Defensief gedrag bij honingbijen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Defensief gedrag bij honingbijen"

Transcriptie

1 Defensief gedrag bij honingbijen Koninginnenteeltdag 2015 Marie José Duchateau met dank aan Minke van Det en Paul Smeets Honingbijen hebben van nature defensief gedrag: Verdediging van de kolonie tegen indringers: van bijen, wespen, muizen, beren tot mensen honing stuifmeel broed en bijen Defensief gedrag: wachtbij gealarmeerd alarmferomoon recruitering soldaten wachtbij Defensief gedrag wordt uitgelokt door: beweging adem/co 2 kleurcontrast trilling zweet, parfum, alcohol soldaten steken soldaat alarm feromoon (isopentyl acetaat) 1

2 Variatie in defensief gedrag door: omgevingsfactoren: temperatuur, luchtvochtigheid licht luchtdruk dracht electrische velden leeftijdsverdeling; ziekte stressfactoren Variatie in defensief gedrag door: genetische factoren: vele genen betrokken bij: productie alarmferomoon reactie op alarmferomoon reactie op bedreigende prikkel drempelwaarden respons thresholds Fysiologische factor defensief gedrag : Octopamine ( stress) verhoogt gevoeligheid voor geur neuromodulator spiersamentrekking =octopamine Harris en Woodring, 1992 Verschillen honingbijondersoorten in defensief gedrag? ja Welke ondersoorten zijn het meest defensief? de afrikaanse, o.a. scutellata Wat is belangrijkste factor voor hun defensieve gedrag? genetische factor 2

3 Killer bees: De Europese bij is niet zo goed bestand tegen het tropische klimaat Invoer van A.m.scutellata in Brazilië voor inkruising Ontsnapping van scutellata moeren Killer bees Defensieve eigenschappen A.m.scutellata Snellere reactie op dreiging Meer werksters reageren Groter territorium Niet meer gif A. m. lamarckii, afrikaanse schoonheid uit Egypte en A. m. syriaca in Israel: relatief weinig steeklust, maar in vergelijking met Europese rassen níet zachtaardig. Invoer van A.m.carnica in Egypte vanwege betere hanterbaarheid! Invoer van A. m. ligustica in Israël! A. m. monticola, Afrikaanse bergbij uit Oost-Afrika: Werd/wordt gebruikt voor inkruising voor mogelijke Varroa resistentie (Killer bee heeft minder varroa) in Europese ondersoorten Weinig steeklust in vergelijking met scutellata, maar in vergelijking met de Europese rassen? 3

4 Risico s bij invoeren of inkruisen van Afrikaanse honingbijondersoorten: Kans op inkruising van defensieve allelen!! Defensief gedrag A. m. carnica en A. m. ligustica zijn zeer zachtaardige honingbijondersoorten. minder defensieve allelen geen bijen hangend onder aan de raat geen steken weinig lopen niet vliegen A. m. mellifera x A. m. ligustica F 1 x F 1 F 1-> zachtaardig F 2 -> steeklustig 4

5 Ruttner (1973): ongecontroleerde hybridisatie leidt tot toenemend defensief gedrag. Waarom meer defensief gedrag als er geen defensieve allelen zijn? Verschillen tussen rassen: Chemische componenten lichaamsoppervlak Gifsamenstelling Eiwitsamentelling Strachecka et al, 2014 Hypothese Verschillen tussen rassen A. m. mellifera: Verschillen in bijendans en leren Ruttner, 1992 Alle bijen hebben het mellifera dialect, zowel in dans als in feromonen e.a. 5

6 A. m. ligustica: F1: Alle bijen spreken het ligustica dialect in dans, feromonen e.a. Alle bijen hebben een gemengd dialect, in dans, feromonen e.a. F2: Hypothese In een F2-volk ervaren de bijen de andere bijen als vreemde bijen (indringers) gealarmeerd meer defensieve reactie De bijen in één volk hebbben verschillende dialecten, zowel in dans als in feromonen e.a. Er is miscommunicatie tussen de bijen in een F2- volk in dans en feromonen stress octopamine meer defensieve reactie 6

7 Meer defensieve volken door hybridisering is niet gewenst in ons dicht bevolkt land, met voornamelijk hobby-imkers problemen met de buren geen lol meer in imkeren Samenvattend: Invoer van uitheemse rassen en inkruising met Afrikaanse rassen moet beperkt worden om te voorkomen dat er meer defensieve volken komen Raszuiver houden of F1, maar géén F2 7

Imkeren met zachtaardige bijen. Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat

Imkeren met zachtaardige bijen. Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat Imkeren met zachtaardige bijen Presentatie Jos Römgens 12 mei 2016 Dorpshuis Hoofdplaat 1 Inhoud Zachtaardige honingbij? Wat doen de meeste imkers? Koninginnenteelt gebeurt zo weinig! Hoe kom ik aan betere

Nadere informatie

Imkeren met zachtaardige carnicabijen. Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen

Imkeren met zachtaardige carnicabijen. Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen Imkeren met zachtaardige carnicabijen Presentatie Jos Römgens 7 november 2015 NBV studiedag Beilen 1 Inhoud Zachtaardige honingbij? Apis mellifera Carnica Oorsprong en verspreiding kenmerken De gewone

Nadere informatie

Koninginnenteeltdag Invoeren van moeren. Marie José Duchateau

Koninginnenteeltdag Invoeren van moeren. Marie José Duchateau Koninginnenteeltdag 2017 Invoeren van moeren Marie José Duchateau 1 Verschillend!! Koniniginnen Koninginnenteelt: Koninginnen van bepaalde type ras Selectie bepaalde kenmerken Leuke uitdaging Koninginnen:

Nadere informatie

Zienswijze DDB op selectie en instandhouding zwarte bijen in Nederland

Zienswijze DDB op selectie en instandhouding zwarte bijen in Nederland Zienswijze DDB op selectie en instandhouding zwarte bijen in Nederland Discussie: zwarte bijen, biologisch imkeren Egbert Touw Austerlitz 24 November 2018 Wat is Duurzaam? duurzaam kijkt naar de huidige

Nadere informatie

Introductie Ben Som de Cerff:

Introductie Ben Som de Cerff: Het ontstaan van bijen(onder)soorten en de eigenschappen van Buckfast, Carnica en de Zwarte bij 6-11-2017 Introductie Ben Som de Cerff: docent bijen- en koninginnenteelt 65 Buckfast-volken,9 standen, kasttype

Nadere informatie

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen Dierenwelzijnslessen voor basisscholen Honingbijen 1 Inleiding In Nederland worden bijen gehouden, omdat ze honing maken. Ze worden verzorgd door een imker. Er zijn in Nederland ongeveer 8000 imkers. Veel

Nadere informatie

Imkeren met Apis Mellifera Carnica. Presentatie Jos Römgens NBV studiedag 2017

Imkeren met Apis Mellifera Carnica. Presentatie Jos Römgens NBV studiedag 2017 Imkeren met Apis Mellifera Carnica Presentatie Jos Römgens NBV studiedag 2017 1 Inhoud Waarom imkeren met carnica? Apis mellifera Carnica Oorsprong, kenmerken en eigenschappen Stammen en lijnen Behouden

Nadere informatie

Teeltwaarde en teeltwaardeschatting bij Beebreed

Teeltwaarde en teeltwaardeschatting bij Beebreed Teeltwaarde en teeltwaardeschatting bij Beebreed Pim Brascamp, 16 december 2017. Aangepast 4 november 2018. De teeltwaarde van een koningin of volk voor een bepaald kenmerk (bijvoorbeeld honingopbrengst)

Nadere informatie

Resultaten multifactorieel onderzoek: effect multi-stressoren op bijenvolken. Coby van Dooremalen. 23 februari 2019 Bijscholingsdag leraren bijenteelt

Resultaten multifactorieel onderzoek: effect multi-stressoren op bijenvolken. Coby van Dooremalen. 23 februari 2019 Bijscholingsdag leraren bijenteelt Resultaten multifactorieel onderzoek: effect multi-stressoren op bijenvolken Coby van Dooremalen 23 februari 2019 Bijscholingsdag leraren bijenteelt Sommige links naar artikelen is alleen de samenvatting

Nadere informatie

Werken met de Doppenmethode. Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden

Werken met de Doppenmethode. Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden Werken met de Doppenmethode Studiedag Boskoop 11 november 2017 Leo van der Heijden Enkele vragen vooraf: Kennismaken Wie houdt langer dan 5 jaar bijen? Wie imkert met bijen van een bepaald ras? Wie heeft

Nadere informatie

Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal. Evert van Ginkel

Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal. Evert van Ginkel Vermeerderen op basis van eigen teeltmateriaal Zaterdag 4 november 2017 Evert van Ginkel Waarom koninginnenteelt? De bijen kunnen alles zelf wel regelen. Het maakt de bijen niet uit dat ze vlot steken,

Nadere informatie

Duitse plannen om koninginnen te selecteren op grond van hun DNA

Duitse plannen om koninginnen te selecteren op grond van hun DNA Duitse plannen om koninginnen te selecteren op grond van hun DNA Pim Brascamp Koninginnenteeltdag 28 januari 2017 Bronnen: Spötter e.a. en lezingen van Prof Bienefeld in Celle (2015) en Mayen (2016) Stuur

Nadere informatie

Selectie op VSH bij de Carnica

Selectie op VSH bij de Carnica Selectie op VSH bij de Carnica Wat is VSH? De hier gepresenteerde activiteiten en resultaten zijn mogelijk dankzij de stichting Arista Bee esearch De stichting werkt in principe met alle rassen bijen;

Nadere informatie

Selectie op eigen stand op basis van de mijtval/dag. Egbert Touw, Mari van Iersel DDB

Selectie op eigen stand op basis van de mijtval/dag. Egbert Touw, Mari van Iersel DDB Selectie op eigen stand op basis van de mijtval/dag Egbert Touw, Mari van Iersel DDB Inhoud Bijenvolken verschillen in eigenschappen Selectie op eigen stand Bedrijfsmethode: imkers selecteren beste koninginnen

Nadere informatie

Imkercafé Deel 4. Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen..

Imkercafé Deel 4. Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen.. Imkercafé Deel 4 Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen.. Vandaag na de pauze: Overleg onderhoud Biebult (Wim Baselmans). Overleg koninginnenteeltcommissie

Nadere informatie

Selectie op Varroa Sensitive Hygiene (VSH): Ervaringen en plannen Koninginnenteeltdag

Selectie op Varroa Sensitive Hygiene (VSH): Ervaringen en plannen Koninginnenteeltdag Selectie op Varroa Sensitive Hygiene (VSH): Ervaringen en plannen Koninginnenteeltdag 25-1-2014 Pim Brascamp Onderzoeker methodes teeltwaardeschatting Wageningen Universiteit Adviseur en meedenker mbt

Nadere informatie

Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever. Jeroen Donders

Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever. Jeroen Donders Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever Jeroen Donders Kleine bijenkastkever / Small Hive Beetle Vaak afgekort tot KBK/SHB Oorsprong in Zuidelijk Afrika Wordt daar niet als plaag gezien

Nadere informatie

Cursusgids bijenteeltonderwijs

Cursusgids bijenteeltonderwijs Afdeling : Naam cursist : Cursusgids bijenteeltonderwijs Voor de Opleiding bijenteeltleraar A 2008 De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest

Nadere informatie

Imkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek

Imkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek Wees erbij! Imkervereniging de korenbloem Bart Bakker Jan Breembroek 1 Imkervereniging de korenbloem Gemeente Renkum plus stukje Betuwe 50 leden 102 jaar oud Bestuur: Bart Bakker Jan-Joris van Kampen Jan

Nadere informatie

Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017

Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017 Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017 Inhoud Ontwikkeling tot koningin Functie van de koningin in het volk Kwaliteit van de koningin Wat betekent dat voor de imker? Het bijenvolk en de

Nadere informatie

Nieuwe richtingen in de koninginnenteelt. F. K. Tiesler, Teeltcoordinator D.I.B.

Nieuwe richtingen in de koninginnenteelt. F. K. Tiesler, Teeltcoordinator D.I.B. Nieuwe richtingen in de koninginnenteelt F. K. Tiesler, Teeltcoordinator D.I.B. Structuur van de imkerij in Duitsland Een klein deel doet actief aan teelt (~ 1%) Structuur van de imkerij in Duitsland Meerdere

Nadere informatie

Bijen en Exoten. Tjeerd Blacquière,

Bijen en Exoten. Tjeerd Blacquière, Bijen en Exoten Tjeerd Blacquière, bijen@wur tjeerd.blacquiere@wur.nl Bijen en exoten / bijen als exoten 1. Honingbijen (Apis mellifera) 1. herkomst en voorkomen 2. Apis mellifera als exoot 1. koloniën

Nadere informatie

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze

Nadere informatie

Informatie Bijen huren van Sterke Bij

Informatie Bijen huren van Sterke Bij Informatie Bijen huren van Sterke Bij Brammershoopstraat 36 7858 TD Eeserveen 0650658227 peter@sterkebij.nl Algemeen Bijen Huren van Sterke Bij is een nieuw concept. Peter Sterke plaatst bijenvolken bij

Nadere informatie

Koninginnenteelt via de doppenmethode

Koninginnenteelt via de doppenmethode Koninginnenteelt via de doppenmethode o NBV koninginnenteeltdag o 25 januari 2014 Austerlitz Dennis van der Waals 1 2 Het gaat om de moer! de kwaliteit van een bijenvolk wordt bepaald door de koningin

Nadere informatie

Opbouw verhaal 26/04/2013. Honingbijen, oorsprong en verspreiding. Het V-woord en de weerstand daartegen

Opbouw verhaal 26/04/2013. Honingbijen, oorsprong en verspreiding. Het V-woord en de weerstand daartegen Het V-woord en de weerstand daartegen Onderzoek bijen@wur Tjeerd Blacquière (PRI) / bijen@wur 13 april 2013 Symposium Bijengezondheid bijen@wur, Wageningen Bestuiving Voeding van bijen Ziekten van bijen

Nadere informatie

Thermoregulatie bij honingbijen

Thermoregulatie bij honingbijen Thermoregulatie bij honingbijen Hoe houd ik mijn huis warm in de winter? Frank van Langevelde & Coby van Dooremalen Wageningen University Resource Ecology Plant Research International Bees@wur Bijensterfte

Nadere informatie

De Bij hoort erbij. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards

De Bij hoort erbij. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards . 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards Wat heb ik met bijen. Als klein jongetje al met mieren en bijen bezig. Grote tuin met fruitbomen Kortom, de natuur en het behoud ervan is mij lief Einstein

Nadere informatie

Prestatietests en Teeltwaardebepaling voor bijenkoninginnen van het ras Apis mellifera carnica.

Prestatietests en Teeltwaardebepaling voor bijenkoninginnen van het ras Apis mellifera carnica. Europees selectieprogramma in de bijenteelt Prestatietests en Teeltwaardebepaling voor bijenkoninginnen van het ras Apis mellifera carnica. Spreker: prof dr. ir. O. van Laere Van Laere is werkzaam bij

Nadere informatie

Bestuiving = instandhouding van soorten

Bestuiving = instandhouding van soorten Bestuivers vandaag? Bestuiving = instandhouding van soorten MiNa Raad Wuustwezel 17.06.2013 2 Bestuiving van de natuurlijke flora DIENT DE VOORTPLANTING Bestuiving van cultuurgewassen DIENT (o.a.) DE PRODUCTIE

Nadere informatie

Semi-natuurlijke selectie van varroaresistentie in Nederlandse bijen

Semi-natuurlijke selectie van varroaresistentie in Nederlandse bijen Semi-natuurlijke selectie van varroaresistentie in Nederlandse bijen Bart Pannebakker (WU-Erfelijkheidsleer) bart.pannebakker@wur.nl Tjeerd Blacquière (PRI-bijen@wur) tjeerd.blacquiere@wur.nl Percentage

Nadere informatie

Natuurlijke selectie varroa resistentie (?)

Natuurlijke selectie varroa resistentie (?) Natuurlijke selectie varroa resistentie (?) Tjeerd Blacquière bijen@wur Plant Research International Boer zoekt vrouw Boer zoekt ehh... geen tijd... waar? lief... Imker zoekt niks ehh! alle tijd overal

Nadere informatie

Beevital HiveClean Habeetat en Beetricious Habeetat Beetricious Habeetat Beetricious

Beevital HiveClean Habeetat en Beetricious Habeetat Beetricious Habeetat Beetricious Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van de bij. De mijt is in staat

Nadere informatie

Heks onder de bijen is redder in nood

Heks onder de bijen is redder in nood INTERVIEW ZWARTE BIJ - HET BELANG VAN LIMBURG 8 JUNI 2019 Zwarte bij Gaat de oerbij van Bosland de Vlaamse honingbijen redden? Heks onder de bijen is redder in nood België heeft maar één inheemse honingbij:

Nadere informatie

Men moet de zwarte bij redden* (door Dylan Elen)

Men moet de zwarte bij redden* (door Dylan Elen) Men moet de zwarte bij redden* (door Dylan Elen) De zwarte bij past zich makkelijk aan aan diverse milieus en heeft minder behoefte aan nazicht door de imker. Helaas lijkt zij gedoemd om te verdwijnen,

Nadere informatie

De Duurzame Bij. Springlevend. Marleen Boerjan, voorzitter. Koninginnenteeltdag

De Duurzame Bij. Springlevend. Marleen Boerjan, voorzitter. Koninginnenteeltdag De Duurzame Bij Springlevend Marleen Boerjan, voorzitter Koninginnenteeltdag 2011-01-29 Inhoud Inleiding: over de DDB Doelstelling Varroa tolerantie Werkwijze DDB (hybriden project) Resultaten tot nu toe

Nadere informatie

Koninginnenteeltdag 2018

Koninginnenteeltdag 2018 Koninginnenteeltdag 2018 Auteur Gerrit Freije Een goed gevuld bevruchtingskastje Met goede koningin Hooischuur Staatsbosbeheer in gebruik als opslag voor het station Germ Koopmans op controle Opstelling

Nadere informatie

Het bijenjaar. Even opfrissen. Leerdoelen Verloop van het bijenjaar Het werkt van de imker. Kijken naar de vliegplank

Het bijenjaar. Even opfrissen. Leerdoelen Verloop van het bijenjaar Het werkt van de imker. Kijken naar de vliegplank Het bijenjaar 18 T 2 Jan Westerhof 1 Even opfrissen Sociaal insect, superorganisme Insect 3 paar poten, mijt 4 paar poten Ei, larve, pop: Broed Gedaanteverwisseling Verpoppen Gesloten broed Koningin, werkbij,

Nadere informatie

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

Stichting Buckfast Marken

Stichting Buckfast Marken Bevruchtingsstation Marken seizoen 2017 In het voorjaar verplaatsten wij de 22 darrenvolken van onze winterstand naar Brabant voor de Wilgendracht. Daarna konden zij nog naar een koolzaadveld voordat zij

Nadere informatie

De vitaliteit van bijenvolken. J. van der Steen, B. Cornelissen, C. van Dooremalen, T. Blacquière, P. Hendrickx Bijensymposium 17 mrt 2012 maart 2012

De vitaliteit van bijenvolken. J. van der Steen, B. Cornelissen, C. van Dooremalen, T. Blacquière, P. Hendrickx Bijensymposium 17 mrt 2012 maart 2012 De vitaliteit van bijenvolken J. van der Steen, B. Cornelissen, C. van Dooremalen, T. Blacquière, P. Hendrickx Bijensymposium 17 mrt 2012 maart 2012 Vitaliteit bijenvolk Super organisme Trophallaxis Feed

Nadere informatie

Van ei tot koningin en de factoren die (g)een rol spelen in de kwaliteit van de koningin. Marie José Duchateau

Van ei tot koningin en de factoren die (g)een rol spelen in de kwaliteit van de koningin. Marie José Duchateau Van ei tot koningin en de factoren die (g)een rol spelen in de kwaliteit van de koningin Marie José Duchateau 1 Koninginnenteelt Selectie eigenschappen In stand houden ras Goede kwaliteit moer (geen redcelmoer)

Nadere informatie

S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T. Inleiding. Wat is het overlarfproject? Uw lokale overlarver. Praktische richtlijnen

S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T. Inleiding. Wat is het overlarfproject? Uw lokale overlarver. Praktische richtlijnen S E L E C T I E E N K O N I N G I N N E T E E L T Inleiding Niet alleen in de veeteelt en de plantenteelt maar ook in de bijenteelt is het steeds de betrachting geweest de gewenste eigenschappen van een

Nadere informatie

ZWERMEN IN LEWENBORG

ZWERMEN IN LEWENBORG ZWERMEN IN LEWENBORG De grote verhuizing Voor veel mensen heeft het iets angstaanjagends: de bijenzwerm die je in de maanden mei en juni kunt tegenkomen. 10.000, 20.000 of meer bijen in een snel bewegende

Nadere informatie

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT

MOEREN KWEKEN MET HET OVERLARFPROJECT INHOUD : 1. Doel. 2. Voor- en nadelen 3. Woordverklaringen 4. Wat kopen en/of maken vooraf? 5. Wat zullen we vooraf doen? 6. Kweken in een moergoed pleegvolk 7. Klaarmaken van het pleegvolk 8. Werkschema

Nadere informatie

Beschrijving van de verschillende carnicalijnen.

Beschrijving van de verschillende carnicalijnen. Beschrijving van de verschillende carnicalijnen. Binnen het ras carnica zijn door selectie verschillende lijnen ontstaan. Er is voor de carnicaimker dus wat te kiezen. Om iets meer te weten over de verschillende

Nadere informatie

Invoeren van een koningin. zekerheid boven alles

Invoeren van een koningin. zekerheid boven alles Invoeren van een koningin zekerheid boven alles Veel koninginnen gaan bij invoeren verloren of worden beschadigd Over onderwerp is veel geschreven, veel methoden ontwikkeld Karl Weisz -> 999 invoermethoden,

Nadere informatie

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus...

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus... Inhoudsopgave Inhoud Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Algemeen doel van de lescyclus... 5 3.2. De doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen...

Nadere informatie

Hoe houden beginnende imkers de volken raszuiver? zie blad 2. Cursus koninginnenteelt met de doppenmethode in De Bommelerwaard

Hoe houden beginnende imkers de volken raszuiver? zie blad 2. Cursus koninginnenteelt met de doppenmethode in De Bommelerwaard Nieuwsbrief nummer 49 maart 2014 Vereniging van Carnica Imkers ---------------------------------------------------------------------- Aanbod teeltmateriaal 2014 We vragen onze leden die dit jaar teeltmateriaal

Nadere informatie

Beschrijving van de verschillende carnicalijnen.

Beschrijving van de verschillende carnicalijnen. Beschrijving van de verschillende carnicalijnen. Binnen het ras carnica zijn door selectie verschillende lijnen ontstaan. Er is voor de carnicaimker dus wat te kiezen. Om iets meer te weten over de verschillende

Nadere informatie

Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017

Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017 Mijn bijen zwermen. Help!!! Boskoop, 11 november 2017 Wat is zwermen? Voortplanting. Oude moer splitst zich af vertrekt onzekere toekomst tak holle boom? Dochter blijft goed verzorgd achter in een huis

Nadere informatie

BUCKFASTBIJEN (1) KONINGINNENTEELT (2) BEVRUCHTINGSEILAND(EN) (3)

BUCKFASTBIJEN (1) KONINGINNENTEELT (2) BEVRUCHTINGSEILAND(EN) (3) BUCKFASTBIJEN (1) KONINGINNENTEELT (2) BEVRUCHTINGSEILAND(EN) (3) EVEN VOORSTELLEN KO DE WITT, HOOFDWEG 77 SCHILDWOLDE (NL) - MEDE-OPRICHTER BBV - JARENLANG REDACTIE BUCKFAST BULLETIN - MEDEWERKER STICHTING

Nadere informatie

Varroabestrijding. Varroamijt

Varroabestrijding. Varroamijt Varroabestrijding Varroamijt Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van

Nadere informatie

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en Bijen inhoud 1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing 10 7. Was 12 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden 17 1. Bijen

Nadere informatie

Prettige Kerstdagen en een heel voorspoedig 2011

Prettige Kerstdagen en een heel voorspoedig 2011 Het bestuur van de wens U allen Prettige Kerstdagen en een heel voorspoedig 2011 zodat we in 2011 weer met zijn allen in mooie zachtaardige en gezonde volken kunnen en mogen imkeren. De voorzitter schrijft

Nadere informatie

Pleidooi: benut natuurlijke afweer van bijen

Pleidooi: benut natuurlijke afweer van bijen Pleidooi: benut natuurlijke afweer van bijen Tjeerd Blacquière Dit pleidooi gaat over het ruimte laten aan de natuur bij het gewone dagelijkse imkeren maar ook over het ruimte laten aan de natuur bij de

Nadere informatie

Beste natuurliefhebber/- ster,

Beste natuurliefhebber/- ster, Beste natuurliefhebber/- ster, De weersverwachting voor afgelopen dinsdag was nogal tegenstrijdig. Volgens het weerbericht op de televisie (het 8- uurjournaal) zou het zo ongeveer de hele dag bewolkt zijn,

Nadere informatie

Handleiding praktijklessen. Voor de cursus bijengezondheid

Handleiding praktijklessen. Voor de cursus bijengezondheid Naam cursist Handleiding praktijklessen Voor de cursus bijengezondheid De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.

Nadere informatie

Basiscursus Bijenhouden 2016/2017

Basiscursus Bijenhouden 2016/2017 Naam cursist : Basiscursus Bijenhouden 2016/ Cursusgids Cursusgids basiscursus bijenhouden 1 Inhoudsopgave 1 Inhoud van de cursus 3 2 Organisatie 4 2.1 Wie organiseert deze cursus? 4 2.2 Wie is verantwoordelijke

Nadere informatie

Nieuwsbrief» Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. nummer 2 april 2012. Metselbijen

Nieuwsbrief» Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. nummer 2 april 2012. Metselbijen Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. Nieuwsbrief» nummer 2 april 2012 Het jaar 2012 is het jaar van de bever, van de das, van de historische buitenplaatsen, van de draak en van nog een

Nadere informatie

Context-dependent Chemical Communication, Alarm Pheromones of Thrips Larvae P.J.A. de Bruijn

Context-dependent Chemical Communication, Alarm Pheromones of Thrips Larvae P.J.A. de Bruijn Context-dependent Chemical Communication, Alarm Pheromones of Thrips Larvae P.J.A. de Bruijn Nederlandse samenvatting Veel diersoorten maken gebruik van alarmsignalen om soortgenoten te waarschuwen voor

Nadere informatie

EPILOBEE Eerste resultaten

EPILOBEE Eerste resultaten Agence fédérale pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire EPILOBEE 2013-2014 Eerste resultaten Bénédicte Verhoeven FAVV Controlebeleid Dierengezondheid 1) Stand van zaken 2) Eerste resultaten 3) Conclusies

Nadere informatie

De Warbere Bijker. Informatiebrief van NBV imkervereniging Leeuwarden e.o. (sinds 1899)

De Warbere Bijker. Informatiebrief van NBV imkervereniging Leeuwarden e.o. (sinds 1899) Klaar voor de winter Informatiebrief van NBV imkervereniging Leeuwarden e.o. (sinds 1899) Pagina 1 De Warbere Bijker Jaargang 11 nummer 2 In dit nummer: Van het bestuur: Bevoorrecht Van het bestuur 1 Van

Nadere informatie

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters Hoe ziet een bij er uit? 1 2 3 4 Koningin, Werkster & Dar Iedereen zijn taak Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de

Nadere informatie

Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt. Deel 1 : De cursist

Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt. Deel 1 : De cursist Naam cursist Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt Deel 1 : De cursist De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.

Nadere informatie

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006 Bijen bestuiven de....... De imker houdt bijen voor de....... De bij haalt de...... uit de bloem. De... maakt honing van de nectar. De........ van de bijen legt de eitjes. Een mannetjesbij heet een...

Nadere informatie

De maand april: variaties in gewicht

De maand april: variaties in gewicht Voor de maand april 2019 werd data van 22 van de in totaal 35 geïnstalleerde Arnia-systemen gebruikt voor de analyse. De gegevens hiervan worden in dit rapport toegelicht. De maand april: variaties in

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bijen

Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 1330 woorden 13 december 2004 5,6 79 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Wat is de functie van de koningin? Wat is de functie van darren Wat is

Nadere informatie

Imkeren in mei. Zwermverhindering

Imkeren in mei. Zwermverhindering Imkeren in mei Zwermverhindering Ontwikkeling bijenvolk in voorjaar gericht op voortplanting 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 cellen half mrt begin apr eind apr eind mei 1,6 bk rm 6 bk

Nadere informatie

Diversiteit en inteelt

Diversiteit en inteelt Diversiteit en inteelt Koninginnenteeltdag 27 januari 2018 Pim Brascamp Deze voordracht voor de Koninginnenteeltdagis ontworpen op verzoek van de Koninginnenteeltcommissie. Het gaat over diversiteit en

Nadere informatie

BIJENHOUDEN jaargang 2018 Register van onderwerpen

BIJENHOUDEN jaargang 2018 Register van onderwerpen BIJENHOUDEN jaargang 2018 Register van onderwerpen A Aardhommels 4-14 Accoyahout 5-14 Agavehoveniers 1-33 Allelopathie 6-4 Allergie stuifmeel 1-4 Amerikaans vuilbroed bestrijding 5-16 protocol 5-16 Anatomie

Nadere informatie

Globalisering bijenhandel

Globalisering bijenhandel --J- WERELDWIJD i Globalisering bijenhandel 204 Hermann Pechhacker Vertaling en bewerking Aloïs Schotanus Oorspronkelijk kwamen de honingbijen van het genus Apis alleen voor in de 'Oude Wereld'. De Westelijke

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels

Nadere informatie

1. werken aan. biodiversiteit ACTIES

1. werken aan. biodiversiteit ACTIES 1. werken aan biodiversiteit Biodiversiteit is een sleutelwoord in ons denken. Drachtplanten en de bijenweide hebben alle aandacht van de NBV. We ondersteunen en verwezenlijken plannen van de gemeenten,

Nadere informatie

Mijnteeltaanpaken Bedrijfsmethode productievolken

Mijnteeltaanpaken Bedrijfsmethode productievolken Mijnteeltaanpaken Bedrijfsmethode productievolken Presentatie Albert Koopman Vereniging van Carnica Imkers Najaars bijeenkomst 28 oktober 2017 Even voorstellen Albert Koopman leeftijd -55 Jaar wonende

Nadere informatie

Bijen zijn geen bijzaak. Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving

Bijen zijn geen bijzaak. Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving Bijen zijn geen bijzaak Tips en weetjes voor een bijenvriendelijke omgeving De bijen hebben het vandaag bijzonder moeilijk. In Vlaanderen verdween de voorbije jaren haast 40 procent van de bijenkolonies.

Nadere informatie

DE TEELTCONSEQUENTIES VAN EEN PARING VAN EEN KONINGIN MET MEERDERE DARREN

DE TEELTCONSEQUENTIES VAN EEN PARING VAN EEN KONINGIN MET MEERDERE DARREN Gebleken is dat de beheerskosten van het bevruchtingsstation hoger zijn dan aanvankelijk begroot. Het eerste jaar is dan ook afgesloten met een aanzienlijk verlies. Wij zien ons dan ook genoodzaakt om

Nadere informatie

Koninginneteelt simpel beginnen, en door samenwerking simpel houden. Koninginneteeltdag 28-01-2012 Henk Kok

Koninginneteelt simpel beginnen, en door samenwerking simpel houden. Koninginneteeltdag 28-01-2012 Henk Kok Koninginneteelt simpel beginnen, en door samenwerking simpel houden Koninginneteeltdag 28-01-2012 Henk Kok Onderwerpen Waarom ga je koninginnen telen Toenemend effect van KT Complexiteit van KT Stappen

Nadere informatie

Introductieboekje voor de Buckfastbij en de BBV (Buckfast Belangen Verenigd)

Introductieboekje voor de Buckfastbij en de BBV (Buckfast Belangen Verenigd) Introductieboekje voor de Buckfastbij en de BBV (Buckfast Belangen Verenigd) Inhoud De Buckfastbij...5 Introductie...5 Het ontstaan van de Buckfastbij...5 De zoektocht naar begerenswaardige eigenschappen...

Nadere informatie

Referentieperiode gebruikt om de verschillen tussen kasten te bestuderen voor alle besproken parameters

Referentieperiode gebruikt om de verschillen tussen kasten te bestuderen voor alle besproken parameters In de periode november 2018 tot en met maart 2019 was er data bruikbaar voor analyse van 18 van de 35 geïnstalleerde ARNIA-systemen. De gegevens hiervan worden in dit rapport toegelicht. Referentieperiode

Nadere informatie

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat

Nadere informatie

Twee nieuwe invasieve exotische soorten

Twee nieuwe invasieve exotische soorten Twee nieuwe invasieve exotische soorten probleem of uitdaging? 24 maart 2018, Bram Cornelissen & Jolanda Tom KLEINE BIJENKASTKEVER SINDS 2014 IN EU (ZUID-ITALIË) AANGIFTEPLICHTIG VLIEGGEVAARLIJK Foto:

Nadere informatie

Buckfast Pedigrees. Lezen, begrijpen en schrijven

Buckfast Pedigrees. Lezen, begrijpen en schrijven Buckfast Pedigrees Lezen, begrijpen en schrijven Buckfast Pedigrees Copyright 2017: Henk Rostohar Auteur: Henk Rostohar Vertaling en bewerking: Henk Rostohar Uitgever: Henk Rostohar Omslagontwerp: Henk

Nadere informatie

Gearchiveerd op 17/09/2013

Gearchiveerd op 17/09/2013 Provinciale dienst van:... Datum:... Verantwoordelijke Controleur:... Nr:... Operator :... N uniek... Adres :...... PRI 2484 - Pilootproject voor toezicht op de mortaliteit in bijenkolonies 2013-2014 -

Nadere informatie

11/10/2017. Varroa Bijenhouderij in transitie. Opbouw college. 1. Inleiding collegereeks. 1. Inleiding collegereeks. 1. Inleiding collegereeks

11/10/2017. Varroa Bijenhouderij in transitie. Opbouw college. 1. Inleiding collegereeks. 1. Inleiding collegereeks. 1. Inleiding collegereeks Varroa Bijenhouderij in transitie Coby van Dooremalen Opbouw college 1. Inleiding collegereeks EU/NL honingprogramma? 7. Lering uit varroacrisis 7 oktober 2017 1. Inleiding collegereeks 1. Inleiding collegereeks

Nadere informatie

Najaarsbijeenkomst VCI november 2013

Najaarsbijeenkomst VCI november 2013 Najaarsbijeenkomst VCI november 2013 Koninginnenteelt is Monnikenwerk Koninginnenteelt via EWK Jan Kruit Ter Apel Bijenstand de Driehoek Agenda Doel Wat is een EWK Overlarven Broedstoof/Pleegvolk Begeleidende

Nadere informatie

Praktijkhandboek voor de basiscursus bijenteelt. Deel 2 : De mentor

Praktijkhandboek voor de basiscursus bijenteelt. Deel 2 : De mentor Praktijkhandboek voor de basiscursus bijenteelt Deel 2 : De mentor De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.

Nadere informatie

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt).

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). Het bijenvolk Sinds eeuwen worden in Nederland bijen gehouden. In een bijenvolk leeft 1 koningin, heel veel werksterbijen en ook

Nadere informatie

Aalsteren tegen varroa

Aalsteren tegen varroa Aalsteren tegen varroa Bestrijding en zwermverhindering gecombineerd Bram Cornelissen Inleiding Dit jaar begon de lente erg vroeg. De bijen hebben er optimaal van geprofiteerd en veel bijensterfte is er

Nadere informatie

Beoordeling volken in het kader van Beebreed

Beoordeling volken in het kader van Beebreed Beoordeling volken in het kader van Beebreed Zachtaardigheid 4 Opvallend rustig. Geen kap, handschoenen en rook. 3 Normaal zachtaardig. Een enkele opvliegende bij. Geen kap en handschoenen, soms wat rook.

Nadere informatie

Gedurende het voorjaar zijn er diverse momenten om zwermen en afleggers zonder of met alleen open broed met oxaalzuur te benevelen.

Gedurende het voorjaar zijn er diverse momenten om zwermen en afleggers zonder of met alleen open broed met oxaalzuur te benevelen. Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van de bij. De mijt is in staat

Nadere informatie

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine De Vliegreis medische en fysiologische aspecten, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine Human Factors 1 AEROSPACE MEDICINE: MISSIE Veiligheid Prestaties Gezondheid Bemanning

Nadere informatie

Bijenwerk 2016 april/mei

Bijenwerk 2016 april/mei Bijenwerk 2016 april/mei In deze editie van Bijenwerk: Voorjaarsinspectie al achter de rug? Lage wintersterfte beïnvloedbaar? Koninginnenteelt, spannend en leuk? Zwermbeheersing: kunstzwerm, broedaflegger

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: bijen

Auditieve oefeningen bij het thema: bijen Auditieve oefeningen bij het thema: bijen Boek van de week: 1; De imker 2; 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe zou het boek heten Waarom denk je

Nadere informatie

Samen imkeren naar Varroa resistente bijen: Introductie proef en voorstellen deelnemers

Samen imkeren naar Varroa resistente bijen: Introductie proef en voorstellen deelnemers Samen imkeren naar Varroa resistente bijen: Introductie proef en voorstellen deelnemers EU honingprogramma 2017-2019 Helen Goossen & Coby van Dooremalen Foto stand met kasten over heel slide (interview

Nadere informatie

Cursus Koninginnen vermeerdering (de doppen methode)

Cursus Koninginnen vermeerdering (de doppen methode) Cursus Koninginnen vermeerdering (de doppen methode) 2016 Dordrecht Leo van der Heijden Doel cursus Eenvoudige manier voor het kweken van raszuivere moeren Werkwijze 1. Maken verzamel broedaflegger 2.

Nadere informatie

Cursusgids vervolgcursus 1. georganiseerd door. Bijenhouders vereniging Utrecht e.o.

Cursusgids vervolgcursus 1. georganiseerd door. Bijenhouders vereniging Utrecht e.o. Cursusgids vervolgcursus 1 georganiseerd door Bijenhouders vereniging Utrecht e.o. Henk Verver 2012 1 Soms wordt nog de verouderde term gevorderden cursus voor deze cursus gebruikt Inleiding De Bijenhouders

Nadere informatie