ZOEKEN NAAR BEELD EN GELUID IN IMMIX

EEN INTRODUCTIE OP DE NIEUWE ZOEKINTERFACE VOOR OMROEPMEDEWERKERS WWW.BEELDENGELUID.NL ZOEKEN NAAR BEELD EN GELUID IN IMMIX

ZOEKEN NAAR BEELD EN GELUID IN IMMIX EEN INTRODUCTIE OP DE NIEUWE ZOEKINTERFACE VOOR OMROEPMEDEWERKERS Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Juli 2004

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE INLEIDING 1 MULTIMEDIACATALOGUS IMMIX: HET GEZICHT VAN DDV 2 Wat maakt immix bijzonder? 4 Een nieuwe manier van zoeken 5 ZOEKEN EN VINDEN 7 Zoeken: wat, waar en hoe? 7 Vrij zoeken 8 Specifiek zoeken 9 Velden 9 Indexen 9 Thesaurus 10 Vragen: welke, wanneer en waarom? 11 De verschillende soorten vragen 11 Zoeken op wat bekend is ( known items ) 11 Onderwerpsvragen 12 Shots en quotes 12 Resultaten: gevonden wat u zocht? 13 Ongewenste zoekresultaten 13 Betere zoekresultaten met immix 14

INLEIDING DE ZOEKINTERFACE VAN IMMIX 15 De zoekschermen 15 Eenvoudig zoeken (afbeelding 2) 15 Standaard zoeken (afbeelding 3) 16 Geavanceerd zoeken (afbeelding 4) 18 Presentatie van de zoekresultaten 19 De resultatenlijst (afbeelding 5) 20 De detailbeschrijving (afbeelding 6) 21 Uw persoonlijke instellingen 22 Overige mogelijkheden in het resultatenscherm 22 IMMIX ALS MULTIMEDIACATALOGUS 23 Keyframes bekijken en browsen 23 HET METADATAMODEL VAN IMMIX 25 Zoeken naar shots en quotes 25 Navigeren in het metadatamodel 26 WOORDENLIJST 27 COLOFON 30 Beeld en Geluid bouwt momenteel hard aan een nieuw catalogussysteem: immix, een multimediacatalogus waarmee u direct key-frames (afbeeldingen) en een browsing-video van het programma kunt bekijken. Voor deze catalogus wordt een interface ontwikkeld die aansluit bij de geavanceerde zoekmogelijkheden van immix en de wensen van u als gebruiker. De mogelijkheden van immix sluiten uitstekend aan bij De Digitale Voorziening (DDV), de infrastructuur op het Mediapark die de digitale productie, verspreiding, uitzending en archivering van radio- en televisieprogramma s gaat ondersteunen. Onderdelen van DDV zijn onder meer het Media Asset Mananagementsysteem (MAM) en PowerStation, het systeem dat het uitzendproces verzorgt. De afgelopen jaren heeft Beeld en Geluid diverse onderzoeken naar klantgroepen en hun zoekgedrag verricht. Het meest recente en meest uitgebreide onderzoek is uitgevoerd in mei 2004. Op basis van de onderzoeken is een aantal schermvoorbeelden gemaakt waarin de zoekmogelijkheden van immix en de visie van Beeld en Geluid op een zoekinterface is geschetst. Vervolgens is in juni 2004 aan de hand van deze schermvoorbeelden met omroepmedewerkers van gedachten gewisseld over zoeken naar audiovisueel materiaal en een gewenste nieuwe zoekinterface. Deze brochure gaat over de geavanceerde mogelijkheden van immix en is tevens een weerslag van de visie van Beeld en Geluid op zoeken naar audiovisueel materiaal door omroepmedewerkers. Na een uiteenzetting over immix wordt achtereenvolgens ingegaan op zoeken in het algemeen en zoeken met de nieuwe zoekinterface in het bijzonder. Achter in de brochure treft u een verklarende woordenlijst aan van de gebruikte termen en begrippen. 1

MULTIMEDIACATALOGUS IMMIX: HET GEZICHT VAN DDV Afbeelding 1 geeft een beeld van immix: content komt vanuit DDV/PowerStation terecht in het digitale archief van Beeld en Geluid; de bijbehorende metadata komen terecht in immix. Oude beschrijvingen komen via een conversieslag eveneens in immix, terwijl de bijbehorende content die op oude dragers als Digi-Beta, film en 1/4-inch-banden staat, geëncodeerd moet worden om via immix digitaal uitgeleverd te kunnen worden. De verschillende gebruikers van immix hebben elk hun eigen front-end (toegang) om het materiaal in de catalogus te benaderen. Deze brochure gaat in op het front-end voor omroepmedewerkers. De overschakeling naar De Digitale Voorziening zal voor omroepen een nieuwe manier van werken betekenen. Productie, distributie, uitzending en archivering zullen vanaf de introductie van DDV vrijwel geheel digitaal zijn. Het uitgezonden materiaal wordt mét de beschrijvende gegevens (de metadata) van de server van DDV verplaatst naar het digitale archief van Beeld en Geluid. Dit archief maakt geen deel uit van DDV. Het is toegankelijk via immix, de multimediacatalogus die in opdracht van Beeld en Geluid door Logica CMG, Sony en Blue Order wordt ontwikkeld. IMMix is berekend op de eisen van de digitale omgeving. Het is een open systeem dat kan communiceren met andere systemen die worden gebruikt bij de productie en distributie van radio- en televisieprogramma s. IMMix is zodanig gestructureerd dat het kan functioneren in een netwerksituatie, waarbij u vanaf uw eigen computer kunt zoeken op beelden en de beschrijvingen daarvan. Het systeem komt daarbij tegemoet aan de wensen van verschillende soorten gebruikers (snel zoeken, grasduinen, diep zoeken, enz.). Afbeelding 1: de relatie tussen DDV (Digitaal Platform), het digitale archief en de verschillende 'front-ends' van Beeld en Geluid Bij de introductie van immix staat het meeste archiefmateriaal nog op Digi-Beta s en andere beeld- en geluidsdragers. De beschrijvingen daarvan worden bij de ingebruikname van immix automatisch geconverteerd naar de multimediacatalogus. Van het nieuwe materiaal dat na de ingebruikname van DDV instroomt in immix zullen direct na uitzending behalve (formele) beschrijvingen ook keyframes en browsing-video of -audio beschikbaar zijn. Het oudere beeld- en geluidsmateriaal waarvan de beschrijvingen dus al via immix te vinden zijn zullen de komende jaren worden geëncodeerd (gedigitaliseerd), zodat ook hiervan keyframes en browsing-video beschikbaar komen. Het encoderen vindt voor een deel plaats op het moment dat u oud materiaal aanvraagt. Ook zal Beeld en Geluid voor het encoderen speciale projecten starten. 2 3

WAT MAAKT IMMIX BIJZONDER? IMMix gaat in combinatie met De Digitale Voorziening een aantal belangrijke voordelen opleveren: Met immix kunt u direct vanaf uw werkplek zoeken naar gedigitaliseerd materiaal, dat u on line kunt bekijken. De resultatenlijst bevat keyframes (overzicht van de belangrijkste shots) van waaruit u een browsing-video van het programma kunt starten. Hierdoor kunt u sneller bepalen of het gevonden materiaal bruikbaar is voor uw doel. In immix kunt u makkelijker op datum zoeken. Niet alleen kunt u dag, maand en jaar eenvoudig invullen, maar ook een aantal standaardopties gebruiken als gisteren, afgelopen maand, afgelopen jaar, jaren 70, enz. In immix staat u een aantal hulpmiddelen bij het zoeken ter beschikking, waaronder een thesaurus. IMMix plooit zich naar de verschillende gebruikersgroepen. Het biedt niet alleen verschillende zoekmogelijkheden, maar geeft bijvoorbeeld ook informatie over auteursrechten die op u of uw programma is toegespitst. Aan immix zal in de toekomst een rechtenmodule worden gekoppeld. Daarmee kunt u rechten eenvoudig afhandelen. Met immix kunt u snel en gemakkelijk materiaal bestellen. Vanaf uw werkplek kunt u het materiaal on line bestellen in uitzendkwaliteit. De snelheid en de kwaliteit van het archiveerproces nemen toe, zodat een programmabeschrijving eerder beschikbaar komt. In immix zijn de onderdelen van een programma op verschillende niveaus ingevoerd. Door op deze verschillende niveaus te zoeken, krijgt u een beter zoekresultaat. IMMix gaat in de toekomst gebruik maken van automatische indexering aan de hand van automatische spraakherkenning. Binnen DDV geldt voor metadata het principe write once, read many : één keer invoeren, telkens opnieuw gebruiken. IMMix kan metadata importeren vanuit PowerStation en DDV en gebruiken bij de ontsluiting van het materiaal. Alleen de gegevens die uniek zijn voor het betreffende programma, worden toegevoegd. Voorbeeld: bij afleveringen van het televisieprogramma Zembla komen veel gegevens overeen: de titel, de zendgemachtigde, de eindredacteur, de producer, enz. Bij immix worden deze gegevens nog maar één keer ingevoerd. Alleen de gegevens die het programma uniek maken, zoals afleveringstitel, uitzenddatum en onderwerp, worden toegevoegd. Programma s die bij elkaar horen, zoals reeksen en series, worden door immix ook als zodanig gestructureerd, opgeslagen en herkend. IMMix kan een programma als eenheid beschouwen, als onderdeel van een reeks of serie én als een verzameling losse fragmenten of items. Deze gelaagde invoer maakt het mogelijk om gericht te zoeken naar informatie op een bepaald niveau van de beschrijving. Voorbeeld: u zoekt naar programma s waarin Gerard Cox optreedt als gastacteur, maar niet als vaste acteur zoals in Toen was geluk heel gewoon. Doordat Gerard Cox in immix in het laatste geval op het algemene (generieke) niveau is opgenomen (in alle afleveringen dezelfde rol), vindt u bij zoeken in een specifieker niveau de programma s waarin hij incidenteel optreedt. In het hoofdstuk Het metadatamodel van immix wordt dieper ingegaan op het praktische gebruik van het metadatamodel. EEN NIEUWE MANIER VAN ZOEKEN IMMix biedt de mogelijkheid op een andere manier te zoeken dan u gewend bent: gerichter, completer, uitgebreider en gestructureerder. Bij de ontwikkeling van immix is gekeken naar de manier waarop verschillende gebruikers met de huidige catalogus omgaan. Sommigen willen zo snel mogelijk alleen informatie over shots en de bijbehorende rechten. Anderen willen zich juist breed oriënteren en zijn minder geïnteresseerd in details bijvoorbeeld tijdcodes van de afzonderlijke beelden. Wel willen ze kunnen browsen door collecties en kunnen zoeken binnen bepaalde genres. Als eerste oriëntatie zijn deze gebruikers vaak tevreden met de inhoudelijke samenvatting van het programma. De gelaagde opbouw van immix maakt het mogelijk aan deze verschillende wensen tegemoet te komen. Behalve op diverse niveaus kunt u ook zoeken op verschillende velden, zoals persoonsnamen, trefwoorden, titels, locaties, enz. Door velden te combineren kunt u uw zoekvraag zeer nauwkeurig stellen. Zo kunt u voorkomen dat u eindeloze lijsten met titels voorgeschoteld krijgt, waarbij de titels van series, enkele afleveringen, shots en items door elkaar lopen en u de voor u relevante onderdelen ergens uit de beschrijving moet opvissen. 4 5

De manier waarop de informatie in immix is opgeslagen, vormt de basis voor een gebruikersvriendelijke en efficiënte zoekinterface die zoveel mogelijk verschillende gebruikers optimaal kan bedienen. ZOEKEN EN VINDEN Binnen de omroepwereld valt regelmatig de term federated search, de mogelijkheid om met één zoekinterface te zoeken binnen verschillende archieven en catalogi van omroepen en zendgemachtigden. De zoekinterface immix biedt deze mogelijkheid niet. Hiervoor is bewust gekozen, omdat federated search een te grote beperking zou leggen op de geavanceerde mogelijkheden van immix. Federated search zoekt volgens de grootste gemeenschappelijke deler, waarbij het systeemspecifieke eigenschappen negeert. Hoewel u dus met immix niet zoekt in alle mogelijke bronnen van de publieke omroepen, zoekt u wel in al het uitgezonden materiaal. ZOEKEN: WAT, WAAR EN HOE? In welke catalogus u ook zoekt: een goed begin is het halve werk. Het is belangrijk goed na te denken over wat u precies zoekt, en waar of op welke manier u het beste kunt beginnen met zoeken. Wat wilt u eigenlijk precies vinden en voor welk doel? Zoekt u informatie over de inhoud van programma s of zoekt u een spreker, een gebeurtenis, een bepaalde uitspraak (quote), een bepaald beeld (shot) of juist een complete aflevering van een programma? Er bestaan verschillende manieren om te zoeken in een catalogus: eenvoudig of vrij zoeken, met behulp van één of meer losse zoektermen, of specifieker, met behulp van indexen of een thesaurus. Voor zoeken via zoekmachines geldt dat het loont om goed over de zoektermen na te denken. Als u goed heeft nagedacht over het onderwerp waarop u wilt zoeken, dan wordt het ook makkelijker om te bepalen welke zoektermen of synoniemen daarvan u kunt gebruiken. Het gebruiken van synoniemen is soms noodzakelijk, omdat in de beschrijving een andere term is gebruikt dan die waarop u zoekt. Voorbeeld: in het document is de term mobiele telefoon gebruikt, terwijl u zoekt met de term gsm. Bij specifiek zoeken biedt immix u de mogelijkheid gebruik te maken van indexen en een thesaurus, die u tevens op termen wijzen die een relatie hebben met of een synoniem zijn van de door u gezochte zoekterm. Of u tevreden bent met het gepresenteerde zoekresultaat hangt samen met het productiestadium waarin u zich bevindt en wat u wilt zien: een lange lijst 6 7

met meer ruis of een beknopte lijst met een gericht aantal resultaten. Afhankelijk hiervan zoekt u op vrije tekst of op een meer gestructureerde manier. De verschillende manieren van zoeken worden hieronder verder uitgelegd. Maar wanneer u geen tijd hebt om een groot aantal beschrijvingen door te lezen, of wanneer u op zoek bent naar dat ene shot, of die ene uitspraak, dan wilt u een snel en nauwkeurig zoekresultaat. U kunt de resultatenlijst beperken door specifiek te zoeken op velden. VRIJ ZOEKEN Veel zoekmachines bieden de mogelijkheid om vrij of eenvoudig te zoeken: met eigen termen in alle velden tegelijk. Het bekendste voorbeeld hiervan is de internet-zoekmachine Google. In immix zoekt u met vrij zoeken op de gehele beschikbare beschrijving van een programma. U kunt vrije zoektermen ook combineren met een specifiek veld, zodat u in een deel van de catalogus zoekt. Voorbeeld: u zoekt binnen het genre sportprogramma naar materiaal over de verschillende speelwijzen van het Nederlands elftal. Aangezien het woord speelwijze geen trefwoord is, is het zoeken op vrije tekst, in combinatie met het genre sportprogramma s dé manier om toch materiaal over dit onderwerp te vinden. Bij eenvoudig zoeken gebruiken zoekmachines meestal een zogenoemde voorkeursoperator. Operatoren bieden de mogelijkheid te zoeken op een combinatie van termen, of sluiten combinaties van termen juist uit. Het bekendst zijn de operatoren AND (gebruikt door Google) en OR (gebruikt door Altavista). Ook NOT is een veelvoorkomende operator. Met OF (OR) voldoet het resultaat aan ten minste één van de gegeven termen. De resultatenlijst is in veel gevallen lang. Met EN (AND) voldoet het resultaat aan alle termen. De resultatenlijst zal korter zijn. Met NIET (NOT) sluit u bepaalde termen uit. De resultatenlijst kan kort of lang zijn, maar zal minder ruis bevatten. Wel loopt u het risico dat u (te) veel antwoorden uitsluit. Veel zoekmachines maken bij het zoeken naar termen gebruik van een techniek die fuzzy zoeken wordt genoemd. Hierbij wordt niet alleen op de opgegeven term gezocht, maar ook op mogelijke andere schijfwijzen en verbuigingen van de term. Voorbeeld: u zoekt naar fragmenten van Hans Dorrestijn, maar weet niet exact hoe zijn achternaam wordt geschreven. Met behulp van fuzzy zoeken vindt het systeem toch wat u bedoelt. Vrij zoeken kan veel ruis opleveren. Dat hoeft geen probleem te zijn: als u zich als programmaker bevindt in de voorbereidingsfase en research doet, dan kan een ruime resultatenlijst u wellicht helpen bij het afbakenen en verfijnen van uw onderwerp. Het kan u ook helpen om op nieuwe ideeën te komen. SPECIFIEK ZOEKEN Doordat steeds meer informatie on line beschikbaar is, zult u steeds vaker zoeken zonder tussenkomst van een intermediair. Dit stelt steeds hogere eisen aan uw zoekvaardigheid. Systematisch en gericht zoeken verhoogt de kans op een geslaagde zoektocht. Hiermee onderscheidt het zich van vrij zoeken (browsen). Met specifiek zoeken zoekt u op een systematische wijze in specifieke velden, hun indexen of bijbehorende thesauri. Velden Beschrijvingen ( records ) zijn altijd gestructureerd: in elke beschrijving worden de formele en inhoudelijke gegevens van een programma(onderdeel) op een overzichtelijke manier gegroepeerd in velden. Velden bevatten specifieke informatie en beschrijven bepaalde kenmerken van het programma. Voorbeelden zijn het titelveld, het datumveld, het samenvattingveld en het trefwoordenveld. Indexen Indexen zijn alfabetische keuze- of opzoeklijsten van termen of trefwoorden die voorkomen per veld. Veel catalogi hebben indexen beschikbaar, die u kunt gebruiken bij het zoeken. Voorbeelden zijn lijsten met programmatitels, locaties, persoonsnamen of zendgemachtigden. Deze indexen hangen als het ware achter het veld dat u kunt/wilt doorzoeken: u kunt ze tijdens het zoeken oproepen. Het raadplegen van de indexen levert een overzicht op van de mogelijke termen of trefwoorden die door een documentalist aan een beschrijving zijn toegekend en waarmee het document is ontsloten. Indexen hebben meer dan één functie. Ze geven antwoorden op vragen als: Komt het onderwerp dat ik in gedachten had wel voor? Wat is de juiste schrijfwijze: Gorbatchov of Gorbatsjov? Op welke programmamakers kan ik zoeken? Welke genres bestaan er zoal? Aan de termen in indexen zijn soms getallen toegevoegd, die duidelijk maken of het om een veel of weinig toegekende term gaat. De woorden uit de indexen kunt u vervolgens selecteren en in uw zoekvraag verwerken. Indextermen helpen u een beter zoekresultaat te bereiken. 8 9

Ook bij specifiek zoeken behoort fuzzy zoeken tot de mogelijkheden. De behoefte hieraan zal minder groot zijn doordat u in de meeste gevallen zoekt met geïndexeerde termen. Hiermee zoekt u altijd op de in de catalogus gangbare schrijfwijze. Thesaurus Een bijzondere opzoeklijst is de thesaurus met onderwerpstrefwoorden. Het is een hiërarchisch gestructureerde collectie termen die, in tegenstelling tot een platte trefwoordenlijst, de verbanden tussen de verschillende termen aangeeft. Zo kunt u zien of een term een specialistisch ( narrower term ) of juist een algemeen begrip ( broader term ) is van een andere term. Ook geeft een thesaurus aan dat u een synoniem moet gebruiken ( USE of US ) of dat er anderszins gerelateerde termen ( related terms ) zijn waarop u kunt zoeken. De thesaurustermen staan in een functioneel verband tot elkaar. Daarmee kan een thesaurus een rijke bron voor clusters van woorden zijn die heel specifiek bij een bepaald onderwerp horen, en die voor een gebruiker lastig te identificeren zijn als ze alleen in een alfabetisch verband (in platte lijsten) beschikbaar zijn. Voorbeeld: u zoekt op de term olie. De thesaurus geeft u bij oliën als mogelijke termen aardolie of plantaardige oliën. Wanneer u nu kiest voor aardolie, dan biedt de thesaurus onder deze term de broader term energiebronnen en een aantal narrower terms als benzine, olieverontreiniging of raffinaderijen. Bij catalogi die een gekoppelde thesaurus hebben, is het mogelijk programma s of programmaonderdelen te vinden door de thesaurustermen die bij elkaar in één cluster staan ook in één zoekactie te gebruiken. Velden, indexen en thesauri bieden u de mogelijkheid om dieper of breder op gebeurtenissen of onderwerpen te zoeken. Het zoekresultaat zal daardoor minder ruis opleveren dan bij vrij zoeken. VRAGEN: WELKE, WANNEER EN WAAROM? De vragen die u als gebruiker stelt aan een catalogus lopen sterk uiteen: u zoekt op verschillende manieren en naar verschillend materiaal. U kunt daarbij precies weten wat u zoekt, zo ongeveer, of helemaal niet. There are known knowns. These are things we know that we know. There are known unknowns. That is to say, there are things that we know we don t know. But there are also unknown unknowns. There are things we don't know we don t know. (Donald Rumsfeld) Uw zoekgedrag zal ongetwijfeld samenhangen met het productiestadium waarin u zich bevindt of het type programma waarvoor u werkt: bij voorbereidende research voor een documentaire zal u globaal en breed door de catalogus willen grasduinen, terwijl u voor een nieuwsitem dat nog dezelfde avond moet worden uitgezonden, juist snel de beschikbare shots wilt kunnen bekijken. De ervaring wijst uit dat omroepmedewerkers vaak zoeken binnen een specifiek domein: Medewerkers van nieuwsrubrieken en actualiteitenprogramma s zoeken veelal in de collecties Journaal en Actualiteiten. Kunstredacteuren hebben vaak behoefte aan materiaal uit eerder uitgezonden kunstprogramma s. Medewerkers van sportprogramma s willen meestal sportfragmenten hergebruiken. DE VERSCHILLENDE SOORTEN VRAGEN De vragen ( queries ) die u doorgaans aan een catalogus kunt stellen zijn onder te verdelen in drie soorten. Zoeken op wat bekend is ( known items ) In dit geval weet u precies wat u zoekt. Uw zoekactie levert doorgaans één resultaat op: Het item over het aftreden van staatssecretaris Nijs van Onderwijs uit het NOS-Journaal (van 9 juni 2004). Het interview met de Britse bioloog Rupert Sheldrake in de interviewreeks Een schitterend ongeluk van Wim Kayzer. 10 11

Onderwerpsvragen In dit geval weet u wel wat u zoekt, maar is het aantal resultaten niet op voorhand te voorspellen: Algemene onderwerpsvragen, zoals programma s over de Tour de France. Specifieke onderwerpsvragen, zoals alle satirische programma s met het Koninklijk Huis als onderwerp. Shots en quotes In dit geval zoekt u heel specifiek op beelden ( shots ) en uitspraken ( quotes ): Algemene shots, zoals beelden van zonsondergangen of landschapsbeelden van Nederland. Specifieke quotes, zoals de uitspraak Ladies and gentlemen, we got him! (Paul Bremer, de Amerikaanse bevelhebber in Irak, bij de bekendmaking van de arrestatie van Saddam Hussein). Doorgaans zoeken programmamakers naar: Een bekende naald in een bekende hooiberg Een bekende naald in een onbekende hooiberg Een onbekende naald in een bekende hooiberg Een onbekende naald in een onbekende hooiberg Een willekeurige naald in de hooiberg De scherpste naald in de hooiberg Alle naalden in de hooiberg De bevestiging dat er geen naalden in de hooiberg zijn Iets dat lijkt op naalden in een hooiberg Naalden, hooibergen, wat dan ook RESULTATEN: GEVONDEN WAT U ZOCHT? Het zoekresultaat weerspiegelt de manier waarop u zoekt. Objectief gezien bestaan er geen goede of slechte resultaten. De kwaliteit van het zoekresultaat is relatief en hangt samen met uw verwachtingen. Toch komt het voor dat het zoekresultaat niet of slechts gedeeltelijk aan uw verwachtingen voldoet. ONGEWENSTE ZOEKRESULTATEN Voor ongewenste resultaten van een zoekactie zijn verschillende oorzaken. Geen resultaat kán betekenen dat de catalogus geen materiaal met uw zoekterm bevat, maar vaker is de oorzaak dat u een andere zoekterm heeft gebruikt dan in de beschrijving staat. Voorbeeld: u zoekt via vrije tekst op ouderen, terwijl de beschrijving het woord bejaarden bevat. Door u bij het zoeken te laten leiden door de termen uit de indexen en de thesaurus kunt u dit probleem grotendeels voorkomen. Het gebruik van indexen en de thesaurus kan niet alle problemen voorkomen. Door overkoepelende in plaats van specifieke zoektermen te gebruiken, kunt u te veel resultaten krijgen. Voorbeeld: u zoekt naar poëzie, maar gebruikt de zoekterm literatuur. Uw zoekresultaat bevat ook beschrijvingen waarin het over andere vormen van literatuur gaat. Andersom kan het gebruik van te specifieke zoektermen leiden tot te weinig resultaten. Voorbeeld: u zoekt specifiek op muizen. In dit geval worden beschrijvingen die zijn ontsloten met de overkoepelende term knaagdieren niet getoond. Of deze resultaten altijd ongewenst zijn, is afhankelijk van het doel van uw zoekactie. Wellicht is het uitsluiten van genoemde gerelateerde termen juist de bedoeling. Bij zoeken naar materiaal kan er nog een andere oorzaak zijn voor ongewenste resultaten, bijvoorbeeld doordat u bij het zoeken geen onderscheid maakt in de rol die een persoon of locatie speelt in een programma. Voorbeeld 1 (personen): u zoekt naar beelden van cabaretier George van Houts (van het cabaretduo Van Houts & De Ket), maar wilt geen beschrijvingen waarin Van Houts presentator is van het cultuurprogramma R.A.M. Voorbeeld 2 (locaties): u zoekt naar beelden van Irak, maar wilt geen programma s waarin over de situatie in het land wordt gesproken. 12 13

IMMix biedt de mogelijkheid expliciet op de gewenste rol van een persoon of de aard van een locatie te zoeken. Hierdoor wordt uw zoekresultaat nauwkeuriger. DE ZOEKINTERFACE VAN IMMIX BETERE ZOEKRESULTATEN MET IMMIX Door de geavanceerde mogelijkheden van immix optimaal te gebruiken, zult u vaker tevreden zijn over het zoekresultaat: U kunt beter op shots zoeken, omdat deze op een apart niveau zijn ingevoerd. U kunt aangeven dat u uitsluitend op beschrijvingen wilt zoeken waarvan keyframes voorhanden zijn en waarvan het materiaal on line opvraagbaar is. Doordat immix keyframes laat zien, kunt u uw zoekresultaat sneller beoordelen. Velden, indexen en thesauri helpen u uw zoekvraag beter te specificeren; u ziet beter welke termen gebruikt zijn en in welk verband ze tot elkaar staan. Beeld en Geluid heeft in samenwerking met omroepmedewerkers een dummy van de zoekinterface voor immix gerealiseerd, waarin algemene en omroepspecifieke aspecten van het zoeken zijn geïntegreerd. De afbeeldingen op de volgende pagina s geven u een indruk van deze zoekinterface en de mogelijkheden van immix. Let op: het gaat hierbij om voorbeelden; de definitieve zoekschermen en resultatenlijsten kunnen qua functionaliteiten afwijken van de beschreven voorbeelden. Ook de vormgeving zal anders zijn. DE ZOEKSCHERMEN U kunt op verschillende manieren zoeken in immix: eenvoudig, standaard of geavanceerd. Daarnaast biedt het model dat aan immix ten grondslag ligt de mogelijkheid specifiek te zoeken op shots of op een bepaald niveau in de beschrijvingen. Of er uiteindelijk ook drie afzonderlijke zoekschermen zullen zijn en welke functionaliteit precies bij welk scherm horen, hangt af van uw wensen. Vervolgonderzoek zal dit in samenwerking met u moeten uitwijzen. EENVOUDIG ZOEKEN Met dit zoekscherm kunt u door het intypen van één of meer zoektermen op een eenvoudige, Google-achtige manier zoeken. IMMix zoekt dan naar beschrijvingen waarin alle termen die u opgeeft, voorkomen. IMMix koppelt de zoektermen die u opgeeft standaard met de voorkeursoperator EN (AND). 14 15

Afbeelding 2: eenvoudig zoeken (voorbeeld) Dit zoekscherm is handig voor een eerste oriëntatie op uw onderwerp. U kunt aangeven in welke collectie(s) u wilt zoeken (Radio, Televisie of Polygoon) en op welke datum of in welke periode. U hoeft niet per se op de juiste spelling te letten omdat u ook fuzzy kunt zoeken. Hierbij is een correcte spelling minder van belang omdat het systeem ook op termen zoekt die lijken op de term die u hebt opgegeven. Voorbeeld: u weet niet of het Al Qaeda, Al-Qaida of Al Qa ida is. Ook kunt u in dit eenvoudige zoekscherm gemakkelijk op datum zoeken: de invoer van dag, maand en jaar is eenvoudig. Het menu biedt verder een groot aantal standaardopties zoals gisteren, afgelopen maand, afgelopen jaar, jaren 70, enz. Daarnaast kunt u aangeven dat u uitsluitend op beschrijvingen wilt zoeken waarvan keyframes voorhanden zijn en waarvan het materiaal on line opvraagbaar is. STANDAARD ZOEKEN Met dit zoekscherm zoekt u gerichter op onderwerpen, gebeurtenissen of personen. Via zoekvelden geeft u aan waar u op wilt zoeken. U kunt hierbij gebruik maken van (veld)indexen en de thesaurus, die on line beschikbaar zijn en die u automatisch kunt oproepen. Met deze lijsten kunt u uw zoekvraag specificeren. Afbeelding 3: standaard zoeken (voorbeeld) In de afbeelding ziet u wat er gebeurt als u in het veld Trefwoorden zoekt op dementie : de thesaurus wordt opgeroepen en geeft een overzicht van overkoepelende (broader terms - BT), gerelateerde (related terms - RT) en voorkeurstermen (UF). De termen die u hier opvoert, worden automatisch gekoppeld met de operator EN (AND). In dit standaard-zoekscherm kunt u ook nog steeds vrij zoeken in de gehele beschrijving, wat handig is als uw zoekterm niet voorkomt in een index of de thesaurus. Net als bij eenvoudig zoeken kunt u in het standaard-zoekscherm zoeken in specifieke collecties en een datum of periode aangeven. Ook fuzzy zoeken en zoeken naar materiaal waarvan keyframes aanwezig zijn, behoren tot de standaard mogelijkheden van dit zoekscherm. Welke velden u standaard wilt zien bij het gebruik van dit zoekscherm, kunt u persoonlijk instellen. 16 17

In het voorbeeld is slechts een deel van de mogelijk zoekvelden weergegeven. In de definitieve versie kunt u zoeken in de volgende velden met een index: Programmatitels Zendgemachtigden Genres Trefwoorden Persoonsnamen Sprekers Locaties (geografische namen) Corporatienamen Overige eigennamen GEAVANCEERD ZOEKEN Met dit zoekscherm kunt u zeer geavanceerde zoekopdrachten uitvoeren, doordat u meer kunt specificeren dan in het standaard zoekscherm. Zo kunt u bij het zoeken op personen tevens de rol of functie van die persoon aangeven. Voorbeeld: u zoekt naar programma s waarin Paul Rosenmöller de presentator is en niet te gast is als politicus. Bij het zoeken op datum kunt u in dit scherm aangeven of het om een uitzend-, opname- of productiedatum gaat. Ook kunt u hier bijvoorbeeld zoeken op een specifiek soort locatie, namelijk de opnameplaats. U kunt bij alle velden aangeven op welke manier u de zoektermen wilt combineren (met en, of en niet ). Op deze manier kunt u bijvoorbeeld zoeken naar beschrijvingen waarin wel het trefwoord terrorisme voorkomt, maar niet de naam Al Qaida. Afbeelding 4: geavanceerd zoeken (voorbeeld) In het hoofdstuk Het metadatamodel van immix kunt u lezen hoe u kunt zoeken op shots en quotes en hoe u in het metadatamodel kunt navigeren. PRESENTATIE VAN DE ZOEKRESULTATEN In de zoekschermen voor standaard en geavanceerd zoeken kunt u aangeven hoe u uw zoekresultaat gepresenteerd wilt krijgen: Op datum Op titel Op zendgemachtigde Op materiaal dat on line beschikbaar is Op rechtenstatus Enz. Ook kunt u aangeven of immix het resultaat oplopend of aflopend moet presenteren. In het eenvoudige zoekscherm toont immix de resultaten automatisch aflopend op datum, zodat u de laatste uitzending het eerste ziet. 18 19

DE RESULTATENLIJST In de standaard resultatenlijst is een aantal onderdelen direct zichtbaar, waaronder collectie, titel, genre, uitzenddatum, zendgemachtigde, tijdsduur en drager of formaat van het digitale bestand. Ook de (veronderstelde) relevantie zou hier zichtbaar kunnen zijn. In afbeelding 5 ziet u een resultatenlijst. DE DETAILBESCHRIJVING Door op een titel te klikken opent u de detailbeschrijving. Afbeelding 5: de resultatenlijst, gesorteerd op toegankelijkheid van het materiaal in (rechten)technische zin (voorbeeld) Daarnaast geeft de resultatenlijst u informatie over de toegankelijkheid van het materiaal in technische en rechtentechnische zin: het stoplicht. Groen staat hierin voor materiaal waarvan u het digitale bestand direct kunt downloaden en waarvoor u geen licentie hoeft te regelen. Geel kan betekenen dat het materiaal nog op Digi-Beta staat. Oranje kan betekenen dat het materiaal nog op film staat of dat er rechtentechnisch problemen te verwachten zijn. Ook kunt u via de resultatenlijst keyframes (plaatjes) oproepen die u direct een beeld geven van het materiaal en u de mogelijkheid bieden door te klikken naar de browsing-video. Afbeelding 6: de detailbeschrijving (voorbeeld) Met de kopjes boven de verschillende kolommen kunt u achteraf de sorteercriteria en de sorteervolgorde aanpassen (bijvoorbeeld datum oplopend of aflopend, genreveld sorteren). In de resultatenlijst kunt u altijd zien op welke manier en in welke collectie(s) u hebt gezocht en hoe groot het zoekresultaat is. U kunt het zoekresultaat bewerken door onderdelen te (de)selecteren of uw zoekopdracht te verfijnen. 20 21

UW PERSOONLIJKE INSTELLINGEN Doordat u bij immix onder uw eigen naam en een persoonlijk wachtwoord inlogt, kunt u veel onderdelen instellen naar uw persoonlijke voorkeur. Zo bepaalt u zelf welke velden en collecties zichtbaar zijn bij het inloggen in immix. Ook is het hierdoor mogelijk zoekvragen en zoekresultaten onder uw naam op te slaan. Zo kunt u niet alleen eerder gestelde zoekvragen terugroepen, maar ook zoekresultaten die u nog eens wilt bekijken of waarmee u of uw collega in een later stadium verder wilt werken. In immix wordt een rechtenmodule ingebouwd, die gekoppeld zal zijn aan uw persoonlijke instellingen. Zo kunt u direct zien of, en tegen welke condities u het materiaal kunt verkrijgen (indicatie kosten). U kunt uw voorkeuren in een persoonlijk zoekprofiel standaard instel len. Handig als u altijd in hetzelfde type programma s zoekt, bijvoorbeeld Sportprogramma s of Actualiteiten. OVERIGE MOGELIJKHEDEN IN HET RESULTATENSCHERM IMMIX ALS MULTIMEDIACATALOGUS KEYFRAMES BEKIJKEN EN BROWSEN IMMix is een multimediacatalogus. Bij uw zoekresultaat zijn afbeeldingen uit het televisieprogramma (keyframes) te zien. U kunt vanuit een keyframe doorklikken naar het betreffende fragment op de video, dat u vervolgens kunt afspelen met de ingebouwde player (zie afbeelding 7). Zo kunt u het materiaal, dat is voorzien van tijdcodes, direct beoordelen. In een later stadium kunt u met een aan de player gekoppelde Edit Decision List (EDL), uw montages maken van archiefmateriaal. Tot de standaardmogelijkheden van het systeem behoren verder: Opslaan van uw zoekvragen en zoekhistorie Opslaan van (een deel van) uw resultaten Oplichten (highlighten) van gevonden termen uit de zoekvraag Verfijnen van de zoekvraag Omvangrijke doorklikmogelijkheden ( hyperlinks ) Printen van (delen van) beschrijvingen en zoekresultaten Versturen ( exporteren ) van (delen van) beschrijvingen of zoekresultaten On line aanvragen van materiaal Afbeelding 7: resultatenlijst met keyframes en ingebouwde videoplayer (voorbeeld) 22 23

IMMix genereert automatisch keyframes, vaak bij wisseling van scènes of camerastandpunten. Dit geldt voor materiaal dat via DDV instroomt in immix. Van materiaal dat al vóór de introductie van DDV aanwezig was in het archief van Beeld en Geluid en waarvan dus nog geen digitaal bestand aanwezig is komen deze keyframes pas beschikbaar nadat het materiaal is gedigitaliseerd. HET METADATAMODEL VAN IMMIX Het aantal keyframes dat u ziet is afhankelijk van het niveau waarop het resultaat wordt gepresenteerd. Bij een presentatie van de resultaten op het niveau van het gehele programma krijgt u per tijdseenheid minder keyframes te zien dan bij de presentatie op shotniveau. In immix zijn de onderdelen van een programma op verschillende niveaus ingevoerd. De basis hiervoor vormt het metadatamodel, dat het mogelijk maakt specifiek op shots en quotes te zoeken en van het ene naar het ander niveau in de beschrijving te navigeren. ZOEKEN NAAR SHOTS EN QUOTES Shots en quotes zijn op een apart niveau in immix beschreven. Met behulp van een apart zoekscherm kunt u specifiek op dit niveau zoeken. Het zoekscherm voor shots en quotes lijkt op het scherm voor eenvoudig zoeken. De resultatenlijst van shots geeft informatie over rechten (kosten), de technische staat van het materiaal en tijdcodes. Per tijdseenheid toont immix meer keyframes dan in de standaardpresentatie. Afbeelding 8: shots, waarbij het niveau te zien is waarop zij zijn beschreven (voorbeeld) 24 25

NAVIGEREN IN HET METADATAMODEL In de paragraaf over zoeken naar shots en quotes is al iets geschreven over het beschrijven van materiaal op verschillende niveaus in immix. Met het navigatiesysteem dat bij dit metadatamodel van immix hoort, kunt u eenvoudig naar een ander niveau van de beschrijving navigeren: van afleveringstitel naar serie of reeks en van daaruit weer naar een andere aflevering en/of shots daaruit. Met dit navigeren kunt u duidelijk verbanden tussen beschrijvingen zien: maakt dit programma deel uit van een reeks of serie of is het een eenmalige productie? Is er van deze gebeurtenis behalve een televisie-uitzending ook een radio-uitzending geweest? Heeft Beeld en Geluid naast de dramaserie Oeroeg ook de gelijknamige speelfilm opgenomen? WOORDENLIJST BROWSEN Niet-gestructureerd zoeken ( grasduinen ) in (een catalogus met) metadata en/of audiovisuele content. BROWSING-VIDEO Digitale viewingkopie in lage kwaliteit van het materiaal dat in hoge kwaliteit (uitzendkwaliteit) elders beschikbaar is. Een browsingvideo maakt het mogelijk om on line snel het (uitgezonden) materiaal te bekijken. CONTENT Beeld- en/of geluidsmateriaal (essence) en alle daaraan gerelateerde informatie (metadata) over dit materiaal. Content = essence + metadata. DE DIGITALE VOORZIENING (DDV) De centrale opslag van programma s, gedurende een bepaalde periode voor en na uitzending én het netwerk van verbindingen (het verkeersplein ) tussen omroepen, Beeld en Geluid en de opslagfaciliteit zelf. Dit netwerk is geschikt voor het versturen en ontvangen van video in uitzendkwaliteit, inclusief de gegevens die het materiaal beschrijven, de metadata. ESSENCE Digitaal beeld- en/of geluidsmateriaal. Het radio- of televisieprogramma zelf. Vormt met de metadata de content. FUZZY ZOEKEN Manier van zoeken waarbij niet alleen op de opgegeven term wordt gezocht, maar ook op mogelijke andere schijfwijzen en verbuigingen van de term. Deze manier van zoeken staat typefouten toe. 26 27

IMMIX De multimediacatalogus van Beeld en Geluid.Tevens de naam van het omschakelingsprogramma naar een digitale opslag. De term komt uit het Engels en betekent zoveel als het mixen van verschillende elementen. INDEX Alfabetische keuze- of opzoeklijsten van termen of trefwoorden die voorkomen per veld. Veel catalogi hebben indexen beschikbaar, die u kunt gebruiken bij het zoeken. Bijvoorbeeld lijsten met programmatitels, locaties, persoonsnamen of zendgemachtigden. THESAURUS Een hiërarchisch gestructureerde collectie termen die, in tegenstelling tot een platte trefwoordenlijsten, de verbanden tussen de verschillende termen aangeeft. ZOEKINTERFACE Deel van het programma (de schermen) dat interactie tussen de gebruiker en de computer mogelijk maakt, zodat de gebruiker (zoek)opdrachten voor immix aan de computer kan geven. MEDIA ASSET MANAGEMENTSYSTEEM (MAM) Het beheersysteem voor nog uit te zenden audiovisueel materiaal. Een asset kan een complete audiovisuele productie (of programma) zijn of een fragment /item (al dan niet behorend bij een live-programma) en bestaan uit beeld, geluid, foto's en/of tekst. METADATA Gegevens over het digitale beeld- en/of geluidsmateriaal. Voorbeelden zijn technische en inhoudelijke gegevens over programma s, zoals de lengte, de titel, de uitzenddatum, het formaat en de naam van het digitale bestand. Vormt met de essence de content. METADATAMODEL Model dat alle programmagegevens ten opzichte van elkaar in de catalogus plaatst. Het metadatamodel laat de gegevens naar elkaar verwijzen. MULTIMEDIACATALOGUS Catalogus die audiovisuele beschrijvingen met verschillende media ontsluit. Naast tekstbestanden bevat een multimediacatalogus ook audio- en videobestanden. Deze kunt u met een speler (player) bekijken of beluisteren. POWERSTATION Informatiesysteem dat de metadata van DDV managet. De opvolger van Delta. Het gaat hierbij om een op de omroepwereld toegesneden versie van het systeem What s On. SERVER [zoals gebruikt in deze brochure] Een computerprogramma dat aan gebruikers van een netwerk de mogelijkheid biedt gegevens op te slaan of netwerkverbindingen door te koppelen. Tevens de benaming voor de locatie voor de opslag van gegevens. SYNONIEM Woord dat dezelfde of ongeveer gelijke betekenis heeft als een of meer andere woorden. 28 29

COLOFON Uitgave Projectgroep Zoekinterface immix Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Mick Bal Hans van den Berg Annemieke de Jong Irmgard Noordhoek Hanneke Smulders (Infomare) Miranda Thurlings Annemarie Vollebregt Eindredactie Mick Bal Annemarie Vollebregt Vormgeving Zhaleh Forouzan, i.s.m. Inizio, Amsterdam Drukwerk Grafisch bedrijf Ponsen & Looijen B.V. Met dank aan CIBIT adviseurs opleiders (Timo Kouwenhoven en Maartje Mikx) Alle deelnemers aan de workshops zoekinterface. KRO-Netwerk voor het beschikbaar stellen van het beeldmateriaal. Aan deze brochure kunt u geen rechten ontlenen Alle afbeeldingen in deze brochure zijn voorbeelden. De definitieve schermen zullen afwijken van de hier getoonde afbeeldingen. 30