimaliseren; (financiële) jaarverslagen begrijpen en beoordelen aan de hand van relevante wet geving, regelgeving en gedragscodes. INHOUD In deze module bespreken we de volgende vraagstukken: welke interne en externe risico s brengen verschillende inkomstenbronnen met zich mee en hoe kan met nadruk op de doelstelling van de organisatie structurering worden gegeven aan de reserves van de organisatie? Welk doel dient het aanhouden van (grote) reserves? We gaan daarbij uitgebreid in op vermogensbeheer toegespitst op filantropische fondsen. We kijken vervolgens naar de bestuurlijke context rond het financieel beleid en de relevante wet- en regelgeving. Tot slot bespreken we de ins en outs van een financieel jaarverslag. Het lezen van een financieel jaarverslag, het begrijpen en het doorgronden ervan, is een belangrijke vaardigheid voor een bestuurder van een filantropisch (vermogens)fonds. LITERATUUR U maakt gebruik van artikelen en stukken die van tevoren beschikbaar worden gesteld. 5
STRATEGIE EN IMPACT ECSP, Erasmus Universiteit Rotterdam PERIODE September/oktober RESULTATEN Na succesvol afronden van deze module kunt u: projectvoorstellen beoordelen; maatregelen treffen om de impact van projecten te vergroten; maatregelen treffen om succesvolle projecten op te schalen. INHOUD Het doel van ieder filantropisch (vermogens)fonds is om een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij. Al bij het formuleren van de missie, visie en strategie van een filantropische organisatie speelt nadenken over impact een rol. De gewenste impact van het fonds is leidend voor het bepalen van de strategie, voor de keuze van de specifieke projecten of investeringen die onderdeel uitmaken van deze strategie, en voor het toetsen en aanpassen van de strategie. In deze module is veel aandacht voor de manier waarop u als bestuurder rekening kunt houden met de potentiële impact van uw projecten en hoe u deze kunt optimaliseren. Ook besteden we aandacht aan verschillende manieren om succesvolle projecten op te schalen. LITERATUUR U maakt gebruik van artikelen en stukken die van tevoren beschikbaar worden gesteld. 6
STAGE EN AFSTUDEEROPDRACHT BEGELEIDING Prof. Dr. Th. N. M. Schuyt Vrije Universiteit, Centrum voor Filantropische Studies Dhr. M.C. de Wilde MBA Erasmus Centre for Strategic Philanthropy PERIODE Looptijd van de opleiding PLAATS Filantropisch fonds OMSCHRIJVING Tijdens de opleiding Besturen van Filantropische Fondsen lopen de deelnemers stage bij een filantropisch (vermogens)fonds. Dit fonds kunnen deelnemers zelf aandragen, maar kan ook in overleg met de deelnemer worden gezocht. Hierbij kunnen we gebruik maken van het netwerk van het Centrum voor Filantropische Studies en het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy. Praktische toepassing van de collegestof staat in deze opleiding centraal. Bij elk college krijgen deelnemers vragen mee naar huis. Deze hebben betrekking op de collegestof en moeten worden toegepast op het fonds waarover de deelnemers een rapport zullen schrijven. De antwoorden op de vragen vormen een onderdeel van de eindopdracht. Tijdens de gehele periode waarin de opleiding loopt, hebben de deelnemers de tijd om aan de verschillende opdrachten te werken. Het eindresultaat is een adviesrapport, dat een grondige analyse bevat van het fonds. Deze afstudeerthese dient uit ongeveer 20 pagina s te bestaan en wordt getoetst aan de hand van de juiste toepassing van de behandelde stof. 7
AANMELDEN ALS STAGEFONDS DOEL Een stagefonds dient als onderwerp van een gedegen onderzoek naar het functioneren van de organisatie en het bestuur, over een periode van ongeveer een half jaar. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een van de deelnemers aan de opleiding. Een persoon binnen dit fonds is aangewezen als contactpersoon en aanspreekpunt voor de deelnemer. Van de deelnemer wordt een grote mate van zelfstandigheid verwacht en de analyse vindt vooral plaats door middel van een analyse van secundaire bronnen. Dit kunnen bijvoorbeeld jaarverslagen zijn, literatuur, of een website. VERLOOP De deelnemer kan bij de contactpersoon terecht voor aanvullende vragen en de contactpersoon is bereid om (met toestemming van het fonds) op verzoek (beleids)documenten toe te sturen. Aanvullend kan het voor de deelnemer nuttig zijn om een interview af te nemen met een of meerdere bestuursleden of een bestuursvergadering bij te wonen. Dit laatste is echter geen voorwaarde om te kunnen fungeren als stagefonds. UW BELANG Het fungeren als stagefonds heeft een aantal voordelen voor uw organisatie: Uw organisatie wordt kosteloos onderworpen aan een grondige analyse aan de hand van voor uw organisatie relevante theoretische inzichten. Aan de hand van de analyse komt de deelnemer tot een aantal aanbevelingen die voor uw fonds relevant zijn. Deze aanbevelingen kunnen bijdragen tot verdere professionalisering en betere prestaties van uw fonds. U krijgt direct toegang tot de pool van potentiële bestuursleden. De deelnemers aan de opleiding zijn allen zeer gemotiveerd en hebben kennis van zaken. U kunt altijd een beroep doen op een van deze kandidaten. U beslist uiteindelijk wat er met de analyse gebeurt. U kunt deze gebruiken als publicatie van uw organisatie, maar u kunt ook besluiten om alles vertrouwelijk te houden. In dat geval komt de verzamelde informatie alleen onder ogen van het Centrum voor Filantropische Studies, het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy en de betreffende deelnemer. CONTACT Dhr. Barry Hoolwerf, 020-5982738/L.K.Hoolwerf@vu.nl Mw. Mirjam Locadia, 010-4081282/Locadia@ese.eur.nl 8
PRAKTISCHE INFORMATIE INFORMATIE Voor verdere informatie kunt u terecht op www.fsw.vu.nl/paofondsen en www.ecsp.nl. U kunt ook altijd contact opnemen met de VU Academie voor Sociale Wetenschappen op 020 598 7497 / vass.fsw@vu.nl. AANMELDEN U vindt het inschrijfformulier voor deze opleiding op www.fsw.vu.nl/vass. ALUMNI Voor afgestudeerden is er het netwerk van Young Philanthropic Professionals (www.nypp.nl). GETUIGSCHRIFT Na succesvolle afronding van de verschillende modulen en het schrijven van een afstudeerthese, ontvangt de deelnemer een certificaat. KOSTEN Voor actuele kosten en kortingsmogelijkheden kunt u de website www.fsw.vu.nl/paofondsen raadplegen. TIJDSBELASTING De totale tijdsbesteding bedraagt gemiddeld 2 uur per week, exclusief de avondbijeenkomsten. STUDIEFONDS Getalenteerde deelnemers voor wie de kosten van de opleiding Besturen van Filantropische Fondsen te hoog zijn, kunnen een beurs aanvragen bij de stichting KSBW. Deze beurs biedt de mogelijkheid de opleiding tegen gereduceerd tarief te volgen (50%). Geïnteresseerden kunnen voor aanvraag van deze beurs contact opnemen met de VU Academie voor Sociale Wetenschappen op 020 598 7497 / vass.fsw@vu.nl. 9
DEELNEMERS DEELNEMENDE ORGANISATIES WAREN ONDER MEER: Prins Bernhard Cultuurfonds ABN-AMRO Cruyff Foundation ING Stadsherstel Turing Foundation Triodos Bank Caritas Van Lanschot Bankiers Maatschappij van Welstand Adessium Foundation Stichting De Verre Bergen Het Rijksmuseum Fonds Fonds 1818 RCOAK 10
Jennifer Nagtegaal: De opleiding biedt enthousiaste mensen een verdieping van kennis en een ingang tot fondsenland. De diversiteit aan sprekers maakt het kennisaanbod breed en afwisselend. Vooral de sprekers die hun eigen praktijk ter discussie stelden, hebben mij veel gebracht. Opvallend vond ik de grote interesse van sprekers naar de zienswijzen en ideeën van ons, de deelnemers. Er is absoluut sprake van tweerichtingsverkeer. Door de frisse blik van jonge professionals te combineren met de kennis en ervaring van huidige bestuurders, is de opleiding van grote meerwaarde. De VU en ECSP brengen dit tot stand door naast kennis, ook haar netwerk aan te bieden. Met plezier kijk ik uit naar de volgende alumnibijeenkomst. Andrew Mackay: Door een beter begrip van wat er zich achter de bestuurstafel afspeelt kan ik mijn werk-relaties beter en op een breder vlak van dienst zijn. Als bestuurder van een fonds heeft de opleiding mij laten inzien dat door betere afstemming binnen het bestuur en door het formuleren van specifiek beleid zaken doelgerichter tot stand kunnen komen. Ook hebben de opleiding en stage mij zeer waardevolle contacten opgeleverd waardoor mijn stichting beter in staat is haar doelstelling te bereiken. Tot slot heb ik mijn these en aanbevelingen mogen presenteren aan het bestuur van mijn stagefonds. De positieve ontvangst en waardering van het bestuur gaven mij het gevoel dat deze opleiding niet alleen voor mij maar ook voor anderen waardevol is geweest. 11
CONTACT EN INFORMATIE VU Academie voor Sociale Wetenschappen De Boelelaan 1081 1081 HV Amsterdam tel: 020 598 7497/ 3004 email: vass.fsw@vu.nl www.fsw.vu.nl/paofondsen Erasmus Centre for Strategic Philanthropy Burgemeester Oudlaan 50 3062 PA Rotterdam 010 408 1344 info@ecsp.nl www.ecsp.nl Deze opleiding is een initiatief van de Katholieke Stichting ter Bevordering van Welzijnswerk (KSBW) en tot stand gekomen door een samenwerkingsverband van het Centrum voor Filantropische Studies, Vrije Universiteit Amsterdam en het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP), Erasmus Universiteit Rotterdam. 12