Tekst: Leen Vermeire Foto: Carl Vandervoort Relatie Versterk je mentaal kapitaal Spieren train je in de fitness. Maar kun je op dezelfde manier ook je brein versterken en je zo beschermen tegen stress en burn-out? Elke Geraerts is neuropsychologe, jonge moeder en schrijfster van het boek Mentaal kapitaal. Er is iets mis, start Elke het gesprek. Al jaren neemt het aantal psychische problemen toe. Steeds meer mensen rapporteren ernstige stressgerelateerde klachten. Het lijkt wel alsof ons brein niet langer meekan met de moderne tijd. Ons brein verliest Iedereen kan vandaag op elk moment opzoeken wat hij wil en tegelijkertijd zijn we ook verslaafd geraakt aan al die informatie. Mails worden gecheckt als we stilstaan voor een rood licht, in de supermarkt rondlopen of terwijl we op restaurant zitten. We willen niks missen en we voelen ons belangrijk als we over alles kunnen meepraten. Naast deze massa informatie die op ons afkomt, laten we tegelijkertijd in ons brein de stress exponentieel groeien. Er wordt veel verwacht op het werk, we willen zelf ook heel veel, er zijn onze kinderen en de partner met hun verwachtingen. Dat alles maakt dat de druk op ons brein enorm vergroot is, Elke Geraerts: Het is een sprookje dat de mens veel zaken tegelijkertijd kan doen. Ook vrouwen niet maar ons brein zelf is niet veranderd. Ons hoofd lijdt erg onder de snelheid en de druk van de moderne tijd. Het volgt niet meer. Ik durf zelfs stellen dat ons brein tekenen vertoont van zware verwaarlozing. En niemand doet er iets aan. Om het in financiële termen te zeggen: we geven veel geld uit, maar er komt te weinig nieuw geld binnen. We investeren niet, we vullen alleen hier en daar de gaten en maken zo onvermijdelijk verlies. Maar het kan ook anders. Winst halen uit veerkracht Elke beschrijft 4 hefbomen die je kunt inzetten om je veerkracht te vergroten en burn-out te vermijden. Zelfcontrole Het overkomt ons allemaal: we moeten dit afwerken en dat, en nog dat en dit. Het lijkt plots een onoverzichtelijke berg. Stress slaat toe en we verliezen controle. We hollen letterlijk of in ons hoofd van hier naar daar, worden kwaad, geraken overstuur, kunnen ons niet meer concentreren, krijgen het opgelegde werk niet af. Op zulke momenten terug controle krijgen over jezelf en over je werk, is noodzakelijk en je kunt het leren. Een eerste en belangrijke manier is kiezen om het werk dat eerst af moet of die taak waar je mee bezig was, volledig af te werken en jezelf een beloning voor te houden als dat werk af is. En laat het nu juist dat zijn wat we niet doen. Want wie onrustig is, haalt eerst koffie, werkt nog wat VMV mei 2016 35
34 VMV mei 2016
verder, zoekt iets anders op, haalt nog een kop koffie en begint nog aan iets anders. Ik adviseer mensen om dit niet meer te doen. Wie voelt dat hij of zij onrustig wordt omdat te veel taken wachten, raad ik aan zich zo vlug mogelijk te concentreren op 1 taak en zichzelf te beloven: als ik hiermee klaar ben,dan haal ik mezelf een kop koffie of een frisse neus. Op die manier hou je je brein een wortel voor en dat helpt. Wanneer stress zich werkelijk in volle hevigheid opdringt en je verlamt, helpt jezelf een beloning voorhouden uiteraard niet meer. Zoek dan eerst afleiding want wie onder stress blijft doorwerken, werkt met het IQ van een kleuter. Ga liever eerst kort wandelen en je zal merken dat je terug rustig wordt. Maar voor jezelf zien welke beloning en afleiding werkt, vraagt zelfonderzoek en training. Je moet hierover op voorhand in volle rust nadenken en dan vooral veel oefenen. Bewustzijn Weet jij nog wat je vanmorgen deed? Waaraan dacht je toen je met de auto reed? Wie goed nadenkt, zal zich misschien nog wel iets herinneren maar niet alles. Waar was je dan de rest van de tijd? Uit onderzoek blijkt dat de mens 47% van de tijd niet bewust aanwezig is. Je zit in een gesprek en plots denk je aan de boodschappen die je nog moet doen. Die boodschappen doen je denken aan de kinderen, de kinderen aan vakantie, vakantie aan die kast die nog opgeruimd moet worden. Dat dwalen van onze geest heeft zeker zijn nut. Een dwalende geest legt immers verbanden, kan zaken in een context plaatsen, verwerkt emoties. Maar tijdens dat dwalen ben je niet alleen afwezig, je krijgt ook vaak negatieve gedachten en je begint te piekeren. Een dwalende geest is een ongelukkige geest. Een hulpmiddel om niet te verdwalen in deze piekergedachten is oefenen in bewust aanwezig blijven. Een heel eenvoudige manier is jezelf regelmatig de vraag stellen: wat ben ik nu aan het denken? Veranker deze vraag aan 1 of 2 zaken die je elke dag doet. Voor mij is s morgens zo n moment, als ik de auto opendoe om naar het werk te vertrekken. Ik stel me dan de vraag: wat was ik nu net aan het denken? Zo merkte ik deze ochtend dat ik dacht: wat gaat het vandaag weer allemaal geven? Als ik mij hiervan niet bewust zou geweest zijn, was ik waarschijnlijk voor de rest van de dag een spons geweest voor alle negativiteit. Maar ik kon, omdat ik mij bewust was van mijn negatieve gedachte, deze ook veranderen. En ik koos ervoor om tegen mezelf te zeggen: ik ben benieuwd naar wat de collega s vandaag te vertellen hebben. Door mezelf die ene vraag te stellen daagde ik mijn brein uit mijn gedachtengang in kaart te brengen zodat ik er niet in verdwaalde maar er juist bewuster in kon rondlopen. Wanneer je iemand vraagt hoe is het met jou? krijg je steevast als antwoord: druk. Aandacht Wanneer je iemand vraagt hoe is het met jou? krijg je steevast als antwoord: druk. Het staat goed om een drukke agenda te hebben en druk te doen. Terwijl je telefoneert, bekijk je de mail. Terwijl je met vrienden op café zit, zie je via sociale media wat die andere vrienden aan het uitspoken zijn. We willen alle ballen in de lucht houden. Maar door te multitasken zijn we tot 40% minder productief. Onze aandacht belandt immers tussen verschillende taken in en niet bij die ene taak. En we verliezen zelfcontrole. De mail, het sms je, de info die we krijgen, leiden ons af van wat we zelf willen. Wie efficiënt wil werken en zijn brein veerkracht wil geven, moet dat brein de kans geven om te focussen. In vele bedrijven worden mensen, door de instellingen van hun computer, voortdurend uit hun concentratie gehaald wanneer een mail binnenkomt. Er popt een venstertje open of er klinkt een belletje. Weg aandacht, weg efficiëntie. Uit onderzoek blijkt dat het ons tot 25 minuten kost om terug onze volle aandacht op onze taak te richten. Wie op restaurant bezig is met zijn smartphone, verliest contact met de mensen met wie hij op restaurant zit, maar hij verliest ook zelfcontrole. Hetzelfde geldt voor kinderen. Voor de breinopvoeding van een kind is het niet goed dat het én naar televisie kijkt én ondertussen zijn huiswerk maakt. Zelf ben ik een jonge moeder en daarom roep ik ouders echt op om kritisch om te omgaan met de uitdagingen van vandaag. En uitdagingen die slecht zijn, moet je niet accepteren. Net zoals de meeste ouders niet meer roken in dezelfde ruimte met kinderen, zo moeten ouders zelf opnieuw met aandacht leren leven en het ook hun kinderen leren. Het is een sprookje dat de mens veel zaken tegelijkertijd kan doen. Ook vrouwen niet. Wie opnieuw grip wil krijgen op zijn leven, moet zich oefenen in het met aandacht aanwezig zijn. Optimisme Ik ben zelf geen fan van de positivocultuur waarin alles happy-happy moet zijn. Maar ik geloof wel dat een goed inzicht in de werking van optimisme een groot verschil kan maken om je veerkracht te vergroten. Hoe werkt optimisme? Als iets je overkomt, dan koppel je daar altijd een emotie aan vast. Voor een deel gebeurt dit automatisch vanuit je opvoeding en vroegere levenservaringen. Als je als kind ondergedompeld bent in een pessimistische sfeer en je ouders vooral hebben benadrukt dat je maar beter voorzichtig kunt zijn, is de kans vrij klein dat je optimistisch in het leven staat. Maar tegelijkertijd heb je hier ook zelf invloed op door te kijken naar de manier waarop jij de dingen die gebeuren verklaart. Het helpt om jezelf heel regelmatig de waaromvraag te stellen, zowel privé als in 36 VMV mei 2016
je werk: waarom doe ik mijn werk? Waarom steek ik de was in de wasmachine? Waarom neem ik engagement in een vereniging op? Als je jezelf regelmatig deze vraag stelt, voel je opnieuw waarom je iets doet. Je komt in contact met je innerlijke motivatie en je houdt het beter uit in stress. Stress kan je echt niet vermijden, maar door regelmatig in het leven te focussen op wat energie geeft of wat je meer energie kan geven, kun je er meer kordaat mee omgaan. Elke Geraerts, Mentaal Kapitaal, uitgeverij Lannoo 2015, 19,95 Lezersactie Geniet dankzij KVLV en Uitgeverij Lannoo van 15% korting bij aankoop van Mentaal Kapitaal via www. lannooshop.be/kvlv De actie is enkel geldig via deze specifieke link van LannooShop t.e.m. 31/12/2016, zolang de voorraad strekt. De korting wordt automatisch toegekend zodra je een exemplaar aan je winkelmandje toevoegt.