Koninginneteelt simpel beginnen, en door samenwerking simpel houden. Koninginneteeltdag Henk Kok

Transcriptie

1 Koninginneteelt simpel beginnen, en door samenwerking simpel houden Koninginneteeltdag Henk Kok

2 Onderwerpen Waarom ga je koninginnen telen Toenemend effect van KT Complexiteit van KT Stappen in het KT proces KT programma s KT als verenigingsactiviteit

3 Waarom ga je koninginnen telen? Niemand begint aan KT omdat de methode simpel is uit te voeren. KT moet voordelen bieden, die opwegen tegen de moeite die het kost. De voordelen worden verwoord in selectie doelen Het doel van KT is het verkrijgen en behouden van volken met eigenschappen die beantwoorden aan je selectiedoel.

4 Wat is Koninginneteelt (KT) Koninginneteelt is het vermeerderen van koninginnen. KT veronderstelt kennis over de wijze waarop koninginnen op natuurlijke wijze in een volk verschijnen. Aansluiten op de natuurlijke wijze van ontstaan, geeft de beste resultaten.

5 Koninginneteelt Koningin is moeder van alle bijen.luis Méndez de Torres (1586) Ei uit werkstercel overgezet in koninginnedop ontwikkelt zich tot een koningin Overlarven Koninginneteelt Schirach Weygand Wankler

6 Toenemend effect van KT Opruimen van te kleine en zieke volken. Vervangen van de slechtste koningin door een betere Bewust natelen van het beste volk en de nateelt gebruiken om de overige koninginnen te vervangen Geteelde koninginnen naar bevruchtingseiland brengen of insemineren van koninginnen Darren, van slechte volken doen niet meer mee in bevruchting Darren, van slechte volken worden vervangen door betere Verspreiden van ramen met darrenbroed van het beste volk naar de overige volken Selectie van de darren, voor bevruchting op eiland of middels KI

7 Complexiteit van de KT De theorie achter de uitvoering van de verschillende handelingen, is niet eenvoudig. Het KT proces kent veel stappen met veel variatie in technieken en methoden Elke stap is tijdgebonden, in een teeltkalender Het volledige KT proces is alleen uitvoerbaar bij een minimum aantal volken, en door samenwerking ook voor een kleine imker bereikbaar.

8 Beperken stappen en variaties Beperken tot enkele stappen, elke stap eenvoudig houden, moeilijke stappen uitbesteden. Alleen vermeerderen door deel te nemen aan doppenproject, slechtste koningin vervangen Testen op beperkt aantal eigenschappen, om te bepalen wat de slechtste koningin is.

9 Teeltkalender aangepast op KT- methode Instelbare spreadsheet, voor gebruik Jentersysteem

10 Methode met eenvoudige theorie Telen in moerloos volk. Door gebruik te maken van zwermmoeren te laten sluiten en gebruiken. Maken van bevruchtingsvolkjes uit moerloos volk. Bevruchtingsvolk uit bouwen tot in te winteren volk

11 Stappen in het KT proces Testen Vergelijken Selecteren Vermeerderen Paren Vervangen

12 Testen Testen is het meten aan een eigenschap van een volk Samenhang van eigenschappen Direct herkenbaar, eenvoudig meetbaar Voorwaarden voor het testen Getrapt testen Objectief testen Goede administratie van gemerkte kasten en koninginnen

13 Eigenschappen van een volk Honingopbrengst Haalgedrag Zachtaardigheid Raatvastheid Opvliegerig Overwinteringscapaciteit Voorjaarsontwikkeling Levensduur werksters Zwermtraagheid Ziekte Hygienisch gedrag Varroa-ontwikkeling Raseigenschappen

14 Samenhangende eigenschappen Een volk wat goed de winter is doorgekomen heeft meestal geen ziekte, ontwikkelt zich goed in het voorjaar zal een goede honingopbrengst hebben als het weer en de standplaats goed is Een volk met een goed hygienisch gedrag, zal minder snel ziek worden en varroa minder kans geven om zich snel te ontwikkelen Een volk wat niet opvliegt rustig op de raat zit zal niet steken. Raseigenschappen Zwermtraagheid

15 Direct herkenbaar, eenvoudig meetbaar Herkenbaar Direct Niet direct Meetbaar Eenvoudig Moeilijk 1 2 Honing Ziekte Rustig Steken 3 4 Hygiene Varroa Zwermtraagheid

16 Meetbaarheid Meetfrequentie 2 keer per jaar Bij elke handeling Elke week of dag Meetschaal Ordinaal Nominaal Interval Ratio Meetprocedure Opnemen Schatten Telle n Wegen Apparatuur Direct telbaar, zichtbaar Loupe, microscoop Weegschaal Meetraam

17 Eigenschap Getrapt testen Het tot uitdrukking komen van de eigenschap, is afhankelijk van Voorwaarden voor een succesvolle selectie Ideale waarnemings periode Zachtaardigheid Dracht, jaargetijde Geen dracht Na zomer Zwermtraagheid Honingopbrengst Jaargetijde, Sterkte volk, Dracht Standplaats, Sterkte volk Volken die tijdens sterke dracht in mei/juni meer dan 50 kg opbrengen Fruitteelt koolzaad Varroaresistentie Varroatoleranti e Varroabesmetting en ontwikkeling bijenvolk Varroabesmetting en Sterkte volk Geen bestrijding Na zomer Herfst.

18 Objectief testen Testprotoco l Varroaval Broednest oppervlak Zachtaardigheid Normaliseren Selectie index Uitruimgedrag \ hagelschot Gewichtstoename

19 Normaliseren Om een meetwaarde om te zetten naar een getal tussen 0 en 1 meetwaarde P Meet waarde P - Gemiddeld P over alle volken van de stand Spreiding van P om Gemiddelde

20 Selectie index Eigenschap Broed oppervlak Hagelschot Varrao-val Hygienisch gedrag Honingproductie Defensief gedrag Weegfactor SI = (cm 2 broed x 0.1) + (% hagelschot x 0.3) - (Varroa x 0.2) + (% hygiene x 0.2) +(gewichtstoename x 0.1) - (aantal steken x 0.1) Genormaliseerd Tellen op tot 1 0<=SI<= 1

21 Administratie Codering van koninginnen Stamboom codering Teeltcodering Afstamming Codering van kasten K01 R01 S01 Z01 D01 A01 E01 Kastkaart Standkaart Op de kast staat de code van de koningin

22 Voorwaarden voor testen Voldoende volken testen om te kunnen vergelijken Opnemen en verwerken van de meetgegevens, kost tijd en moet je begroten om een goede planning te kunnen maken. Het testprotocol beschrijft alle uit te voeren metingen en het tijdstip wanneer deze uit te voeren Een goede administratie is de basis voor het testen

23 Testen in samenwerking 2 imkers Jaar 1 Jaar 2 Vervangen Telen V110.. V114 V120..V124 V210.. V214 V220..V224 Testen V110.. V114 V120..V Dochters Selecteren V120 Jaar 3 V310.. V314 V320..V324 V210.. V214 V220..V Dochters V223

24 Stamboomcodering 1a 1b 2a 2b 4a 4b 3a 3b 6a 6b 7a 7b 12a 12b Systematiek 1

25 Stamboomsystematiek 01 12b 12a 7b 7a 6b 6a 3b 3a 4b 4a 2b 2a 1b 1a Testvolk Systematiek 2

26 Stamboomsystematiek 02 darrenvolk Fibonacci reeks darren moeders Fibonacci reeks Systematiek 3

27 Stamboomsystematiek 03 Fibonacci reeksen

28 Meetschaal

29 Vergelijken Volken op eigen stand Volken verschillende eigenaren Volken op verschillende standen Corrigeren voor: Omgevingsfactoren Behandeling \ Beoordeling Inteelt Aandeel werkster\koningin in prestatie

30 Selecteren Uitgangspunt selecteren met behoud van normale imkerpraktijk! Vraagstelling Van welke volk ga je natelen Naar welk bevruchtingseiland ga je Op basis van teeltwaarde? Discussie Cursus Bijen Genetica 2008/2009

31 Teeltwaarde TWB verhoogt de nauwkeurigheid van de selectie Met TWB wordt de populatie waaruit je kunt selecteren groter dan je eigen kenniskring Selectie op eigenschappen met lage erfelijkheidsgraad is alleen mogelijk met TWB Teeltwaarde Berekening

32 TWB verhoogt nauwkeurigheid selectie Eigen prestatie volk Aandeel Koningin vergelijken Aandeel Werksters Prestatie van verwante volken Moeder, dochter Zusters, Half zusters met verschillende vader en dezelfde moeder Of dezelfde vader met verschillende moeder Half zustervolken met dezelfde vader Verwantschap

33 Verwantschap

34 Populatie waaruit te selecteren Binnen Beebreed zijn van elke koningin haar moeder en dochters bekend, met hun prestaties. koningin de darren bekend met wie ze gepaard heeft dar die gepaard heeft met een koningin, bekend wie de moeder is.

35 Erfelijkheidsfactor

36 Teeltwaarde berekening Stamboom CVV Coeffient van verwantschap AGR Additieve genetische relatie Inteelt coefficient IC DR Dominantie relatie AGC Additieve genetische covariantie TWS Teeltwaardeschatting

37 Vermeerderen KT in engere zin Fasering Materialen Teeltstof Vereenvoudiging door uitbesteden Vereenvoudiging door combineren van verschillende fases

38 Fasering Startervolk Moerloos volk Pleegvolk Broedstoof Bevruchtingsvolk Aanzetten van koninginnecellen Verzorgen van cellen tot aan sluiten Van gesloten cel tot uitlopen Verzorging van de uitgelopen koningin Doppen methode OTS Boog snede Verzamel Broed aflegger Apidea

39 Verzamelbroedaflegger

40 Teeltmateriaal Zonder overlarven Boogsnede Hopkins OTS ONTHESPOT QUEEN REARING Jenter / Nicot Cupularve Door overlarven Overlarven Teeltraam Doppenproject

41 Materialen Teeltvolk Pleegvolk Teeltraam Overlarfnaald Jenterraam Dopjes Starter Voerraam Uitgebouwd raam Broedstoof Opalith plaatjes Bevruchtingskastje Darrenzeef Apifonda

42 Darrenzeef Vullen van starter Vullen van bevruchtingskastjes Ed Pieterse

43 Boogsnede Miller

44 Hopkins HopkinsSims

45 OTS Mel Disselkoen Volk tijdelijk moerloos maken Celwand breken Broed minder dan 2 dagen oud Na7 dagen gesloten doppen

46 ONTHESPOT QUEEN REARING Mel Disselkoen

47 Nicot Cupularve

48 Overlarven Techniek Larven opzuigen Larven uitspoelen

49 Larven opzuigen

50 Techniek overlarven

51 Larven uitspoelen Zwarte nylonkous over een emmer spannen Lauw water over het broedraam gieten Raam op kous vlak afkloppen Larven zijn op zwarte oppervlak goed zichtbaar en met een overlarfnaald op te scheppen

52 Teeltraam

53 Aanzetten van koninginnecellen Noodsituatie vanwege hopeloos moerloosheid Reproductie zwerm, omdat er voldoende voorraad en bijen aanwezig zijn om zwermen te vormen Zwerm uit ruimtegebrek Redcel Zwermcel Zwermcel Inferieur beschouwde koningin wordt vervangen Vervangingscel Foto s

54 Pleegvolk Gezond vitaal volk Volk wat in zwermstemming gebracht kan worden Goed volk wat krap gezet is Broed verzamel aflegger

55 Broedstoof Kweek van grote aantallen koninginnen Directe controle uitgelopen koningin Moergoed pleegvolk wordt onrustig bij gesloten doppen

56 Bevruchtingsvolk Groot genoeg, met voldoende werksters om koningin te verzorgen, Apidea Voldoende broedgelegenheid voor eerste beoordeling Kielerkastje Controleerbaar op bevruchtingsresultaat Transporteerbaar EWK Drieramer

57 Moerloosheid creeren Tijdelijk moerloos gemaakt volk Verzamelbroedaflegger Starterkastje

58 Koninginnecellen Redcel Vervangingscel Zwermcel

59 Paren Paren op stand Reizen naar een bevruchtingsstation Kunstmatige inseminatie Kweken van darren

60 Bevruchtingsstations Nederland Carnica Schiermonnikoog, Vlieland Buckfast Marken en Ameland Primorsky Neeltje Jans Carnica Kreverhille

61 Vervangen Invoeren van koninginnen het succes is afhankelijk van een aantal factoren gebaseerd op geuren, genen en feromonen. Literatuur: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond, september 1996.

62 Darrenteelt Grootmoeder Moeder, darrenvolk Darren

63 Benodigde darren(volken) 12 tot 18 darren per koningin darren koninginnen 2000 darren per darrenvolk 30% met sperma % veel sperma Met 1 darrenvolk kunnen ongeveer koninginnen bevrucht worden darrenvolken ongeveer Resultaat van een bevruchtingsstation 6 70% koninginnen met minimaal een concentratie van 4,5 10 s/μl Vuistregel 100 koninginnen zijn 4-10 darrenvolken nodig?

64 Voorstel Hayo KT programma s

65 1e seizoen: KT programma Moeren telen, bevruchten, invoeren in hoofdvolken 2e seizoen: Beoordelen van alle volken Natelen van alle volken Einde seizoen selectie en invoeren van uitverkoren nateelt Uitwerking

66 KT programma 2.1 Elk seizoen test je 10 volken Door meerdere imkers, bijvoorbeeld 2

67 KT programma 2.2 Van elk volk 4-5 moeren natelen in 3/6 raams volkjes (=45 volkjes) Deze volkjes hou je als ze goed zijn niet in een 3 ramer of 6 ramer Er zal verschil zijn in de nateelt van een koningin. Dus deze volkjes ook testen! Ontwikkelingsnelheid, raatvastheid en varroa-groei. Mogelijk nateelt volken inwinteren zodat ook de overwinteringscapaciteit wordt getest

68 KT programma 2.3 Beoordelen van de 10 volken gedurende het seizoen Deze 10 volken moet de koningin behouden, dus eventuele zwermbehandeling, koningin tijdelijk uitnemen en terug plaatsen.

69 KT programma 2.4 Einde seizoen de beste 3 volken daaruit selecteren Selectie op basis van eigen prestatie!

70 KT programma 2.5 Nateelt van deze 3 volken in hoofdvolken invoeren Er zijn 15 nageteelde volken, van deze 3 geselecteerde volken Uit deze 15 nateelt volken moeten we 7 volken selecteren om in te voeren in de resterende niet geselecteerde testvolken. Om overwintering te beoordelen eigenlijk deze 15 inwinteren en pas in voorjaar de 7 volken hieruit selecteren als testvolk. Zodat we 10 test volken hebben in 3 de seizoen.

71 KT programma 2.6 De 3 geselecteerde moeren van de oorspronkelijke volken zo mogelijk aanhouden Zodat ik de gemaakte keuze kan controleren met de berekende Teeltwaarde en opnieuw kan natelen. Voordeel van dit programma Meer zekerheid dat waardevolle koninginnen blijven behouden, als deze de winter niet overleeft

72 KT programma 2 e seizoen beginnen met 10 volken Van elk volk 4-5 moeren natelen in 3/6 raams volkjes (=45 volkjes) Beoordelen van de 10 volken gedurende het seizoen Einde seizoen de beste 3 volken daaruit selecteren Nateelt van deze 3 volken in hoofdvolken invoeren De 3 geselecteerde moeren van de oorspronkelijke volken zo mogelijk aanhouden

73 KT als verenigingsactiviteit Verspreiding kennis Verkleinen afbreukrisico van KT Doelstelling Meerdere starters Klaarmaken bevruchtingskastjes Meerdere pleegvolken Voldoende bijen voor vullen bevruchtingsvolkjes Overlarven wordt gedaan door diegene die dat het beste kan. Gezamelijk reizen

74 KT als verenigingsactiviteit Opzetten van een volledig KT programma waaraan elke kleine imker kan deelnemen, zodat hij de voordelen kan plukken die een volledig programma biedt en niet beperkt wordt door het kleine aantal volken wat hij daarvoor inzet. Neem als vereniging deel aan de Duurzame Bij en of Beebreed

75 Meerdere starters

76 Klaarmaken bevruchtingskastjes

77 Meerdere pleegvolken

78 Voldoende bijen voor vullen bevruchtingskastjes

79 Overlarven door diegene die dat het beste kan

80 Gezamelijk reizen