nieuwsbrief 12e jaargang - nummer 1 - mei 2013 KNHM begeleidt bewoners bij de verbetering van hun buurt, wijk of straat. Dit doen we met inzet van kennis, procesbegeleiding en een uitgebreid netwerk. De vele kanten van stadslandbouw Meer dan alleen voedsel produceren impuls aan de leefomgeving En verder: Hoe meet je maatschappelijke impact? MoesMobiel wint Gouden Pit 2012 Hardnekkig verkeersprobleem zelf oplossen KNHM participeert in chocoladefabriek Rob van Gerve: KNHM als kritische spiegel
van de directeur Als KNHM willen we de sociale cohesie in buurten, dorpen en steden versterken. Dat is onze hoofddoelstelling. We doen dit door bewoners te begeleiden bij de uitvoering van tastbare projecten, projecten waar je op bezoek kunt gaan. Dan weet je ook zeker dat er iets is gebeurd, dat mensen samen aan de slag zijn geweest. De projecten in de fysieke leefomgeving zijn dus een middel om de sociale cohesie in de maatschappij te versterken. Een interessante vraag is: hoe peil je de maatschappelijke impact? Meten en langs een maatlat leggen zal niet lukken. Wel hebben we een aantal ingrediënten die we erg belangrijk vinden. Zo zal een KNHM-project een behoorlijk aantal mensen moeten bereiken. Maar dat zegt nog niet alles. De mate van betrokkenheid zegt al iets meer. Zijn het burgers die op allerlei fronten al heel actief zijn in de buurt of raken er mensen betrokken bij het project die anders achter de tv blijven zitten? Ook kijken we naar de manier waar op de betrokkenheid zich uit. Is dat af en toe een product kopen, of gaan nieuwe mensen actief aan de slag? Kunnen mensen geld doneren of gaat het project deel uitmaken van het maatschappelijk leven? En bij deze vragen is het allerbelangrijkst: nemen de mensen eigen verantwoordelijkheid en zijn ze de zogenaamde probleemeigenaar geworden? Door op deze manier naar de projecten te kijken, krijgen we geen harde data boven tafel, maar hebben we wel gespreksstof met de initiatiefnemers. Om zo de maatschappelijke impact van een project te vergroten. Frank van Bussel MoesMobiel wint Gouden Pit 2012 Tot op het laatste moment was het uitermate spannend: wie zou als landelijke winnaar van de leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit uit de bus komen? De 12 presentaties van de genomineerde projecten waren stuk voor stuk creatief en veelbelovend. Uiteindelijk kreeg MoesMobiel uit Haarlem de eretitel Gouden Kern met Pit, inclusief de bijbehorende 3.000 euro. MoesMobiel is de mobiele groententuin van een grote groep bewoners. Uniek aan dit project is dat het niet alleen om de groenten zelf gaat, maar dat de moestuin als verbindend sociaal element fungeert. Zo komt de hele buurt inmiddels maandelijks bij elkaar om de ervaringen in de tuinen met elkaar te delen maar vooral ook om samen te eten van de eigen groenten. Overige prijswinnaars Maar liefst 124 bewonersgroepen deden dit jaar mee met de leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit. Op zaterdag 6 april kwamen de 12 provinciale trofeewinnaars van Kern met Pit naar het Geldmuseum in Utrecht voor de landelijke prijsuitreiking. Samen Razem uit Kraggenburg, die zich inzet voor de integratie van arbeidsmigranten, won de tweede prijs (2.000 euro). Clustering Sport uit Almen won net als Het Struun- pad in Koekangerveld de derde prijs. De Rabobank Foundation schonk ter plekke 1.000 euro zodat beide derdeprijswinnaars de 1.000 euro mee naar huis konden nemen. Een vakjury, internetstemmers en de deelnemende projecten beslisten wie uiteindelijk met de eretitels naar huis gingen. Betrokkenheid bij leefomgeving Via de wedstrijd Kern met Pit daagt KNHM bewonersgroepen uit om hun idee voor de leefomgeving binnen een jaar te realiseren. Volgens jurylid Lidewij de Haas van Arcadis laat de prijsuitreiking zien dat er heel veel positieve energie in de samenleving zit: De samenleving doet het vaak erg goed. Wat dat betreft moeten we ons niet te veel zorgen maken. www.kernmetpit.nl
Meer dan alleen voedsel produceren De vele kanten van stadslandbouw Stadslandbouw is meer dan alleen het produceren van voedsel. Het heeft veel verschillende kanten. Bekijk stadslandbouw ook eens vanuit die andere kanten: je zult zien dat het enthousiasme ervoor zal stijgen. Met die woorden startte de Canadees Wayne Roberts een masterclass over stadslandbouw. Roberts was op uitnodiging van KNHM in Nederland en sprak op diverse gelegenheden over zijn ervaring met stadslandbouw in de miljoenenstad Toronto. Voor een gezelschap van actieve Nederlandse stadslandbouwers vertelde hij hoe je vrijwilligers met allerlei achtergronden kunt inzetten om stadse problemen op te lossen. Afval en files Roberts is de drijvende kracht achter de food policy council, een soort raad voor het voedselbeleid van de stad. De raad Wayne Roberts: Voedsel verbindt diverse thema s in de stad bestaat uit louter vrijwilligers met allemaal een andere achtergrond. Iedereen vertegenwoordigt een belang, heeft een probleem en heeft ook een oplossing in de aanbieding. De food policy council koppelt als het ware alle problemen die er in de stad zijn aan elkaar rondom het thema voedsel. Een voorbeeld. In de council zit iemand die zich bezig houdt met de afvalproblematiek. Die is erg geïnteresseerd in stadslandbouw omdat eigendom vaak goed schoon gehouden wordt. Dus hoe meer mensen een eigen tuin hebben, hoe schoner het in de stad zal worden. Toronto heeft te kampen met enorme fi les die miljoenen kosten. Transport lijkt op het eerste gezicht geen voedsel-issue, maar wel als je weet dat een fors deel van de fi les wordt veroorzaakt door voedsel- en afvaltransporten. En zo zie je dat voedsel heel goed dit soort thema s kan verbinden. Sociale cohesie Eén van de masterclasses vond plaats in de Amsterdamse Kwekerij Osdorp. Dagelijks komen hier zestig tot tachtig verslaafden, daklozen en psychiatrische patiënten om te werken in de kassen. Ze krijgen er deskundige begeleiding op het gebied van zorg en van de landbouw. Roberts: Het is een prachtig voorbeeld van de sociale kant die voed-
stemmen uit t veld Burgerparticipatie en bewonersinitiatieven zijn de werkvelden van KNHM. Hoe denken professionals uit ons netwerk over bepaalde zaken binnen onze werkvelden? In stemmen uit t veld geven ze hun mening over onderwerpen waarmee zij actief bezig zijn. sel kan hebben. Door voedsel kunnen verschillende groepen in de stad, gezond en ziek, oud en jong, verschillende etnische groepen, contact met elkaar krijgen. Scepsis Aanvankelijk was er behalve scepsis over het belang van stadslandbouw, toch ook enige angst vanuit de landbouw. Die angst verdwijnt langzamerhand. De boeren zien steeds meer in dat stadslandbouw nooit een echte concurrent wordt van de gangbare landbouw. Zij zien dat mensen steeds bewuster worden van voedsel en dat werkt positief voor de boeren, aldus Roberts. Begin mei heeft de gemeente Rotterdam besloten om ook een soort food policy council in te stellen, naar het voorbeeld van Toronto. www.knhm.nl/stadslandbouw Jubileum boek KNHM 125 jaar Speciaal voor ons 125-jarig bestaan hebben we een boek uitgebracht. Hierin staan we stil bij heden, verleden en toekomst. t Welke impact heeft de vereniging door de jaren heen gehad? Hoe werkt zij aan burgerparticipatie? En waar ligt de maatschappelijke relevantie van KNHM in de toekomst? Wij gaan een hardnekkig verkeersprobleem zelf oplossen De gemeenten Cranendonk en Heeze-Leende hadden zich al jarenlang over het probleem gebogen. Een groot bedrijf tussen de dorpskernen Sterksel en Maarheeze zorgde voor verkeersoverlast in de kernen. Maar het ene dorp ligt in de ene gemeente, het andere dorp in de andere gemeente en de gemeenten kwamen er samen niet uit wie verantwoordelijk is en wie moet betalen. En dus gebeurde er niets. Het probleem voor de bewoners bleef. We zijn niet bij de pakken neer gaan zitten en zijn zelf aan de slag gegaan. De dorpsraad Sterksel is van oudsher al goed georganiseerd en we bedachten dat wij het dan maar moesten oppakken. De gemeente liet al vrij snel doorschemeren daar wel oren naar te hebben. Dus hebben we de dorpsraad Maarheeze er bij betrokken en zijn we aan de slag gegaan. We hebben mede op basis van soortgelijke ervaringen in Montfoort en Erp, een plan van aanpak opgesteld. Dit plan mondt uit in twee mogelijke varianten om de verkeersproblematiek in de kernen op te lossen. De overheden zullen de uiteindelijke keuze maken. Je moet als dorpsraad namelijk niet willen kiezen voor een alternatief waar ongetwijfeld ook mensen tegen zijn. We hebben inmiddels de twee gemeenten, de provincie, de bedrijven en de twee dorpsraden aan tafel zitten en die hebben samen een en convenant gesloten. Daarin hebben we met elkaar afgesproken dat we er nu echt zullen uitkomen en ook hoe we dat gaan doen. Over oplossingen hebben we het in dat convenant nog niet gehad. Maar het is veelzeggend dat de partijen het vertrouwen hebben dat wij dit als dorpsraden kunnen. En ook dat ze er vertrouwen in hebben dat wij het verkeersprobleem als burgers kunnen oplossen. Jos Hendriksen, Voorzitter van de projectgroep Samen mee naar de A-2? Download: www.knhm.nl/publicaties
Sociaal ondernemen KNHM participeert in Amsterdamse chocoladefabriek De Chocolatemakers in Amsterdam-Noord gaan de komende jaren een grote sprong maken: ze gaan de productie verdubbelen, meer verkooppunten starten en vooral ook meer voor de buurt en de stad be tekenen. Straks kunnen nog meer Amsterdammers genieten van de duurzaam geproduceerde chocolade en kunnen ze te weten komen hoe belangrijk Amsterdam is voor de cacaohandel. KNHM Participaties BV participeert sinds 9 april in deze sociale onder neming. In april en mei is de schoenerbrik Tres Hombres nog onderweg naar Amsterdam. Begin juni zal het zeilschip in Amsterdam aanmeren en de zeven ton cacao afl everen. Een groep vrienden en klanten van de Chocolatemakers zal dan klaar staan om de bonen met de bakfi ets naar de chocoladefabriek te brengen. En in die fabriek staat dan weer een gloednieuwe machine klaar die van de cacaobonen lekkere, duurzaam geproduceer de chocolade gaat maken. De chocolade ligt vervolgens vers in de winkel waardoor er ook geen milieuvervuilende aluminiumfolie omheen hoeft. Rodney Nikkels is bijna twee jaar geleden samen met Enver Loke de Chocolatemakers gestart. Bedoeling was om kleinschalig, duurzaam en biologisch geproduceerde chocolade te gaan maken en verkopen. Dat daar een markt voor is, hebben ze in die twee jaar wel bewezen. Het opschalen naar een grotere productie was echter lastig. Nikkels: De beste chocolade maak je door de bonen in een machine heel langzaam te walsen. Maar die machines zijn niet meer te koop. Doordat KNHM nu participeert in onze onderneming, konden we die machine laten herontwikkelen en kunnen we ons bedrijf gaan opschalen en meerdere activiteiten gaan ontplooien. Chocolade-experience KNHM Participaties BV investeert in de groeiende groep ondernemers die fi nancieel rendement combineren met maatschappelijk rendement. KNHM Participaties BV is bereid wat meer risico te nemen dan de doorsnee investeerder en kan een iets langere terugverdientijd accepteren waardoor het gemakkelijker wordt om een onderneming te starten. De Chocolate- Leren over Amsterdam, cacao, chocolade en duurzaam produceren makers passen hier goed bij omdat ze niet alleen chocolade willen verkopen, maar ook het verhaal van de boeren en Amsterdam als wereld cacao-stad vertellen. Bijna de helft van alle cacao op de wereld gaat via Amsterdam. Nikkels: We hebben hier in ons kleine fabriekje nu ook al veel bezoekers, waaronder schoolklassen. Die doen dan een heel project over cacao en chocolade en sluiten een projectweek af met een bezoek aan onze fabriek. Uiteindelijk willen we een chocoladeexperience gaan reali seren waar nog veel meer mensen alles kunnen leren over Amsterdam, cacao, chocolade en duurzaam produceren. www.chocolatemakers.nl www.knhm.nl/participaties
Rob van Gerve, KNHM Noord-Holland: KNHM als kritische spiegel Rob van Gerve is sinds een jaar lid van KNHM Noord-Holland. Inmiddels heeft hij vier KNHM-projecten onder zijn hoede. Een daarvan is Fort Uiteraard Uitermeer. Een bijzonder project waarin een groep sloeproeiers het beheer en de exploitatie van een historisch fort op zich heeft genomen. Op het eerste gezicht is fort Uitermeer een van de vele forten van de Stelling van Amsterdam. Toch is het een bijzonder fort omdat het uit de zestiende eeuw stamt. Lange tijd heeft het er wat verlaten bij gelegen. Totdat een groep enthousiaste sloeproeiers die daar wekelijks over de Vecht langs vaart, bedacht om het fort te gaan opknappen. Ze vonden het doodzonde dat er zo weinig met het prachtige object gebeurt. Na de nodige gesprekken kreeg de provincie vertrouwen in de groep en droeg het fort aan ze over voor het symbolische bedrag van één euro. Toegankelijk en zichtbaar Rob van Gerve: Veel van de historie van het fort is verborgen. Dat willen deze mensen graag weer toegankelijk en zichtbaar maken. Dat gaan ze onder andere doen metinformatieborden. Daarnaast hebben ze bedacht om een aantal plofhuisjes om te bouwen tot een bed&breakfast. Plofhuisjes waren vroeger de opslagplaatsen voor munitie. De huisjes waren zo gebouwd dat mocht de munitie Hoe steek je in, hoe benader je de overheid? onverhoopt ontploffen, alleen het dak er af vloog en de muren stevig bleven staan. De initiatiefnemers hebben een mooie constructie bedacht voor de huisjes zo - dat ze van binnen keurig afgewerkt zijn, maar aan de buitenkant intact blijven. Spiegel De groep initiatiefnemers is heel divers: iedereen heeft een eigen expertise en achtergrond waardoor ze veel voor elkaar krijgen. Toch is KNHM gevraagd om mee te denken. Rob van Gerve: Ze kunnen inderdaad heel veel. Het boeiende van hun aanpak vind ik dat ze heel ambitieus zijn, maar tegelijkertijd ook realistisch. Als iets niet kan, dan kan het niet, maar ze houden voortdurend en heel scherp een stip op de horizon: daar willen we naar toe. Ook goed van ze dat ze een kritische spiegel zochten voor hun ideeën. Zo kwamen ze uiteindelijk bij KNHM uit. We hebben bijvoorbeeld met elkaar een discussie gehad over het exploitabel maken van de kamers. Zo kwamen we er samen op uit dat ze eigenlijk onbewust een specifi eke doelgroep voor ogen hadden, namelijk mensen die echt oog hebben voor de historie en het bijzondere karakter van het fort. Dat heeft gevolgen voor de inrichting van de huisjes maar ook voor de exploitatie. Daarnaast bieden wij ze ook specifi eke kennis over een bedrijfsplan voor de kamers. Dat is geen alledaagse kennis, maar wel belangrijk. Ook over het traject waar ze met de provincie in zitten over het gereed maken van de parkeerplaats. De provincie heeft daar ideeën over, wil ook betalen, maar die ideeën stroken niet met die van de initiatief nemers. Hoe steek je dat in, hoe benader je de overheid. Ook daarover probeer ik ze te adviseren. Initiatiefnemers weten vaak heel goed hun wegen te vinden, maar het is mooi als je ze op dit soort heel specifi eke onderwerpen toch nog weet te helpen als KNHM. KNHM Noord-Holland: noord-holland@knhm.org Meer weten over het project Fort Uiteraard Uitermeer? Ga naar www.knhm.nl/projecten (zoekterm: Uitermeer) Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, Postbus 33, 6800 LE Arnhem, T 026 44 55 146, www.knhm.nl, info@knhm.nl, Uitgave: KNHM, Vormgeving: Ineke Oerlemans, Druk: Coers&Roest, Arnhem