Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen Vakmensen
Is CNV Vakmensen nog wel van deze tijd? Een nieuw visieprogramma in een roerige tijd waar niets meer zeker lijkt en alles aan verandering onderhevig is. Moet dat nog wel? Moet het CNV nog wel? Zijn wij, of beter is CNV Vakmensen, nog wel van deze roerige, veranderlijke tijd? Een goede vraag... We zijn gewend om als vakbond ons druk te maken over de vraag wat de veranderende tijden betekenen voor onze mensen, onze leden, onze achterban. Maar ondertussen moeten we natuurlijk ook nadenken over ons eigen bestaansrecht. Bestaat CNV Vakmensen, of het hele CNV, over ongeveer tien jaar nog wel? Of zijn we tegen die tijd overbodig geworden? Zijn we niet al te laat met veranderen? Ingehaald door de tijd? Hebben de mensen die bij de vakbond werken straks zelf nog wel een baan? Er lijkt een soort taboe te rusten op het stellen van die vraag. Begaan als we zijn met het lot van onze leden, vinden we het nadenken over ons voortbestaan als vakbond bijna ongepast. Instituten hebben het moeilijk Terwijl de vraag of een vakbond nog wel van deze tijd is, natuurlijk gewoon levensgroot op tafel ligt. En we zijn niet de enigen waar dat zo is. Ga maar na: zo n beetje alle instituten die in de 20e eeuw een onbetwiste positie en rol hadden, hebben het moeilijk. Deels omdat de doelen die ze vanaf het begin nastreefden zijn bereikt. Deels omdat de mensen die ze vertegenwoordigden, of waar ze voor opkwamen, zijn veranderd. Deels ook omdat de technologische ontwikkelingen de laatste jaren zo ongelofelijk hard zijn gegaan dat ze opeens niet meer nodig zijn. Je hoort de mensen denken: Een vakbond? Dat is toch iets uit de tijd van de mijnen en de grote scheepswerven? De vraag of we als vakbond nog wel van deze tijd zijn, is een wezensvraag. Hij dwingt ons de vanzelfsprekendheid van ons bestaan even los te laten en terug te keren naar de essentie. Naar het waarom van ons bestaan. En om vervolgens te bekijken of die essentie nog belangrijk is anno 2014 en daarna. Rechtvaardige samenleving Wij, CNV Vakmensen, zijn er voor de werkende mensen. Wij zijn er om hun belangen te vertegenwoordigen op het gebied van werk en inkomen en we doen dat vanuit een christelijk-sociale achtergrond. Op die manier willen we een bijdrage leveren aan een samenleving waarin rechtvaardigheid, duurzaamheid, naastenliefde, verantwoordelijkheid en solidariteit geen holle woorden zijn, maar leidende begrippen. Wat er om ons heen ook allemaal verandert, dat blijft overeind staan. Verworven resultaten Ons werk heeft - laten we dat niet vergeten - geweldige resultaten opgeleverd. We kunnen terugkijken op een geschiedenis waarin we ontzettend belangrijke dingen voor elkaar hebben gekregen. Dingen die echte, onschatbare waarde hebben gehad voor ontelbaar veel mensen. Dingen waar mensen op terug konden vallen, waar ze zekerheid aan konden ontlenen. Vertrouwen. Geborgenheid. Het gevoel er niet alleen voor te staan. We stonden vóór onze mensen, gaven ze een stem. Je zou kunnen zeggen: de emancipatie van de arbeider is voltooid, en het is nog steeds een meesterwerk. Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen 2
Tijden zijn veranderd Maar die emancipatie heeft, samen met ontwikkelingen zoals het gestegen opleidingsniveau, iets veroorzaakt dat knaagt aan het fundament van de vakbeweging: individualisering. Veel minder dan vroeger zijn mensen geneigd zich voor langere tijd aan een gemeenschappelijk doel te verbinden. Alle organisaties met een ledenstructuur hebben daar last van. Van omroepen tot goede doelen, van politieke partijen tot de ANWB: wie wordt er überhaupt nog ergens lid van tegenwoordig? Internationaal De omgeving waarin veel mensen werken is in hoog tempo veranderd. Werkte je vroeger bij de Hoogovens in IJmuiden, twee overnames verder heet het bedrijf Tata Steel en wordt het bestuurd vanuit India. Maar ook bedrijven die nog gewoon Nederlands zijn, worden door toegenomen concurrentie gedwongen om steeds efficiënter te opereren en kijken daarbij met een scherp oog naar de kosten van arbeid. Waarom een Nederlandse ICT er op de loonlijst zetten als er in Kazachstan tientallen staan te popelen om dat werk voor een fractie van het geld op projectbasis te doen? Daar is vanaf 2008 ook nog eens de zwaarste economische crisis sinds de jaren 30 van de vorige eeuw overheen gekomen. Was tot 2008 de verwachting dat er structureel meer banen zouden zijn dan mensen om dat werk te doen, inmiddels gaan we ervan uit dat de werkloosheid tenminste tot 2018 op het hoge niveau van vandaag blijft. Maar gelukkig hebben we nog de verzorgingsstaat, waar we op terug kunnen vallen. Tja, ook die is niet meer wat-ie geweest is. De door de crisis uit het lood geslagen staatshuishouding en de noodzaak om internationaal mee te blijven tellen, hebben die verzorgingsstaat inmiddels behoorlijk uitgehold. Tweedeling Individualisering. Globalisering. Economische crisis. Versobering van de verzorgingsstaat. Is het dan gek dat een meerderheid van de Nederlanders op dit moment vindt dat het met de samenleving de verkeerde kant op gaat? Dat steeds meer mensen denken geef mijn portie maar aan Fikkie, ik haak af? Dat er een tweedeling dreigt te ontstaan tussen de groep die in staat is te profiteren van alle ontwikkelingen, en de groep voor wie diezelfde ontwikkelingen een bedreiging vormen? Dat veel mensen denken dat het in de toekomst alleen maar minder zal worden? Kleine initiatieven Gelukkig is het begin van een omslag zichtbaar. Als je goed kijkt, zie je de kiem van een nieuwe, hoopgevende ontwikkeling. Steeds meer mensen keren zich af van het grote en ontdekken opnieuw hun eigen omgeving en hun eigen mogelijkheden daarbinnen. Allerlei initiatieven op het gebied van duurzame productie van voedsel en energie, zorg en veiligheid steken de kop op. Steeds meer mensen willen de zaken weer in eigen hand nemen, en vinden elkaar in nieuwe verbanden. Het is niet zo raar dat de tv-spot van een bank ( Klein is het nieuwe groot ) een snaar raakt die blijft doorklinken. Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen 3
Hoe kijken we hier tegen aan? Hoe je het ook wendt of keert, met heimwee gaan we het niet redden. De maatschappij zal niet terugkeren naar zijn oude vorm. De tijden dat mensen de verantwoordelijkheid voor hun werk en welzijn konden of wilden delegeren aan een vakbond, komen niet meer terug. En de sociale voorzieningen en de arbeidswetgeving bieden niet meer de zekerheid van vroeger. Zelf doen, maar niet alleen Als we heel eerlijk zijn (en dit is een tijd om dat voluit te zijn), dan blijft er maar één mogelijkheid over: dat mensen het voor een belangrijk deel zelf zullen moeten doen. Zelf de verantwoordelijkheid moeten gaan nemen voor hun werkzame leven. Voor veel van onze mensen is dat een gigantische, bijna ondenkbare stap. Het is dan ook onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ze dat ook echt kunnen. Je moet het wel zelf doen, maar je hoeft het dus niet alleen te doen. Daarmee verandert onze rol ingrijpend. Wij moeten er namelijk voor gaan zorgen dat mensen de ruimte, de middelen, de zeggenschap en vooral het zelfbewustzijn krijgen om hun werkzame leven zo in te richten dat ze de toekomst met vertrouwen tegemoet kunnen zien. Zekerheid Noem het de nieuwe emancipatie. Mensen in staat stellen om zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid te nemen. En om dat voor elkaar te krijgen is nog veel nodig. Om te beginnen het zelfbewustzijn en zelfvertrouwen van de werkende mensen. Ze moeten zich realiseren dat hun zekerheid niet meer van buiten komt, maar van binnen. Uit zichzelf. Uit hun eigen vakmanschap, talent en ontwikkeling. Dat vraagt om een mentale omslag die niet te onderschatten is. Want hoe doe je dat? Hoe neem je initiatief als je altijd gewend was dat zaken voor je geregeld werden, of boven je hoofd besloten? Hoe laat je je eigen stem horen als anderen altijd voor je spraken? Hoe word je regisseur van je werk als je je altijd figurant hebt gevoeld? Voorwaarden voor zelfvertrouwen Het zelfvertrouwen dat voor deze omslag nodig is, hebben veel vakmensen niet van nature. En we mogen er niet vanuit gaan dat ze het van de ene op de andere dag krijgen. Het moet ontstaan. Niet door opgeklopte peptalks, of door mensen over gloeiende kooltjes te laten lopen, maar door gezamenlijk de voorwaarden te scheppen waaronder dat zelfvertrouwen kan groeien. Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen 4
Wat zijn onze antwoorden? Op de eerste plaats gaan we dat doen door mensen de mogelijkheid te bieden om zich tijdens hun hele loopbaan te blijven ontwikkelen. Door bijvoorbeeld te gaan werken aan een persoonlijke ontwikkelingsrekening, die losstaat van de baas waar ze toevallig werken. Een rekening die hen in staat stelt te blijven investeren in hun loopbaan. In de cao s en sociale plannen zorgen we voor afspraken over die rekeningen en de daarbij behorende tijdsinvestering. Loopbaanontwikkeling Daarnaast biedt CNV Vakmensen zich aan als gesprekspartner, coach en begeleider, met een groot assortiment aan diensten en producten op het gebied van loopbaanontwikkeling. Bijvoorbeeld bijspijkercursussen, trainingen en fitnessprogramma s die ervoor zorgen dat mensen ook als ze ouder worden waardevol blijven voor bedrijven. Daarbij willen we nieuwe groepen mensen aan ons binden. Dat gaan we op vraaggerichte manier doen, niet alleen via het traditionele lidmaatschap. Denk aan een abonnement of een eenmalige afname van een product of dienst en aan co-creatie met andere organisaties en groepen mensen. Zo willen we een vaste waarde zijn waar mensen altijd terecht kunnen, in iedere fase van hun werkzame bestaan. Politiek en media Natuurlijk blijven we ons inzetten voor de belangen van alle groepen in onze samenleving. In de politiek, in alle mogelijke vormen van overleg en in de media. We laten van ons horen bij het tot stand komen van nieuwe regelgeving en bij nieuwe regionale samenwerkingsverbanden. Kortom op alle terreinen die je maar kunt verzinnen. Rechtshulp Iedereen hoort erbij en moet de mogelijkheid hebben om op een fatsoenlijke en eerlijke manier deel te nemen aan het arbeidsproces. Sommige mensen redden zichzelf prima en vinden het fijn om ruimte te krijgen om hun zaken op hun eigen manier te regelen. Anderen hebben hulp nodig, weten niet hoe ze verder moeten en komen in soms schrijnende situaties terecht. Misstanden aan de kaak stellen CNV Vakmensen biedt ondersteuning en stelt misstanden aan de kaak. We komen bijvoorbeeld op voor de belangen van jongeren met een handicap. We helpen arbeidsmigranten met weinig scholing op weg. We helpen mensen die werkloos zijn geworden. We vragen aandacht voor de blijvende inzet van oudere werknemers. Voelen ons solidair met werknemers met een (gedwongen)flexcontract. En last but not least: we spreken werkgevers aan op hun verantwoordelijkheden. We zien het bedrijf als een gemeenschap van mensen die samen een constructieve bijdrage levert aan een samenleving waarin voor iedereen plek is. Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen 5
Zeggenschap op de werkvloer Nieuwe tijden vragen ook om andere vormen van organisatie en besluitvorming. Wij willen een actieve beweging zijn met actieve deelnemers. Ongeacht of ze lid zijn, gaan we mensen actief betrekken bij het aandragen van ideeën. We willen meer zeggenschap op de werkvloer en streven naar oplossingen op maat. Eerlijke afspraken over werk en inkomen CNV Vakmensen heeft de unieke capaciteit om mensen in staat te stellen de kracht in zichzelf te vinden. De kracht om met de nieuwe verhoudingen om te gaan. De individuele kracht die nodig is om een gezamenlijk ideaal vorm te geven: een rechtvaardige samenleving waarin voor iedereen plek is, met eerlijke afspraken over werk en inkomen en alle ruimte voor persoonlijk ontwikkeling. Zodat iedereen tot zijn of haar bestemming komt. Dat doen we door niet meer alleen vóór onze mensen te gaan staan. Maar ook naast ze en achter ze. Afhankelijk van hun eigen behoeften. Dat maakt ons tot een organisatie die onmisbaar is in de wereld van vandaag en morgen. Dat maakt CNV Vakmensen tot een vakbond van deze tijd. Arend van Wijngaarden voorzitter CNV Vakmensen Vakbond van deze tijd Visie 2014-2018 van CNV Vakmensen 6