STICHTING VluchtelingenWerk APELDOORN Jaarverslag 2004 Evenwicht tussen afstand en betrokkenheid
Voorwoord Apeldoorn, april 2005 Geachte lezer(es), Voor u ligt het jaarverslag 2004 van de Stichting Vluchtelingenwerk Apeldoorn (SVA). Wij zouden het erg op prijs stellen, wanneer u enige tijd besteed aan het doorlezen van dit verslag en van de aanbiedingsbrief. U treft een verantwoording aan van de activiteiten die verricht zijn door vrijwilligers en beroepskrachten. Vergelijking met eerdere jaarverslagen levert op, dat het aantal handelingen (ten behoeve van bezoekers van spreekuren en begeleiding van vluchtelingen nieuwkomers) vrijwel identiek is aan dat van voorgaande jaren. Kennelijk is er, ondanks het aanscherpen van het toelatingsbeleid, een vrijwel constante vraag aanwezig. Dit is niet verrassend aangezien het werk van SVA in belangrijke mate betrekking heeft op statushouders. Dit brengt nu eenmaal een nasleepeffect met zich mee. In het jaarverslag vindt u vrij weinig terug van de emotionele kant van ons werk. Hierbij wordt gedoeld op de verscherping van de tegenstellingen, die in onze samenleving zijn ontstaan. Werken bij SVA betekent, dat je betrokken bent bij het wel en wee van de doelgroep vluchtelingen nieuwkomers. Het betekent ook dat naast betrokkenheidafstand in acht genomen wordt.deze twee begrippen vindt u terug als lijfspreuk van SVA. In de aanbiedingsbrief spreken wij onze zorg uit over het voortbestaan van onze stichting. Andere instanties die zich bij het vluchtelingenwerk betrokken weten, maar met name ook de plaatselijke politiek, willen wij op deze wijze informeren. Jan Vos, voorzitter SVA Wij stellen het zeer op prijs uw schriftelijke of mondelinge reactie op dit verslag of de aanbiedingsbrief te vernemen. U kunt daarbij gebruik maken van de volgende gegevens: Stichting Vluchtelingenwerk Apeldoorn 1e Wormenseweg 494 7333 GZ Apeldoorn. Telefoon: (055) 542 8888 Fax: (055) 533 9342 E mail: vlw.apeldoorn@planet.nl Internet: www.vluchtelingenwerkapeldoorn.nl 1
2
INHOUD Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in vogelvlucht.5 Hoofdstuk 2 Een profielschets van SVA....9 Hoofdstuk 3 Wat deed SVA in 2004?..15 Bijlagen 1 Organisatieschema SVA....26 2 Stichting Vrienden van SVA....27 De in dit verslag opgenomen foto s zijn van onze nieuwe huisvesting Kayersheerdt. 3
In december 2003 kwam er op mijn spreekuur een Irakees, die inmiddels Nederlander was geworden, met de vraag of ik hem kon helpen met het naar Nederland halen van zijn ouders en zus. Ze waren van plan geweest om uit Irak te vluchten en zich bij hun zoon te vestigen, omdat het leven in Irak steeds moeilijker voor hen werd. Ze hadden via een reisagent een ticket gekregen naar Nederland. Tenminste dat dachten ze. Op het vliegveld waren ze samen met de reisagent aangekomen, maar al snel was deze reisagent verdwenen met hun geld en papieren. Daar stonden ze met hun drieën op een onbekend vliegveld. Ze spraken alleen Arabisch! Gelukkig was er een douanebeambte die een paar woorden Arabisch sprak en hen uitlegde dat ze niet in Nederland maar in Thailand waren. En zonder geld en papieren in Thailand betekent: opgepakt worden en in de gevangenis belanden. Via de officiële weg kon ik als hulpverlener niets doen. De ouders waren nog geen 65+, dus er was geen gezinshereniging mogelijk. En om in aanmerking te komen voor een officieel asielverzoek heb je reispapieren nodig. Toch moesten zij zo gauw mogelijk uit het hete Bangkok vertrekken, omdat de vader hartpatiënt was. Ik ben toen gaan bellen met alle mogelijke internationaal werkende organisaties. Zelfs heb ik contact gehad met dominee Spoor, een Nederlandse predikant die voor gevangenen werkt. In maart kwam ik in contact kwam met een jonge vrouw, die hier op vakantie was. Zij werkte voor de UNHCR in Bangkok en kende daar veel mensen. Ze deed haar best voor de drie onfortuinlijke vluchtelingen die nog steeds vastzaten, maar deze poging liep op niets uit. Na twee á drie maanden kwam het bericht: afgewezen. Toen waren er nog twee opties over: ten eerste in beroep gaan of ten tweede een Zweedse regeringsdelegatie afwachten en hun vragen in het kader van goodwill de familie op te nemen. De Zweden namen verschillende mensen op, maar niet de familie uit Bangkok. Zij werden zonder reden afgewezen. Toen toch maar in beroep en tot onze grote verrassing besliste de UNHCR dat de familie alsnog in Nederland kon worden toegelaten. Door bemiddeling van IOM kregen zij een ticket en zo landde het vliegtuig met de Irakese familie op 24 december 2004 dan eindelijk op Schiphol, waar een dolgelukkige zoon hen stond op te wachten. 4
Hoofdstuk 1: Ontwikkelingen in vogelvlucht In dit hoofdstuk wordt een korte terugblik gegeven op het jaar 2004, toegespitst op het vluchtelingenvraagstuk. Achtereenvolgens komen daarbij de landelijke situatie en de plaatselijke situatie ter sprake. Ook wordt een vooruitblik op 2005 gegeven. Landelijk beleid In de eerste helft van 2004 werd veel aandacht besteed aan het onderzoek naar dertig jaar integratiebeleid. In het rapport "Bruggen bouwen"van de commissie Blok werd een oordeel uitgesproken over het slagen dan wel falen van dit beleid. In de landelijke politiek en in de media werden harde noten gekraakt. Sleutelbegrippen als integratie en multiculturele samenleving deden het niet goed meer. Het politieke klimaat was behoorlijk verhard, het Fortuyn effect speelde zeker nog een rol. Toch gebeurde er iets vreemds. Hoewel het rapport Blok aanvankelijk verguisd en beschimpt werd, nam de waardering na verloop van tijdtoe. De zachte aanpak leek te winnen. Midden 2004 was er reden voor Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) om feest te vieren in verband met hun 25 jarig jubileum. Mede door de inzet van VWN vonden er in die periode bijna 200.000 vluchtelingen veiligheid in ons land. Naast beroepskrachten hebben duizenden vrijwilligers zich belangeloos voor de vluchtelingen ingezet. Toch was het niet de tijd om op de lauweren te gaan rusten. Links en rechts wilde men een stringenter toelatingsbeleid. Enkele cijfers over de aantallen asielaanvragen van de afgelopen jaren ter illustratie: 2001 32.579 asielaanvragen ) 2002 18.667 asielaanvragen ) 2003 13.402 asielaanvragen ) Bron: VWN 2004 9.782 asielaanvragen ) Deze tendens vraagt landelijk om een andere aanpak. Er komen voor vluchtelingenwerk minder cliënten. Over een paar jaar zal het aantal asielcentra naar verwachting van 200 naar 20 worden teruggebracht. VWN is op zoek naar een goede aansluiting op deze situatie. Hulp verlenen bij het reïntegratieproces komt in beeld. Ook de begeleiding van hen die terug moeten naar hun land van herkomst. Het overzicht over 2004 is niet compleet zonder de datum 2 november, de moord op Theo van Gogh. Wat een angst en ontreddering, maar ook wat een schreeuw om werkelijk bruggen te bouwen. Aan werk geen gebrek. Gemeentelijk beleid In het vorige jaarverslag meldden wij dat na een jaar vol onzekerheid over de inrichting van de lokale inburgering ook 2004 een onrustig jaar leek te worden. Die verwachting is uitgekomen. Het vertrek van Bureau Nieuwkomers uit de Casper Fagelstraat en de daarop volgende opzegging van de huur van het pand door Wisselwerk, noodzaakte SVA om elders onderdak te zoeken. Een nieuwe plek werd gevonden in het dienstencentrum Kayersheerdt. Na een verbouwing van de beschikbare ruimte tot werkkamers, balie en spreekkamers, kon eind 2004 met hulp van veel vrijwilligers de verhuizing worden gerealiseerd. Tegelijk met de verhuizing moesten enkele taken worden afgestoten, waarvoor in de kleinere behuizing geen plek meer was, zoals het winkeltje en de fietsenwerkplaats. 5
Ondanks herhaalde gesprekken lukte het in 2004 niet om de dienstverleningsovereenkomst met WisselWerk te vernieuwen en te verbeteren. Er was echter veel behoefte aan een duidelijke taakverdeling en inzicht in bijbehorende budgetten. In plaats daarvan werd een zekere afbouw van de dienstverlening ingezet door WisselWerk gemotiveerd vanuit de terugloop van het aantal statushouders en vanuit vermindering van de gemeentelijke bijdrage. Eén van de gevolgen daarvan was, dat SVA eigen huisvesting moest gaan verzorgen. Tevens werd aangekondigd dat de personele ondersteuning van vrijwilligers zou worden beperkt. Om de voortgang van het werk voor onze cliënten in de toekomst toch zo goed mogelijk te waarborgen, werden gesprekken gevoerd met mogelijke, toekomstige partners. Deze gesprekken leidden in 2004 nog niet tot een definitieve oplossing. Naar verwachting zullen in 2005 wel knopen doorgehakt (moeten) worden. In 2004 bedroeg het aantal vluchtelingen nieuwkomers in Apeldoorn 58 volwassenen en 37 kinderen. Zij kregen vanuit SVA maatschappelijke begeleiding in het kader van de Win (Wet inburgering nieuwkomers). Daarnaast werd nog buiten de Win aan een groot aantal voormalige vluchtelingen ondersteuning verleend, onder meer via het spreekuur en via begeleiding van terugkeer. Hiervoor stelde de gemeente Apeldoorn een aparte subsidie beschikbaar. Vanuit de gemeente is aan SVA te kennen gegeven dat men voortzetting van de niet Win activiteiten van groot belang acht. De voortzetting van Win activiteiten bleef lange tijd onzeker, omdat niet duidelijk werd of er in 2005 nog vluchtelingen nieuwkomers in Apeldoorn zouden worden opgenomen. Begin 2005 werd duidelijk dat er circa 50 zullen worden opgenomen, zodat SVA ook op dit terrein de werkzaamheden voorlopig zal voortzetten. De perikelen rond verhuizing, dienstverlening en samenwerking hebben van het bestuur van SVA in 2004 een buitengewone inspanning gevraagd. Ook voor de vrijwilligers en de beroepskrachten was het door deze ontwikkelingen een jaar vol onzekerheid en spanning. Gelukkig kan SVA nog steeds beschikken over een zeer stabiele groep vrijwilligers. Temidden van alle organisatorische onrust bleven zij met grote inzet en flexibiliteit hun werk voor vluchtelingen verrichten, daarin gesteund door deskundige beroepskrachten. 6
SVA in 2005 Voor 2005 voorzien wij de volgende ontwikkelingen: Onderzoek naar de vernieuwing van het inburgeringsstelsel anno 2006. Tegelijkertijd een onderzoek naar andere taakvelden. Meer dan vorige jaren ontbreekt het automatisme in het verkrijgen van subsidies. We zullen ons extra beijveren om in aanmerking te komen voor denoodzakelijkgelden. Afslanking van de organisatie om budgettaire redenen. In dit proces zal het voortdurend gaanom het behoud van kernactiviteiten. Als gevolg van de verschraling van de ondersteuning door beroepskrachten proberen we tot op zekere hoogte meer gebruik te maken van de ondersteuning door vrijwilligers. Voor 2005 zal SVA er niet aan ontkomen omop zoek te gaan naar manieren om de kennisen inzet van vrijwilligers bij de maatschappelijke en juridische begeleiding te behouden, ook bij teruglopende aantallen statushouders. We proberenaansluiting te zoeken bij een partner die daaraan voldoet.overleg daarover vindt reeds plaats. Afslanking van de PR activiteiten. We moeten erkennen dat we minder aan de maatschappelijke discussie kunnen deelnemen. Het wordt een jaar van veel overleg. We rekenen weer op de goede samenwerking met de gemeente. Continuering van het bewustzijn dat het werk van SVA er toe doet. Om die redenen hopen wij dankbaar gebruik te blijven maken van de inzet van een groot aantal vrijwilligers. 7
Onze nieuwe huisvesting 8
Hoofdstuk 2: Een profielschets van SVA De Stichting Vluchtelingenwerk Apeldoorn zet zich al meer dan 15 jaar in voor de belangen van asielzoekers en vluchtelingen. In dit hoofdstuk wordt beschreven waar SVA voor staat. Wat is SVA? De StichtingVluchtelingenwerk Apeldoorn is in november 1988 opgericht door een initiatiefgroep die bestond uit leden van het Beraad van Kerken, het Humanistisch Verbond, Amnesty International, het Advocatencollectief, het Protestants en Algemeen Maatschappelijk werk, VluchtelingenWerk Nederland en de Stichting WisselWerk. SVA is een zelfstandige organisatie die zich inzet voor ondersteuning, begeleiding en belangenbehartiging van vluchtelingen en asielzoekers in Apeldoorn. Er is principieel voor gekozen een vrijwilligersorganisatie te zijn; circa 60 vrijwilligers dragen zorg voor uitvoering van de werkzaamheden. SVA is lid van de landelijke vereniging VluchtelingenWerk Nederland en ontvangt van deze vereniging inhoudelijke ondersteuning. Financiële basis De rijksoverheid stelt de gemeente Apeldoorn gelden ter beschikking in het kader van de Wet inburgering nieuwkomers (Win). De uitvoering van de Win wordt door de gemeente deels uitbesteed aan de Stichting WisselWerk, die op haar beurt SVA inschakelt voor de maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen nieuwkomers (onder andere de introductie en individuele begeleiding). De subsidie wordt vastgesteld op basis van het aantal uit te voeren trajecten, ofwel het aantal nieuwkomers dat in Apeldoorn wordt gehuisvest. In wezen is sprake van wederzijdse dienstverlening: SVA levert vrijwilligers voor uitvoering van de werkzaamheden en als tegenprestatie stelt WisselWerk de huisvesting ter beschikking, draagt zorg voor de betaling en financiële verwerking van de uitvoeringskosten van SVA (reiskosten, kopieerkosten en dergelijke) en geeft professionele ondersteuning door de (parttime) inzet van beroepskrachten. De beroepskrachten dragen zorg voor werkbegeleiding en coaching van de vrijwilligers en voor administratieve/secretariële zaken ten behoeve van SVA. Door invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet per 1 april 2001 en de daaruit voortvloeiende veranderingen in doelgroep en financieringssystematiek kwam het pakket van diensten van SVA aan de in Apeldoorn woonachtige vluchtelingen destijds in gevaar. Een grotere groep vluchtelingen deed een beroep op SVA, onder wie ook vluchtelingen die al langer in Nederland waren en soms ook al een inburgeringstraject hadden gevolgd. Zij kwamen bijvoorbeeld met vragen over het intrekken van de verblijfsvergunning, terugkeerregelingen en gezinshereniging. Met ingang van 2002 wordt door de gemeente Apeldoorn een jaarlijkse subsidie verleend ten behoeve van de opvang van vluchtelingen die niet onder de Win vallen. Ook deze subsidiestroom loopt via WisselWerk. Onder meer betaalt WisselWerk hieruit een fulltime beroepskracht (coördinator) die de werkzaamheden van SVA begeleidt en ondersteunt. Gelet op de doelstelling van SVA (zie hierna) is bij de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden het verschil tussen Win en niet Win zaken in de praktijk niet streng te scheiden. De werkgroepen zijn immers met hun taak bezig ongeacht de situatie van de cliënt. Voor huisvesting en overhead is dit onderscheid al helemaal onmogelijk. 9
Doelstelling SVA stelt zich ten doel, uitgaande van de beginselen neergelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: te bevorderen dat asielzoekers die terecht een beroep doen op bescherming, zo snel mogelijk asiel wordt verleend, waardoor zij de status van vluchteling verkrijgen; te bevorderen dat vluchtelingen zelfstandig en zo volwaardig mogelijk deelnemen aan de samenleving en zich kunnen voorbereiden op hun toekomst; vluchtelingen nieuwkomers op te vangen volgens de Win, met als speciale taak het geven van maatschappelijke begeleiding. Centraal doel is het vergroten van draagvlak voor de opvang van vluchtelingen en asielzoekers in Nederland, en in het verlengde daarvan ook binnen de gemeente Apeldoorn. Tegelijkertijd moet Vluchtelingenwerk zichtbaar worden als organisatie die alternatieven biedt naast het huidige restrictieve beleid van de overheid, als een beweging die signaleert en aanjaagt. De afbrokkeling van het draagvlak kan wellicht doorbroken worden wanneer het probleem als meer hanteerbaar wordt ervaren en wanneer vluchtelingen weer een gezicht krijgen. Door te zien over wie het gaat, door te begrijpen waarom mensen bescherming zoeken en door te merken dat de samenleving zich al voor vluchtelingen inspant, wordt de machteloosheid ten opzichte van een anoniem probleem doorbroken. Cliënten SVA verleende in 2004 diensten aan de volgende groepen: vluchtelingen nieuwkomers in het kader van de Win; vluchtelingen die in Apeldoorn verblijven en een beroep doen op SVA met hulpvragen die samenhangen met hun vluchtelingen achtergrond; asielzoekers waaronder ook niet uitzetbaren en gedoogden voor wie nog een of ander juridisch perspectief of terugkeer mogelijk is; AMA's (alleenstaande minderjarige asielzoekers); zogenaamde ROA ex vvtvers (vallend onder oude regelingen); vluchtelingen die een Vergunning tot Verblijf Asiel Bepaalde Tijd hebben welke is ingetrokken of niet kan worden verlengd. Als er juridisch gezien geen enkel perspectief meer is op een verblijfsvergunning, migratie of terugkeer dan houden de activiteiten van SVA voor de asielzoeker op. Kerntaken SVA kent twee kerntaken: sociaal maatschappelijke begeleiding en juridische begeleiding. sociaal maatschappelijke begeleiding Leren zelfstandig te functioneren in een samenleving die onbekend is, gaat niet van de ene op de andere dag. Voor vluchtelingen is het verwarrend om vanuit een actief en bewogen leven om te schakelen naar een situatie die men niet kent en waarbij men voor veel zaken is aangewezen op hulp van anderen. SVA begeleidt de vluchteling bij het ontwikkelen van zijn zelfredzaamheid. Over het algemeen beschikken vluchtelingen niet over een sociaal netwerk en staan zij alleen in de Nederlandse samenleving. SVA wil de vluchteling een tijdelijke vervanging van dit sociale netwerk bieden en daarnaast in het kader van sociale activering helpen bij het opbouwen van een eigen sociaal netwerk. 10
juridische begeleiding De juridische begeleiding van vluchtelingen houdt veelal verband met de asielprocedure. SVA geeft voorlichting over het verloop van de procedure en zorgt voor de bewaking ervan: begeleiding van vluchtelingen tijdens de procedure, zorgen voor uitleg en bespreken van het nader gehoor. Ook wordt er hulp geboden bij het vinden van een advocaat en bij het vinden van bewijsmateriaal om het asielverzoek te ondersteunen. Daarnaast geeft SVA voorlichting over verblijfsvergunningen en over emigratie en biedt zij hulp bij gezinshereniging. Onderdeel van juridische begeleiding is verder het geven van voorlichting over terugkeer, het bewaken van het terugkeertraject en de begeleiding van uitgeprocedeerden. Activiteiten Uit de kerntaken vloeit een omvangrijk pakket aan concrete werkzaamheden voort; deze worden nader beschreven in Hoofdstuk 3. Voor al deze activiteiten bestaan afzonderlijke (werk)groepen, die samen met het bestuur in samenhang met elkaar functioneren. Coördinatie vindt plaats in het Kontaktpersonenoverleg (KPO). In Bijlage 1 is een organisatieschema opgenomen. Personele bezetting SVA bestaat uit circa 60 vrijwilligers; deze vormen nog steeds een afspiegeling van de oorspronkelijke brede maatschappelijke groep die de basis was voor SVA. Naast vrijwilligers die inhoudelijke, uitvoerende werkzaamheden voor de vluchtelingen en asielzoekers verrichten deze werken veelal vanuit werkgroepen zijn er vrijwilligers die vooral ondersteunende werkzaamheden bieden. Tot deze laatste behoren onder meer de receptie, systeembeheer/internet en de tuinman. SVA wordt geleid door een bestuur, dat eveneens uit vrijwilligers bestaat. Hoe de overige vrijwilligers zijn verdeeld over de verschillende (werk)groepen wordt hierna in een schema aangegeven. Overigens werken nagenoeg alle vrijwilligers parttime en zij maken soms deel uit van verschillende (werk)groepen; het totaal van de genoemde aantallen is daarom hoger dan 60. Zoals eerder vermeld worden de vrijwilligers begeleid door een (fulltime) coördinator en een (parttime) werkbegeleider (specifiek voor taken in de Win). Daarnaast is er een (parttime) beroepskracht voor de administratieve ondersteuning en zijn er in het kader van beroepsonderwijs regulier drie stagiaires geplaatst. De vrijwillige medewerkers worden allen geschoold en getraind door Vluchtelingenwerk Nederland of volgen interne scholingen. Naast het begeleiden van de diverse werkgroepen, het optreden als achtervang voor het spreekuur, intern overleg en overleg met externe instanties, draagt de coördinator zorg voor het beheer van de accommodatie en het toegewezen budget. Daarnaast is er de ondersteuning van crisisgevallen, specifiek in gevallen van (bijna) uitgeprocedeerden. Groep Aantal vrijwilligers Groep Aantal vrijwilligers Bestuur 7 (Werkgroep) PR en voorlichting 5 (Werkgroep) Introductie 6 Redactie/vertalers Satelliet 12 (Werkgroep) Individuele begeleiding 19 Receptie 9 (Werkgroep) Rechtsbescherming 7 Begeleiding AMA s 1 (Werkgroep) Spreekuur 12 (Werkgroep) Materiaal 4 Sociaal Culturele Activiteiten 1 Systeembeheer/Internet 3 (Werkgroep) Emplooi 2 Overig 1 11
Samenwerking en overleg SVA werkt samen met en verwijst door naar relevante organisaties vallend onder het sociale netwerk. Zij werkt onder andere nauw samen met de Gemeente Apeldoorn Dienst Samenleving, de woningbouwverenigingen, Stichting WisselWerk, Bureau Nieuwkomers Apeldoorn, Stichting Alert (de afdelingen Instituut Sociaal raadslieden en Maatschappelijk werk), de Advocatuur, het Nidos (Jeugdbescherming voor Vluchtelingen AMA's), ROC Aventus, Spatie (RIAGG), CWI (Centrum Werk en Inkomen), Vreemdelingen Dienst Apeldoorn, COA, AZC Zuidbroek, de IND, het IOM, VluchtelingenWerk Nederland en alle andere relevante organisaties waarnaar kan worden doorverwezen. SVA neemt deel in het Zorgnetwerk Apeldoorn en is ook adviseur van de Stichting Kerk en Vluchteling van het Beraad van Kerken Apeldoorn. Stichting Vrienden van SVA Naast SVA bestaat er de Stichting Vrienden van SVA. Een beschrijving hiervan is opgenomen in Bijlage 2. De stichting wordt aangestuurd door hetzelfde bestuur als SVA. 12
Entree Spreekkamer 13
Receptie Werkruimten 14
Hoofdstuk 3: Wat deed SVA in 2004? In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste werkzaamheden van SVA gedurende het jaar 2004. Een terugblik Door de coördinator wordt jaarlijks een rapportage opgesteld over de niet Win activiteiten. Verder wordt door de verschillende werkgroepen van SVA elk jaar een werkplan gemaakt voor het komende jaar en een evaluatie van het afgelopen jaar. Dit betreft zowel Win als niet Win activiteiten. Het onderstaande is deels overgenomen uit genoemde rapportage en daarnaast betreft het een greep uit de evaluaties over 2004. Bestuur SVA Evenals in voorgaande jaren hield het bestuur van SVA zich in 2004 bezig met vraagstukken op het beleidsterrein. Meer dan ooit lag de nadruk echter op de lange termijn als gevolg van locale ontwikkelingen, terwijl diverse onzekerheden ons juist noopten tot korte termijn beslissingen, bijvoorbeeld ten aanzien van het vinden van nieuwe huisvesting. (Werkgroep) Introductie Door speciaal in introductie getrainde vrijwilligers wordt samen met de vluchtelingen nieuwkomers in een aantal weken een stappenplan van activiteiten doorlopen. In deze periode is er een zeer nauwe samenwerking met de gemeente Apeldoorn (Dienst Samenleving) en woningbouwverenigingen. De mensen kunnen op twee manieren naar Apeldoorn komen. SVA haalt ze af van het station of zij melden zich aan bij Bureau Nieuwkomers Apeldoorn (BNA). Hierna dient een aantal zaken geregeld te worden: inschrijven bij de afdeling Burgerzaken van de gemeente Apeldoorn; aanmelden bij BNA voor het Inburgeringsprogramma; naar de Dienst Samenleving; regelen van de uitkeringen; naar de Stadsbank; aanvraag van een lening; naar de nieuwe woning; aanmelden en inschrijven bij de Unit NT2 van het ROC voor taallessen en maatschappij oriëntatie; inschrijven bij het C.W.I.; aanvragen van een sofinummer bij de Belastingdienst; aanmelden bij de St. Vluchtelingenwerk Apeldoorn; invullen van het persoonlijk dossier van de nieuwkomer(s); rondleiding door het gebouw; uitleg van het aanbod maatschappelijke begeleiding; melden bij de Vreemdelingenpolitie; aanvraag van Kinderbijslag; inschrijving voor het ziekenfonds; aanmelden bij huisarts; aanmelden bij tandarts; keuze van apotheek; en een rekening openen bij een bank. 15
Uit de evaluatie: In 2004 is weer een grote groep vluchtelingen nieuwkomers geholpen hun weg te vinden in de Apeldoornse samenleving: 36 mannen, 22 vrouwen en hun kinderen. Er werden door de gemeente 46 woningen toegewezen. De meeste nieuwkomers kwamen in de eerst helft van 2004. Het aantal vrijwilligers kon de werkzaamheden goed aan. De samenwerking met de dienst Samenleving van de gemeente liep niet altijd even soepel. Cliënten moesten soms lang wachten op hun uitkering (meer dan 6 weken). Ook dereorganisatie van de IND en de computerstoring waarmee deze organisatie in de loop van het jaar te maken had zorgde voor veel problemen. Met name waren er problemen m.b.t. huursubsidie en kinderbijslag, omdat de GBAcodes niet automatisch aan de gemeente werden doorgegeven. Een aantal vrijwilligers heeft de basiscursus vluchtelingenwerk gevolgd. Het jaar 2004 werd afgesloten aan de Casper Fagelstraat. In december 2004 werd het winkeltje opgeheven, omdat er in Kayersheerdt geen ruimte meer is voor opslag. Ook de fietsenwinkel werd opgeheven. Voor de medewerkers die hun cliënten regelmatig hiernaar verwezen is dit wel een gemis. (Werkgroep) Individuele begeleiding Zo snel mogelijk na aankomst in Apeldoorn worden via de Werkgroep Introductie, de medewerkers van de werkgroep Individuele Begeleiding erbij betrokken. Zij hebben de taak om problemen van vluchtelingen nieuwkomers te helpen oplossen. Deze taak bestaat uit: contactpersoon zijn; informeren; vertrouwenspersoon/luisterend oor zijn; signaleren; consultatie/verwijzen: motiveren en stimuleren; optreden als belangenbehartiger; perspectief bieden. Iedere nieuwkomer krijgt een vaste contactpersoon toegewezen. Het uitgangspunt van de ondersteuning is begeleiding op maat. De mate van begeleiding is afhankelijk van de situatie van de nieuwkomer. De begeleiding is zolang het inburgeringsprogramma duurt (gemiddeld anderhalf jaar). Afhankelijk van het feit of het gewenst is, wordt hiervan tot drie maanden intensief begeleid. Na deze periode wordt er tot zes maanden minder intensief begeleid ter verhoging van de zelfredzaamheid. Daarna volgt gedurende het inburgeringsprogramma een mentorfunctie. Na ongeveer een jaar zal er een gesprek zijn met als doel te informeren hoe het gaat, te motiveren, te stimuleren en/of door te verwijzen. De begeleiders zijn alleen actief als er bijzonderheden zijn. Dit kunnen onder meer medische, psychosociale of psychiatrische problemen zijn. De intensieve begeleiding kan hierdoor langer duren dan drie maanden. Er is overleg en samenwerking met huisartsen en deskundigen van het ziekenhuis, Spatie (geestelijke gezondheidszorg) en/of de Stichting Alert (maatschappelijk werk). Wanneer de vluchteling in een isolement zit of raakt en er is hulp nodig, dan is het de taak van de begeleider dat de contacten worden gelegd. Uit de evaluatie: Aan het begin van 2004 bestond de werkgroep uit 19 vrijwilligers en 2 stagiaires SJD. Twee vrijwilligers zijn gestopt i.v.m. ziekte, twee i.v.m. studie, één vrijwilliger kreeg een betaalde baan. Er zijn drie nieuwe vrijwilligers aan het werk gegaan. Alle vrijwilligers hebben de basiscursus vluchtelingenwerk gevolgd. Behandelde onderwerpen: de asielprocedure, het planmatig begeleiden van vluchtelingen en de gedragscode van vluchtelingenwerkers. 16
In bijna elke vergadering van de werkgroep individuele begeleiding werd, op aanvraag, een thema behandeld. Aan de orde kwamen: Grenzen stellen en loslaten In het werken met vluchtelingen is het heel belangrijk om je eigen grenzen goed in de gaten te houden. Een belangrijk punt in de begeleiding is dan ook dat de cliënt begeleid wordt naar zelfstandigheid. Na verloop van tijd, maximaal 1,5 of 2 jaar wordt de begeleiding afgesloten met een eindgesprek. Aan de hand van een hiervoor ontwikkeld formulier wordt bekeken of de cliënt zelfstandig zijn weg kan vinden in Nederlandse samenleving. Als er in de toekomst vragen zijn, kan cliënt naar het spreekuur van vluchtelingenwerk gaan. Home Start (voor het opvoeden van kinderen) Spatie (voor bijv. getraumatiseerde vluchtelingen) De Kap (voor aanvullende hulp) Begrafenisverzekeringen (nodig of niet?) De Stadsbank (leningen, hulp bij het aflossen van schulden) Ouderenzorg. De verhuizing van vluchtelingenwerk van de Casper Fagelstraat naar de 1 e Wormenseweg gaf veel onrust. Doordat er nu veel minder ruimte beschikbaar is, moest er veel opgeruimd worden. Het kledingwinkeltje en de fietsenmakerij moesten verdwijnen; aan een lange traditie is een eind gekomen. Kayersheerdt mist helaas ook een ontmoetingsruimte. Van de gezellige huiskamer in de school, waar verschillende nationaliteiten elkaar konden ontmoeten, werd veel gebruik gemaakt. In 2004 zijn er 113 adressen begeleid. De intensiteit van de begeleiding is verschillend; het is begeleiding op maat. Bij 31 adressen is in de loop van 2004 de begeleiding beëindigd. Er vonden emotionele gezinsherenigingen plaats. Een doodgewaande Afghaanse man kon na 7 jaar zijn vrouw en twee kinderen hier in Nederland weer in de armen sluiten. De vrijwilligers en stagiaires hebben hard en met enthousiasme gewerkt. Er werd gelachen en er werd gehuild. Aangezien er weinig verloop is, kan de conclusie getrokken worden dat vluchtelingenwerk nog altijd als een boeiende en interessante werkplek wordt ervaren. (Werkgroep) Rechtsbescherming Deze werkgroep Rechtsbescherming (voorheen juridische hulpverlening) heeft als taken: enerzijds ondersteuning van de vluchteling tijdens de procedure voor erkenning als politiek vluchteling en anderzijds, als hij eenmaal deze status heeft, het uitvoeren van de daaruit voortvloeiende zaken. De vluchtelingen nieuwkomers kunnen terecht met de volgende vragen: uitleg over de asielprocedure; bespreking van het verslag van het interview (gehoor) dat de vluchteling met het Ministerie van Justitie heeft gehad; hulp bij het vinden van een advocaat; hulp bij het vinden van bewijsmateriaal om het asielverzoek te ondersteunen; voorlichting over de inhoud van een status, wanneer het Ministerie van Justitie de vluchteling een status aanbiedt; informatie over emigratie of terugkeer; het opsporen van familieleden; hulp bij gezinshereniging; hulp aan de (bijna) uitgeprocedeerden; aanvragen van een vluchtelingen of vreemdelingenpaspoort; informatie over het sluiten van een huwelijk; aanvragen van permanent verblijf en naturalisatie; 17
andere vragen op juridisch terrein; problemen bij uitkeringen, kinderbijslag of studiefinanciering; problemen bij huisvesting. De werkgroep wordt direct ondersteund door de beroepskracht. Zij heeft wekelijks werkbesprekingen waarin de hulpaanvragen worden verdeeld en daarnaast geanalyseerd, besproken en geëvalueerd. De hulpvragen lagen in 2004 vooral op het terrein van uitgeprocedeerden, 2 e asielverzoeken, niet verlengen van vergunningen tot verblijf en van gezinshereniging. Er werd veel voorlichting over terugkeer gegeven en in een enkel geval koos de asielzoeker voor terugkeer. In samenwerking met het IOM wordt dit traject begeleid door medewerkers van SVA. Uit de evaluatie: Rechtsbescherming stond in 2004 in het teken van de schrijnende gevallen. De werkgroepleden ervaren dat de problemen die de cliënten hebben steeds ingewikkelder worden. Ook wordt de regelgeving complexer en is deze sneller aan verandering onderhevig. Er worden dan ook steeds meer eisen aan de deskundigheid van de vrijwilligers gesteld. De IND was vaak heel slecht bereikbaar, ook was er grote achterstand in het verstrekken en verlengen van verblijfsdocumenten. Daardoor gingen ook andere zaken verkeerd, zoals aanvragen voor huursubsidie en studiefinanciering, en uitkeringen die ten onrechte gestopt werden. De Vreemdelingendienst heeft taken overgeheveld naar de IND en de Gemeenten, maar deze organisaties bleken nog niet geheel ingespeeld op hun nieuwe situatie. De ROA regeling is per 31 december 2004 afgebouwd van 63 personen naar 43 personen. Werkgevers worden bang om vluchtelingen in dienst te nemen of te houden met verlopen verblijfsdocumenten. We worden steeds meer geconfronteerd met de werkloosheid en met de schulden problematiek. Gezinshereniging wordt door de nieuwe eisen zeer moeilijk gemaakt. Als de gezinsherenigden reeds hier zijn, is de financiering van de nieuwe legesgelden dikwijls een probleem, omdat de mensen al allerlei kosten gemaakt hebben om hen naar Nederland toe te krijgen. Bovendien hebben zij vaak al schulden. We hebben regelmatig te maken gehad met opstandige uitgeprocedeerden. Toch hebben we het afgelopen jaar minder met de uitzettingsproblematiek te maken gehad dan verwacht. (Werkgroep) Spreekuur Het (algemeen en juridisch) spreekuur wordt gehouden op maandag, dinsdag, woensdag en donderdagmiddag van 13:00 tot 15:00 uur. Hierbij zijn er in het afgelopen jaar 12 vrijwilligers actief geweest met als achtervang een beroepskracht. De medewerkers hebben de beschikking over ingerichte spreekkamers met een computerregistratie systeem. Het doel is een luisterend oor te zijn, vluchtelingen nieuwkomers te helpen met hun problemen en zonodig door te verwijzen naar andere instanties of naar andere werkgroepen binnen SVA. In 2004 zijn er 1132 bezoekers op het spreekuur geweest. Een gedeelte hiervan betrof vluchtelingennieuwkomers die onder de Win vielen. De vragen betroffen: 18
Categorie Aantal Categorie Aantal rechtsbescherming zie a) 338 opleiding 43 geldzaken zie b) 95 gezondheidszorg 38 uitkering 84 familierecht 32 wonen 71 werken 22 belastingen 68 financiën/budgettering 53 overige 303 a. het grootste deel van de hulpvragen lag op het terrein van contacten leggen met de advocatuur, vragen rond de asielprocedure, vragen rond het verlengen van de verblijfsvergunning, vragen rond gezinshereniging, vragen rond het intrekken van de verblijfvergunning en vragen over remigratie. b. de meeste vragen betroffen verzekeringen, de NUON, belastingzaken en geen voorzieningen meer. Uit de evaluatie: Opnieuw werd er frequent gebruik gemaakt van het spreekuur. De algemene indruk was, dat er veel mensen kwamen die om hulp vroegen bij het invullen van formulieren en dat er veel cliënten financiële problemen hadden. Verder waren er nogal wat vragen over verblijfsvergunningen en is er regelmatig hulp geboden bij het aanvragen van nieuwe verblijfsdocumenten. Een van de grote problemen dit jaar was de slechte bereikbaarheid van de IND. Een ander veelvuldig voorkomend probleem was het vinden van tandartsen die nieuwe patiënten wilden aannemen. De Sociale Kaart is weer geactualiseerd. De personele bezetting van de spreekuren is goed geweest. We hebben dit jaar over een grote groep vrijwilligers kunnen beschikken (15). Zes nieuwere medewerkers hebben deelgenomen aan de basiscursus vluchtelingenwerk. Het streven van de werkgroep is, dat de cliënten tevreden naar huis gaan. Zonodig wordt er in de werkgroepvergadering een cliëntbespreking gedaan. De medewerkers ervaren de werkzaamheden als leuk en zinvol. Sociaal Culturele Activiteiten De sociaal culturele activiteiten zijn van essentieel belang voor vluchtelingen nieuwkomers die langdurig of permanent in Nederland zullen blijven. De activiteiten vormen een integraal onderdeel van verdere oriëntatie op de Nederlandse samenleving. Zinvolle vrijetijdsbesteding, zelfredzaamheid, zelfontplooiing en integratie zijn kernwoorden. De sociaal culturele activiteiten binnen SVA richten zich op de volgende aspecten: ontmoeting, recreatie, educatie en vorming en cultuurbeleving. Er is een inloopactiviteit op maandag tot en met donderdagmiddag van 13:00 tot 16:00 uur. Hier kunnen de vluchtelingen elkaar ontmoeten. Er zijn veel buitenlandse kranten beschikbaar. (Werkgroep) Emplooi Emplooi is het arbeidsbemiddelingsbureau van de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland en heeft als doel voor erkende vluchtelingen werk te vinden. Bij Emplooi werken ruim tachtig adviseurs die bemiddelen en mensen in een nieuwe werksituatie begeleiden. Alle adviseurs hebben ervaring als manager, directeur of ondernemer. Eén van deze adviseurs werkt bij SVA. De begeleiding geldt ook voor asielzoekers die drie maanden per jaar mogen werken als de werkgever een tewerkstellingsvergunning voor hen heeft aangevraagd. 19
Uit de evaluatie: Ook in 2004 zijn er geen positieve ombuigingen geweest in de arbeidsmarkt. De negatieve invloeden voor de werkzoekende vluchteling zoals een overaanbod van kandidaten met een feitelijk te hoge opleiding en de toenemende verharding in de maatschappij werken extra negatief uit op de toeleiding naar werk. Verontrustend is het verschijnsel (misschien heeft dit te maken met de huidige positie van de doelgroep) dat zo n 50% van de ingeschrevenen afhaakt, ondanks herhaaldelijke oproepen tot het contact opnemen met de werkgroep. Toch zijn er ook positieve punten te noemen. Zo had het per 1 mei 2004 afschaffen van de tewerkstellingsvergunning voor vtv bt statushouders tot gevolg, dat uitzendbureaus deze groep gemakkelijker inschreef. Verder zijn door een snelle actie bij de IND, door het verlengen van een aflopende verblijfsvergunning, twee bestaande banen behouden. De bezetting van de werkgroep is in 2004 vergroot tot twee personen. Het aantal toeleidingen naar werk (totaal 15 in 2004) betreft overigens grotendeels banen op oproep, tijdelijke, of P.T. basis. In Rotterdam is door Stichting Emplooi (waarmee de werkgroep nauw samen werkt) op 1 december een grootscheepse promotiecampagne gestart om meer bekendheid te verkrijgen bij werkgevers, gemeenten en reïntegratiebedrijven. In 2005 wordt deze actie naar de regio s verplaatst, waarbij het de bedoeling is dat regionale ambassadeurs van Emplooi hun bijdrage leveren voor het verlagen van de drempels bij genoemde instellingen. Motto daarbij is: Sympathie is leuk, een baan is beter. (Werkgroep) PR en voorlichting Voorlichting, publiciteit en PR zijn in het licht van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen een wezenlijk onderdeel van de activiteiten van SVA. Niet alleen is het van belang dat er in de lokale samenleving begrip en een draagvlak blijft voor de opvang van vluchtelingen nieuwkomers (voorlichting), maar ook dat SVA als vrijwilligersorganisatie een positief imago uitstraalt (Public Relations). Het doel is de Apeldoornse bewoners en organisaties te informeren over de nieuwkomersproblematiek in Nederland en Apeldoorn en over de werkzaamheden van SVA. Dit moet uiteindelijk resulteren in een grotere naamsbekendheid en een positiever houding ten opzichte van nieuwkomers in Apeldoorn. Er wordt voorlichting gegeven op scholen en bij kerken. Bovendien is er een telefonische vraagbaak die veel informatie verstrekt rond de vluchtelingenproblematiek in het algemeen en in Apeldoorn in het bijzonder. Uit de evaluatie: Het voornemen om in 2004 te starten met het organiseren van thematische studiebijeenkomsten voor alle vrijwilligers van bestuur en werkgroepen bleek vooralsnog te ambitieus. De reden daarvoor lag ondermeer in het feit, dat 2004 een jaar was met veel onzekerheden.enerzijds door landelijke en locale ontwikkelingen, betrekking hebbend op de werkzaamheden en activiteiten van vluchtelingenwerk, anderzijds de verhuisperikelen en afslanking van de stichting. De voorlichting aan basisscholen heeft wel plaatsgevonden. Bij sommige scholen is op verzoek, en tegen kostprijsvergoeding, alleen een kant en klaar lespakket afgeleverd, dat door de leerkrachten zelf aan de leerlingen werd aangeboden. Van belang wordt geacht om aandacht te geven aan het voorlichten van de voorlichters. Het leek soms, alsof vluchtelingenwerk niet meer interessant of actueel werd gevonden. De aard en het karakter van de voorlichting blijkt aan verandering onderhevig. Het programmamateriaal zal daarom in 2005 gescreend en geactualiseerd moeten worden. De voorlichtingsfolder voor scholen voor basisen voortgezet onderwijs is inmiddels geactualiseerd. 20
Er heeft een werkbezoek plaatsgevonden van vertegenwoordigers van bijna alle raadsfracties van de Gemeente Apeldoorn. Door de werkgroep werd een draaiboek opgesteld en het programma voorbereid; dit bestond onder meer uit een PowerPoint presentatie met betrekking tot de werkzaamheden en activiteiten van de stichting. Tijdens de discussie werden de raadsleden geïnformeerd over de onzekere toekomst van SVA. Onder meer werd gewezen op het huisvestingsprobleem. De verhuizing werd uiteindelijk een feit. Wijkcentrum Kayersheerdt werd met ingang van 2005 ons nieuwe onderkomen. Acties die in het kader van PR en voorlichting werden ondernomen waren onder meer: de vindbaarheid, adreswijzigingen ten behoeve van betrokkenen, de bewegwijzering en het aanpassen van briefpapier. Er zijn verschillende wervingsacties voor vrijwilligers en bestuursleden uitgevoerd. Gebleken is dat de animo om als vrijwilliger bij SVA werkzaam te zijn soms zo groot was, dat er tijdelijk een vacaturestop moest worden ingevoerd. Redactie/vertalers Satelliet Deze redactie geeft maandelijks een krant uit de Satelliet. Deze is bestemd voor alle cliënten en medewerkers van SVA; veel artikelen zijn in drie talen: Nederlands, Engels en Frans. De onderwerpen die behandeld worden zijn nauw gerelateerd aan de problemen die vluchtelingen nieuwkomers ondervinden bij hun integratieproces in de Apeldoomse samenleving. Er wordt tevens algemene en praktische informatie gegeven. Ook worden er regelmatig onderwerpen rond terugkeer naar het land van herkomst opgenomen. Uit de evaluatie: Ook dit jaar is de Satelliet weer negen keer uitgekomen. Op dit moment maken we ca. 400 exemplaren. Het aantal kranten ligt iets lager dan vorig jaar in een poging de productiekosten te verlagen. Ook dit jaar hebben we geen adverteerders kunnen vinden. Er zou iemand moeten zijn, die het werven als zijn taak ging beschouwen. Dit aantal is aanvaardbaar in verhouding tot het vele werk dat vrijwilligers moeten doen, zoals het geven van informatie, het uitzoeken van kopij, het vertaalwerk, lay out maken, kopiëren, vouwen en stickers plakken. Wat betreft de jaarplanning blijft het moeilijk. Omdat we willen inspelen op de actualiteit wordt er vaak ad hoc gewerkt. We proberen de Satelliet zoveel mogelijk voor de 1 ste van de maand bij de mensen te hebben. De bezorging wordt gedaan door de Felua, door vrijwilligers en via de postvakjes. De apparatuur liet ons nog wel eens in de steek. De doelstelling om een actuele Satelliet op de website te brengen is weer opgepakt. De organisatiestructuur van de werkgroep is verbeterd. De redactie is aangevuld met een nieuwe redacteur en we hebben ook ondersteuning gekregen bij het vouwen en plakken. Hierdoor is een grote wens in vervulling gegaan. De redactie is frequent bijeen geweest en heeft prettig kunnen samenwerken, ook met de beroepskracht. Een tweetal freelance schrijvers van andere werkgroepen is continu actief geweest, namelijk van de werkgroepen Emplooi en Rechtsbescherming (Compact). Ook andere werkgroepen hebben over hun werkzaamheden geschreven. De diensten van SVA hebben een vaste plaats op het achterblad. Als landeninformatie hebben we Iran en Sierra Leone onder de loep gehouden. Voor de computerlessen was nog steeds animo. De mensen meldden zich aan omdat ze er over hadden gelezen in de Satelliet. 21
Receptie De bezoekers van SVA/BNA worden door de baliemedewerkers ontvangen en eventueel doorverwezen naar het spreekuur en dergelijke. Deze medewerkers beantwoorden de telefoon en verbinden door naar de desbetreffende personen. Voor de hand liggende vragen kunnen ze zelf beantwoorden. Verder zorgen ze voor het doorgeven van boodschappen aan medewerkers.. De vrijwillige medewerkers van de balie en receptie worden begeleid door de administratieve beroepskracht. Uit de evaluatie: De receptie heeft ook dit jaar goed gedraaid. De bezetting was prima en is nog steeds voldoende; vervanging in verband met ziekte en vakanties was over het algemeen goed geregeld. Het afgelopen jaar hebben enkele baliemedewerkers de basiscursus van vluchtelingenwerk gevolgd en met succes afgerond. Eind 2004 heeft verhuizing naar Kayersheerdt plaatsgevonden. Iedereen heeft daaraan zijn of haar steentje bijgedragen, zodat het allemaal vlot verlopen is. Begeleiding AMA s Mede omdat de instroom (landelijk) van asielzoekers ten opzichte van 2002 sterk is gedaald is ook de instroom van AMA s teruggelopen en verblijven er minder AMA s in Apeldoorn. (Werkgroep) Materiaal De werkgroep materiaal omvat een klusploeg, een winkeltje en een fietsenmaker. De klusploeg geeft ondersteuning bij de inrichting van het huis en helpt met eenvoudige klusjes in huis, zoals het aansluiten van gas, water en elektra e.d. In het gebouw van SVA is een winkeltje voor kleine huishoudelijke artikelen, kinder en babykleding en kinderspeelgoed. Deze spullen zijn voor een symbolisch bedrag te koop. Om zo snel mogelijk onafhankelijk te zijn van het openbaar vervoer, komt iedere nieuwkomer een maal in aanmerking voor het kopen van een fiets vanaf 10, in de fietsenwerkplaats van SVA. Er moet binnen drie maanden na aankomst in Apeldoorn van deze regeling gebruik worden gemaakt. Uit de evaluatie: De klusploeg, bestaande uit twee vrijwilligers, hield zich bezig met huizen van nieuwkomers en het klussen in huizen van probleemgezinnen. Met name mensen die vanuit een AZC komen hebben veel behoefte aan hulp. Om het integreren goed te laten slagen is het belangrijk dat vluchtelingen in staat zijn zich te settelen en een goede start te maken. Aangezien één van de vrijwilligers ernstig ziek werd, moest het klussen voor een groot deel door één vrijwilliger geklaard worden. Omdat er door de gemeente minder huizen werden opgeleverd dan voorgaande jaren, was het gelukkig minder druk dan voorheen. Toch is er nog heel regelmatig een beroep gedaan op de materiaalgroep: gemiddeld op 11 dagen per maand.overigens eisen de mensen tegenwoordig meer van de klusploeg en nemen niet meer genoegen met goede 2e hands artikelen. Vooral mensen die al jarenlang in Nederland verblijven zijn minder snel tevreden met de aangeboden spullen. Sinds de gemeente Apeldoorn aan elke nieuwkomer een cadeautje geeft voor vloerbedekking en gordijnen (max. 1.134, ) is de klusploeg minder druk met vloerbedekking leggen. Het winkeltje heeft ook het afgelopen jaar goed gedraaid; het was iedere donderdagmiddag open. Het blijken veelal dezelfde mensen te zijn die spullen komen kopen. Het aanbod van spullen was weer groot. Het winkeltje draaide op twee enthousiaste vrijwilligers. In verband met de verhuizing van de Casper Fagelstraat naar Kayersheerdt moest het winkeltje eind 2004 worden opgeheven. De meeste overgebleven spullen zijn naar Oost Europa gegaan. Eén van de vrijwilligers gaat door met het ver 22
strekken van spullen/kleding bij probleemgezinnen; de andere vrijwilliger is gestopt. Eind 2004 is ook het fietsenwinkeltje opgeheven. Dit tot grote spijt van de fietsenmaker. Er werden nog 25 fietsen verkocht (gemiddeld 21 per fiets). Systeembeheer/Internet SVA heeft zijn eigen Homepage op het Internet. De informatie is in eerste instantie bedoeld voor de middelbare scholen. De scholieren kunnen dan op een makkelijke manier informatie vinden over de vluchtelingen nieuwkomers problematiek in Nederland en in Apeldoorn in het bijzonder. In de praktijk merken we dat er Vluchtelingenwerkgroepen van over de hele wereld geïnteresseerd zijn in hoe Nederland vluchtelingen opvangt, vandaar dat wij veel links hebben met allerlei organisaties die op het terrein van vluchtelingen werkzaam zijn. Deze pagina wordt regelmatig bijgehouden en verder ontwikkeld. Overige activiteiten Er was een grote achterstand bij de IND in de afhandeling van het verlengen van verblijfsvergunningen. Ook werden er reeds verblijfsvergunningen (asiel bepaalde tijd) ingetrokken, wat veel onrust onder de vluchtelingen gaf. Uitgeprocedeerden en schrijnende gevallen Van enkele uitgeprocedeerde asielzoekers werden de voorzieningen stopgezet. Sommige asielzoekers die gehuisvest waren in de zgn. ROA vvtv woningen, alsook personen uit het AZC Zuidbroek en het AZC Noord West werden op straat gezet. De meeste zijn met onbekende bestemming vertrokken. Vaak kwamen zij eerst nog langs bij vluchtelingenwerk om te kijken of er juridisch nog mogelijkheden waren. Ook vroegen zij of wij niet voor opvang of geld konden zorgen. In een enkel geval is bezwaar gemaakt tegen het opheffen van de voorzieningen. Ook hadden er enkelen een 2e asielverzoek of een vergunning tot verblijf om medische redenen aangevraagd. Dit gaf echter geen recht op opvang. Dikwijls worden deze mensen nog ondersteund door vrienden of kennissen en in een enkel geval tijdelijk door de Stichting Kerk en Vluchteling te Apeldoorn. Regelmatig zijn er contacten met hulpverleningsinstanties in den lande, die informeren naar de juridische mogelijkheden van de uitgeprocedeerden die zich bij hen gemeld hebben. In de meeste gevallen zien wij geen juridische mogelijkheden tot het verkrijgen van een verblijfsvergunning meer. In de meeste gevallen is terugkeer naar het land van herkomst echter niet bespreekbaar met de uitgeprocedeerden. Zij kiezen tot nu toe liever voor een onzeker illegaal bestaan in Nederland (of elders in Europa) dan voor terugkeer naar hun eigen land. Ook verblijven er uitgeprocedeerden in Apeldoorn die zich op een of andere manier zelf redden en in hun onderhoud weten te voorzien. Dit gebeurt veelal door hulp van vrienden, zwart werk, kleine criminaliteit (zoals winkeldiefstal) en (verkapte) prostitutie. 23
Dit is een lang verhaal vol verwikkelingen. Een jonge vrouw uit Ethiopië destijds 19 jaar kwam bijna 11 jaar geleden met een reisagent naar Nederland om hier haar geluk te beproeven. Zij moest haar paspoort aan hem afgeven. In Nederland aangekomen vroeg ze asiel aan en zo kwam zij in Apeldoorn terecht. Na ruim een half jaar kreeg ze een eerste negatieve beschikking van de IND met als argument: geen vluchteling, niet persoonlijk vervolgd, maar heeft economische motieven. Ze werd uit haar woonruimte gezet, maar wilde en/of durfde absoluut niet terug naar Ethiopië. Gelukkig kon ze in Den Bosch terecht bij een mevrouw die meer vrouwen in zo n situatie opving. Dat op straat zetten kwam overigens in de krant terecht. Tien jaar geleden was dat nog nieuws! De Gemeente Apeldoorn voelde zich aangesproken en gaf haar een ROA huis (met nog twee andere meisjes) en een uitkering uit een speciaal gemeentepotje. Ook kwam er een ziektekostenverzekering, die door de gemeente werd betaald. Alles netjes geregeld, zo leek het. Maar ondertussen was ze geschrapt uit het GBA: ze bestond hier officieel dus niet meer, maar werd door de gemeente gedoogd. Dat betekende, geen school, geen werk, etc. Natuurlijk werd de toen mogelijke procedure via bezwaar en beroep bij de IND gevolgd. Die duurde jaren, maar leidde uiteindelijk niet tot een verblijfsvergunning. Circa vijf jaar geleden ontmoette ze een landgenoot, die inmiddels Nederlander was. Ze stonden niet ingeschreven op één adres, want dat zou de gemeente kunnen doen besluiten om haar niet verder te ondersteunen. Op een gegeven moment werd het overheidsbeleid zo gewijzigd, dat de verantwoordelijkheid voor de ROA huizen en de daarin wonende mensen door het COA van de gemeente werd overgenomen. Toen het COA ontdekte dat het een bijzonder geval betrof, begon er getouwtrek met de gemeente over wie er verantwoordelijk was voor haar onderhoud. Enige tijd later bleek zij in verwachting te zijn. Hoe om te gaan met het kindje van een administratief niet bestaande moeder? De te verwachten moeilijkheden werden omzeild door het kindje al voor de geboorte te laten erkennen door de vader, zodat het direct na de geboorte de Nederlandse nationaliteit zou hebben. Er werd een meisje geboren. De moeder kon eigenlijk nog maar één ding doen om hier te mogen blijven, namelijk naar de Ethiopische Ambassade gaan en een reisdocument aanvragen. Om dan vervolgens in Ethiopië, bij de Nederlandse Ambassade, een Machtiging tot Voorlopig Verblijf aan te vragen voor verblijf bij haar partner in Nederland. In de loop van de jaren daarvoor was zij al verschillende keren naar de ambassade geweest, maar zonder resultaat. Omdat de Vreemdelingendienst haar dit keer echter een grote kans van slagen gaf, diende ze na aanvankelijk tegenstribbelen toch maar een verzoek in. Het liep echter weer op een teleurstelling uit. 24