Een hongermaal voor werknemers en uitkeringsgerechtigden Wat krijgen werknemers en uitkeringsgerechtigden op hun bord? een blokkering van de indexering van lonen en sociale uitkeringen, tot dit een indexsprong geeft van 2%. Dat kost de werknemer bruto gemiddeld 907 euro per jaar. Aan een startende jongere met laat ons optimistisch zijn 45 werkende jaren voor de boeg, kost dat dus bruto 40.816 euro, meer dan 1,6 miljoen oude Belgische franken. En dat valt netjes in de zakken van de werkgevers. In de privésector levert dat de werkgevers bruto zo n 3,1 miljard euro minder loonkost op; de horeca, door meer uitzendarbeid en door meer deeltijdarbeid; het al opnieuw willen herinvoeren van de proeftijd, net nu we die konden afschaffen via het nieuwe eenheidsstatuut; de uitkering bij tijdelijke werkloosheid gaat van 70% van het laatste loon naar 65%. Niet in het regeerakkoord, maar achteraf wel opgedoken als begrotingsmaatregel. Dat betekent bovenop de indexsprong bruto tot 123 euro minder per maand tijdelijke werkloosheid. Een Een indexsprong kost de werknemer gemiddeld 907 euro per jaar. MARC LEEMANS een zware verlaging van de patronale bijdragen, bovenop de reeds door Di Rupo I toegezegde lastenverlaging voor de werkgevers, en dan nog op de meest ondoelmatige wijze lineair uitgesmeerd zodat men geeft aan sectoren die dit niet echt nodig hebben en daardoor te weinig kan geven aan sectoren die het echt nodig hebben; en alsof al die miljarden nog niet genoeg zijn: een verlenging met 2 jaar van het verbod op loononderhandelingen, een verstrenging van de loonnorm, een uitbreiding ervan naar overheidsbedrijven en het in vraag stellen van de anciënniteitsverhogingen, zowel bij de overheid als in de privésector, waar het vooral een zaak is van de bedienden. En dat overigens geheel in strijd met de bevindingen van een recent rapport van de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid over de zgn. ervaringsbarema s; meer flexibiliteit door annualisering van arbeidsduur, door meer overuren in Speciale uitgave Vakbeweging nr. 811 25 oktober 2014 5
inlevering van 9%! Of het terugschroeven van een van onze belangrijke realisaties na het uitbreken van de financiële crisis. De regering maakt er blijkbaar een sport van om mensen dubbel te straffen voor iets waar ze geen schuld aan hebben (zie kaderstuk p. 7); ook voor de aanvullende uitkeringen voor volledig werklozen die deeltijds gaan werken, de zgn. inkomensgarantie-uitkering, keren we terug naar de slechtere situatie van vóór 2008, met zelfs een halvering van de uitkering na twee jaar deeltijdarbeid: een zware aanslag op sectoren met vele structurele onvrijwillige deeltijdarbeid (van de distributiesectoren, over de dienstencheques tot de schoonmaak) en waar de lonen al geen vetpot zijn en veel werknemers nu al de eindjes niet aan elkaar weten te knopen. Het zal alleen maar working poor creëren. Nog mensen die dubbel gestraft worden. (zie kaderstuk p. 8); Wat op tafel ligt voor de gerechtigden op sociale uitkeringen en de werknemers is geen ice bucket, dat is een bloedbad. Dat overloopt van onaanvaardbare maatregelen. MARC LEEMANS jongeren krijgen een nieuwe hap uit de inschakelingsuitkeringen: ongekwalificeerde schoolverlaters krijgen geen uitkering meer vóór hun 21 ste jaar; en schoolverlaters krijgen geen uitkering meer als ze na hun 25ste instromen; en nog in de werkloosheid verdwijnt de anciënniteitstoeslag voor de oudere werklozen die gedumpt worden en na één jaar in de langdurige werkloosheid belanden, met inkomensverliezen tot 29%. Ook krijgen we een verstrenging van de beschikbaarheidseisen. Werklozen, SWT ers inbegrepen, moeten beschikbaar blijven tot hun 65ste. De perimeter waarin werklozen werk moeten zoeken dreigt te worden vergroot tot zo n 90 km van huis. Het pesten van werklozen wordt structureel ingebouwd. Langdurig werklozen moeten 2 halve dagen per week Mensen die onvrijwillig deeltijds werken en van de RVA een inkomensgarantie-uitkering krijgen bovenop hun (karige) deeltijdse loon, dreigen een kwart van hun inkomen te verliezen. 6
169.000 tijdelijke werklozen verliezen 9% van hun inkomen Het stond niet in het regeerakkoord, maar het ACV heeft er intussen wel bevestiging van gekregen. Er is door de regering beslist om de uitkering voor tijdelijke werkloosheid te verlagen van 70 naar 65% van het loon. Zonder overgangsmaatregel, met ingang op 1 januari 2015. Dus ook voor wie dit jaar nog in tijdelijke werkloosheid belandt of belandde. Bovenop deze vermindering komt ook nog de indexsprong van 2%. Het inkomen van wie tijdelijk werkloos is, daalt dus met maar liefst 9%. Deze besparing straft tijdelijke werklozen dubbel. Ze verliezen al 30% van hun inkomen omwille van tijdelijke werkloosheid (meer zelfs voor werknemers boven het berekeningsplafond). Nu komt daar nog een verlies van 9% van hun werkloosheidsuitkering bovenop. Voor mensen die getroffen worden door tijdelijke werkloosheid is deze regeringsbeslissing dan ook een zware financiële aderlating. met het intrekken van de belofte inzake twee maanden gewaarborgd loon bij ziekte. En nu opnieuw met het terugdraaien van de uitkering bij tijdelijke werkloosheid. Dat was eerst een tijdelijke crisismaatregel, maar nadien definitief gemaakt, in het verlengde van het eerste (ontwerp)akkoord over het eenheidsstatuut. Die tijdelijke werkloosheid zit bovendien sterk geconcentreerd bij de arbeiders van de b ouw en van de industrie. Denkt men zo het werken in die sectoren, met veel knelpuntvacatures, aantrekkelijk te maken? Deze brutale besparing is onbegrijpelijk. Het staat buiten kijf dat tijdelijke werkloosheid in crisistijden, via de minimale bescherming van de koopkracht, economisch als automatische stabilisator werkt. Tijdelijke werkloosheid maakt dat werkgevers in moeilijke maanden vrij soepel met hun personeelsbezetting kunnen omgaan, zonder mensen te moeten afdanken. Als het weer beter gaat, kan de onderneming snel weer bijbenen. Door deze regeringsingreep wordt dit alles ondergraven. In 2013 kregen 168.723 werknemers af te rekenen met tijdelijke werkloosheid. De gemiddelde duur van tijdelijke werkloosheid bedroeg in 2013 79 dagen. Het overgrote deel van deze werknemers zijn arbeiders, minstens voor 92%. Dat betekent dat arbeiders aan wie een eenheidsstatuut werd beloofd - voor de tweede keer een slag in het gelaat krijgen. Eerst De regering verlaagt de uitkering voor tijdelijke werkloosheid van 70 naar 65%. Tel daar nog de indexsprong bij. Het inkomen van wie tijdelijk werkloos is, daalt dus met maar liefst 9%. onbezoldigd klusjes opknappen. Leefloners idem. Handig voor lokale besturen en vzw s die krap bij kas zitten en zo personeel kunnen vervangen door dwangarbeiders. Want dat dit gedwongen arbeid is, staat buiten kijf, althans volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (zie kaderstuk p.9); de uitkering bij tijdkrediet of loopbaanonderbreking kan alleen nog maar voor zorg en opleiding en een landingsbaan alleen nog maar vanaf 60 jaar (inclusief afschaffing van de uitzonderingen vanaf 50 jaar voor zware beroepen en lange loopbanen); in het SWT, het brugpensioen, wordt opnieuw de bijl gezet: de algemene regeling vanaf 60 jaar gaat naar 62 jaar; de regelingen vanaf 56 jaar voor zware beroepen en lange loopbanen gaan naar 60 jaar; die vanaf 55 jaar voor bedrijven in moeilijkheden en herstructurering ook; en voor de bij- Speciale uitgave Vakbeweging nr. 811 25 oktober 2014 7
zondere regelingen vanaf 58 jaar weten we nog welk lot ze zijn beschoren; een gelijkaardige beweging voor het vervroegd pensioen. In regel nog slechts na 63 jaar en na 42 jaar loopbaan, met ook strengere loopbaaneisen voor wie vroeg is beginnen werken en al vanaf 60 of 61 jaar kan gaan (resp. 44 en 43 jaar loopbaan); de verrassing van formaat: ondanks alle dure eden gaat de wettelijke pensioenleeftijd omhoog. En niet naar 67 jaar zoals de media stelden. Maar naar 67 jaar of meer. Want het is de bedoeling om die 67 jaar vanaf 2030 ook te koppelen aan de stijgende levensverwachting; er komen voor het pensioen eventueel wel uitzonderingen voor zware beroepen, maar slechts als we de werkgevers van de Groep van 10 daarin meekrijgen. Dat zijn dus 10 vogels in de lucht; terwijl men werknemers aanmoedigt om langer te werken, gaat wel de pensioenbonus eraan voor wie op die vraag ingaat; zoals ook een stuk van de gelijkstelling voor het pensioen verloren gaat voor werklozen, landingsbanen en SWT; met bovenop nog eens de gerichte inlevering op de ambtenarenpensioenen; Aanslag op 51.684 mensen die onvrijwillig deeltijds werken met een aanvullende uitkering Om en bij de 50.000 mensen werken onvrijwillig deeltijds. In de distributie, de schoonmaak, de denstenchequesector, sectoren met lage lonen. Ze krijgen van de RVA een inkomensgarantie-uitkering (IGU) bovenop hun (karige) deeltijdse loon. De nieuwe regering wil die aanvullende uitkering sterk verminderen, het meeste voor alleenstaanden en samenwonenden. Na twee jaar wordt de verminderde uitkering ook nog eens gehalveerd. Daarbovenop komt een indexsprong op zowel loon als uitkering. Zoals je hierna kan lezen betekent dit voor een halftijdse met (amper) 800 euro loon een amputatie van zomaar eventjes 23% van zijn of haar bruto-inkomen! Deze maatregel zal alleen maar working poor creëren. 4 op 5 van deze onvrijwillig deeltijdse werknemers zijn vrouwen. Het gaat dus bovendien om een bijzonder vrouwonvriendelijke maatregel. (bruto). En dan houden we nog geen rekening met de indexsprong. We maken hier de berekening voor een halftijds werkende alleenstaande met 800 euro brutoloon (zie ook de tabel op www. watkrijgjijopjebord.be): Die verliest onmiddellijk 52,18 euro uitkering per maand (464,91 euro in plaats van 517,09 euro). Na twee jaar deeltijds tewerkstelling met IGU is zij of hij 284,64 euro kwijt aan uitkering. Maar met de indexsprong van 2% op zowel loon als uitkering (samen 1032,64 euro) is zij of hij per maand ook nog eens 20,65 euro kwijt (2% van 1032,64 euro). Dus samen 305,29 euro bruto minder per maand. En dat op een bruto inkomen vandaag van 1.317,09 euro per maand (800 + 517,09 euro). Dat betekent een inlevering van maar eventjes 23,2%! Dit inkomen ligt beneden de Europese armoedenorm voor een alleenstaande. Voor iemand die onvrijwillig 1/3 werkt met aanvullende uitkering en voor gezinshoofden is het nog dramatischer. Op www.watkrijgjijopjebord.be presenteren we een tabel met een aantal typegevallen. We bekijken eerst wat de IGU hen vandaag oplevert bovenop het loon. Dan bekijken we wat daarvan de eerste twee jaar overblijft als we terugkeren naar de toestand van vóór 2008, zoals de regering beoogt. En vervolgens berekenen we wat er na de halvering (na twee jaar deeltijdse tewerkstelling) overblijft. Onderaan vind je voor elk type wat dit samen (dus na twee jaar deeltijdwerk) aan inkomensverlies betekent En dan hebben we niet eens rekening gehouden met allerlei andere inleveringen. Zoals de blokkering van de lonen en de verhoging van accijnzen op tabak en diesel. Alsook de sluipende uitholling van de belastingvermindering voor vervangingsinkomens, die niet geïndexeerd wordt. 8
Verplichte gemeenschapsdienst helpt werklozen niet aan een job De regering wil langdurig werklozen en leefloners verplichten tot onbezoldigde gemeenschapsdienst, 2 halve dagen per week, ingekaderd in een traject naar werk. Diverse experts voeren aan dat dit onzinnig en ondoelmatig is. Verplichte gemeenschapsdienst helpt werklozen niet aan een job. Erger, het is ook laakbaar vanuit juridisch oogpunt. Omdat het afbreuk doet aan het verzekeringsprincipe dat aan de basis van onze sociale zekerheid ligt. De Internationale Arbeidsorganisatie catalogeert een dergelijke onbezoldigde gemeenschapsdienst als dwangarbeid. België kan ervoor op het matje worden geroepen. Sterker, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest van Sociale Grondrechten van de Europese Unie bevatten ook een verbod op dwangarbeid en verplichte arbeid. En dat laatste is tegenwoordig juridisch afdwingbaar. De federale regering zal handige advocaten moeten hebben om dat te omzeilen. Afbreuk aan het verzekeringsprincipe De idee om langdurig werklozen een verplichte gemeenschapsdienst te laten doen doet afbreuk aan het verzekeringsprincipe verbonden met socialezekerheidsuitkeringen. Het merendeel van de (langdurig) werklozen waarvoor gemeenschapsdienst een verplichting zou worden, waren voorheen werknemers die zich via het betalen van sociale bijdragen verzekerden tegen het risico op werkloosheid. Moeten zij dan, wanneer zij effectief werkloos worden, nog eens prestaties leveren om recht te hebben op een vervangingsinkomen waarvoor ze zich, tegen betaling van bijdragen, verzekerd hebben? Kunnen we dat dan nog een sociale zekerheid noemen? Niet dat je geen eisen mag stellen aan werklozen. Maar dan om in te gaan op een passende dienstbetrekking. En onbezoldigd moeten werken voor je uitkering, dat is niet passend. Dat past gewoon niet. Werklozen moeten niet werken voor hun uitkering. Met werklozen moet je vooral werken tegen hun uitkering. Hen begeleiden en sterken. Opdat ze zo snel als mogelijk een passende job vinden en zonder uitkering kunnen leven. een heel beperkt aantal gevallen is er sprake van misbruik (niet willen werken en toch een werkloosheidsuitkering krijgen). Verplichte gemeenschapsdienst is geen oplossing voor werk. Evaluatieonderzoeken rond de effecten van verplichte gemeenschapsactiviteiten in de landen waar dit in voege is, tonen aan dat dit geen opstap is naar werk. Zo werd een grootschalig vergelijkingsonderzoek gedaan bij 16.000 langdurig werklozen in het Verenigd Koninkrijk, met enerzijds werklozen die gewoon een uitkering kregen en anderzijds werklozen die verplicht werden gemeenschapsdienst te doen. Hun tewerkstellingskansen bleken dezelfde te zijn. Gemeenschapsdienst helpt werklozen met andere woorden helemaal niet aan een job. En daar is het hopelijk toch om te doen. Of zijn we te naïef en is het niet meer of minder dan een ideologische pestmaatregel om langdurig werklozen te straffen? Verdringing reguliere (laaggeschoolde) jobs Vraag is ook of de verplichte gemeenschapsdienst geen reguliere (laaggeschoolde) jobs zal verdringen? Het Nederlandse voorbeeld indachtig, waarbij een gemeentewerker, wiens job als straatveger werd weggesaneerd, hetzelfde werk onbezoldigd mocht doen in ruil voor zijn werkloosheidsuitkering. Dat dreigt ook hier te gebeuren. Zeker naarmate tal van lokale besturen en organisaties door het harde besparingsbeleid collectieve diensten moeten afbouwen. Dan is het verleidelijk om de gaten in de dienstverlening dicht te plamuren door dwangarbeid voor werklozen te installeren. Overigens gaat het niet enkel om mensen met een inschakelings- of werkloosheidsuitkering, maar ook om mensen die het moeten stellen met een leefloon van het OCMW. Het kan ieder van ons overkomen. Geen oplossing voor werk Sommigen poneren graag en luid dat langdurige werkloosheid een individueel probleem is van werkonwilligen. De resultaten van de RVA-controles op het zoekgedrag naar werk, spreken dit nochtans duidelijk tegen. De overgrote meerderheid van werklozen wil werken, maar krijgt geen job aangeboden. Slechts in De regering wil langdurig werklozen en leefloners verplichten tot onbezoldigde gemeenschapsdienst. Speciale uitgave Vakbeweging nr. 811 25 oktober 2014 9
in de gezondheidszorgen wordt de groeinorm verder verlaagd van 3 naar 1,5%, plus een reeks andere besparingen, hetgeen tot 2,9 miljard euro moet opleveren; de collectieve voorzieningen worden verder ontmanteld door nog slechts 1 ambtenaar op 5 vertrekkenden te vervangen, door de steun aan Bpost en NMBS terug te schroeven en door Dit regeerakkoord heeft niks met groei, werk of verstandig beleid te maken. Dit heeft alleen te maken met ideologische trofeeën, met patronaal lobbywerk en met de goesting om werkgevers en vermogenden eens lekker te verwennen, om vermogens te ontzien en om de factuur uitsluitend te presenteren aan de werknemers en aan wie een uitkering krijgt. Ondanks alle schone praatjes over hardwerkende Vlamingen, Brusselaars, Walen of Duitstaligen. overal zwaar te besparen op de werkings- en investeringskosten. Bij het gros van de overheidsdiensten wordt lineair het hakmes gezet: 20% minder voor personeel, 28% minder voor de werking en maar eventjes 33% minder voor investeringen. Dat is natuurlijk ook een manier om de federale staat op te blazen: ze gewoon uitkleden. Hetgeen dus gegarandeerd tot hogere tarieven leidt voor post en trein, bovenop de hogere kosten voor kinderopvang, hoger onderwijs, bus en tram in Vlaanderen; zoals aangekondigd dreigt ook het stakingsrecht bij de NMBS en bij het gevangenispersoneel te worden ingeperkt. In de eerste parlementaire toespraak van de nieuwe premier werd er onverwacht ook Belgocontrol aan toegevoegd, de Belgische luchtverkeersleiding; en als kers op die zure taart: hogere accijnzen, in het bijzonder op tabak, wijn en diesel. Dit wordt gecompenseerd, zegt de regering, door een iets grotere aftrek van forfaitaire beroepskosten voor werknemers (889 miljoen meer uit BTW en accijnzen, voor 900 miljoen aan extra aftrek forfaitaire beroepskosten). Wie geen werk heeft, kan die beroepskosten uiteraard niet aftrekken. MARC LEEMANS De regering wil het stakingsrecht bij de NMBS, Belgocontrol (luchtverkeersleiding) en voor het gevangenispersoneel inperken. 10