Energiezorg in de Praktijkcase: Terbank-Egenhoven, Heverlee Carla Detiège en Hans Cappelle,16 november 2015 1
Overzicht Voorstelling energiezorg op school Carla Detiège : directrice vrije basisschool Terbank- Egenhoven, Heverlee directie.terbankegenhoven [AT] leuven-zuid.be Energiebesparende maatregelen Hans Cappelle : Energiecoördinator hans.cappelle [AT] outlook.com Leerpunten uit het gezamenlijk traject 2
Energiezorg op school Situatieschets Vestiging Egenhovenweg Terbank Bouwjaar : jaren 60 225 tal kinderen 1700 m 2, 5950 m 3 Vestiging Celestijnenlaan Terbank Bouwjaar : jaren 60 Uitbreiding jaren 80 150 tal kinderen 1402 m 2, 5020 m 3 Vestiging Doleegstraat Egenhoven Bouwjaar 1932 Uitbreiding 1998 140 tal kinderen 971 m 2, 3643 m 3 3
Hoe zijn wij van start gegaan? 2006-2007 // directeur Damiaan Ovaere Doorlichting gebouwen door 15 studenten bouwkunde, KU-Leuven Samen met ouder de controle van bestaande systeem opgestart Opvolging o Grote maatregelen (2006-2015) : 2007 : enkel glas vervangen door dubbel glas in klassen Terbank 2009 : Celestijnenlaan : renovatie luchtverwarming naar centrale verwarming in oud gedeelte 2013 : Egenhovenweg: vervangen oude stookolieketel door condenserende aardgasketel 2015 : dakisolatie turnzaal Cel. en zoldervloer Egenhovenweg o Kleine maatregelen (2007-2008) Zuiniger instellen verwarming Doleegstraat (40% reductie!!) In kaart brengen van comfortproblemen in verschillende gebouwen Opstart energieboekhouding en aanschaf meettoestellen 4
Organisatie Verantwoordelijken gebouwbeheer o VZW school heeft de gebouwen in erfpacht, en staat in voor beheer gebouwen o schoolbestuur staat in voor inplannen investeringen samen met directie Verantwoordelijken energiezorg o Energiecoördinator samen met directie en schoolbestuur o Door controle wordt er veel bespaard, vrijgekomen middelen worden ingezet voor beheer gebouwen en energiebeheer. o Goede communicatie over comfortproblemen, afspraken maken met het schoolteam over aanpak energiezorg 5
Financiering maatregelen Agion subsidie (70%) voor ingrepen groter dan 8500 Euro exclusief BTW (60% voor secundaire scholen) o Grote maatregelen (of kleine ingrepen in combinatie met andere werken indien niet dringend) o Te combineren met energiesubsidies o Administratief : samenwerking met de koepel vanuit katholiek onderwijs die projectaanvragen bundelt naar AGION Beperkingen o Financieren overige 30% grootste knelpunt. Kunnen wel beroep doen op voordelige leningen bisdom o Agion investeringsreserve te klein voor een grondige energierenovatie van het gebouwenpark. Gelukkig reeds een gevoelige besparing met kleine maatregelen. o Tijd/mankracht om nieuwe initiatieven op te starten en op te volgen + hoge terugverdientijd voor veel ingrepen 6
Inbedding energiezorg in schoolgebeuren Schoolbestuur, directie en energiecoördinator bepalen acties Draagvlak creëren o schoolteam is op de hoogte van de werken, o Jaarlijkse terugkoppeling naar ouderraden Terbank en Egenhoven De energiemonitoring wordt uitgevoerd door de energiecoördinator. Deze informatie wordt regelmatig doornomen met directie en schoolbestuur. Hieruit ontstaan nieuwe acties. Link met educatie, energiezorg wordt opgenomen in het MOSplan en in het STEM-onderwijs. o Bouwen van een passiefhuis op de vestiging van de Celestijnenlaan met de hulp van extern partners (SIBA, groep T, Imec). Dit huisje voorziet in eigen energie. o Energiequiz/presentatie voor 3 de graad 7
Educatieve initiatieven energiezorg in de kijker Zelfvoorzienend huisje op zonne-energie met LED verlichting Energiebeheer : presentatie en quiz 8
Energiebesparende maatregelen Hans Cappelle Energiecoördinator (op vrijwillige basis) 9
Doel energiebeheer: gelijkwaardig of beter gebruikscomfort met minder kosten Comfort Initieel doel : 25000 Euro uitsparen op 10 jaar ten opzichte van referentie 2003-2005 Behaald periode 2007-2014 100000 Euro op 8 jaar (29%) 300 ton minder CO2 (23%) Energiekost/CO2 uitstoot
Plan van aanpak een continu proces opvolging essentieel Comfort Feedback leerkrachten Metingen, interactie technici/vakmensen Technieken Integrale kwaliteitszorg Stapgewijs verbeteringsproces Energiekost/CO2 uitstoot
Situatieschets - verwarming is grootste kost laag verbruik ondanks oude infrastructuur Bron: Energiezorg in scholen, Vlaamse overheid, 2007 Kengetallen (binnenafm. Ipv buitenafm.) Elektriciteit 2014 [kwh/m 2 ] Brandstof 2014 [kwh/m 2 ] Prognose brandstof 2015 [kwh/m 2 ] Egenhovenweg 8 139 141 (+1.4%) Celestijnenlaan blok A Celestijnenlaan blok C - bijbouw Besparing br. in gemiddeld jaar [Euro] voor 0.05 Euro/kWh (170) 18 98 69 (-30%) 1630 -- 162 88 (-45%) 1030 Slechts 3300 Euro/jaar Doleegstraat 19 116 98 (-15%) 870 12
Evolutie verwarming : genormaliseerd Bron : jaarverslag 2014: http://energie.terbank-egenhoven.be Referentie 13
Voorbeelden van kleine acties Meten is weten beperkte investering in eigen meettoestellen: bvb infrarood thermometer, CO2 meters, temperatuurloggers, energiekostmeter elektriciteit, lichtmeters (lux) Overleg met verwarmingstechnici, opvolgen wat misloopt bij storingen. Advies vragen. Ongebruikte ruimtes minder verwarmen (inclusief gangen) Verwarming lager instellen tijdens vakanties, nachten en weekends Isolatie leidingen verwarming Reflecterende folie aangebracht achter radiatoren door ouders Opvolging energieboekhouding, en bijsturen in geval van een verhoogd verbruik (rebound) Lopende contracten stookolie, gas en elektriciteit opvolgen. Huidige Business to Business contracten gunstiger dan samen-aankoop. Gordijnen wassen zodat ze krimpen, en niet meer over radiatoren hangen. 14
Aandachtspunten radiator Folie!! Voetventiel ontbreekt dikwijls bij oude radiatoren Geblokkeerde radiator Temperatuurnummering thermostatische kraan Geen temperatuurbegrenzing, Risico op onevenwichte warmteverdeling Ontbrekende thermostaatkraan = stand 5 15
Evenwichtig comfort Waterdruk op peil houden (2 bar indien haalbaar) Isolatie verwarmingsbuizen IR thermometer Waterzijdig inregelen => 20 graden verschil tussen instroom en uitstroom 16
Interne warmtebronnen lagere verwarmingsnoden/kosten Doleegstraat - ketelstoring 12 nov 2015, geen verwarming + 2.5 graden Doleegstraat gedeelte 1932 Kind 4-8 jaar 60 Watt warmte afgifte + 3 graden Doleegstraat gedeelte 1998 Kind 9-13 jaar 90 Watt Warmte afgifte 17
Voorbeeld sensibilisatie Energie sparen, wat kan je doen? Verwarming: o Zet thermostatische kraan niet hoger dan stand 3 in klassen o Meld comfortproblemen aan directie o Laat radiatoren en kranen zoveel mogelijk vrij o Vermijd verwarmen gebouwen buiten lesuren in winterseizoen o Houd deuren zoveel mogelijk dicht, vooral naast thermostaat o Doe dikke truiendag tijdens mei..september Elektriciteit o Schakel verlichting steeds uit in ongebruikte ruimtes, gangen, toiletten o Schakel spanning ongebruikte toestellen uit (vb computerklas) o Schakel (deel) verlichting uit indien overdag helderder weer 18
Thermostaatprogramma en ketel Deur sluiten van onverwarmde keuken: bijna nooit ondanks uitvoerige sensibilisatie Vermijd thermostaat of afstandsvoeler naast deur Aanpak lagere nachttemperatuur blokkeren om vals stoken te vermijden Eerste actie energiebeheer 2007, gevoelige besparing met stukje tape Thermostaatprogramma aanpassen aan (soms veranderende) noden van de gebruikers + verwarming verlagen indien vakantie Stookcurve aanpassen aan gebouw 19
Overzicht acties energie Tijdslijn 2007..2009 Jaartal Celestijnenlaan Doleegstraat Egenhovenweg 2006/2007 Energie doorlichting 15 studenten KUL ir.bouwkunde Laboratorium bouwfysica 2006/2007 Aanpak sluipverbruik Verwarming => 40% 2008 Verbetering comfort/evenwicht 2009 Verwarming lucht => CV Lopende actie Investering meetapparatuur + audits // start condor Aanpak comfort & Evenwicht 20
Overzicht acties energie tijdslijn 2010..2014 Jaartal Celestijnenlaan Doleegstraat Egenhovenweg 2010 Audits+start Energieboekhoud. Comfort turnzaal & voorbouw Sluipverbr. Slijtage 2011 Werkgroep isolatie 2012 VBS TE verkozen als voorbeeld rationeel energieverbruik op scholen : provincie Vl. Brabant 2013 Energieboekhouding ISL detectie abnormale verbruiken 2014 Nieuwe regeling blok C Celest. Uitbreiding verwarming Alle vestigingen Nieuwe energiecontracten. Uitgebreide meetcampagne Stookolie => aardgas Pajopower studie 2 studenten - thinkcore.be 21
Leerpunten uit het gezamenlijk traject Carla : energie evolueerde van te betalen facturen naar iets wat je kan beheersen Hans/Carla : Kleine ingrepen brachten meer op dan verwacht vooral te danken aan koppeling tussen techniek en feedback en aandacht voor comfort van gebruiker Hans : energie erg goedkoop om besparingen rendabel uit te laten voeren door een vakman, zeker voor kleine gebouwen o betere technische hulpmiddelen worden gelukkig betaalbaar om energiebeheer te vereenvoudigen o gebouwen met hoge kengetallen bieden veel potentieel voor besparing met kleine ingrepen 22
Meer info Publicaties o MOSterd 14: interview Damiaan Ovaere, Hans Cappelle o Informatiefiche provincie: Rationeel energiegebruik in de vrije basisschool van Terbank-Egenhoven. o http://energie.terbank-egenhoven.be Aanbevolen literatuur o Energiezorg : Vlaamse overheid, 2007 Deel 1 : energiezorg op scholen Deel 2 : verwarming Deel 3 : verlichting Deel 4 : isolatie en ventilatie Deel 5 : passiefscholen o Achtergrond energie : David J.C. MacKay. Sustainable Energy without the hot air. UIT Cambridge, 2008. ISBN 978-0-9544529-3-3. Gratis te raadplegen op http://www.withouthotair.com/ Vragen/opmerkingen? 23