Tel; (043) 3513513 Provincie Limbug Commissie voor Onderzoek Postbus 5700 ó202 MA MAASTRIC}IT OàNm 1l januari 2002 Behandeld d@r Ons kênmêíl L.M.M.H. Bamer RA RC I-B/YS-131 Ondeftê.p Reactie op de brieven van de heer dls. L.W. Verhoef RA UskenmeÍk Geachte commissie, U heeft ons veízocht een Eactie te schdjven op de brieven die de heer dís. L.W. Verhoef RA (d-d. 1 l oktober 2001 en 3l oktober 2ml) he ft ingezonden naar aar eiding van zijn beoordeling van uw jaarstukken over het boekjaar 2000- Deze reactie treft u aan in deze notitie, waarbij wij onderscheid Ínaked tussen de algemeoe aspecten en specifieke aspecten. Volledigheidshalve vermelden wii dat deze notitie niet bedo ld is om afbrcuk te doen aaír de zaken die de heer dls- L.W. Verhoef RA in zijn brieven aan de orde stelt, doch er op is gericht aan te geven welke keuzes de provincie Limburg in haarjaarstukken over 2000 heeft gemaakt en of dit binnen het huidig comptabel bestel mogelijk is. Vanwege de publiciteit omtrent dit thema, hebben wij onze colleg4 de heer S. van der Schaaf RA, hoofd van onze landelijke vaktechnische en juridische afdeling "Assurance & Advisory Services Centet''verzocht ons in dezen te ondenteunen. Hij heeft de zogenaamde tweede lezing van deze reactie voor zijn rekening genomen- Bij uw verzoek tot het schrijven van deze reactie, ontvingen wij van uw commissie de volgende stukken omtíent dit vraasstuk: E! brieven van drs- L.W. Verhoef RA (d.d. 1l oktober 20Ol en 3l oktober 20Ol), O brief van de Fmctie Gro nlinlc (d.d. l7 oktober 20Ol); O brief (reactie) van Gedeputeerde Staten (d.d. 23 oktober 20Ol ); El brief (reactie) van de Commissie vooí Onderzoek (d.d. 25 oktober 20Ol). Touche Íohmatsu Op allecónva.tuele Íelariesvàn Dêloitle&rouchezín dealqêmen voonaàrdên vàn,wêtke zin gedeponêeíd bideg frevandeàíondir*mentsíe.htbankrerótrêídamond Íàkrenummer 5/97vàn oeloitte&td.hêáccountantsiseen Maatschap vzn bênot n (beíoeptvênnoobchàppen.
l1 januari 2002 2 LB/YS-l3l 1. Algemeen Alvotens inhoudelijk in te gaan op de vaktechnische aspecten van de brieven van de heer drs. L.W. Verho f RA, merken wij op dat de jaarekening 20OO van de provincie Limburg b trouwbaar is. DÍ wordt ook bevestigd door accountartsverklaring die wij hierbij hebben verstrekt, welke goedkeurend van aard is. In deze verklaring is expliciet vermeld dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootíe en samenstelling van het vermogen op 3l december 20OO en van het rcsultaat oveí 20OO in overe nsteínming met de gíondslageí voor financiële verslaggeving volgens het besluit Comptabiliteitsvoorschdften 1995 ed ook overigens voldoet aan de bepalingea inzake de jaarrekenitrg zoals opgenomen in dit besluit. 2. Specifiek De brieyen die drs. L.W. Verhoef RA heeft geschrcven bevatten een aantal opmerkingen teeake vakte{hnische aspecten betreffende de jaarrekening 2000 van de pmvincie Limburg. Hiema zullen wij deze opmerkingen det individueel becommentaderen, doch ons dchten op de vaktecbnische aq)ecten die aall deze opmertingen ten gíordslag liggen. GÍosso modo betr ft dit de volgende zaken: B Saldobepaling venus -bestemming. O Onttrekkingen aan reserves. O Rentetoevoeging aan res rves. El Toelichting van reserves en vooízieningen. 2.1, Comptabiliteitsvoorschriften De Staat deí Nederlanden hanteert tot op heden een kameralistische (kas)boeklouding met geheel igen voo$chdften. Voor geítreenten en middenbestuur werd een dergelijk stelsel tot 1985 gehante rd. In 1985 is het kameraal (kas)stelsel verlaten. Hiervoor is het zogenaamde stelsel van baten en lasten in de plaats getreden. Daamaast dienden gemeenten en het middenbestuur vanaf dat jaar zich in hun jaaraerslaggeving te confomreren aan de op een meer bedríjfseconomisch georiênteerd stelsel gebaseerde ComptabiliteitsvooÍscfuiften (hierna CV). Deze comptabiliteitsvoorschriften veíoonden tot 1995 echter Íog vele kenmerken van de kameraalstijl. Zo werd de balans uitsluitend als restenstaat beschouwd, waardoor er nauwelijks aaírdacht was voor de prcsentatie van bijvoorbeeld het eigen vennogen.
I I januari 2002 3 IJ/YS- 131 Met ingang van 1995 zijn de CV gewijzigd. De regelgeving, neeígelegd in BW2 Titel 9 diende als referentiekader voor de doorgevoerde wijzigingel. Het zou wellicht eenvoudiger zijn geweest de regelgeving vall BW2 Titel 9 onverkoít vatr toepassing te verklaíen voor gem@nten en middenbestuur, maar volgens de wetgever verzette de "eigenheid" van deze publieke orgaíisaties zich daaí tegeír. Met andere woordeo de wetgever heeft bewust gekozen voor e n aantal venchillen tussen de CV en BW2 Titel 9. Tot op heden bestaan er op belangrdke onderdelen van de verslaggeving zoals waardering, Íesultaatbepaling en vermogenspí s ltatie gemotiveerde afwijkhgen tuss n de regelgeving volgens BW2 Titel 9 \, en volgens de CV. De ge st die de herziening van CV in 1995 ademt N: "bedriifseconomisch waaí het kan, êig nh id waar het moet". In de toelichting op de CV is opgenomen dat de regelgeving minimum eisen bevat voor de inrichting van de financiële verslaggeving. Dat wil zeggeí dat een prcvincie minimaal de voo$cbriften moet volgen, rnaar niet belemmerd wordt om -als dal voor een beterc oordeelsvomring zilvol wordt geacht- aanvullerde iofoímaíe te prese er n. 22. Saldobepalingversus-b stemmitrg De provincie Iimburg veraítwoordt mutahes (toevoegidgen en onttrekkingen) in rcserves teo laste c.q. letr gunste vaí de Íekening van baten en lasten. Zonder de intentie te hebbetr limitatief te willen zijn, kunnen hiervan in de jaarrekedng 20m onder andeí als vooèeelden woíden genoemd: de opheffing van de voorziening RW-73 Zuid, de soningen in de bestemmingsres rve Grcte tnftastnjctu le Werken en de besteírming$eserve coímittedngen aisook d onthekkingen aan de r serves ten behoeve van het Masterplan aóeidsmarktbeleid, Musea en de bestemmingsreserve commineriogen. Artikel49 lid 2 sub c en fl van de vigeí nde Cv staan deze handelwijze expliciet toe. Volledigheidshalve hebben wij de letterlijke tekst van dit wetsartikel opgenomen in bijlage I bij deze notitie. Overigens is in de CV verder bepaald dat deze verantwoordingswijze alleen gevolgd mag worden onder de voorwaarde dat in de toelichting op de jaaíekening tevens het zogenaaínd gezuivend rekeningsaldo wordt gepresenteerd. Wij meíken op dat de toelichting op de balans in de jaaíekening 2mO irzicht geeft in het rekeningsaldo van de provincie Limburg, waarbij de reahtsíeekse vemogensmutaries zijn geëlimineerd.
1l januari 20O2 LB/YS- t 3l De mutaties in de res rves maken in de jaarekening van de provincie Limburg derhalve deel uit van de saldobepaling en niet van de saldobesteínming. Op dit punt wijken de CV af van de verslaggevingsvooíschriften van BW2 Titel 9. Deze afwijking van de regelgeving van BW2 is gebaseerd op de "eigenheid" vaír de gemeenten en het middenbestuur. Door deze wijze van verslaggeving bestaat namelijk de mogelijkheid om de realisatie in de jaarrekening te vergelijken met de bij begroting of wijziging daarop genomen besluiten van Provinciale StateÍ. Voor de duidelijkieid in de discussie introduceren wij voor deze handelswijze de term "be-stuitvormingsnrodel". Dit model zet de b drijfseconomische principes - uitsluitend voorzover het de prcs ntatie van het jaarresultaat b treft - opzij voor het bieden van inzicht in de realisatie van de besluitvorming van Prcvincíale Staten. Hiertegenover staat dan het "bedriifsêconodische model" dat beschouwd kan worden als het vertrekpunt van de opmerkingen geínaukt in de brieven van drs L.W Verhoef RA- Dit model volgend, is het van belang dat het bedrijfseconomisch juiste resultaat en vermogen van een proviície in de jaaríekening woídt gepr senteerd. In dit model beoogt men de presentatie vaír de iwerkelijke" - óp bedrijfseconomische grondslagen vastgestelde - jaaruitkomsten door alle mutaties in de res Íves via de saldobesteríríning laten zien en det zoals nu is toegestaan - op basis van de begroting - deels via de saldobepalilg en deels rechtstíeeks te veíantwoorden- Dit model implice rt door de grote nadruk op de juiste saldopresentatieen op winstmaximalisatie gerichte huishouding. Een píovincie is echter een bestedingshuishouding die zo doelmatig en zo doeltreifend mogetijk gelden aanwendt na autorisatie door Provinciale Staten- 23. Onttrekkingen 5an reseryes De provincie Limburg wendt in haar veíslaggeving reserves rechtstreeks aan voor de finan-ciering vatr investeringen. Voorbeelden in de jaarrekening 2000 hiervan zijn de bijdragen aan investedngen uit de Í serve GÍote Infiastructurele werken (Í 7-312.793,00) en de algemerc reserve ff 124.92'1,N). Bij deze verantwoordingswijze worden investeringe niet of niet geheel geactiveerd, maar deels ten laste van het eigen vermogen gebracht. Deze methode staat ook wel bekend als de netto-methoden heeft in tegenstelling tot de bruto-methode tot gevolg dat tijdens de levensduur van de investering (actief) geen of minder kapitaallastetr ten laste van de rekening van baten en lasten worden gebmcht. Artikel 49 tid 2 sub 3 van de vigerende CV staat de hiervoor beschrever handelwijze expliciet toe (zie bulage I ). Volledigheidshalve vermelden wij dat ook op dit punt er voor is gekozen om in de CV de 'eigenheid" van gemeenten en het middenbestuur te laten prevaleren, boven de verslaggevingsvoorcchriften van BW2 Titel 9.
I I januari 2002 5 LBIYS.I3l 2.4. Rentetoevoeging aatr reserves De vigeíêtrde CV staaq toe dat, zoals de provincie Limburg in haarjaaíekening 2000 ook doet, rente wordt toegerekend aan rcserves. Deze mogelijkheid is opgenomen in artikel49 lid 2 sub b (zie bijlage l). Ook op dit punt wijker de CV af van Bw2 Titel 9-25' Toelióting reserves en voorzieningen De toelichting van de reserves en voorzieningen, zoals opgenomen in de jaaíekening 2000 van de proviucie Limburg voldoet aan de vigercnde cv. Deze toelichting beperkt zich niet alleêl tot de toelichting op de batan. Bijlage 4, "Staat van reserves en voorzieningen" van de rekening met píestatiegpgevens bevat tevens een gedetailleerd mutatie-overzicht vaíl de reserves en voorzieningen. Uit deze toelichting is weliswaar het doel, doch niet de hardheid van de reserves en voorzienitrgen af te leiden. Het is overigens ook niet eenvoudig om louter aan de hand van de jaaíekening vast te stellen dat de omvang van de reseryes en voorzieningen getouw is. Hiervoor is, mast de wijze waarop toevoegingeu en onttrekkingen plaatsvinden en de beoogde aanwendingsdoelen, rneer gedetailleede informatie nodig. Deze onderleggels hoeven niet integraal in de jaaíekening te worden opgenomen. Als onderdeel van onze controle víur de jaaíekening beoordelen wij de aaovaardbaaíheid van deze onderleggers. In dit verband merken wij op dat wij in het accountantsverslag bij de jaarrekeífng 20OO hebben gerappor-teer dat de voorzieningen terzake van het grcot onderhoud van het gouvemement en de prcvinciale musea, met uitzondedng yan de voorziening groot onderhoud Buggenum, nog niet zijn gebaseerd op een formele meerjarenonderhoudsplanning. Voorts hebben wij de wenselijkheid uitgesproken dat hier in 20Ol in,ulling aan wordt gegeven. 3. Afsluiting Zoals uit het vooígaaírde blijkt is dejaarrekening 2000 van de provincie Limburg samengesteld met inachtneming van de thans vigerende comptabiliteitsvoorschriften. Andere voorschriften, zoals BW2 Titel 9, zulletr bepaalde aspecten op een andere wijze presenteren. Echter, zolang er nog geen nieuwe wetgeving is aanvaard die een samedhalgend geheel van verslaggevingsregels voor provincies van toepassing verklaaít, is verslaggeving volgens de vigerende voorscbdften adequaat en formeel juist te achten. Wij zij van mening dat de huidige jaarrekening van de provincie Limburg voldoet aan de eisen neergelegd in de comotabiliteitsvoorschrift en.
tt iok edruotrt 1l ilauíi Am 6 LErYS_l3l lei_af!,l.i lei_af!,1.1 zrne:-.n írël gn i*ff.*}o::,!títrl,è-l Wij vcrturro crq o d è@ uitr.ozdfing vao diaort tc zijn',r9ob roo 006 gtiftelrtu$i. ]53Íl oi grr.anij ii3íri,rfiq si,lr{,:.rêb ê('}! nsst? f:} cb{ël!gr? 5C d &dlëllrlifis Íri nennegqc zi l:;:,.liiilsr.fn :,ss{1.r:rrrr.:r nris ii!.jerexr, r!b^e *r! -C latit lyvli ffï l. Yi):!r:tiiw;r*1 rib!ií] j?(:}.{i3 iid às,l Ddcitb&Trubê Amffiets!11:tfiic r r rs 'arrcem g*ildr&lot,::"i vocb: trev ffi Ssiod+nr*i sb r:l oírxxtegqo e!r:,\,at lllelb s{ê Ík$i r@ $lidaileoi récíi. grinalrr oó lry 'Fà*6irilislorr'. qe a* ili írr,á\nr?9i!b osj Jd'riÍlt?rts il$llj,r. ' LM"tllLBclr*lRC S. v.n dor Schrrf RA *$! Xtlrtl,iii"r J 1. gill!.jr a.:::. ; i t:o íj ':tí. :;.)n t,,.t,.:, J,:r,.1...r/{!q::í,I]q. fagrêêr Jll téíreir.r-t 9t Í4tv lrigrj6*:i1 ::; 'ir. :lr"i.,,,..!i.,r!,,,;{r:rl9e kl gettrl:rrfg-é *rèfji..j *S bagd tb o r lnk oj tnc Ëibl(tY&.$ lr;$ )Neó rírs:irr',í, * JrIt.l ó{é$i r* }$ q&t!èrfq" #àl${;dfrggrs qlir*rtoy Ír9 isrè r *} írè. gsd'rrílc sá {ttr rr3lbè * a*tí t&ap*t$r$i *r.i-nit!d 9t ítl fi{tfvsrcslq no1a:,i! *"11i: tsq-q' r,'ri-:r.*1r3,1!rx!- *E!É ri:*ao r ÊÁrr.s:gl rlgip,r '.rí!:f + - r ', -. *.lr *rmo$r ov bo&r!$o ela.rursrnnqqr) í!*xrw * gnia.rlsaai* q.i hiq8# qs*tsè Mity {6 ril.àsgertlrhrn 5;sb crur iii$tr&á!ftas6v:ïn6 ó ;j* '3& ndt f*i{rl?txei 3b rsà!lr*'.tdqgrg$.rgddàl 00OS 8ítt3-Jc::$si. ": ' ; ic {fli.'rvrj{4jí.{!1r r:,r1j ir: rj,r }sb qr ii,a.r.,rarn :{eixévw:q aó íre Itlntnsylq txd rsï *r/rrii:,irnlr t,\.nl {,.{ xrr,'.::ii\aij n!btti}ilft!]..,, rrss qo lruatcrfug eiis,tia 8on..nrír tc{l Lr]^ilr:!ji., ::!re, l]iírii!-tc!:.'.l:.r;:v }&*!*Êo!iir i.-.'ir la$ fcidtqïqris bigdriilt'ne'i, 31, aiv,.,]:\jdirl atii.: v...,,.r;noq!fêi., r:! j$nr,r, rr.ri.rín{r,-{ :,ir3t.í:,':,.t3:j ll',ijd rt6 9r.urjlrfl iii{;.. ti- trii; gcirhrklí..{ btgr?:'e r,r{qëa:rí*íli eirqiv{,rq.rl. r!6y l,'!,,!ir, i,iler:jri,l..b ri Jrilk! 3bÍs$gr.}.}7 i?{! tir i!,,s ttíiltannotêji3ltildàiql;: -.: '-1bÍ1)"...rv a8êri1 :rb l!n; g!ír3'ïd9aí:i jj'n ós[i'v àrsbrrs í! qo Él:4qài Ê!LÈc{-..r,isjri!,t lili] :. Jll! zl$or,''tiiial}!ïrrv fiebna brennsda*rar nso :ib brnavt$6 ai gdivi:tt5t 3rJlr:ir i,r;'j ;.}ir i5 gnaiox.x5jd).i.r:)tsrns?st{i Sniv?83lttlv?i,r'Á$Lfisv BÍriiiasaf$1.:sÍ r.rirrirín'; r,r.rr ale9l't,"$nivegínlfisv q!;- l$orljg rsb Srifiiítr ssy tis iiw -ostíf.c a1,?irt lë!trl{)'! n!.q1irpeii' 'r3i1i1.ij2!1or 1lÍtïr-1iv ib er3bl.rv :b li bgslsgr:r* rsrir ei nr.iir t?obl:rv "iijdtri.i 5j1ni/urq.ri nr! Êrrim*:ïru..di 38ibiod "b... niti itr1.j{ëyrv:ri$i li<lttqoto!
I I jaruari 2002 Bijlrye 1 LB/YS-131 Deloltte WeftdÍsa.Éitd 49 comptrbfitcttsyoorsdriften 1995 Àíild 49 l. In è toelichting op de balans worder elke reserve en de wijze van aaíwending v8n de in v Íband Í ct die Íes Ívc ontvangen Í rl rfzonderlijk verneld en toegclicht. 2. P.r Í crl,c wqdt hci bruto vedoop geduíeíde het begrotingsjasí in c ll sluit Íd overricht n4leígcgeven. Daaruit blijken: a) hct sddo 8an het b gin vatr lletjaari b) d rutcbijscbdjving ÍechtstÍeêks aàn de ÍÊs rve in hetjaa.; c) roeyo.gtu8cn vtn lët s.ldo vrl dê begotitrg/rekedlg of var biischrijvingcn ten laste van (b Í tening voí. botan en httcn oftrn last vstr atrd re rescrves ií hctjear; \' d) v rmrlíingcn in l ct j.ardoor ortvángen subsidi6; c) verècíderirgèí in hct jaar door overigp ontvangstên vm deíden; f) veíniddcíitr8ën io h tjaáí, al d n niet door víijvel, lcn gunstê van: 1'. dc t têni[g van baten en laslen; 2o. atrdeíe reserveb; 3". de bolsrspogten v.st activai g) amu,cdding in létjarr; h) sáldo aar h.t eide van het jaar.