Naar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling. Bernard MAZIJN Instituut vóór Duurzame Ontwikkeling vzw Universiteit Gent
De generaties Mazijn GROOTVADER JULIEN 1899-1979 VADER GEORGES 1934 ZOON BERNARD 1962 KLEINZOON CASPER 1995 elektricien bij een kmo elektricien bij een GO, later lesgever lesgever, onderzoeker en adviseur?
Even verduidelijken: de zogenoemde megaforces energie en brandstof klimaatverandering grondstoffenschaarste waterschaarste bevolkingsgroei welvaart verstedelijking voedselveiligheid achteruitgang van ecosystemen ontbossing Bron: KPMG (2012)
De megaforces over de generaties Mazijn GROOTVADER JULIEN VADER GEORGES ZOON BERNARD KLEINZOON CASPER Wereldwijd energieverbruik CO 2 -concentratie
De megaforces over de generaties Mazijn GROOTVADER JULIEN VADER GEORGES ZOON BERNARD KLEINZOON CASPER Bevolkingsgroei Vestedelijking Welvaart wereldwijd
De grote maatschappelijke uitdagingen: de samenhang tussen de zogenoemde megaforces energie en brandstof klimaatverandering grondstoffenschaarste waterschaarste bevolkingsgroei welvaart verstedelijking voedselveiligheid achteruitgang van ecosystemen ontbossing (Zeldzame) (aard-)metalen Koolstofarme samenleving, in het bijzonder, vergroening van aanbod. Bron: KPMG (2012)
Prijzen grondstoffen: index voor brandstof en metalen Bron: Chatham House (2012)
Even verduidelijken: een kringloopeconomie Bron: Ellen McArthur Foundation (2013)
Het profiel van de metaalsector: vanuit een socio-economisch perspectief Eerste vaststelling: De eerder klassieke sectoren zijn nog steeds belangrijk voor België en Vlaanderen (toegevoegde waarde, tewerkstelling, export), meer dan de zogenoemde hoogtechnologische sectoren. Tweede vaststelling: In bedrijven met de grootste omzet (ong. 5/6 van het totaal) én de meest werknemers (ong. 3/4 van het totaal) speelt de vakbond een belangrijke rol, t.t.z. bedrijven van meer dan 50 werknemers.
Het profiel van de metaalsector: vanuit een socio-ecologisch perspectief Er is maar licht vooruitgang geboekt in het minder verbruiken van energie en brandstof én in het minder bijdragen aan klimaatverandering t.o.v. het referentiejaar 1990. Specifieke en gedetailleerde gegevens over grondstoffen- en waterverbruik zijn niet voorhanden, nochtans is dit belangrijk. Milieu en (volks)gezondheid : een sterk verminderde uitstoot van de klassieke metalen naar de omgeving: in VL/B worden 8 zware metalen systematisch opgevolgd. Maar de voorbije 10-20 jaar zijn tientallen nieuwe metalen in gebruik genomen. Wat is de impact op arbeidsomstandigheden en leefmilieu?
Even verduidelijken: War on metals (Clean) Tech: performantie stijgt door grote diversiteit aan metalen, maar Bron: OECD (2010)
Even verduidelijken: War on metals (Clean) Tech: de recyclage/terugwinning laat te wensen over. Bron: IRP (2013)
Even verduidelijken: War on metals
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn (zeldzame) (aard-) metalen Aanwezig in producten en technologieën
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn Korte termijn (rond 2015!) (zeldzame) (aard-) metalen Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium Aanwezig in producten en technologieën fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED s; magneten; batterijen;
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn Korte termijn (rond 2015!) Middellange termijn (tot 2020!) (zeldzame) (aard-) metalen Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium Lithium Palladium Platinum Niobium zeldzame aardmetalen Aanwezig in producten en technologieën fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED s; magneten; batterijen; batterijen; katalysatoren; elektronica; legeringen; versterkt staal;
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn Korte termijn (rond 2015!) Middellange termijn (tot 2020!) In parallel: een volume-risico (2015-2020 ) (zeldzame) (aard-) metalen Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium Lithium Palladium Platinum Niobium zeldzame aardmetalen Aluminium, Koper, Nikkel, Ijzer, Lood, Zink, Tin, Zilver Goud,... Aanwezig in producten en technologieën fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED s; magneten; batterijen; batterijen; katalysatoren; elektronica; legeringen; versterkt staal;
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (1) Een vraag: weten we/jullie of de huidige financiële stromen worden ingezet voor een reële economie die wij/jullie willen? Het antwoord is: NEEN Maar dit kan mede gerealiseerd worden door een antwoord te formuleren op volgende vragen: gaat ABVV-Metaal bestaande financiële middelen - waar zij (mede-) beslissingsrecht heeft - heroriënteren met het oog op een kringloopeconomie (cfr. pensioenfondsen)? gaat ABVV-Metaal (opnieuw/verder) actief (financieel) participeren in het organiseren van productie en consumptie in onze samenleving bijv. via coöperatieve vennootschappen?
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (2) klassieke productieprocessen én recyclage processen onderhoud en herstel opknapbeurt en hergebruik ontmanteling Bron: Ellen McArthur Foundation (2013)
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (3) Aanbevelingen aan de overheid/vakbond voor de KT: toets op kwetsbaarheid t.a.v. de relevante megaforces (cfr. EFI s) identificatie van niches gericht op een kringloopeconomie capaciteitsopbouw bij vakbondsvertegenwoordigers solidariteit met het Globale Zuiden monitoren van grondstoffenstromen; integratie van het beleid; design for scarcity en recycling for scarcity ; lekken van grondstoffen dichten; ondersteuning van recycling capacity;
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (4) Aanbevelingen aan de overheid/vakbond voor de MLT: opzetten, opschalen en uitbreiden van nieuwe/bestaande transitiearena s; stimuleren van product/dienst-systemen; speciale aandacht voor een uitrustingsplan transport én energie ; nieuwe syndicale structuren, ook tussen en met de centrales, zijn nodig;
De generaties Mazijn - de toekomst GROOTVADER JULIEN VADER GEORGES ZOON BERNARD KLEINDOCHTER CARMEN De wereld waarin we (willen) leven: straks, als de kleindochter 40 is, in 2035
Europa, van de Oeral tot Gibraltar, heeft een kringloopeconomie opgezet; gebruik van energie, grondstoffen en water werd drastisch beperkt;
De afhankelijkheid van de rest van de wereld is sterk verminderd waardoor de socio-economische kwetsbaarheid is afgenomen;
consumanderen en consuminderen hebben zich doorgezet; het huishouden betaalt meer voor voeding dan op vandaag, maar een decent living werd behouden;
Financiële, economische en bijgevolg sociale crisissen doen zich minder en minder voor;
De effecten van milieuproblemen (klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, enz.) ijlen nog na: de samenleving is hierover zeer bezorgd
Transitie naar een kringloopeconomie is urgent om sociale schokgolven te vermijden Urgent betekent actie nu, niet straks, niet weldra maar heute gvd!* Ter herinnering: in bedrijven met de grootste omzet én met de meeste werknemers speelt de vakbond een belangrijke rol. Actie is de verantwoordelijkheid van ieder van ons, dus ook van ABVV-Metaal en haar délégués. * Vrij geciteerd van RvG.
Naar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling.