Net zo groen als gras Steenwijkerland en kunstgras? Steenwijkerland, versie 23-6-2009
Inhoudsopgave Inleiding en aanleiding...3 Doelstelling...3 Hoofdstuk 1: Wat is kunstgras?...4 Hoofdstuk 2 Criteria...5 De criteria versus de bestaande situatie...5 Hoofdstuk 3 Multifunctioneel gebruik...6 Hoofdstuk 4: Kosten...7 Investering...7 Huurtarieven...8 OZB...8 BTW: gelegenheid geven tot sporten...8 Aanbesteden...8 Hoofdstuk 5: Onderhoud...9 Eigendom en onderhoud...9 Bijlage 1: Vergelijking huur... 10 2
Inleiding en aanleiding Steeds vaker duikt de materie kunstgras op. Omringende gemeenten zijn bezig (geweest) met de aanleg van kunstgrasvelden. Verenigingen in de gemeente Steenwijkerland vragen ook naar de mogelijkheden en doen verzoeken om een kunstgrasveld. Een aantal verenigingen heeft een gebrek aan wedstrijd- en trainingscapaciteit waarbij kunstgras mogelijk een oplossing kan zijn. Kort gezegd: het is onderwerp van gesprek. Er zijn twee ontwikkelingen in de gemeente Steenwijkerland welke aanleiding vormen tot deze notitie: verenigingen met een capaciteitstekort waarbij het sportcomplex fysiek niet kan worden uitgebreid en het multifunctioneel gebruik van sportcomplexen. Een aantal sportparken kan fysiek niet meer worden uitgebreid. De aanleg van een kunstgrasveld zorgt voor ruimtebesparing: het is een trainings- en wedstrijdveld ineen. In de basisnota sport Goed Gastheerschap is aangegeven, dat sport niet op zichzelf staat. Sport heeft duidelijke raakvlakken met jeugdbeleid, gezondheid, welzijn en onderwijs. In het bewegingsonderwijs komt de nadruk steeds meer te liggen op een gezonde leefstijl en verantwoord bewegen. Dit vraagt een multifunctioneel en dus intensiever gebruik van de sportcomplexen. Kunstgras kan hiervoor worden ingezet. Doelstelling Dit leidt tot de vraag: hoe maak je de afweging voor de aanleg van een kunstgrasveld of een natuurgrasveld? De doelstelling van deze notitie is dan ook om criteria te formuleren voor kunstgras om een afgewogen keuze te kunnen maken tussen kunst- of natuurgras. Het vormt een kader voor concrete projecten. Ook de financiële consequenties worden in kaart gebracht. Het gaat in deze notitie nadrukkelijk over de relatie kunstgras tot natuurgras. Derhalve wordt kunstgras voor hockey gedeeltelijk buiten beschouwing gelaten: bij de aanleg van hockeyvelden hoeft niet de afweging gemaakt te worden of er een kunstgrasveld of natuurgrasveld wordt aangelegd. De hockey speelt al op kunstgras en kunstgras is de norm. Hoofdstuk 3 en 4 is van toepassing op alle typen kunstgrasvelden. 3
Hoofdstuk 1: Wat is kunstgras? Het aantal kunstgrasvelden is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Desondanks is er nog veel onwetendheid met betrekking tot kunstgras. Daar wordt hier kort op in gegaan. Als er wordt gesproken over kunstgras heeft dit betrekking op de onderbouw en een kunstgrasmat. De constructie van een kunstgrasveld bestaat uit: een kunstgrasmat, sporttechnische laag, zandfundering en een drainagesysteem. Er zijn vele soorten en typen kunstgras. De vierde generatie kunstgras is in ontwikkeling. De derde generatie kunstgras is een veld met vezels van Polyethyleen (PE). Deze velden worden ingestrooid met rubber infill. Dit materiaal is volledig recyclebaar en vermindert de schokabsorptie. Kunstgrasvelden moeten voldoen aan de eisen van NOC*NSF/ KNVB en worden daarom na aanleg gekeurd op materiaal-, cultuur en sporttechnische eigenschappen. Een goedgekeurd veld krijgt een keurmerk van het Instituut voor Sportaccommodaties (ISA). Verenigingen en gemeenten hebben verschillende motieven voor de aanleg van kunstgras. 1 Voor gemeenten is de aanleg van kunstgrasvelden vooral gerelateerd aan ruimtegebrek. Verenigingen willen graag kunstgrasvelden om de trainingscapaciteit te vergroten en te verbeteren. Voordelen van een kunstgrasveld t.o.v. natuurgras: o Wedstrijden en trainingen kunnen op hetzelfde veld plaatsvinden, waardoor er ruimte bespaard kan worden; o Kunstgrasvelden kennen een hogere bespelingsgraad. In uren vertaald betekent dit, dat er van een kunstgrasveld 1200 uur gebruik gemaakt kan worden tegenover 250 per jaar voor een natuurgrasveld; o Kunstgrasvelden kunnen onder bijna alle omstandigheden worden gebruikt; o Kunstgrasvelden bieden mogelijkheden voor extra sport- en bewegingsactiviteiten en ander medegebruik, ook in de zomer wanneer natuurgrasvelden niet beschikbaar zijn in verband met zomeronderhoud; o Overige natuurgrasvelden worden minder belast; o Snelle aanleg mogelijk; o Minimaal onderhoud. Het onderhoud van een kunstgrasveld bestaat uit het wekelijks borstelen en slepen van het veld om de rubbervulling los en egaal te houden. Daarnaast moet het veld wekelijks vrij worden gemaakt van blad en rommel. Verder wordt er jaarlijks of tweejaarlijks groot onderhoud uitgevoerd door de aannemer. De nadelen zijn: o Hoge investeringskosten; o Na 10 à 15 jaar moet de kunststof grasmat worden vervangen; o Een snelle slijtage van de mat bij slecht onderhoud; o Kunstgras kan branden bij vuurwerkvandalisme 1 Dit blijkt uit de KNVB rapportage Zo groen als kunstgras 4
Hoofdstuk 2 Criteria In de basisnota sport Goed Gastheerschap is benoemd, dat kunstgras een middel is, maar geen doel: de gemeente Steenwijkerland heeft zich niet tot doel gesteld om kunstgrasvelden aan te leggen. Bij aanleg van nieuwe velden of aanpassingen bij bestaande complexen dient de afweging gemaakt te worden tussen de aanleg van een natuur- of kunstgrasveld. Er zijn criteria opgesteld, waardoor deze afweging gemaakt kan worden. De criteria zijn: Vraag en aanbod: Er is een (structureel) tekort aan speel- en/of trainingsvelden conform de normen van NOC*NSF én er zijn ruimtelijk geen mogelijkheden om een extra veld aan te liggen binnen de huidige grenzen van het complex. Financiële afweging tegenover ruimtelijke mogelijkheden : bijvoorbeeld grond inbrengen ten behoeve van woningbouw of andere sociaal-economische doeleinden. Mogelijkheden voor medegebruik/ multifunctioneel gebruik De beschikbare ruimte op de sportvelden kan veel beter worden benut. Dit betekent, dat er naast de competitieverplichtingen ook steeds meer andere sportactiviteiten plaats gaan vinden op de sportvelden. NOC*NSF normen tegenover aanbevelingen van NOC*NSF Het niveau van de competitie kan kunstgras vereisen zonder dat dit een NOC*NSF norm is voor de tak van sport. De criteria versus de bestaande situatie In 2007 is geïnventariseerd of er capaciteitsproblemen bestaan bij de buitensportverenigingen. Dit is berekend op NOC*NSF normen: de belastingsnorm (cultuurtechnische belasting) en de planningsnorm (tijdsplanning inroosteren van wedstrijden). Er wordt gebruik gemaakt van het aantal ingeschreven teams bij de sportbond. Hieruit is gebleken, dat het merendeel van de verenigingen volgens de normen in ruime mate beschikt over velden. Er zijn in 2007 capaciteitsproblemen op basis van NOC*NSF normen aangetoond bij: - s.v. VHK te Sint Jansklooster: er is op dit moment een aantoonbaar tekort aan trainingscapaciteit. In de nabije toekomst is het aannemelijk dat er ook een tekort aan wedstrijdcapaciteit ontstaat. De uitvoeringsplannen zijn hiervoor in behandeling. - v.v. d Olde Veste 54: d Olde Veste heeft zowel een tekort aan trainings- als aan wedstrijdcapaciteit. Er vindt een onderzoek plaats naar de sportcomplexen in Steenwijk. Dit is beter bekend als De Groene Long. Uitvoering in 2009 en volgende jaren Op dit moment kan er geen uitspraak worden gedaan over waar in de toekomst kunstgrasvelden gerealiseerd kunnen worden. Op dit moment is er, conform de normen, geen tekort aan trainingsen wedstrijdcapaciteit bij andere verenigingen, die op natuurgras spelen. De MHC Steenwijk heeft nagenoeg het omslagpunt naar een extra wedstrijdveld bereikt. 5
Hoofdstuk 3 Multifunctioneel gebruik De beschikbare ruimte op sportcomplexen kan veel beter worden benut. Een intensiever gebruik van de accommodaties is een uitgangspunt van het collegeprogramma Helder en Sociaal. Door de aanleg van een kunstgrasveld neemt het aantal gebruiksuren ten opzichte van een natuurgrasveld enorm toe. Voor de (nabije) toekomst betekent dit dat accommodaties door meer verenigingen en instanties zullen worden gebruikt. Een sportvereniging maakt vooral in de avonduren en in het weekend gebruik van de velden. Naast dit sportgebruik is er ander gebruik overdag mogelijk: Schoolsport Er vindt al schoolsport plaats op de meeste sportcomplexen. Echter is er in het Gebruiks- en onderhoudsreglement buitensportaccommodaties een periode opgenomen, 10 juni tot 1 augustus, wanneer de velden niet gebruikt kunnen worden in verband met groot zomeronderhoud. Deze onderhoudsperiode loopt niet geheel parallel aan de schoolvakanties, waardoor er een periode is waarbij de schoolsport niet uit kan wijken naar de sportvelden. Met kunstgras wordt dit verholpen. Buitenschoolse activiteiten Landelijk is de ontwikkeling waar te nemen, dat de banden tussen school en sport ook naschools worden geïntensiveerd. De activiteiten die hieruit voorkomen kunnen plaatsvinden op de sportcomplexen. Sportstimuleringsprojecten Hierbij kan worden gedacht aan projecten als Buurt, Onderwijs, Sport (BOS) of activiteiten in het kader van het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB). Medegebruik van velden door andere sportverenigingen Een intensiever gebruik van de velden kan worden bereikt door meerdere sportverenigingen op hetzelfde veld te laten sporten. Medegebruik wordt zowel op natuur- als kunstgrasvelden bevorderd. 6
Hoofdstuk 4: Kosten De investering voor de aanleg van een kunstgrasveld is beduidend hoger dan voor een natuurgrasveld. Daarnaast wordt de toplaag ongeveer in 15 jaar afgeschreven en zijn de kosten voor vervanging van de toplaag niet gering. De exacte kosten zijn onder andere afhankelijk van het soort veld, type infill en soort ondergrond. Daarnaast spelen ook de bijkomende zaken een rol, zoals verlichting, afrastering, verharding, veldinrichting en evt. beregening. Investering In de tabel is een kostenvergelijking gemaakt 2. In deze tabel is geen rekening gehouden met meerkosten van een bepaald type infill en ondergrond: Jaarlasten kunstgrasveld Omschrijving Afschr. Investering (incl. Jaarlasten Termijn BTW) Kunstgrasonderlaag 30 350.000 27.416 Kunstgrastoplaag 15 150.000 16.750 Jaarlijkse 5.000 onderhoudskosten Totaal 49.166 Jaarlasten 1 natuurgrasveld Omschrijving Afschr. Investering (incl. Jaarlasten Termijn BTW) Natuurgrasveld 30 125.000 9.791 Jaarlijkse onderhoudslasten 10.000-12.000 Totaal 19.791-21.791 De jaarlasten van een kunstgrasveld moeten wel worden afgezet tegen de jaarlasten van twee natuurgrasvelden. Daarnaast vindt de (toplaag)renovatie bij kunstgras eerder plaats. Daarnaast wordt aan de vereniging gevraagd om een bijdrage te leveren in de vorm van zelfwerkzaamheid: - verwijderen van vaste materialen 3 - bestrating verwijderen - bestrating aanleggen 2 Deze kosten zijn gebaseerd op de cijfers van de gemeenten Hardenberg, Raalte en Zwartewaterland. Binnen de gemeente Steenwijkerland is het enige tijd geleden, dat er nieuwe velden zijn aangelegd, waardoor de eigen cijfers niet meer actueel zijn. Vaste materialen zijn hierbij in begrepen. 3 Hierbij valt te denken aan: doelen, ballenvangers, lichtmasten, hekwerken, veldafscheiding, dug outs, etc. 7
Huurtarieven Gezien de investeringskosten van een kunstgrasveld wordt aan de verenigingen een hogere vergoeding gevraagd. De motieven hiervoor zijn: - de vereniging bezit over een veld, welke voor trainingen en wedstrijden is te gebruiken en altijd in optimale staat verkeert; - er kunnen 3 tot 4 keer het aantal uren van een natuurgrasveld worden gespeeld; De gebruikersvergoeding wordt vastgesteld op 3x het tarief voor een natuurgrasveld. 4 OZB Een terrein met een kunstgrasveld wordt gezien als een bebouwd object. De OZB- kosten/ niet woningen/ gebruikersgedeelte worden bij de vereniging in rekening gebracht. Dit is ook vastgelegd in het Gebruiks- en onderhoudsreglement. Zodra het kunstgrasveld is aangelegd, zal een taxatie plaatsvinden. Aan de hand van de taxatiewaarde wordt het OZB-bedrag berekend. Het eigenaarsgedeelte van de huidige voetbalvelden worden betaald door Gemeente Steenwijkerland. BTW: gelegenheid geven tot sporten Door gewijzigde landelijk beleid is het sinds enkele jaren mogelijk om de BTW over de investeringen van sportaccommodaties terug te vragen. Dit is alleen van belang als de gemeente zelf investeert en eigenaar blijft. In eerste instantie was dit alleen mogelijk voor binnensportaccommodaties, maar inmiddels ook voor buitensportaccommodaties mits er wordt voldaan aan voorwaarden voor gelegenheid geven tot sportbeoefening. Als de gemeente eigenaar is van zowel de kleedaccommodatie als de velden, en alleen de gemeente de sportaccommodatie in gebruik bij derden kan geven, dan wordt grotendeels voldaan aan de voorwaarden. Op dit moment is nog geen volledige zekerheid te geven of de BTW over de velden ook teruggevraagd kan worden indien de kleedaccommodatie in handen van de vereniging is. Per situatie zal dit worden uitgezocht. De jurisprudentie laat nog steeds nieuwe ontwikkelingen zien. Aanbesteden Het aanleggen van (kunst)grasvelden valt onder het gemeentelijke aanbestedingsbeleid. Omdat het een werk betreft, hoeft het niet Europees te worden aanbesteed. Bij het opstellen van een Programma van Eisen wordt waar nodig een adviesbureau ingehuurd om te ondersteunen. De vereniging wordt ook betrokken bij dit proces. 4 Het tarievenbeleid van Steenwijkerland wordt aangepast voor 1 december 2009. De tarieven voor natuurgrasvelden worden niet ineens maar trapsgewijs verhoogd. Het tarief van een kunstgrasveld wordt, vooruitlopend op het nieuwe tarievenstelsel, vastgesteld op 3x het uiteindelijke tarief voor een natuurgrasveld. 8
Hoofdstuk 5: Onderhoud Eigendom en onderhoud De velden zijn in eigendom van de gemeente Steenwijkerland. Het onderhoud wordt grotendeels verricht in opdracht van de gemeente. In de basisnota sport Goed Gastheerschap is uitgesproken, dat velden ook in de toekomst in eigendom blijven van de gemeente. Ook bij nieuw aan te leggen kunst- of natuurgrasvelden zal de gemeente eigenaar blijven van de velden. Een goed onderhoud is essentieel voor het behoud van de (kunst)grasmat. Specialistisch onderhoud van kunstgras Specialistisch onderhoud wordt tweemaal per jaar uitgevoerd door een specialistisch bedrijf conform een onderhoudsovereenkomst. Het specialistisch bedrijf is bijna altijd het bedrijf, dat de aanleg heeft verzorgd. Het onderhoud bestaat o.a. uit: - controleren en herstellen naden - controleren en aanvullen van de infill - intensief decompartimenteren en beluchten van het veld - mos- en algenbestrijding - controleren en indien nodig doorspuiten drainage Algemeen onderhoud De hoofdgebruiker van een kunstgrasveld verzorgt voor de volgende taken: - schoonhouden van het veld (blad/ organisch materiaal, zwerfvuil, kauwgom, etc) - borstelen en vegen van het veld Andere onderhoudstaken zijn vastgelegd in Gebruiks- en onderhoudsreglement buitensportaccommodaties. Dit betreft onder meer het onderhoud aan de afrastering, tegelpaden, ballenvangers et cetera. Ervaringen van andere gemeenten leert dat door de aanleg van een kunstgrasveld op een sportcomplex de overige natuurgrasvelden minder zwaar belast worden dan voorheen. 9
Bijlage 1: Vergelijking huur 5 Gemeente Tarief kunstgras Tarief natuurgras (per volledig veld) Gemeente Steenwijkerland 3x natuurgras 6 Nu nog 500 7 Nieuwe tarief 1.000 Gemeente Raalte 3.340,47 (3x natuurgas) 1.114,31 Gemeente Kampen 1,5x natuurgras 1.590,60 Gemeente Hardenberg 2.113,16 (3x natuurgras) 704,39 Gemeente Ommen 1.600 1.100 Gemeente Nunspeet 2.944 872 5 Tarieven zijn uit 2007 of 2008 6 3x Het nieuwe tarief voor natuurgras. 7 Het tarievenbeleid van S teenwijkerland wordt aangepast. De tarieven voor natuurgrasvelden worden niet ineens maar trapsgewijs verhoogd. Conform de Verordening ingebruikgeving en tarifering van sport- en welzijnsaccommodaties gemeente Steenwijkerland artikel 10 is het College hiertoe bevoegd. 10