Analyse Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg Borsele Middelburg, maart 2007
Colofon Scoop 2007 Samenstelling Toos Schouten in opdracht van de gemeente Borsele Scoop Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling Achter de Houttuinen 8 Postbus 407 Middelburg Telefoon (0118) 682500 Telefax (0118) 635311 www.scoopzld.nl Scoop@scoopzld.nl Foto D.J. Gjeltema Lay-out Scoop Ontwerp men@work Scoop Drukwerk Scoop
Inhoudsopgave 1. Analyse...7 Aanleiding...7 Wat is er gedaan?...7 Wmo-proof Steunpunt...8 Mantelzorg...9 Functies Vrijwilligerswerk en Mantelzorg...9 Wijziging in de bekostiging van de CVTM...10 2. Samenvatting en aanbevelingen...11 Gemeentelijk vrijwilligers(werk) en mantelzorgbeleid 2007-2011...12 Aanbevelingen korte termijn...12 Aanbevelingen lange termijn...12 Tips...12 Bronnen...12 Bijlagen Bijlage 1: Intakeformulier...15 Bijlage 2: Functies van een Steunpunt...17
6
1. Analyse Aanleiding Het Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg Borsele is ontstaan per 1 januari 2007 vanuit het Steunpunt Vrijwilligers (VrijwilligersHuis) Borsele. De aanleiding tot de vorming van het Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg is de komst van de Wmo (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) die met ingang van 1 januari jl. van kracht is gegaan. Het voormalige Steunpunt Vrijwilligers fungeerde voornamelijk als vacaturebank, informatie, advies en ondersteuning aan vrijwilligersorganisaties en het bieden van cursussen en facilitaire diensten. De ondersteuningsbehoeften van vrijwilligers en hun organisaties waren bekend, echter de ondersteuningsbehoeften van mantelzorgers in de gemeente niet. Daartoe is in juni/ juli 2006 een behoefteonderzoek uitgezet. Om te komen tot een gecombineerd Steunpunt heeft de gemeente gebruik gemaakt van het adviesaanbod (kosteloos) van VWS kwaliteitsadvies vrijwillige inzet. Dit zogenaamde AVI 130 traject is van start gegaan per 1 september 2006 en loopt af eind maart 2007. Het traject wordt uitgevoerd door een adviseur van Scoop te samen met de beleidsmedewerker Sociale zorg van de gemeente en de coördinator van het Steunpunt. De opdracht van het AVI 130 traject luidt: Ondersteuning en advisering bij het opzetten van het Steunpunt Mantelzorg en de koppeling met het huidige Vrijwilligerssteunpunt, passend binnen de wettelijke kaders van de Wmo. De gemeente Borsele wenste advies en ondersteuning bij de volgende taken: - het Wmo-proof maken van het huidige Vrijwilligerssteunpunt, met andere woorden: het Steunpunt moet beantwoorden aan de wettelijke verplichtingen; - het combineren van het huidige Vrijwilligerssteunpunt met Steunpunt Mantelzorg en zo komen tot een gezamenlijk loket met overlappende en wellicht ook juist afzonderlijke werkzaamheden per aandachtsgebied. Zie intakeformulier bijlage 1. In dit stuk wordt teruggeblikt en vooruit gekeken. Wat is er gedaan? In 2006 is hard gewerkt om te komen tot een gecombineerd Steunpunt per 2007. Door de gemeentelijke werkgroep Vrijwilligers en Mantelzorgers is een enquête uitgezet onder mantelzorgers om de behoeften mantelzorgers helder te krijgen. Daarnaast zijn 18 interviews gehouden met dezelfde vragenlijst uit de enquête. Zowel de enquête als de interviews geven als belangrijkste conclusie weer dat mantelzorgers m.n. behoeften hebben aan ondersteuning in het bieden van respijtzorg, ondersteuning in wet- en regelgeving en een lokaal loket, zie verder de uitslag van de enquête mantelzorgers augustus 2006. Een van de uitkomsten van dit onderzoek is de behoefte aan cursussen en themabijeenkomsten. Om hieraan tegemoet te komen zijn bij o.a. Allèvo en Emergis informatie en offertes opgevraagd voor de uitvoering van cursussen op terreinen als tiltechnieken en dementie. Deze cursussen zijn inmiddels opgenomen in het jaarplan 2007 van het Steunpunt met een omschrijving over doel, planning en kosten. 7
Na iedere bijeenkomst of cursus wordt een informatieformulier uitgedeeld waarop mantelzorgers hun wensen kunnen aangeven voor nieuwe activiteiten. Om de werkzaamheden per aandachtsgebied in kaart te brengen is voor het vrijwilligerswerk uitgegaan van de bestaande situatie. Als informatiebron voor de beschrijving van functies en taken die gelden voor de ondersteuning van vrijwilligerswerk is het boekje Bouwen aan ondersteuning van de Vereniging Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) gebruikt. Voor mantelzorg is gebruik gemaakt van de uitkomsten van de enquête en interviews zoals hierboven beschreven. Aan de hand van een model productenboek voor productbeschrijving en kostprijsberekening ontwikkeld door Primo Noord-Holland en een voorbeeld van het Steunpunt Mantelzorg West-Friesland is een start gemaakt met de beschrijving van de producten voor mantelzorg en vrijwilligerswerk, zie jaarplanning 2007. Een productenboek moet de taken en verantwoordelijkheden voor mantelzorg en vrijwilligerswerk duidelijk, inzichtelijk en toetsbaar maken. Om de werkzaamheden van het Steunpunt goed te kunnen registreren en voor het opzetten van een lokale databank is er een inventarisatie gemaakt van de gebruikelijke registratiesystemen onder de Zeeuwse lokale Steunpunten vrijwilligerswerk. Onderzocht is of samenwerking met betrekking tot software wenselijk en mogelijk was. De conclusie is dat de lokale Steunpunten vrijwilligerswerk in Zeeland met verschillende systemen werken. Een groot lokaal Steunpunt met meerdere taken en functies maakt eerder gebruik van een uitgebreid registratiesysteem dan een kleiner Steunpunt. De kosten van dit soort systemen zijn meestal aan de hoge kant, zijn arbeidsintensief en niet altijd gebruiksvriendelijk zoals b.v. Regipro. Aan de hand van een pakket van eisen opgesteld door de coördinator van het Steunpunt en de beleidsmedewerker is gekeken wat wenselijk en nodig is voor het Steunpunt. Een koppeling met het registratiesysteem van de afdeling Sociale zaken en het Zorgloket InZet heeft de voorkeur en wordt in 2007 gerealiseerd. Om de bereikbaarheid van mantelzorgers te vergroten, is in samenwerking met het zorgloket InZet en het ouderenwerk begin 2007 een start gemaakt met het opstellen van het adressenbestand. Wmo-proof Steunpunt De gemeente Borsele wenste advies en ondersteuning bij het Wmo-proof maken van het vrijwilligerssteunpunt en de wettelijke verplichtingen die daarvoor gelden. Ten tweede wenste de gemeente advies bij het combineren van het Steunpunt Vrijwilligerswerk met het Steunpunt Mantelzorg en zo te komen tot een gezamenlijk loket met overlappende en wellicht ook juist afzonderlijke werkzaamheden per aandachtsgebied. Navraag bij MOVISIE het nieuwe landelijke kennisinstituut voor maatschappelijke ontwikkeling voorheen Civiq, heeft opgeleverd dat een omschrijving van een Wmo-proof Steunpunt niet bestaat. Ook zijn er geen wettelijke verplichtingen waar een gecombineerd Steunpunt aan moet voldoen. De ondersteuning van het vrijwilligerswerk en mantelzorg is een lokale aangelegenheid, dit betekent dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van dit prestatieveld 4 van de Wmo. Het is aan gemeenten hoe zij hierop beleid maken en hoe zij hieraan invulling geven. De gemeente Borsele heeft gekozen voor een gecombineerd Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg. Uitgangspunt voor de ondersteuning van het vrijwilligerswerk waren de bestaande functies van het voormalig Vrijwilligerssteunpunt. Er is niet gekozen om de wensen en behoeften t.a.v. de ondersteuningsbehoeften van het vrijwilligerswerk opnieuw in kaart te brengen (nulmeting). Wellicht is het te vroeg om goede voorbeelden te vinden van een Wmo-proof (gecombineerd) Steunpunt gericht op het brede vrijwilligerswerk en mantelzorg. Gemeenten zijn nog volop bezig met visieontwikkeling en het ontwikkelen van beleid en diverse modellen. Het blijkt dat het niet altijd vanzelfsprekend is dat de ondersteuning van vrijwilligerswerk en mantelzorgers in een gezamenlijk Steunpunt wordt ondergebracht. Soms wordt er gekozen om de beide functies onder te brengen in een brede welzijnsorganisatie of wordt er samengewerkt tussen de diverse lokale partners of samenwerking gezocht op regionaal niveau. Er zijn wel voorbeelden te vinden waarin het Steunpunt mantelzorg samenwerkt met de vrijwillige thuishulp gericht op informele zorg zoals b.v. in Apeldoorn het geval is. Zie www.dekap.nl. Afhankelijk van de schaal, inhoud, bestaande organisaties en kosten wordt gekeken naar de beste oplossing. Overleg en samenwerking met en (h)erkenning door zorgverleners heeft de gemeente vormgegeven door de inrichting van zgn. dorpteams waarin ouderenwerkers, het zorgloket InZet, zorgorganisaties en zorgteams zitting hebben. Zij hebben o.a. een signalerende functie t.a.v. de mantelzorger. De gemeente Borsele heeft als een van de eerste een gecombineerde Steunpunt Vrijwilligerswerk en Mantelzorg in Nederland en kan als voorloper worden beschouwd op dit gebied! 8
Mantelzorg Wat betreft mantelzorgondersteuning is er de laatste jaren door organisaties en gemeenten zeer veel ontwikkeld. Producten op het terrein van vroeg signalering tot zeer uitvoerige methodieken om de overbelaste mantelzorger in kaart te brengen zijn voorhanden. Tevens is er veel voorlichtingsmateriaal ontwikkeld. Enkele voorbeelden: - het POM model (preventieve ondersteuning mantelzorgers); een preventieve methode voor systematische ondersteuning van mantelzorgers, www.mezzo.nl; - sociale netwerkbenadering Wijchen; een methode voor het indiceren van zorg waarin zowel de steun van de directe familie als de zorgaanbieder in kaart wordt gebracht. Navraag bij de gemeente Wijchen laat zien dat deze methode tot op heden nog niet is gebruikt en alleen dient voor specialistische aanvragen. De tijds investering bedraagt circa 2 dagdelen, het geheel wordt uitgevoerd door MEE Gelderland; - de mantelzorgmeter Barendrecht; een vragenlijst om de indicatie van de belasting van mantelzorgers in kaart te brengen en een passend aanbod te realiseren, www.barendrecht.nl; - mantelzorgkaart Barendrecht; een kaart waarop alle organisaties vermeld staan die een bijdrage leveren aan de ondersteuning van mantelzorgers www.barendrecht.nl. De enquête en de interviews die Borsele heeft ontwikkeld zijn een goed instrument om wensen en behoeften van mantelzorgers in kaart te brengen echter het is geen instrument om de mate van overbelasting van mantelzorgers te meten. Bovenstaande genoemde instrumenten liggen qua intensiteit, uitvoering en kennis meer op het terrein van de thuiszorg of MEE en niet zo zeer bij een lokaal Steunpunt Mantelzorg waar de ondersteuningsuren beperkt zijn en de kennis soms ontbreekt. Over de functies en de inrichting van mantelzorgondersteuning wordt hiernaast nader ingegaan. De ontwikkelde Borselse enquête is met toestemming te gebruiken door andere gemeenten en als zodanig al gebruikt. Functies Vrijwilligerswerk en Mantelzorg Criteria voor een gecombineerd Steunpunt zijn op dit moment nog niet ontwikkeld, wel zijn afzonderlijke functies voor vrijwilligerswerk en mantelzorg ontwikkeld. Hieronder volgen de landelijke criteria voor de inrichting van een Steunpunt vrijwilligerswerk met daaraan gekoppeld een keurmerk. Daaronder worden de landelijke kerntaken van mantelzorg ondersteuning weergegeven. Vrijwilligerswerk - Bemiddeling - Informatie en advies - Belangenbehartiging - Promotie - Werkontwikkeling - Deskundigheidbevordering Bron: Vrijwilligerscentrales onderzocht Civiq 2006 en Bouwen aan ondersteuning NOV 2000. Voor het Vrijwilligerswerk zijn de functies van een Steunpunt onderverdeeld in modellen variërend van A tot en met D, afhankelijk van de grootte en het aantal functies. Zie bijlage 2. Mantelzorg - Belangenbehartiging - Informatie, advies, steun - Samenwerking met en (h)erkenning door zorgverleners - Respijtzorg, praktische hulp - Maatregelen voor de combinatie van arbeid en zorg - Financiële steun - Materiele steun Bron: Het Vliegwiel Expertisecentrum Informele Zorg 2005. Situatie Borsele De bestaande situatie in Borsele in 2007 gaat uit van 20 coördinatie uren met de volgende taken: Vrijwilligerswerk: - bemiddeling (o.a. opzetten databank); - informatie en advies; - promotie en voorlichting; - fondswerving; - materiaalbank. Mantelzorg: - informatie over respijtzorg; - bemiddeling (o.a. opzetten databank voor respijtzorg); - cursussen; - themabijeenkomsten. 9
Kijkend naar de landelijk gestelde criteria voor de inrichting van een Steunpunt vrijwilligerswerk (modellen A tot en met D) kan geconcludeerd worden dat Model C enigszins in de richting komt van de uitvoerende functies/taken die op dit moment gelden voor Borsele maar dan alleen voor het Vrijwilligerswerk. Model C: biedt de functie bemiddeling en nog 3 functies, er zijn minstens 24 betaalde uren beschikbaar en minstens een iemand op HBO-niveau. Het Steunpunt heeft 3 gescheiden ruimtes en verleent minimaal 16 uur per week diensten aan klanten. De functies belangenbehartiging, werkontwikkeling en deskundigheidsbevordering worden in Borsele niet expliciet als taak genoemd, maar soms wel uitgevoerd onder een andere noemer b.v. onder de functie informatie en advies. Voor mantelzorgondersteuning geldt dat volgens het Vliegwielmodel de kerntaak informatie (over respijtzorg) in Borsele wordt uitgevoerd. De taak bemiddeling overlapt gedeeltelijk met de taak zoals die bij vrijwilligerswerk wordt genoemd en uitgevoerd, namelijk het bemiddelen tussen vraag en aanbod. Voorbeeld; een vrijwilliger (aanbod) kan tijdelijk worden ingezet bij n situatie ter ontlasting van de mantelzorger (vraag). De genoemde taken cursussen en themabijeenkomsten van Borsele worden volgens het Vliegwielmodel niet expliciet genoemd maar vallen (gedeeltelijk) als zodanig onder de kerntaak informatie, advies en steun. Het aantal betaalde uren (24 uur) voor vrijwilligersondersteuning genoemd in Model C komt redelijk in de richting van het Borselse (20 uur). Echter het aantal uren die worden besteed aan mantelzorgtaken zijn hier niet bij inbegrepen! In de rapportage Vrijwilligerscentrales onderzocht wordt vermeld dat tweederde van de onderzochte Steunpunten in Nederland klein is, 14% groot en 21 % middelgroot. Kleine Steunpunten hebben gemiddeld 50.000 euro te besteden met 1 tot 2 betaalde krachten. Bovenstaande laat zien dat het (goed) uitvoeren van alleen al de vrijwilligersfuncties de nodige tijdsinvestering kost. Aanbevolen wordt bij de verdere productbeschrijving kritisch te kijken welke functies prioriteit hebben en welke op termijn uitgevoerd kunnen worden of waarin kan worden samengewerkt met anderen. Het advies van de verandermanager i.o. van het College van Zorg en Welzijn voor de reorganisatie van de CVTM zal medebepalend zijn voor het definitief uitvoeren van de functies in Borsele. Hierna volgt een korte schets van het verandertraject en voorbeelden van te ontwikkelen mantelzorgtaken op verschillende niveaus. Wijziging in de bekostiging van de CVTM (Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorgondersteuning) De invoering van de Wmo brengt met zich mee dat de subsidie die voorheen door het zorgkantoor beschikbaar werd gesteld aan het CVTM, per 1 januari 2008 aan de afzonderlijke gemeenten vervalt. In Zeeland is men overeen gekomen om 2007 als overgangsjaar te gebruiken en is een verandermanager aangesteld die de reorganisatie van de CVTM in goede banen moet leiden en tevens ook zal nagaan welke functies van de mantelzorgondersteuning er op provinciaal, regionaal en op lokaal niveau aangeboden kunnen worden. Het advies van de verandermanager die de reorganisatie van de CVTM begeleid zal mede bepalend zijn voor eventuele bijstelling (of niet) van de ondersteuningstructuur en de werkzaamheden t.a.v. het vrijwilligerswerk en de mantelzorg voor de gemeente Borsele. Het advies van de verandermanager wordt in juni 2007 verwacht. Voorbeelden van mantelzorgtaken op verschillende niveaus: - lokaal niveau: belangenbehartiging, emotionele onder steuning aan individuele mantelzorgers, het houden van lezingen, hulp bij regeltaken; - regionaal niveau: cursussen, regionale databank, promotieactiviteiten; - provinciaal niveau: onderzoek, ondersteuning projecten, kennisuitwisseling en deskundigheidsbevordering consulenten, voorlichting en promotieactiviteiten, visie ontwikkeling, faciliteren van infrastructuur, netwerken en samenwerking en combinatie arbeid en zorg (voor beeld van goed werkgeverschap). Om te komen tot visieontwikkeling het formuleren van beleid en het ontwikkelen van functies en taken voor vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn er diverse methodieken ontwikkeld b.v. de typetest van de DSP-groep, puzzelen met vrijwilligersondersteuning voor de inrichting van 1 lokaal loket van Movisie, het Vliegwiel voor mantelzorgondersteuning van EIZ, de draaischijf en de digitale vrijwilligersmonitor beide Movisie. Het Steunpunt heeft ondersteuning nodig bij de vorming van visie, de verdere invulling van functies en ontwikkeling van beleid. De ontwikkeling en ondersteuning hiervan ligt bij de gemeente, zij hebben immers de regierol! Scoop kan hierbij een adviesrol vervullen. Tip voor de uitvoering hiervan Puzzelen met 1 lokaal loket voor- en nadelen van 1 loket Movisie 2007. 10
2. Samenvatting en aanbevelingen Samenvatting en aanbevelingen Het is belangrijk de huidige taken van het Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg Borsele zoals deze in 2007 zijn beschreven goed uit te voeren en een kans te geven. Goed uitgevoerd vrijwilligerswerk en mantelzorg vereist het op peil houden van kwaliteit en professionalisering. Hiervoor is allereerst structurele financiering nodig en eind 2007 stopt de provinciale subsidie. Gezien de taken die er liggen is het aan te bevelen de ondersteuningsuren van dit moment voort te zetten en indien voldoende financiering wordt gevonden vanuit de Wmo gelden deze uit te breiden naar 28 uur voor de komende jaren. Verder is het wenselijk na te gaan wat provinciaal en eventueel regionaal kan worden opgezet. Pas daarna kan gekeken worden naar nieuwe taken of projecten zoals b.v. de inzet van jongeren in het kader van maatschappelijke stage, maatschappelijk betrokken ondernemen of nieuwe doelgroepen. Met de komst van de Wmo komt er meer aandacht voor initiatieven op wijk- en buurtniveau. Daarom zal naast het ondersteunen van het brede vrijwilligerswerk er ook aandacht uit moeten gaan naar het ondersteunen van niet georganiseerd vrijwilligerswerk bijvoorbeeld burgerinitiatieven. De Wmo wordt niet voor niets een participatiewet genoemd. Om zicht te blijven houden op de ondersteuningsbehoeften van zowel vrijwilligers(organisaties) als mantelzorgers is het raadzaam halverwege de beleidscyclus (2007-2011) te peilen of behoeften veranderd zijn. Dit kan in de vorm van een aantal bijeenkomsten voor de doelgroep, (belangen) organisaties en de diverse raden in de gemeente. Door de invoering van de Wmo kunnen immers wensen, behoeften en knelpunten t.a.v. de ondersteuning in de loop van de tijd veranderen. Voorgesteld wordt de enquête onder mantelzorgers te herhalen na b.v. 4 jaar om zodoende iedere keer in te spelen op veranderingen. Op dit moment worden na mantelzorgbijeenkomsten formulieren uitgedeeld om zo in te kunnen spelen op wensen en behoeften voor b.v. een cursus. Aangenomen mag worden dat het voormalige VrijwilligersHuis een zekere bekendheid heeft verworven gedurende de afgelopen jaren. Dat het Steunpunt er ook is voor mantelzorgers is nieuw. Gebruikers in alle kernen moeten de weg weten te vinden naar het Steunpunt! Het is van belang dat de gemeente extra activiteiten onderneemt om mantelzorgers op de hoogte te brengen van de ondersteuningsmogelijkheden. Promotie, voorlichting, informatie en goede communicatie is daarom een vereiste voor de komende tijd. Een aparte mantelzorgwijzer of folder zou b.v. uitgebracht kunnen worden. In het vervolg stappenplan 2007 is een aparte communicatieparagraaf opgenomen waarin een aantal activiteiten wordt vermeld op dit terrein. Een goede doorverwijzing vanuit het Zorgloket InZet van de gemeente en door andere zorg en welzijnsgerelateerde organisaties maar ook huisartsen e.d. is tevens zo belangrijk. 11
Gemeentelijk vrijwilligers(werk) en mantelzorgbeleid 2007-2011 In de afgelopen periode is er veel kennis op gedaan m.b.t. de ondersteuningsstructuur en wensen en behoeften van vrijwilligers en mantelzorgers in de gemeente Borsele. Er is een Wmo raad, dorpteams en een werkgroep vrijwilligers en mantelzorg. Met de uitkomsten van wat we nu weten kan een start worden gemaakt met het schrijven van vrijwilligerswerk en mantelzorgbeleid voor de periode 2007-2011, gekoppeld aan het 4 jarige beleidsplan Wmo. Omdat voor het vrijwilligerswerk is uitgegaan van de bestaande functies wordt aanbevolen over 4 jaar de wensen en behoeften in kaart te brengen d.m.v. een nulmeting b.v. de digitale monitor ontwikkeld door Movisie. Dit is een instrument voor gemeentelijk vrijwilligerswerkbeleid en bestaat uit verschillende sets vragen waarmee gemeenten hun eigen vragenlijst kunnen samenstellen. Zie www.monitorvrijwilligerswerk.nl De enquête onder mantelzorgers kan met gelijke tred worden herhaald. Tevens wordt geadviseerd het Steunpunt na 4 jaar te evalueren op zowel mantelzorg als vrijwilligersondersteuning. Aanbevelingen korte termijn - Structureel en voldoende financiering voor de ondersteuning van het vrijwilligerswerk en mantelzorg is noodzakelijk. - Het jaarlijks bijstellen van een productenboek voor productbeschrijving en kostprijsberekening voor het vrijwilligerswerk en mantelzorg. - Goede promotie en communicatie van het Steunpunt en de werkzaamheden. - Blijvend investeren in de beeldvorming van m.n. mantelzorgers b.v. door het organiseren van salon- en informatiebijeenkomsten. - Het organiseren van de dag van de mantelzorg. - Het organiseren van een vrijwilligersdag. - De voorbereiding van de organisatie van lotgenotencontact mantelzorgers in 2008. Aanbevelingen lange termijn - Tussentijds het organiseren van een bijeenkomst met sleutelfiguren uit de doelgroepen met de vraag of het huidige gecombineerde Steunpunt aan de verwachtingen voldoet en wat evt. moet worden bijgesteld. - Over 4 jaar onderzoek naar de ondersteuningsbehoeften van vrijwilligers (organisaties) d.m.v. de digitale monitor vrijwilligerswerk. - Over 4 jaar onderzoek naar de ondersteuningbehoeften van mantelzorgers d.m.v. het herhalen van de enquête. - Het organiseren van lotgenotencontact in 2008. - Participatie opzetten van mantelzorgers in gemeentelijk beleid organiseren b.v. in de vorm van een klankbord of belangengroep. Tips - Mantelzorgwijzer uitbrengen met informatie voor mantelzorgers. - Klussendienst opzetten voor overbelaste mantelzorgers. - Het ontwikkelen van een mantelzorgkaart of brochure waarop alle organisaties staan vermeld die een bijdrage kunnen leveren aan de ondersteuning van de mantelzorger. - Onderzoek de mogelijkheid voor wijk/dorp informatiebijeenkomsten. - Signalering belasting en indicatie van mantelzorgers d.m.v. mantelzorgmeter Gemeente Barendrecht. Bronnen - Enquête en uitslag mantelzorg Borsele. - Vervolg stappenplan Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg Borsele. - Jaarplan 2007 Borsele. - Pakket van eisen software Borsele. - Productenboek mantelzorgondersteuning Primo Noord- Holland. - Boekjes opzet lokaal Steunpunt vrijwilligerswerk Bouwen aan ondersteuning NOV en vrijwilligerscentrales onderzocht Civiq. - Afspraken dorpteam Heinkenszand. 12
Bijlagen 13
14
Bijlage 1: Intakeformulier Intakeformulier gemeenten en steunpunten voor een adviestraject vrijwillige inzet --------------------------------------------------------- Contactgegevens Naam gemeente of steunpunt: Gemeente Borsele Contactpersoon: Olga Idema, beleidsmedewerkers lokaal sociaal beleid afdeling Welzijn Adres: Postbus 1 4450 AA Heinkenszand Telefoon: 0113.238322 E-mail: OIdema@borsele.nl ---------------------------------------------------------- Adviestraject Trajectcode 009 BOR Probleembeschrijving/ vraagstelling (30 woorden) Het huidige Vrijwilligerssteunpunt te Borsele is al enige tijd in gebruik en vervult taken als een vacaturebank, het houden intake gesprekken, etcetera. Vanaf 1 januari 2007 zal het huidige steunpunt deel uit maken van een gecombineerd steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorgondersteuning. De gemeente Borsele wenst ondersteuning en advies bij: - het WMO-proof maken van het huidige Vrijwilligerssteunpunt, met andere woorden: het steunpunt moet beantwoorden aan de wettelijke verplichtingen; - het combineren van het huidige Vrijwilligerssteunpunt met steunpunt Mantelzorg, en zo komen tot een gezamenlijk loket met overlappende en wellicht ook juist afzonderlijke werkzaamheden per aandachtsgebied. De Provincie ziet gemeente Borsele als voorbeeldgemeente om lokale en regionale mogelijkheden op dit terrein in kaart te brengen. Er is een enquête uitgezet onder mantelzorgers binnen de gemeente om de vraag/behoefte van deze mantelzorgers helder te krijgen (sluitdatum 1 augustus 2006). De gemeente heeft de vraag heel blanco bij deze doelgroep neergelegd en heeft daarom nog geen beeld van de uitkomst. Het te vormen Steunpunt Vrijwilligers en mantelzorg zal geheel gekoppeld zijn aan de gemeentelijke afdeling Welzijn. Alle welzijnsorganisaties binnen Borsele zijn ondergebracht bij de gemeente. Gewenst resultaat (20 woorden) Ondersteuning en advisering bij het opzetten van het steunpunt Mantelzorg en de koppeling met het huidige Vrijwilligerssteunpunt, passend binnen de wettelijke kaders van de WMO. 15
Stappenplan/werkzaamheden adviseur (20 woorden) Medio/eind augustus zullen de resultaten van de enquête bekend zijn en gaat er een beleidsstuk ter goedkeuring naar gemeenteraad (7 september in behandeling). Vervolgens kan er van start gegaan worden met het steunpunt. De periode van september 2006 tot en met maart 2007 kan grofweg worden verdeeld in twee perioden: - sept-dec 2006 opzetten gecombineerd steunpunt; - jan-maart 2007 ondersteunen bij uitvoering steunpunt. Een nader stappenplan kan nu nog niet worden gegeven, deze is mede afhankelijk van de vraag uit het veld en het type activiteiten dat het steunpunt op zich zal nemen (zoals financiële informatie, trainingen en cursussen etcetera). Gewenste expertise adviseur: - kennis en ervaring op gebied van het opzetten gemeentelijk Steunpunt Mantelzorg; - kennis en ervaring op gebied van een koppeling van een Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorgondersteuning; - ervaring in processen gericht op keuzes te maken bij de verdeling van lokale, regionale en provinciale ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers. Aantal dagdelen adviseur: In overleg en afhankelijk van de mogelijkheden in ondersteuning en advisering gedurende de loop van het proces; naar schatting 1 á 2 dagdelen per twee weken. Maximaal 20 dagdelen. Looptijd adviestraject: September 2006 tot maart 2007. Aantal dagdelen inzet steunpunt en/of gemeente: 20 uur per week operationele ondersteuning van medewerker steunpunt Vrijwilligers Huis van de gemeente Borsele (ambtenaar op het steunpunt). Gemiddeld 6 tot 10 uur per week beleidsmedewerker (kan afhankelijk van noodzaak meer of minder zijn). Borging van kennis: Ondersteuning en advies draagt bij aan opzetten en uitvoeren van gecombineerd steunpunt Vrijwilligerswerk en Mantelzorg. Dit loket zal per 1 januari 2007 operationeel zijn. Aldus komen gemeente/steunpunt, adviseur en AVI 130 overeen. 16
Bijlage 2: Functies van een Steunpunt Vier soorten steunpunten Vrijwilligerswerk: het keurmerk Het keurmerk Steunpunt Vrijwilligerswerk gaat uit van zes diensten die een Steunpunt kan aanbieden: 1. bemiddeling tussen vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties; 2. informatie en advies over alles wat met vrijwilligerswerk te maken heeft; 3. belangenbehartiging van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties; 4. promotie van vrijwilligerswerk; 5. werkontwikkeling, innovatie van vrijwilligerswerk of inspelen op verandering; 6. deskundigheidsbevordering bij vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Niet elke vrijwilligerscentrale verleent al deze diensten. Om tegemoet te komen aan de enorme diversiteit in de branche zijn er vier categorieën in het keurmerk. In principe zijn deze categorieën ingedeeld met de letters A, B, C en D. Op de keurmerkbordjes staat het logo met een aantal sterren. Zowel de letters als de sterren zeggen iets over de aard van het Steunpunt. Een Steunpunt B met drie sterren is dus niet beter maar anders dan een Steunpunt A met twee sterren. Hier volgt een omschrijving van de categorieën: Een Steunpunt A heeft een eigen ruimte en bemiddelt minimaal vier uur per week tussen vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Het Steunpunt zelf bestaat zo goed als volledig uit vrijwilligers. Een Steunpunt B bemiddelt en verleent ten minste nog één van de andere diensten. Het steunpunt heeft naast vrijwilligers één betaalde medewerker die voor minimaal zes uur per week in dienst is. Het Steunpunt is minimaal twaalf uur per week open. Een Steunpunt C bemiddelt en verleent ten minste nog drie van de andere diensten. Een betaalde medewerker is voor minimaal vierentwintig uur per week in dienst. Het Steunpunt is minstens zestien uur per week open. Een Steunpunt D verleent alle diensten en vervult een steunfunctie in de regio. Er werken betaalde medewerkers die samen voor minimaal achtenveertig uur per week in dienst zijn. Het Steunpunt is minstens twintig uur per week open. Uit NOV 2000 17