Afasie
Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw naaste omgeving, kunt doen om hier mee om te gaan. Wat is afasie? Ieder mens gebruikt taal. Praten, het vinden van de juiste woorden, begrijpen, lezen, schrijven en gebaren maken zijn onderdelen van ons taalgebruik. Wanneer als gevolg van hersenletsel één of meer onderdelen van het taalgebruik niet meer goed functioneren, noemt men dat afasie. Afasie, A (=niet) fasie (=spreken) betekent dus dat iemand niet meer kan zeggen wat hij/zij wil. Hij/zij kan de taal minder goed gebruiken dan voorheen. Geen twee mensen met afasie zijn precies gelijk. Afasie is bij iedereen anders. De ernst en omvang van de afasie zijn onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en iemands persoonlijkheid. Sommige mensen met afasie kunnen wel goed taal begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden, of met de zinsopbouw (Dit heet motorische afasie). Anderen spreken juist wél veel, maar wat zij zeggen is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen; deze mensen hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal (Dit heet sensorische afasie). 2
Hoe ontstaat afasie? Afasie ontstaat door een aandoening aan een bloedvat in de hersenen. Een dergelijke aandoening wordt ook wel beroerte, hersenbloeding, herseninfarct of hersenattaque genoemd. In medische termen heet het een CVA, Cerebro (hersenen) Vasculair (=bloedvat) Accident (=ongeval). Bij een hersenbloeding is het bloedvat gesprongen. Bij een infarct zit het bloedvat verstopt of is het vernauwd. Andere oorzaken van het ontstaan van afasie zijn bijvoorbeeld een trauma (een verwonding in de hersenen door bijvoorbeeld een ongeluk) of een hersentumor. Kenmerken van afasie Waaraan kunt u afasie herkennen? Het zoeken naar woorden. Letters of delen van woorden worden verwisseld. Bijv.: poek i.p.v. koek, schaar i.p.v. schaap. Woorden (of zinsdelen) worden vervangen door nietpassende woorden. Bijv.: Ik heb koe i.p.v. ik heb honger. Lang nadenken voordat er gesproken wordt (traag reactievermogen). Wartaal. Bijv.: De muur roept vanmiddag slaap komt de kapper. Matige deelname aan een gesprek met meerdere personen. (het begrijpen van taal is aangedaan). Blijven hangen in uitingen. Hij/zij zegt vaak: ik weet het niet. 3
Behandeling van afasie Veel patiënten met afasie zijn enige tijd opgenomen in een ziekenhuis. De opname volgt meestal na het ontstaan van het hersenletsel. Tijdens de ziekenhuisopname wordt er logopedisch onderzoek verricht door de logopedist. Na het stellen van de diagnose wordt er gestart met de logopedische behandeling. Na ontslag uit het ziekenhuis hebben de meeste patiënten met afasie nog verdere behandeling nodig. Soms gaat men daarvoor naar een revalidatiecentrum of verpleeghuis. In andere gevallen kan de patiënt direct naar huis en wordt er logopedie gegeven in een vrijgevestigde praktijk. De duur van de behandeling hangt onder andere samen met het herstel van de afasie. Vooraf is moeilijk te bepalen in welke mate er herstel zal plaatsvinden. Mocht u meer informatie willen over de mogelijkheden van de behandeling- en/of over logopedie in het ziekenhuis, neem dan gerust contact op met de afdeling logopedie. U vindt de contactgegevens op de achterkant van deze folder. Waar kunt u op letten? Wanneer het begrip van gesproken taal gestoord is: Voer het gesprek in een rustige omgeving. Spreek in korte zinnen en vraag één ding tegelijk, vermijd kindertaal. Houd oogcontact. Hij/zij is niet hardhorend, dus het heeft geen zin om harder te praten. Schrijf eventueel de belangrijkste woorden (trefwoorden) voor hem/ haar op. 4
Gebruik eventueel afbeeldingen of foto s om zaken te verduidelijken. Spreek niet in het bijzijn van uw naaste over hem/haar. Behandel hem/haar als een volwaardig volwassene, met zijn/haar verstand is niets aan de hand. Wanneer het spreken gestoord is: Voer het gesprek in een rustige omgeving. Stel ja/nee vragen, zodat de patiënt minder naar woorden hoeft te zoeken. Verbeter de patiënt niet veelvuldig in zijn spreken. Gebruik eventueel afbeeldingen of foto s ter ondersteuning. Wanneer tevens lezen en schrijven aangedaan zijn: Bij het schrijven heeft een afasiepatiënt vaak dezelfde problemen als bij het spreken: woordvorming en zinsproductie leveren moeilijkheden op. Bij het lezen kan de patiënt dezelfde problemen hebben als bij het begrijpen van gesproken taal. Het heeft meestal dus geen zin om te laten opschrijven wat hij/zij eigenlijk wil uitspreken, of om te laten lezen wat er eigenlijk tegen hem/haar gezegd werd. In sommige gevallen kan dit wel hulp bieden. Voor een specifiek communicatie advies kunt u contact opnemen met de afdeling logopedie. 5
Gedrag Door afasie is het voor de patiënt moeilijk om emoties, gedachten enz. onder woorden te brengen. Hierdoor komen reacties als driftig worden, prikkelbaar zijn, snel in paniek raken of huilen veelvuldig voor. De patiënt heeft de neiging om langzaam, voorzichtig en verward te reageren bij het aanpakken van een onbekend probleem. De patiënt heeft weinig controle over zijn emoties en kan bijvoorbeeld zonder duidelijke reden van lachen in huilen overgaan. Bijkomende stoornissen Door de hersenbeschadiging kan de hij/zij zich slecht concentreren; reactie- en prestatievermogen zijn verminderd. Hij/zij kan vaak geen twee dingen meer tegelijkertijd doen. De prestaties van hem/haar kunnen wisselend zijn, ze worden sneller beïnvloed door vermoeidheid en opwinding. Hij/zij heeft moeite om van bezigheden te wisselen. Er kan sprake zijn van een hemianopsie (uitval van een deel van het gezichtsveld). Er kan een halfzijdige verlamming zijn. 6
7
Heeft u nog vragen? Deze brochure is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie maar als aanvulling hierop. Hierdoor is het mogelijk om alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u nog vragen. Afdeling logopedie Tel nr: 040-286 4837 E-mail: Logopedie@st-anna.nl www.st-anna.nl