Kritische kijk op wintersterfte bij honingbijen en maatregelen om het tij te keren prof. Dirk de Graaf

Transcriptie

1 Kritische kijk op wintersterfte bij honingbijen en maatregelen om het tij te keren prof. Dirk de Graaf Agrolink Vlaanderen workshop, 4 mei 2016

2 inzoemen op de bijensterfte 6 th periode van massaal uitsterven van soorten

3 inzoemen op de bijensterfte verlies aan bestuivers: pre- versus post-1980 (Biesmeijer 2006)

4 inzoemen op de bijensterfte aantal bijenkasten - stijgende vraag - compenseren voor wintersterfte

5 inzoemen op de bijensterfte wintersterfte in België: > 46,5% > 32,4% > 14,8% > 36,0%

6 inzoemen op de bijensterfte vgl. wintersterfte in België-Nederland: > BE: 46,5% NL: 21% 2,2x > BE: 33,6% NL: 14% 2,4x > BE: 14,8% NL: 8% 1,9x > BE: 36,0% NL: 10% 3,6x

7 inzoemen op de bijensterfte tekort aan bestuivers? Figure 2. A comparison of the supply density of honey bees (a, b), density of demand (c,d) and the resultant pollination service capacity (e,f) in 2005 (left panels) and 2010 (right panels).

8 oorzaken van de bijensterfte oorzaken van sterfte bij wilde bijen < veelheid aan factoren = stress van de omgeving drachtgebied vergiffen habitat fragmentatie nestgelegenheid oligo-/monolectisch genetische verarming

9 oorzaken van de bijensterfte wintersterfte honingbijen < veelheid aan factoren = stress van de omgeving + stress op de bijenstand drachtgebied vergiffen ziekten mobiliteit selectie behandeling

10 oorzaken van de bijensterfte grote regionale verschillen - internationaal cfr. Epilobee-project - nationaal cfr. eigen onderzoek gekleurde spot = geactiveerde stress indicator BeeClinic: DNA chip technologie

11 het effect van voeding onder de loep ontwikkeling van een volk

12 het effect van voeding onder de loep spijsvertering van de honingbij

13 het effect van voeding onder de loep broedzorg bij de honingbij koninginnenbrij hypopharyngeale klieren acini

14 het effect van voeding onder de loep nutritioneel homeostase van de kolonie bijenbrood trophallaxis

15 het effect van voeding onder de loep regulatie levensduur vitellogenine = ei-dooier precursor proteïne afgezet in vetlichaam = antioxidant > levensduur = hormoon > latere fourageeractiviteit (start activiteit en nectar/pollen) vetlichaam

16 het effect van voeding onder de loep effect pollen kwaliteit/diversiteit

17 het effect van voeding onder de loep effect op weerstand tegenover ziekten

18 het effect van pesticiden onder de loep pesticiden in bijenwas 18 pesticiden gevonden alle stalen pesticiden/staal historische contaminatie door hergebruik

19 het effect van pesticiden onder de loep ontgiftingsmechanisme

20 het effect van pesticiden onder de loep effect op virus replicatie

21 het effect van pesticiden onder de loep effect op broedzorg

22 het effect van ziekten onder de loep welke ziekten? 1. Varroa destructor 2. Nosema spp. Varroa-mijt op pop eencellig organisme met sporen L: N. ceranae; R: N. apis

23 het effect van ziekten onder de loep welke ziekten? 3. Lotmaria (Crithidia) spp. 4. virussen eencellig organisme DWV, ABPV, CBPV, SBV,...

24 associatie ABPV het effect van ziekten onder de loep

25 het effect van ziekten onder de loep fysiologisch effect nosemose

26 het effect van ziekten onder de loep gezondheid werksters 3 new viruses: Nosema ceranae Crithidia mellificae Spiroplasma Apocephalus borealis - ALPV str. Brookings melliferum and S. apis - VdMLV - LSV str. 4

27 het effect van ziekten onder de loep

28 het effect van ziekten onder de loep

29 het effect van ziekten onder de loep gezondheid teeltmoeren

30 het effect van de mobiliteit onder de loep mobiliteit: leg uit? 1. pakketbijen 2. bevruchtingseilanden 3. postorder koninginnen (+ vakantiekoninginnen) in 2013: in 2013: 937 import-certificaten 548 kernvolkjes??? > verlies locale bijenras > genetische verarming > onaangepaste bijen > onaangepaste bijen > onaangepaste bijen > ziekteoverdracht

31 het effect van de mobiliteit onder de loep

32 het effect van het selectiewerk onder de loep het Vlaamse selectiewerk: 1. massale propagatie 2. kunstmatige 3. selectiekenmerken zusterkoninginnen inseminatie in 2013: in 2013: 6412 larfjes gelepeld beperkt aantal darren honingopbrengst,... > genetische verarming > honingbij is van nature > ziektegevoelig polyandrisch

33 het effect van het selectiewerk onder de loep

34 het effect van het selectiewerk onder de loep introductie van de Varroa-mijt (1984) >> tussenkomst imker noodzakelijk

35 het effect van het selectiewerk onder de loep gevolg: over-domesticatie everzwijn varken bijen anno 1900 bijen anno 2015

36 het effect van het selectiewerk onder de loep

37 het effect van het selectiewerk onder de loep

38 en daarenboven goede imkerspraktijken: cruciaal cfr. Bee Informed Partnership, USA >> belang van scholing/training

39 een ommekeer corrigerende maatregelen

40 corrigerende maatregelen meer eten = continue beschikbaarheid drachtplanten = hertekenen van ons leefmilieu minder vergif = matigen in gebruik pesticiden/therapeutica = opruimen historische contaminatie minder mobiel = matigen in het reizen met bijen of betere sanitaire controle verstandig kweken = focus op resistentie/tolerantie = waken over genetische diversiteit = voorkeur voor lokaal-aangepaste rassen goede technieken = goede imkerspraktijken = (graag)varroa-controle zonder medicijnen

41 corrigerende maatregelen = een taak voor iedereen maatregel: meer eten minder vergif minder mobiel verstandig kweken goede technieken bijenteeltsector gerelateerd >> Vlaams Bijenteelt Plan/Project

42 Vlaams Bijenteelt Plan/Project parallellen met Nederlands beleid: cfr. bezoek WUR: - goede voorlichting > bijengezondheid-coördinator > 'kookboek' Varroa-controle > informatiestroom - onderzoek > gebruik oxaalzuur en Thymovar - gedoogbeleid medicamenten - selectie/kweek op natuurlijke wijze > geen massa-propagatie > standbevruchting - lagere densiteit aan bijenkasten > drachtgebied per kast groter > Varroa-overdracht lager

43 Vlaams Bijenteelt Plan/Project focus 1. technische ondersteuning - bedrijfsmethoden van 'bevoorrechte getuigen' - geselecteerde imkerstechnieken

44 Vlaams Bijenteelt Plan/Project focus 1. technische ondersteuning >> informatiestroom via verschillende kanalen brochures video educatieve e-newsletter bijenstanden FINALITEIT: - 'stress-arm' imkeren

45 Vlaams Bijenteelt Plan/Project focus 2. selectiewerk - 'meten is weten' >> teeltwaarde bepalen van teeltmoeren cfr. SMARTBEES-project natuurlijke mijtenval hygienisch gedrag honingopbrengst... + vertikale transmissie virussen

46 Vlaams Bijenteelt Plan/Project focus 2. selectiewerk - geen 'weggeef'-politiek wél eerlijke prijszetting wél vergoeding voor wie bijdraagt aan meetproces >> imker-klant kan investering 'terugverdienen' - geen massa-propagatie wél vastleggen quota + diensten voor telers: reizen naar bevruchtingstations kunstmatige inseminatie moleculaire bepaling raszuiverheid FINALITEIT: - 1 programma voor alle imkers - voorkeur voor lokaal-aangepaste rassen - selectie voor veerkrachtige honingbijen - behouden zachtaardigheid/productiviteit - bewaren van genetische diversiteit

47 Vlaams Bijenteelt Plan/Project + permanente evaluatie door vergelijkende experimenten op educ./exp. bijenstanden door deelname COLOSS-bevraging wintersterfte >> bijsturen waar nodig

48 dank u