Zeeuwse Verhuisatlas deel III Verhuizen meer mensen naar de stad of naar het platteland? Zeeuws-Vlaanderen Middelburg, augustus 2012
Sociale Staat van Zeeland Colofon SCOOP 2012 Samenstelling Ankie Smit Han Schellekens Jolanda van Overbeeke SCOOP Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling Kousteensedijk 7 Postbus 407 Middelburg Telefoon (0118) 682500 Telefax (0118) 635311 www.scoopzld.nl scoop@scoopzld.nl Lay-out SCOOP Ontwerp men@work SCOOP Drukwerk SCOOP Deze uitgave is tot stand gekomen in opdracht van de Provincie Zeeland. De Provincie Zeeland streeft naar een goede sociale en culturele infrastructuur in Zeeland, in samenwerking met anderen. Als sociaal-cultureel kennis- en ontwikkelingsinstituut ondersteunt SCOOP de Provincie bij haar taken in het sociaal-cultureel beleid.
Zeeuwse Verhuisatlas deel III Inhoudsopgave 1. Inleiding...5 Definitie...5 Uitwerking...5 Vervolg...5 Verantwoording...5 2. Beschrijving...6 Totaal (figuur 1)...6 0-15 jaar (figuur 2)...6 15-30 jaar (figuur 3)...6 30-60 jaar (figuur 4)...6 60-80 jaar (figuur 5)...6 80+ (figuur 6)...6 Conclusie...6 Bijlage Bijlage 1: Technische toelichting...10 Bijlage 2: De plaatsnamen in Zeeuws-Vlaanderen...11
Sociale Staat van Zeeland 4
Zeeuwse Verhuisatlas deel II 1. Inleiding In deel 3 Terneuzen van de Zeeuwse Verhuisatlas staat de volgende vraag centraal: Wat is het resultaat van de verhuisbewegingen tussen stad en platteland in de regio Zeeuws-Vlaanderen? Definitie Binnen het project de Sociale Staat van Zeeland wordt gewerkt met een indeling in levensfases die in 2002 is geïntroduceerd door de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling 1 : 0-15 jaar vroege jeugd 15-30 jaar jongvolwassenheid 30-60 jaar consolidatie- en spitsuur 60-80 jaar actieve ouderdom 80 jaar en ouder intensieve verzorging Deze indeling wordt ook in deze verhuisatlas gehanteerd. Uitwerking Via het CBS is een bestand aangekocht met het aantal verhuizingen van personen in de periode 1998-2008 ingedeeld naar dorpskernen en naar leeftijdsklasse. Voor alle kernen en wijken in Zeeland zijn het aantal vestigers en vertrekkers tussen een kern en het stedelijk gebied Terneuzen opgeteld door het CBS over de periode 1998-2008 2 en afgerond op 10 personen. De cijfers zijn daarmee van voor de stagnatie op de woningmarkt. In de kaarten op de volgende bladzijden zijn de resultaten van deze berekeningen weergegeven met kleurtjes. Rood betekent een verlies aan inwoners van de kern naar het stedelijk gebied; blauw betekent winst aan inwoners voor de kern ten opzichte van het stedelijk gebied. Een korte tekst beschrijft globaal wat er te zien is op elke kaart. De termen winst en verlies zijn niet bedoeld als oordeel, maar gebruikt om te verduidelijken wat het resultaat is van de verhuisbewegingen tussen de kernen en de stad. Vervolg Dit is het derde deel in deze serie. Het eerst deel ging over het aantal vestigers min het aantal vertrekkers per kern of wijk, ook wel migratiesaldo genoemd. Het tweede deel ging over vestigers van buiten zeeland: in welke kernen en wijken vestigen mensen van buiten Zeeland zich? Dit derde deel gaat over de bewegingen tussen stad en platteland in de regio en is het laatste deel in deze serie. Verantwoording De Zeeuwse Verhuisatlas komt tot stand in opdracht van de Provincie Zeeland en draagt bij aan beleidsvorming op de thema s ruimte, leefomgeving, mobiliteit en leefbaarheid uit het provinciale collegeprogramma stuwende krachten. 1 RMO (2002), Levensloop als perspectief: kanttekeningen bij de verkenning levensloop: beleidsopties voor leren, werken, zorgen en wonen. Den Haag: RMO 2 Cijfers van het CBS kennen altijd een vertragingsfactor, vanwege het feit dat het CBS afhankelijk is van aanlevering van definitieve cijfers (in dit geval vanuit GBA gemeenten) en vervolgens bewerkingen en uitgebreide controles uitvoert. Ook de bewerking door SCOOP en overleg over de vormgeving kost uiteraard tijd. Gezien het feit dat de gebruikte cijfers een optelsom betreffen van 11 opeenvolgende jaren (1998-2008), heeft het ontbreken van 2 of 3 recente jaren geen groot effect op het totaal. Het kan echter wel zijn dat het gepresenteerde beeld voor enkele kernen of wijken toch afwijkt van de huidige, werkelijke situatie. Dit is met name het geval wanneer lokaal grote verschuivingen in het woningaanbod zijn gerealiseerd (grootschalige sloop of woningbouw). 5
Sociale Staat van Zeeland 2. Beschrijving Totaal (figuur 1) Terneuzen wint vooral inwoners ten opzichte van de direct omliggende kernen (Hoek, Philipinne, Sluiskil en Westdorpe), waarbij Sas van Gent de grootste uitschieter is (-350). In mindere mate verliezen ook Oostburg, Biervliet, Axel, Kloosterzande en IJzendijke inwoners aan Terneuzen. Opvallend is de grote trek vanuit Terneuzen naar Zaamslag (740). Dit hangt samen met de gerealiseerde woningbouw in de wijk Othene-Zuid wat valt in het CBS-gebied Zaamslag. 0-15 jaar (figuur 2) Onder kinderen tot 15 jaar trekt Zaamslag flink wat inwoners uit Terneuzen (270). Sas van Gent verliest kinderen (-130) aan Terneuzen. Verschuivingen tussen Terneuzen en respectievelijk het westen en oosten van Zeeuws Vlaanderen zijn er in deze leeftijdscategorie niet of nauwelijks. 15-30 jaar (figuur 3) Jongvolwassenen verhuizen naar Zaamslag (70) vanuit Terneuzen en trekken er naar toe vanuit Sas van Gent (-70) en Kloosterzande (-40). De overige verschuivingen komen met name ten gunste van Terneuzen en zijn beperkt van omvang. 30-60 jaar (figuur 4) In de spitsuurfase is de trek vanuit Terneuzen naar Zaamslag het grootst (420). Er is ook een kleine trek naar Overslag (40). Sas van Gent verliest relatief veel inwoners in deze levensfase aan Terneuzen (-120), gevolgd door Axel, Sluiskil, Westdorpe, Hoek en IJzendijke. 60-80 jaar (figuur 5) De verhuisbewegingen van senioren richting Terneuzen en andersom zijn beperkt, maar leveren voor Hoek (-40) en Sluiskil (-60) een duidelijk verlies op. De verschuivingen van inwoners in deze leeftijd tussen Terneuzen en de overige kernen van Zeeuws Vlaanderen zijn nagenoeg nihil. 80+ (figuur 6) Onder de 80-plussers is er niet of nauwelijks dynamiek tussen de kernen en de stad Terneuzen. Conclusie Het voorgaande maakt duidelijk dat de verhuizingen vanuit en naar Terneuzen zich vooral concentreren in de kernen dichtbij de stad. Zaamslag trekt veel inwoners, terwijl Sas van Gent er veel verliest aan de stad Terneuzen. Er is weinig dynamiek tussen de stad Terneuzen en het oosten en westen van Zeeuws-Vlaanderen. Verder geldt dat er nauwelijks verhuisbewegingen van 60-plussers zijn tussen de stad Terneuzen en de overige kernen van Zeeuws-Vlaanderen. 6
Zeeuwse Verhuisatlas deel III Figuur 1: Saldo van de verhuisbewegingen tussen stad (Terneuzen) en platteland Figuur 2: Saldo van de verhuisbewegingen van kinderen (0-15 jaar) tussen stad (Terneuzen) en platteland 7
Sociale Staat van Zeeland Figuur 3: Saldo van de verhuisbewegingen van jongvolwassenen (15-30 jaar) tussen stad (Terneuzen) en platteland Figuur 4: Saldo van de verhuisbewegingen van mensen in spitsuurfase van het leven (30-60 jaar) tussen stad (Terneuzen) en platteland 8
Zeeuwse Verhuisatlas deel III Figuur 5: Saldo van de verhuisbewegingen van mensen in de fase van actieve ouderdom (60-80 jaar) tussen stad (Terneuzen) en platteland Figuur 6: Saldo van de verhuisbewegingen van 80-plussers tussen stad (Terneuzen) en platteland 9
Sociale Staat van Zeeland Bijlage 1: Technische toelichting Toelichting bij het onderzoek Het Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling (SCOOP) heeft het Centrum voor Beleidsstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS-CvB) verzocht om een tabellenset samen te stellen met verhuizingen van personen tussen de gemeenten en dorpskernen in Zeeland en met andere provincies naar leeftijdsklasse voor de periode 1998-2008. Populatie De populatie bestaat uit alle geregistreerde inwoners die in de periode 1998 tot en met 2008 verhuisd zijn van, naar en tussen gemeenten en dorspkernen in Zeeland. Bronnen en definities De gebruikte bron voor dit onderzoek is de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). De GBA is een longitudinaal bestand waarin alle personen die vanaf 1 januari 1995 ooit in de GBA zijn ingeschreven, geregistreerd staan. Gegevens als woonplaats, maar ook verhuizing, immigratie en emigratie worden in de GBA geregistreerd. De tabellen beschrijven de verhuizingen van personen tussen, naar en vanuit gemeenten in Zeeland. Naast de indeling naar leeftijdsklasse en Zeeuwse gemeenten, is ook ingedeeld naar dorspkernen. Nauwkeurigheid van de uitkomsten De informatie die het CBS ontvangt, is niet in alle gevallen volledig. In die gevallen maakt het CBS een schatting van de ontbrekende gegevens. Er wordt gecontroleerd op volledigheid, interne consistentie en plausibiliteit van de cijfers. De hier gepubliceerde cijfers kunnen door administratieve correcties en afrondingsverschillen in geringe mate afwijken van op Statline gepubliceerde gegevens. De uitkomsten zijn afgerond op tientallen. Doordat in bepaalde gevallen de gemeentecode wel bekend is en de dorpskerncode niet, tellen de verschillende onderdelen niet altijd op tot het totaal. Verder kunnen als gevolg van gemeentelijke herindelingen (sub)totalen verschillen met Statlinetotalen, omdat bij dit onderzoek de gemeentelijke en benedengemeentelijke indeling van 1 januari 2008 als uitgangspunt is gebruikt. Begrippen Tussen gemeenten verhuisde personen Dorpskern Inwoner Leeftijd Personen die verhuizen waarbij het oude en het nieuwe adres in verschillende gemeenten liggen. Wijzigingen van adres door grenswijzigingen tussen gemeenten of door gemeentelijke herindelingen worden niet als verhuizing beschouwd. Buurten in Zeeuwse gemeenten zijn ingedeeld in 169 dorpskernen. Persoon behorende tot de bevolking van Nederland. In de bevolkingsaantallen zijn uitsluitend personen begrepen die zijn opgenomen in het bevolkingsregister van een Nederlandse gemeente. In principe wordt iedereen die voor onbepaalde tijd in Nederland woont, opgenomen in het bevolkingsregister van de woongemeente. Personen die tot de bevolking van Nederland behoren, maar voor wie geen vaste woonplaats valt aan te wijzen, zijn opgenomen in het bevolkingsregister van de gemeente s-gravenhage. In de bevolkingsregisters zijn niet opgenomen de in Nederland wonende personen waarvoor uitzonderingsregels gelden met betrekking tot opneming in de bevolkingsregisters (bijvoorbeeld diplomaten en NAVO-militairen) en personen die niet legaal in Nederland verblijven. De leeftijd wordt bepaald op het moment van verhuizen. 10
Zeeuwse Verhuisatlas deel III Bijlage 2: De plaatsnamen in Zeeuws-Vlaanderen 11
Sociale Staat van Zeeland 12