23 CULTUURPARTICIPATIE De bekendheid en het gebruik van de diverse culturele voorzieningen, instellingen, plekken en festivals staan centraal in dit hoofdstuk. Daarnaast wordt ingegaan op de mate waarin de Leidenaren zelf culturele activiteiten ondernemen. De vragen komen grotendeels overeen met de landelijke standaardvragenlijst Richtlijn Cultuurparticipatie Onderzoek (RCO). 23.1 Culturele voorstellingen en voorzieningen Evenals voorgaande jaren hebben acht van de tien Leidenaren in de afgelopen 12 maanden één of meer culturele voorstellingen of voorzieningen binnen of buiten Leiden bezocht. De bioscoop is veruit het meest populair. Bijna twee op de drie Leidenaren hebben het afgelopen jaar een bioscoop bezocht. Het bezoek aan één of meerdere voorstellingen is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Dit geldt ook voor het bezoek aan de verschillende voorstellingen of voorzieningen. Alleen aan bioscopen hebben Leidenaren iets vaker een bezoek gebracht dan in 2011 (van 58% naar 63%). Grafiek 23.1a Bezoek aan culturele voorstellingen en voorzieningen de afgelopen 12 maanden, 2002-2013 totaal participatie 79% film in bioscoop of filmhuis 63% festival (muziek, theater, kunst, poëzie) 29% concert pop- / wereldmuziek 26% toneelvoorstelling 26% cabaret of kleinkunst concert klassieke muziek musical uitvoering van een koor 19% 17% 12% 26% 2013 2011 2009 2002-2005 jazz- / bluesconcert 10% dance- / houseparty 10% ballet- / dansvoorstelling 8% lezing over kunst / kunstgeschiedenis 7% literaire bijeenkomst 5% concert harmonie, fanfare, brassband 4% opera of operette 4% 0% 25% 50% 75% 100% * Tot en met 2009 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, vanaf 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2013 en 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. Stadsenquête Leiden 2013 153
Bezoekfrequentie en verdeling aantal bezoeken binnen en buiten Leiden Leidenaren is gevraagd hoe vaak ze naar een voorstelling zijn geweest. Leidenaren die het afgelopen jaar één of meer voorstellingen hebben bezocht, zijn gemiddeld 13 keer naar een voorstelling geweest. Als het gemiddelde wordt berekend over alle Leidenaren (inclusief de niet-bezoekers) dan bedraagt het gemiddeld aantal bezoeken aan voorstellingen ongeveer tien. Bezoekers gaan relatief vaak naar een dance- of houseparty (gemiddeld negen keer per jaar) en naar de bioscoop (gemiddeld zeven keer per jaar). Omgerekend naar alle Leidenaren is het gemiddeld aantal bezoeken aan een bioscoop vier per jaar en aan een dance- of houseparty 0,8 per jaar. Dat komt omdat veel meer Leidenaren een bioscoop bezoeken dan een dance- of houseparty. Iets meer dan de helft van de bezoeken aan een culturele voorstelling vindt in Leiden plaats. Bij een uitvoering van een koor, een concert voor harmonie, fanfare of een brassband, een lezing over kunst of kunstgeschiedenis en een jazz- of bluesconcert, ligt dit aandeel op minimaal twee derde. Opera s, musicals en concerten voor pop- of wereldmuziek worden vaker buiten Leiden bezocht. Tabel 23.1b Bezoek aan culturele voorstellingen, frequentie bezoek en verdeling bezoek in en buiten Leiden* totaal bezoek (in en buiten Leiden) min. 1x cult voorstelling bezocht (A) frequentie bezoek p.j. door bezoekers (B) frequentie bezoek per Leidenaar (A * B) verdeling aantal bezoeken in en buiten Leiden** in Leiden buiten Leiden totaal 79% 13.2 10x 53% 47% 100% film in bioscoop of filmhuis 63% 7x 4.0x 60% 40% 100% festival 29% 3x 0,6x 45% 55% 100% concert pop- /wereldmuziek 26% 4x 1.0x 29% 71% 100% toneelvoorstelling 26% 3x 0.8x 60% 40% 100% cabaret of kleinkunst 26% 2x 0,6x 61% 39% 100% concert klassieke muziek 19% 4x 0,7x 43% 57% 100% musical 17% 2x 0,3x 23% 77% 100% uitvoering van een koor 12% 2x 0,3x 75% 25% 100% jazz- /bluesconcert 10% 3x 0,3x 65% 35% 100% lezing over kunst/ kunstgeschiedenis 10% 4x 0,2x 69% 31% 100% ballet- /dansvoorstelling 8% 2x 0,2x 38% 62% 100% dance- /houseparty 7% 9x 0,8x 52% 48% 100% literaire bijeenkomst 5% 4x 0,2x 77% 33% 100% concert harmonie, fanfare, brassband 4% 3x 0,1x 72% 28% 100% opera of operette 4% 3x 0,1x 12% 88% 100% * voor de minder bezochte voorstellingen is het perc. bezoek in Leiden en de gemiddelde bezoekfrequentie, iets indicatiever ** het aandeel van Leiden is bepaald door het gemiddeld aantal bezoeken aan Leiden af te zetten tegen het totaal aantal bezoeken totaal Bezoek naar doelgroep In tabel 23.1c is het bezoek aan een culturele voorstelling weergegeven per doelgroep. Op hoofdlijnen verschilt de participatie niet sterk tussen de doelgroepen. Alleen lager opgeleiden bezoeken minder vaak een culturele voorstelling. Naar soort voorstelling zijn de verschillen groter. Zo gaan jongeren meer dan gemiddeld naar de bioscoop en 65-plussers beduidend minder vaak. Het zijn vaker middelbaar en hoger opgeleiden die naar de bioscoop gaan en minder vaak lager opgeleiden. Daarnaast bezoeken lager opgeleiden minder vaak een concert voor klassieke muziek en een uitvoering van een koor. Lagere inkomens gaan minder vaak naar een voorstelling voor cabaret of kleinkunst, een concert voor klassieke muziek, een film of een toneelvoorstelling. Het animo onder vrouwen om naar toneel, cabaret, een musical of een film te gaan, is hoger dan onder mannen. 154 Stadsenquête Leiden 2013
Tabel 23.1c Bezoek aan culturele voorstellingen naar leeftijd, opleiding, huishoudinkomen en sekse Totaal 18-24 25-34 35-49 50-64 65+ Lager Middel baar Hoger < 1.750 1.750-3.250 > 3.200 Man Vrouw Totaal participatie 79% 90% 85% 83% 75% 64% 53% 75% 89% 71% 81% 88% 78% 81% (min. 1 voorstelling bezocht) film in bioscoop of filmhuis 63% 79% 74% 68% 57% 35% 29% 56% 76% 62% 59% 73% 60% 66% festival 29% 33% 35% 25% 16% 8% 10% 23% 27% 26% 25% 25% 23% 24% concert pop- /wereldmuziek 26% 36% 31% 29% 22% 7% 7% 22% 32% 26% 24% 30% 26% 26% toneelvoorstelling 26% 21% 28% 29% 28% 22% 11% 21% 32% 19% 26% 34% 23% 29% cabaret of kleinkunst 26% 23% 33% 31% 25% 11% 8% 19% 33% 18% 25% 37% 22% 29% concert klassieke muziek 19% 17% 14% 18% 23% 25% 8% 13% 25% 11% 18% 28% 18% 20% musical 17% 26% 12% 16% 14% 18% 17% 19% 16% 17% 15% 17% 13% 21% uitvoering van een koor 12% 12% 5% 10% 18% 19% 6% 9% 16% 12% 14% 16% 10% 15% jazz- /blues concert 10% 5% 12% 12% 14% 5% 6% 7% 13% 8% 10% 15% 12% 8% lezing kunst/ kunstgeschiedenis 7% 7% 5% 7% 8% 10% 3% 4% 10% 6% 10% 8% 8% 7% ballet- /dansvoorstelling 8% 9% 8% 10% 8% 7% 1% 6% 11% 5% 8% 12% 6% 11% dance- /houseparty 10% 19% 17% 10% 2% 5% 10% 11% 14% 9% 6% 12% 8% literaire bijeenkomst 5% 5% 4% 5% 6% 8% 2% 3% 7% 5% 7% 5% 5% 6% concert harmonie, fanfare e.d 4% 3% 5% 4% 4% 7% 5% 5% 4% 3% 5% 5% 6% 3% 23.2 Beoordeling aanbod concerten en voorstellingen Het aanbod aan concerten en voorstellingen is op drie aspecten beoordeeld. Over de kwaliteit van de concerten of voorstellingen zijn Leidenaren het meest te spreken, op de voet gevolgd door de hoeveelheid zalen en de variatie in het aanbod. De gemiddelde rapportcijfers variëren van een 7,1 voor de variatie, een 7,2 voor de hoeveelheid zalen tot een 7,3 voor de kwaliteit van het aanbod. Circa één op de tien Leidenaren geeft een onvoldoende voor de verschillende aspecten. Eveneens één op de tien is hierover juist zeer te spreken (rapportcijfer 9 of 10). Grafiek 23.2a Beoordeling aanbod concerten en voorstellingen op drie aspecten (excl. geen mening) variatie aanbod concerten 12% 13% 30% 36% 9% / voorstellingen 5 of lager kwaliteit concerten / voorstellingen 8% 9% 34% 40% 9% 6 7 8 hoeveelheid zalen 11% 10% 34% 34% 11% 9 of hoger 0% 25% 50% 75% 100% De verschillen in beoordeling naar verschillende doelgroepen zijn beperkt. Het zijn vooral de 25 tot 34-jarigen die zich iets negatiever uitspreken over de verschillende aspecten, terwijl 65-plussers juist iets positiever zijn over de kwaliteit en de variatie in het aanbod. Jongeren tot 24 jaar zijn eveneens iets minder positief over de variatie in het aanbod. Daarnaast valt op dat mannen zich iets negatiever uitlaten over het aanbod dan vrouwen. Stadsenquête Leiden 2013 155
Tabel 23.2b Beoordeling van drie aspecten van het aanbod aan concerten en voorstellingen, naar leeftijd, opleiding, huishoudinkomen en sekse, 2009-2013 2009 2011* 2013* 18-24 25-34 35-49 50-64 65+ Lager Middel baar Hoger < 1.750 1.750-3.200 > 3.200 Man Vrouw Kwaliteit concerten/voorstellingen 7,2 7,2 7,3 7,3 7,0 7,3 7,3 7,4 7,2 7,3 7,3 7,2 7,3 7,4 7,1 7,4 Variatie aanbod concerten/voorstellingen 7,2 7,1 7,1 6,9 6,9 7,1 7,2 7,3 7,0 7,0 7,1 6,9 7,1 7,2 6,9 7,3 Hoeveelheid zalen 7,0 7,3 7,2 7,3 6,9 7,2 7,2 7,2 6,9 7,1 7,2 7,3 7,1 7,3 7,1 7,3 * Tot en met 2009 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. Evenals in 2011 geeft circa een kwart van de Leidenaren aan nog iets te missen in het aanbod aan concerten en voorstellingen. Een grote zaal en meer, grotere of betere concerten worden daarbij het meest naar voren gebracht. Andere omissies die vaker worden genoemd, zijn meer dans- en uitgaansgelegenheden en meer bioscopen of een grotere bioscoop. 23.3 Cultureel erfgoed Leidenaren is gevraagd of zij een bezoek hebben gebracht aan de volgende vier culturele plekken: musea, bezienswaardige gebouwen / stadsdelen, galerieën en archieven. Uit de resultaten blijkt dat ruim driekwart van de Leidenaren het afgelopen jaar één of meer van deze plekken heeft bezocht. Musea worden het meest bezocht, archieven het minst. Zo zijn zes op de tien Leidenaren het afgelopen jaar naar een museum geweest en 6% naar een archief. Vergeleken met voorgaande jaren hebben meer Leidenaren cultureel erfgoed bezocht, vooral een bezienswaardig gebouw of stadsdeel. Grafiek 23.3a Bezoek aan cultureel erfgoed in de afgelopen 12 maanden, 2002-2013 Totaal participatie 78% Museum 61% Bezienswaardigheid gebouw/ stadsdeel Galerie/ atelier Archief 6% 21% 55% 2013 2011 2009 2002-2005 0% 25% 50% 75% 100% * Tot en met 2009 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. 156 Stadsenquête Leiden 2013
Bezoekfrequentie en verdeling aantal bezoeken binnen en buiten Leiden Leidenaren die het afgelopen jaar één of meer (instellingen voor) cultureel erfgoed hebben bezocht, zijn hier het afgelopen jaar gemiddeld 13 keer geweest. Afgezet tegen alle Leidenaren (inclusief de niet-bezoekers) komt dit neer op gemiddeld tien bezoeken. Bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen zijn het meest bezocht, archieven het minst. Cultureel erfgoed is gemiddeld iets vaker buiten Leiden dan in Leiden bezocht. Dit geldt vooral voor bezienswaardige gebouwen. Het gemiddeld aantal keer dat men cultureel erfgoed bezoekt, neemt ieder jaar iets toe. Dit komt vooral doordat men vaker een bezienswaardig gebouw, stad of stadsdeel bezoekt. Tabel 23.3b Leiden Bezoek aan het cultureel erfgoed, bezoekfrequentie en verdeling van bezoeken binnen en buiten totaal bezoek (in en buiten Leiden) min. 1x culturele plek bezocht (A) frequente frequentie bezoek p.j. bezoek per door Leidenaar bezoekers (A * B) (B) verdeling aantal bezoeken in en buiten Leiden in Leiden buiten Leiden totaal 78% 13x 10x 43% 57% 100% museum 61% 6x 4x 49% 51% 100% bezienswaardige gebouwen, dorpen, stadsdelen 55% 9x 5x 36% 64% 100% galerie/atelier 21% 5x 1x 45% 55% 100% archief (voor stamboomonderzoek of streekgesch.) 6% 8x 0,4x 51% 49% 100% totaal Bezoek naar doelgroep Hoe hoger de opleiding en het inkomen, hoe vaker Leidenaren gemiddeld een bezoek brengen aan cultureel erfgoed. Voor het bezoeken van archieven geldt dit echter niet. Bij de vorige meting werd dit patroon ook aangetroffen. Tabel 23.3c Bezoek aan het cultureel erfgoed naar leeftijd, opleiding, huishoudinkomen en sekse Totaal 18-24 25-34 35-49 50-64 65+ Lager Middel baar Hoger < 1.750 1.750-3.200 > 3.200 Man Vrouw Totaal participatie (min. 1 culturele plek bezocht) 78% 77% 76% 79% 75% 86% 55% 72% 85% 73% 76% 87% 75% 80% Bezoek per culturele plek: Museum 62% 60% 65% 61% 57% 58% 30% 52% 73% 54% 60% 75% 57% 65% Bezienswaardige gebouwen, dorpen, stadsd. 55% 61% 58% 57% 52% 45% 24% 49% 65% 47% 52% 66% 53% 57% Galerie/atelier 21% 13% 19% 20% 29% 26% 9% 15% 28% 15% 19% 32% 20% 23% Archief 6% 9% 5% 4% 5% 9% 6% 5% 7% 7% 6% 5% 7% 6% 23.4 Culturele instellingen Leiden kent een grote diversiteit aan culturele instellingen. Van de voorgelegde instellingen zijn de Hortus Botanicus, de Leidse Schouwburg, het Museum Volkenkunde en het Rijksmuseum van Oudheden het meest bekend (91% of 92%), op de voet gevolgd door het Stedelijk museum de Lakenhal en het Museum Boerhaave (86%). Het minst bekend zijn het Theater Imperium (22%) en de Q-bus (34%). De bekendheid van de voorziening die in eerdere stadsenquêtes aan de orde zijn gesteld, is nauwelijks gewijzigd. Stadsenquête Leiden 2013 157
Tabel 23.4 Bekendheid van culturele instellingen, in procenten, 2005-2013* 2005 2009 2011 2013 Hortus Botanicus Leiden 92% Leidse Schouwburg 98% 97% 87% 91% Museum Volkenkunde 91% Rijksmuseum van Oudheden 91% Stedelijk museum de Lakenhal 92% 95% 83% 86% Museum Boerhaave 86% Naturalis Biodiversity Centre 82% Molenmuseum de Valk 91% 94% 81% 80% De Pieterskerk (als locatie voor concerten)* 97% 93% 80% 80% LVC 81% 76% 69% 71% SieboldHuis Japanmuseum 62% De Waag (als locatie voor concerten) 78% 61% 59% BplusC 56% 59% 57% Scheltemacomplex 53% 65% 55% 54% Kunstcentrum Haagweg 4 63% 50% 49% De Q-bus 37% 32% 30% 34% Theater Imperium 40% 24% 22% * Tot en met 2009 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, vanaf 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2013 en 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. 23.5 Culturele festivals Tabel 23.5 Bekendheid van culturele festivals, in procenten, 2002-2013* 2002 2005 2009 2011 2013 totaal - 96% 98% 92% 98% Leids Cabaret Festival 71% 79% Werfpop 84% 84% 83% 76% 77% Leids Filmfestival 74% 62% 73% Museumnacht 62% 70% Leidse Jazzweek 84% 65% 68% Rapenburgconcert 77% 82% 63% 60% Kunstroute 41% 61% 44% 49% Gouden Pet festival 46% 41% 44% 31% 32% Summerjazz 31% Leidse Draaiorgeldag 38% 58% 38% 28% Scratch muziekdagen 29% 25% Stukafest 20% 21% Cum Laude Concerten (muziek in de hofjes) 19% Tam Tam festival 16% 29% 29% 23% 16% Schemerstand 12% Openlucht Poëziemanifestatie 27% 29% 17% 11% Popronde 11% 10% 11% Leidse Muziek Play In 5% 2% * Tot en met 2009 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, vanaf 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2013 en 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. 158 Stadsenquête Leiden 2013
Naast culturele instellingen en voorzieningen kent Leiden ook verschillende culturele festivals. Dit jaar zijn 18 festivals voorgelegd aan de Leidenaren met de vraag of men de festivals kent. De meest bekende festivals zijn het Leids Cabaret Festival, Werfpop, het Leids Filmfestival, Museumnacht, de Leidse Jazzweek en het Rapenburgconcert. Minimaal zes van de tien Leidenaren kennen deze festivals. Vergeleken met 2011 is de bekendheid van vrijwel alle festivals toegenomen. Dit geldt vooral voor het Leids Cabaret Festival, het Leids Filmfestival en Museumnacht. De Leidse Draaiorgeldag heeft het meest aan bekendheid ingeboet. 23.6 Theater ins Blau en Beelden in Leiden Het afgelopen jaar zijn in Leiden enkele nieuwe culturele activiteiten gestart zoals Theater ins Blau en Beelden in Leiden. Een kwart van de Leidenaren is bekend met Beelden in Leiden, een vorm van kunst in de open lucht. Theater ins Blau aan de Haagweg 6 is bij een vijfde van de Leidenaren bekend. 55-Plussers zijn beter bekend met beide activiteiten, vooral met Beelden in Leiden. Beide activiteiten worden goed gewaardeerd. Tabel 23.6 Bekendheid met en waardering voor twee nieuwe culturele activiteiten in Leiden bekendheid waardering Beelden in Leiden 28% 7,0 Theater ins Blau 19% 7,1 23.7 Culturele activiteiten Grafiek 23.7a Uitoefenen van culturele activiteiten, in procenten, 2002-2013* totaal participatie 43% tekenen, schilderen muziekinstrument bespelen fotografie, film, video zingen dansen 17% 16% 13% 12% 10% websites ontwerpen verhalen en gedichten schrijven beeldhouwen, pottenbakken werken met textiel muziek maken op de computer toneelspelen 6% 6% 6% 5% 3% 2% 2013 2011 2009 2002-2005 0% 25% 50% 75% 100% * Tot en met 2010 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, vanaf 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2013 en 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. Stadsenquête Leiden 2013 159
Evenals voorgaande jaren beoefenen ruim vier op de tien Leidenaren (43%) zelf een culturele activiteit. Tekenen of schilderen, muziek maken (instrument bespelen of zingen), fotografie/ film/ video, zingen en dansen zijn evenals voorgaande jaren het meest populair. Vergeleken met 2011 is er niet veel veranderd in de culturele activiteiten die Leidenaren beoefenen. Sommige culturele activiteiten vinden vaker in georganiseerd verband plaats (toneel, dansen en zingen en beeldhouwen), andere veelal individueel (muziek maken op de computer, verhalen schrijven, websites ontwerpen, werken met textiel, fotografie/ film/ video en tekenen/ schilderen). De intensiteit waarin culturele activiteiten worden beoefend, varieert nogal. Het bespelen van een muziekinstrument wordt het meest intensief beoefend, beeldhouwen, verhalen schrijven en het ontwerpen van websites vaker incidenteel. Tabel 23.7b Frequentie van en wijze waarop culturele activiteiten worden beoefend incidenteel (1-11x) onregelmatig (12-60x) regelmatig (61-120x) intensief (> 121x) totaal alleen georganiseerd alleen individueel tekenen, schilderen 52% 40% 5% 3% 100% 10% 84% 6% 100% muziekinstrument bespelen 32% 40% 12% 16% 100% 14% 74% 12% 100% fotografie, film, video 58% 35% 4% 3% 100% 6% 90% 4% 100% zingen 41% 40% 8% 11% 100% 45% 50% 5% 100% dansen 56% 35% 5% 4% 100% 40% 51% 9% 100% verhalen en gedichten schrijven 71% 20% 4% 5% 100% 6% 93% 1% 100% beeldhouwen, pottenbakken 70% 29% 1% * 100% 25% 74% 1% 100% werken met textiel 54% 40% * 6% 100% 5% 91% 4% 100% websites ontwerpen 66% 24% 6% 4% 100% 6% 91% 3% 100% muziek maken op de computer 53% 40% 3% 4% 100% * 96% 4% 100% toneelspelen 57% 43% * * 100% 89% 7% 4% 100% * < 1% beide totaal Culturele activiteiten naar doelgroep Jongeren en hoger opgeleiden beoefenen vaker een culturele activiteit dan lager opgeleiden en 65-plussers. Jongeren maken beduidend vaker muziek en dansen en zingen vaker. Tabel 23.7d Uitoefenen van culturele activiteiten naar leeftijd, opleiding, huishoudinkomen en sekse Totaal 18-24 25-34 35-49 50-64 65+ Lager Middel baar Hoger < 1.750 1.750-3.200 > 3.200 Man Vrouw totaal participatie (beoefent min. 1 activiteit) 43% 55% 49% 46% 40% 20% 16% 41% 51% 49% 39% 46% 39% 47% tekenen, schilderen 17% 26% 17% 15% 13% 8% 5% 18% 17% 21% 11% 16% 13% 18% muziekinstrument bespelen 16% 27% 18% 15% 10% 4% 6% 15% 17% 20% 11% 16% 16% 14% fotografie, film, video 13% 12% 14% 14% 10% 4% 4% 11% 13% 12% 11% 13% 14% 9% zingen 12% 20% 11% 8% 11% 7% 4% 12% 12% 15% 9% 13% 9% 12% dans, ballet 10% 19% 12% 9% 5% 1% 3% 9% 10% 14% 9% 6% 5% 12% verhalen en gedichten schrijven 6% 11% 6% 5% 4% 3% * 6% 6% 7% 7% 5% 5% 6% beeldhouwen, pottenbakken 6% 7% 8% 5% 4% 3% 2% 6% 6% 5% 5% 6% 2% 9% werken met textiel 5% 9% 6% 5% 4% 1% 1% 5% 6% 7% 4% 5% 1% 9% websites ontwerpen 6% 6% 10% 7% 3% 2% 1% 4% 8% 6% 7% 6% 8% 3% muziek maken op de computer 3% 3% 6% 3% 1% * 2% 3% 3% 4% 2% 3% 5% * toneel 2% 6% 1% 2% 1% 1% * 2% 3% 4% 2% 1% 2% 2% * < 1% 160 Stadsenquête Leiden 2013