Overige belagers Bram Cornelissen 3 november 2012, Wageningen 1
2
Wetgeving en gezond verstand! Importeren uit derde landen Gezond verstand Het importeren van bijen Op Europees niveau geregeld Verordening (EU)nr.206/2010 Aangifteplichtige ziekten (APZ) AVB Aethina Tropilaelaps Incl. Zwitserland Aantal landen binnen EU hebben aanvullende (nationale eisen) bijv. Engeland: EVB 3
Het importeren van bijen Binnen EU: Gezondheidsverklaring nodig tav APZ s Derde landen Bijenkoninginnen met begeleidende werksterbijen Uit lijst bijlage II bij verordening 206/2010 En aangifteplichte APZ s In afwijking: Geografische en epidemiologische geïsoleerde gebieden Gebieden in bijlage IV, deel 1 afdeling 1 Hawaii Veterinair online Het importeren van bijen 4
Het importeren van bijen? Het importeren van bijen Werkwijze Importeur verantwoordelijk en betaalt kosten Op de hoogte stellen NVWA komst van zending Planning bestemmingscontrole Koningin overzetten in nieuw kluisje / kast Kast blijft dicht tot Restmateriaal onderzocht is door Bijen@wur Uitslag negatief: Bijenvolk open Uitslag positief: vernietiging bijenvolk + materiaal 5
Gezond verstand! Illegaal importeren Geen controle op exotische ziekten Dit gebeurt in de praktijk Spreek elkaar hier op aan! De meeste organismen vallen niet onder wetgeving Hiervoor geldt in principe importeren mag... Maar gebruik gezond verstand! Gezond verstand! Micro-organismen Bacteriën Schimmels Virussen Insecten Besmettingsroutes Was, honing e.a. bijenproducten Imkergereedschap Kastmateriaal Eitjes en sperma Derde routes: bijvoorbeeld fruit 6
gezond verstand! Indirecte effecten? Martin et al 2012 science Tropilaelaps mijtziekte 7
Tropilaelaps mijtziekte Gastheer T. mercedesae Apis dorsata Apis laboriosa Apis cerana (reproductie?) Apis mellifera T. clareae Apis dorsata breviligula Apis dorsata binghami Apis mellifera Rattus spp T. koenigerum Apis dorsata Azië Verspreiding Azië (vasteland) en indonesië (behalve Sulawezi) Azië (bergachtig gebied) Azië Azië, Iran en Kenia (?) Filipijnen Sulawezi Filipijnen Filipijnen T. thaii Apis laboriosa Himalaya Herkennen van Tropilaelaps mijtziekte Volwassen vrouwtje: 1mm x 0.6 mm Snel! Zachary Huang photo, http://cyberbee.net/gallery 8
? 9
Levenscyclus (1) Vergelijkbaar met Varroa Horizontale verspreiding: Bijenvolken Via vervliegen van volwassen bijen Zwermen (absconding) Bijen: overstappen van bij naar bij Kan 5-10 dagen zonder broed Kan niet door de opperhuid van volwassen bij heen prikken en daardoor zich niet voeden met hemolymfe van volwassen bij Leggende mijten <2 dagen 10
Levenscyclus (2) Voortplanting in het broed (als varroa) Voorkeur voor darrenbroed (tot 100% besmet) Vrouwtje stapt broedcel in en legt gemiddeld 3-4 eitjes Tot 12 vrouwtjes in 1 cel! Voedsel: hemolymfe van larve/pop Ontwikkeling van ei tot mijt: 6 dagen Ter vergelijking varroa: 7-8 dagen Daardoor snellere opbouw populatie dan varroa Waarom nog meer? Schade door Tropilaelaps Broedsterfte Bij ernstige besmetting tot 50% sterfte van broed Kan zwermen (absconding) veroorzaken en dit leidt weer tot verspreiding van de parasiet Verkorte levensduur bijen geïnfecteerd tijdens ontwikkeling Fysieke aantasting Kort achterlijf Slecht ontwikkelde vleugels Overdracht virussen Deformed Wing Virus 11
Kan Tropilaelaps overleven in Nederland? Heeft broed nodig om te overleven In gematigd klimaat in China vindt overwintering plaats D. Anderson Diagnose van Tropilaelaps Volk: Bodemplank Volwassen bijen: Poedersuiker of alcohol Broed: open maken van gesloten broed 12
Bestrijding van Tropilaelaps Nog weinig bekend Vergelijkbare gevoeligheid Varroa In Azië m.n. Chemische bestrijding Organische zuren en etherische oliën Meer bestrijding nodig dan varroa? Meer weten? Denis L. Anderson and Mathew J. Morgan (2007) Genetic and morphological variation of bee-parasitic Tropilaelaps mites (Acari: Laelapidae): new and re-defined species. EXPERIMENTAL AND APPLIED ACAROLOGY Volume 43, Number 1 (2007), 1-24, DOI: 10.1007/s10493-007-9103-0 OIE Manual: http://www.oie.int/fileadmin/home/eng/health_standards/tahm/2.02.06_tropilaelaps. pdf Oldsroyd en Wongsiri (2007) Asian honey bees Harvard university Press. http://www.jas.org.pl/jas_49_2_2005_2.pdf 13
Kleine bijenkastkever Aethina tumida Kever (Coleoptera) foto: J. Ellis Kleine bijenkastkever (Aethina tumida) Neumann & Ellis 2008 14
Film! +/- 20 minuten Aziatische hoornaar (Vespa velutina) Sociale wesp Ondersoort nigrithorax ZO-Azië (sub-tropen) Introductie Frankrijk: <2004 Sinds 2011 in België Staat bekend als agressief in Azië Tot nu toe niet in Europa mogelijk door lage populatie druk. Uitroeiing is vrijwel uitgesloten 15
crabro versus velutina Foto : Richard Bartz V. crabro V. veluntina Grootte (werksters) 25 mm 25 mm Thorax zwart/rood zwart Abdomen vnl. geel vnl. zwart Poten en antennes rood geel/zwart Biologie - nest foto wikicommon: Fredciel Papierwesp Nest tot 75 cm groot Open lucht, bodem, beschut Tot 12.000 broedcellen Thermoregulatie (~30 C) Actief bij relatief lage buitentemperatuur 16
Biologie - Levenscyclus Jaarcyclus Koningin overwinterd (99% gaat dood) Broedt van mei tot november Embryo nest daarna mogelijk migratie Carnivoor / larvale uitscheiding zoetstof Potentieel een Limonade-wesp! Tot 1000 werksters in herfst Honderden darren en koninginnen Weer beïnvloedt ontwikkeling m.n. in najaar Schade aan bijenvolken Nog weinig info over situatie in Europa!! Voorkeur voor Apis mellifera Bijen worden in de lucht gevangen of van de vliegplank geplukt Constante predatie van werkers kan volksontwikkeling remmen (Shah et al. 1991) Uiteindelijk gaat de wesp naar binnen en rooft daar honing en broed 17
Foto s : Richard Bartz Verweer Apis cerana (Tan et al 2005, Ono, 1995) Mexican waves Werksters op vliegplank wapperen met vleugels Waarschuwingsignaal aan landende foerageerders Heatballing Temperatuur >45 C Ook waargenomen bij A. mellifera, maar minder effectief Vernietigen van nesten en koninginnen heeft geen enkel effect op de populatie (Frankrijk, India) Wanneer in Nederland? 18
Meer weten? Chauzat, M., Martin, S. 2009 A foreigner in France: the Asian hornet. Roberts, S., Rome, Q., Villemant, C. 2010 Information Sheet: Asian hornet (Vespa velutina) link Wilde, A., de 2010 Vespa velutina. Bijenhouden!! Fera website BEEBASE link 19
Apocephalus borealis Vlieg (Diptera) Noord-Amerika Infecteert hommels en papierwespen én honingbijen levenscyclus (laboratorium) Infecteert volwassen bijen met eitjes via ovipositor 4.8 nakomelingen (range 1-13, sd:2.4) Ontwikkeling larvale stadium 7 dagen (range: 1-14, sd: 1,68) Adult na 28 dagen (range: 22-36, sd: 1.9) Reproductie in bijenkast mogelijk? poppen en poppenhuidjes in kast aangetroffen Overwintering? 20
Core A, Runckel C, Ivers J, Quock C, Siapno T, et al. (2012). "A new threat to honey bees, the parasitic phorid fly Apocephalus borealis". PLoS ONE 7 (1).DOI:10.1371/journal.pone.0029639. Retrieved on 04 January 2012. Core A, Runckel C, Ivers J, Quock C, Siapno T, et al. (2012). "A new threat to honey bees, the parasitic phorid fly Apocephalus borealis". PLoS ONE 7 (1).DOI:10.1371/journal.pone.0029639. Retrieved on 04 January 2012. 21
Nachtelijke activiteit? Gelinkt aan CCD Bijen onder lampen op de campus Gedesoriënteerd Niet op poten kunnen staan Alle weersomstandigheden Hogere infectiegraad met A. borealis foto: GMF Nachtelijke activiteit? Zwarte lijn Bijen onder lampen s nachts Roze Lijn besmetting van foerageerders overdag OCT 09 JAN 10 63% (range 32-91, sd: 18.5) 6% (range 0-17.4, sd: 8.2) JUL 10 NOV 10 50% (range 11-88, sd: 19) 4% (range 0-11, sd: n/a) Bijen kwamen vnl uit bijenkast studie 22
Verdwijnen waarom? Parasiet verandert het gedrag van bijen Gastheer gen expressie manipulatie door parasiet fysiologie lichtgevoeligheid? Meerdere stressfactoren? Altruïsme Uit huis gezet Interactie met andere ziekten? Nosema ceranae en DWV aangetroffen replicatie? Ziekte-overdracht andere bestuivers? 23
Bedreiging? Volksterfte niet waargenomen Nog niet in NL Weinig bekend van biologie Geen wetgeving! Questions? 24