m * * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden L E X I C O N van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen ** k EUR op ir
EUROPESE STICHTING TOT VERBETERING VAN DE LEVENS- EN ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN Lexicon van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen Paul F. van der Heijden Erik de Gier Klara Boonstra Maurice Rojer Marlies Vegter BUREAU VOOR OFFICIËLE PUBLIKATIES DER EUROPESE GEMEENSCHAPPEN 1997 SDU UITGEVERS, JURIDISCH & FISCAAL
Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen, 2 rue Mercier, L-2985 Luxembourg NV Sdu, voorheen Staatsdrukkerij en Uitgeverijbedrijf, Koninginnegracht 63, Postbus 30446, 2500 GK Den Haag Europese Stichting tot verbetering van de levensen arbeidsomstandigheden, Wyattville Road, Loughlinstown, Co. Dublin, Ierland. Publication nr. EF/96/49/NL van de Europese Stichting tot verbetering van de levensen arbeidsomstandigheden. ISBN 90 5409 130 4 (Sdu) NUGI 691 ISBN 92 827 8568 8 (Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen) Behoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle rechten voorbehouden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otlferwise, without the prior written permission of the copyright-holder.
LEXICON VAN ARBEIDSRECHT EN ARBEIDSVERHOUDINGEN Paul F. van der Heijden hoogleraar arbeidsrecht, Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam en directeur van het Hugo Sinzheimer Instituut voor arbeid en recht Erik de Gier directeur Onderzoek van de Nederlandse Consumentenbond Met medewerking van: Klara Boonstra universitair docent, Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam Maurice Rojer onderzoeker, Faculteit der Politieke en Sociaal-Culturele Wetenschappen Universiteit van Amsterdam Marlies Vegter advocaat, Kennedy Van der Laan Amsterdam
INHOUDSOPGAVE Voorwoord van de Europese Stichting tot verbetering van de levensen arbeidsomstandigheden Informatie over de Glossaria-serie Ten geleide Lijst van afkortingen Alfabetische lijst van trefwoorden ix xi xiii xv xvii Inleiding 1. De economische context van de arbeidsverhoudingen 1 2. Het wettelijk kader van het systeem van arbeidsverhoudingen 6 3. De actoren in het systeem van arbeidsverhoudingen 9 4. Collectieve onderhandelingen 11 5. Andere vormen van regulering van de relaties tussen werkgevers, bonden en werknemers binnen de onderneming 13 6. Arbeidsconflicten 15 7. Algemene karaktertrekken van het Nederlandse systeem van arbeidsverhoudingen en vooruitzichten 17 Trefwoorden A t/m Ζ 19 Bibliografie 175 Bijlage: tabellen 177 Index 191 Vil
De Nederlandse arbeidsverhoudingen en het arbeidsrecht worden dikwijls als ingewikkeld en onoverzichtelijk ervaren. Ook in andere Europese landen zijn complexe stelsels van arbeidsverhoudingen, arbeidsrecht en sociaal verzekeringsrecht te vinden. De Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden heeft een mooi initiatief genomen door van alle landen van de Europese Unie een Lexicon van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen te laten vervaardigen. Een Engelstalige versie van het Lexicon is verkrijgbaar bij Sweet & Maxwell te Londen. ín o I CD O O CD O De Nederlandse versie is bruikbaar voor journalisten, studenten en allen die zich in hoofdlijnen in de Nederlandse arbeidsverhoudingen en het arbeidsrecht willen verdiepen. Tal van begrippen die dagelijks de krantenkolommen vullen en waarvan eenieder zich wel eens afvraagt wat ze precies behelzen, zijn in dit Lexicon terug te vinden. Een gemakkelijke en toegankelijke gids voor iedereen die in dit veld informatie wil inwinnen. Hoofdredactie: professor mr Paul van der Heijden, hoogleraar arbeidsrecht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Universiteit van Amsterdam en directeur van het Hugo Sinzheimer Instituut voor onderzoek van arbeid en recht, en dr Erik de Gier, directeur Onderzoek van de Nederlandse Consumentenbond. ISBN 90 54 09130 4 * * * * op * * * 789054"091301 Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen 2, rue Mercier L-2985 Luxembourg ISBN 92 827-8568-8 1BCT1 Sdu U i t g e v e r s Juridisch & Fiscaal