Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap Activiteitenplan 2008 Eerste tranche Zoetermeer, november 2007
De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Hoofdlijnen jaarprogramma 7 2.1 Datasets & modellen 7 2.2 Kennisopbouw 7 2.3 Kennisoverdracht 8 3 Datasets en modellen 11 3.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma 11 3.2 De datasets en modellen in vogelvlucht 11 3.3 Projecten eerste tranche 12 3.4 Vooruitblik tweede tranche 26 4 Kennisopbouw 27 4.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma 27 4.2 Programmering volgens visiepaper 27 4.3 Projecten eerste tranche 29 4.4 Vooruitblik tweede tranche 39 5 Kennisoverdracht 41 5.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma 41 5.2 Afstemming tussen de periodieke rapportages 41 5.3 Projecten eerste tranche 42 5.4 Vooruitblik tweede tranche 50 3
1 Inleiding Onderhavige notitie omvat de eerste tranche van het activiteitenplan 2008 van het programmaonderzoek 'MKB en Ondernemerschap'. Deze tranche is opgesteld op basis van de adviezen van de Adviesraad en de richtlijnen van de Programmacommissie. Hoofdstuk 2 schetst in het kort de doelstellingen en accenten voor de drie deelprogramma's - datasets & modellen, kennisopbouw, kennisoverdracht - voor 2008. In de daarna volgende drie hoofdstukken 3-5 volgt een nadere specificatie per deelprogramma. Achtereenvolgens komt in deze hoofdstukken aan bod: (i) korte aanduiding van doelstelling en activiteiten van het deelprogramma, (ii) een overzicht van de activiteiten op projectniveau die voor de eerste tranche worden voorgesteld en (iii) een vooruitblik op de tweede tranche. 5
2 Hoofdlijnen jaarprogramma Dit hoofdstuk schetst in het kort de doelstellingen en accenten voor de drie deelprogramma's - datasets & modellen, kennisopbouw, kennisoverdracht - voor 2008 (paragraaf 2.1). 2.1 Datasets & modellen Het deelprogramma Datasets & modellen vormt de basis van het programma. Momenteel zijn er ongeveer twintig datasets beschikbaar, waarvan de meeste jaarlijks geactualiseerd worden. Daarmee wordt het meer en meer mogelijk ontwikkelingen in de tijd te analyseren en te volgen, hetgeen de datasets steeds krachtiger en waardevoller maken. Het actualiseren en continueren van de reguliere datasets en modellen is derhalve een van de belangrijkste doelen voor 2008. Daarnaast worden voor 2008 de volgende accenten gelegd: Verder verbeteren van de actualiteit van de data. Hierbij ligt het in de bedoeling om zeer korte termijn conjunctuurinformatie (kwartaalcijfers) te gaan verzamelen en te ontsluiten, met als doel beter in te kunnen spelen op actuele ontwikkelingen. Kwartaalprognoses op nationaal niveau vormen de eerste stap, waarna in tweede instantie getracht zal worden op sectorniveau historische reeksen te verzamelen en kwartaalprognoses te produceren. Tevens wordt (in cofinanciering) een extra update van de prognoses kerncijfers MKB in januari 2009 voorzien. Uitbouwen van cofinanciering van de datasets. Hierbij wordt cofinanciering door de Universiteit van Tilburg en de NMa zeer waarschijnlijk gecontinueerd in 2008 en worden o.a. MKB Nederland, de OECD, het HBD, HBA en het Bedrijfschap Horeca als nieuwe partners van het Programma Onderzoek voorzien. Tevens wordt in 2008 getracht cofinanciering voor projecten in de zorgsector te realiseren. In 2008 zal meer aandacht worden besteed aan ondernemerschap vanuit de bedrijvenkant (als beroep en als gedrag). Een nieuw panel starters zal worden bevraagd en gevolgd, er worden data verzameld m.b.t. innovatief ondernemerschap in de detailhandel, ambacht en horeca (cofinanciering), in het MKB Beleidspanel worden conjunctuurvragen aan de ondernemers gesteld en er zullen demografische gegevens van ondernemers als dataset in het programma worden opgenomen. De toegankelijkheid van de data blijft ook in 2008 een belangrijk aandachtspunt. De ontsluitingsapplicatie en de thesaurus zijn operationeel en worden nauwlettend gevolgd op toegankelijkheid en gebruiksgemak. Er wordt ruimte gereserveerd voor activiteiten op dit onderdeel, teneinde verbeteringen in beide applicaties te kunnen doorvoeren. 2.2 Kennisopbouw Het deelprogramma Kennisopbouw streeft naar de opbouw van vernieuwende inzichten en systematische kennis rond de thema's Oprichtingsdynamiek en MKB-bedrijfsprestaties. Er wordt daarbij ook aandacht gegeven aan in- 7
ternationale en regionale aspecten van deze thema's. Voor 2008 worden de volgende accenten gelegd: Programmering van de vrij inzetbare ruimte vindt plaats op basis van de visiepaper. Recentelijk is een tweede editie van deze paper vastgesteld, als leidraad voor de programmering van de kennisopbouw in de periode 2008-2009. In deze editie wordt extra aandacht gegeven aan ondernemend en innovatief gedrag, aan de diversiteit van ondernemerschap, aan duurzaam ondernemen en aan ondernemerschap in de regio. Zoals afgelopen jaren al is gebleken leent het deelprogramma kennisopbouw zich bij uitstek voor coproductie met universiteiten en andere kennisinstellingen. Ook bij de programmering van de coproductie wordt zoveel mogelijk vanuit de visiepaper gestuurd. De overgrote meerderheid van de projecten in de kennisopbouw vindt nu plaats in coproductie. Cofinanciering (in geld) met ministeries, koepel- en brancheorganisaties, financiële instellingen en andere organisaties wordt deels rechtstreeks vanuit de visiepaper ontwikkeld, maar projecten ontstaan deels ook bottom-up vanuit de vraagzijde. Twee belangrijke nieuwe projecten met cofinanciering in 2008 zijn de bij Data al genoemde uitbreiding van de MKB-prognoses (toevoeging van een meetmoment in december/januari en meer aandacht voor de plannen, percepties en opinies van ondernemers), en een groot onderzoek naar innovatief ondernemerschap in detailhandel, horeca en ambacht. Ook vinden verkennende gesprekken plaats over mogelijk onderzoek in cofinanciering op het terrein van ondernemerschap in de zorg, agrarisch en niet-agrarisch ondernemerschap op het platteland, arbeidsmarkt en ondernemerschap, alsmede internationaal ondernemerschap. 2.3 Kennisoverdracht De kennisoverdracht draagt er zorg voor dat de data, informatie en kennis die opgebouwd worden in de overige twee deelprogramma's via een multichannel aanpak onder de aandacht van een breed publiek gebracht worden. Accenten voor 2008 zijn: De voorgenomen samenwerking met Erasmus Research Institute for Management EUR/ERIM zal in 2008 handen en voeten gaan krijgen. Het project Expertisepagina Ondernemerschap is een van de activiteiten in dit kader. Verder zal meer samengewerkt worden op het vlak van congressen en symposia. Het project Symposium boek over naleving(skosten) wet en regelgeving MKB is daar een voorbeeld van. De samenwerking zal het programmaonderzoek sterker op de kaart zetten en leiden tot een grotere bekendheid en gebruik van de data, informatie en kennis. De samenwerking zal ook leiden tot een grotere expertise over en weer. In het kader van de cofinanciering zal in 2008 verder gewerkt worden aan de eventuele oprichting van een Vereniging voor Ondernemende Scholen. Ook dit betreft een externe samenwerking (w.o. onderwijsadviesorganisatie KPC Groep) met als doel de kennis uit het programmaonderzoek verder te verspreiden en het gebruik te bevorderen. Inhoudelijk sluit dit bovendien aan op een van de speerpunten van het progammaonderzoek, namelijk een grotere aandacht voor ondernemerschap als gedrag. 8
Ten slotte zal in 2008 de nodige inspanningen gericht zijn op het aanboren van cofinanciering en -productie. Het project Ontwikkeling in- en uitstroom (detailhandel) is een voorbeeld. Er zijn wellicht meer mogelijkheden gekoppeld aan het minionderzoek en de beleidscafé s. Ook zijn verdiepingen en specificaties naar aanleiding van de gepresenteerde data en informatie in de periodieke rapportages denkbaar. 9
3 Datasets en modellen 3.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma Het deelprogramma Datasets & modellen vormt de basis van het programma. Momenteel zijn er ongeveer twintig datasets beschikbaar, waarvan de meeste jaarlijks geactualiseerd worden. Daarmee wordt het meer en meer mogelijk ontwikkelingen in de tijd te analyseren en te volgen, hetgeen de datasets steeds krachtiger en waardevoller maakt. De volgende activiteiten kunnen in dit deelprogramma worden onderscheiden: actualiseren of nieuw opstarten van datasets beheer en onderhoud van datasystemen, waardoor zorg wordt gedragen voor kwaliteitscontrole en ontsluiting van de informatie in het datawarehouse beheer, onderhoud en doorontwikkeling van modellen. Deze modellen hebben een intermediaire rol, in de zin dat van daaruit de prognoses worden geproduceerd, die vervolgens in de datasets worden opgenomen. Feitelijk maken de modellen dus onderdeel uit van de dataverwerking. Zij verdienen bijzondere aandacht, gezien het hoge kennisniveau dat vereist is om ramingmodellen te ontwikkelen en operationeel te maken en het grote belang voor de gebruiker van het kunnen leveren van actuele informatie. investeringen in nieuwe producten in de vorm van inventarisatie- of haalbaarheidsstudies en de bouw van nieuwe ontsluitings- of verwerkingsapplicaties. 3.2 De datasets en modellen in vogelvlucht Voordat we in de volgende paragrafen op projectniveau de activiteiten van het deelprogramma presenteren, geven wij in deze paragraaf een overzicht van de datasets en modellen in vogelvlucht. De ongeveer 20 datasets uit het deelprogramma laten zich als volgt indelen: - Acht datasets rond bedrijfsprestaties van het MKB. Aandacht hierbij zowel voor de kerngegevens (omzet, werkgelegenheid, winst, e.d.) als nadere verbijzonderingen naar financieringsgegevens, investeringen en export. Daarnaast verbijzonderingen naar historische cijfers en prognoses, gehanteerde MKB-definitie (de Nederlandse of de Europese), sectoren en regio s. - Drie datasets rond de dynamiek van ondernemingen. Aandacht hierbij voor het aantal actieve bedrijven, de dynamiek daarin en regionale verbijzonderingen. - Een dataset over het inkomen van ondernemers. - Drie internationale datasets die benchmarking met het buitenland mogelijk maken op ondernemersgebied. - Vier bedrijvenpanels waarbij bedrijven jaarlijks geënquêteerd worden. Naast het algemene en veelomvattende MKB-beleidspanel zijn er nog meer gespecialiseerde panels: zo worden twee cohorten bedrijven gevolgd, die in hetzelfde jaar zijn opgericht, en zijn er een speciaal panel van technologische bedrijven en een panel rond determinanten van be- 11
drijfsprestaties. Deze panels worden onder andere veelvuldig gebruikt voor onderzoek in de kennisopbouw (zie volgende hoofdstuk). - Een bloemlezing uit de voorgaande datasets, voor quick reference op de website. Met deze datasets wordt naar onze inschatting een breed en afgewogen palet geboden, dat recht doet aan de doelstelling van het programmaonderzoek. Deze keuze is ook in lijn met de visiepaper. Daarnaast worden de volgende modellen onderhouden voor het maken van de datasets die prognoses bevatten: - de Prisma-modellenfamilie voor het maken van de prognoses kerngegevens MKB. Daarnaast levert dit model ook noodzakelijke input voor de prognoses van de modellen die hierna genoemd worden. - de Famos-module voor het maken van de prognoses omtrent financieringsgegevens. - Brunet voor het maken van prognoses van de inkomens van ondernemers. Naast het maken van deze prognoses kunnen deze modellen ook gebruikt worden voor beleids- en onzekerheidsanalyses. 3.3 Projecten eerste tranche 3.3.1 Actualisering datasets Historische reeksen kerncijfers MKB (D0801) In het kader van het project historische kerngegevens MKB beschikken we thans voor 20 bedrijfsgroepen tijdreeksen 1996-2005 gemaakt voor de diverse posten uit de exploitatierekening, de werkgelegenheid en het aantal ondernemingen, en de investeringen. Indien van toepassing worden ontwikkelingen steeds in een volume- en een prijscomponent gesplitst. Dit is gedaan door de resultaten uit met name Resultatenrekeningen MKB-sectoren (die grootteklassen onderscheiden) te koppelen aan de Nationale Rekeningen. Deze dataset wordt voor onderzoeksdoeleinden gebruikt (o.a. modelbouw); verder worden op basis van deze data ontwikkelingen zoals voorspeld met PRISMA-MKB, in historisch perspectief geplaatst, waardoor de interpretatie van modeluitkomsten verbetert. We stellen voor de dataset uit te breiden met statistiekjaar 2006. Contactpersoon Ton Kwaak Prognoses kerngegevens MKB (D0802) In het voorjaar verschijnt het Centraal Economisch Plan (CEP)van het CPB. In het CEP wordt de verwachte ontwikkeling geschetst van de Nederlandse economie in de jaren 2007, 2008 en 2009. Voor beleidsvormers is het van belang te weten hoe deze ontwikkeling zich vertaalt naar de ontwikkelingen van sectoren en de ontwikkeling van kleine, middelgrote en grote bedrijven. Per sector worden prognoses gemaakt van onder andere de omzet, toegevoegde waarde, winst, werkgelegenheid, zelfstandigen en investeringen. Sinds 2004 wordt door het CPB geen sectorprognose meer gegeven. Hiermee is het maatschappelijk belang van de EIM-sectorprognoses sterk toegenomen. In toenemende mate maken maatschappelijke organisaties en instellingen gebruik van de prognoses. 12
De sectorprognoses worden gerapporteerd in Kleinschalig Ondernemen 2008 en in Ondernemen in Sectoren 2008. Tevens zijn de hoofdlijnen van beide rapporten toegankelijk via de website www.ondernemerschap.nl in de rubriek prognoses. Onderdeel van deze rubriek van de website is de uitgebreide database Prognose kerngegevens MKB. Deze database bevat exploitatie- en werkgelegenheidsgegevens van een groot aantal (MKB-)sectoren, die tesamen de Nederlandse economie vormen. Deze database verschijnt in april op de website en wordt september en december geactualiseerd, op basis van de meest actuele macro-economische inzichten. Contactpersoon Klaas Bangma Kerncijfers Europese definitie MKB (D0803) In vrijwel alle nationale statistieken wordt de grens van 100 werknemers (wn) als afbakening van het midden- en kleinbedrijf (MKB) gehanteerd. Ook in onze datasets, die van bestaande statistieken zijn afgeleid, wordt de 100 wn-grens gebruikt. Deze afbakening heeft in de datasets haar langste tijd gehad. De Europese grens, die voor MKB gehanteerd wordt, is 250 wn. Dat houdt voor het CBS in dat voor de dataleveringen aan Eurostat deze grens al gehanteerd wordt. In toenemende mate worden er vergelijkingen gemaakt tussen het Nederlandse MKB en dat van andere EU-landen, waarbij deze grens gehanteerd wordt. Op een bepaald moment zullen de nationale statistieken overgaan van 100 naar 250 wn als MKB-grens, maar dit moment is nog niet bekend. Wanneer dat gebeurt, zullen onze datasets ook de 250 wn MKB-grens moeten hanteren. Om een voorschot te nemen op die ontwikkeling en om in te spelen op de Europese afspraken is een aparte dataset ontwikkeld voor een aantal kernvariabelen, waarin de 250 wn MKB-grens wordt gehanteerd. Op deze wijze doen we ervaring op met het maken van MKB-cijfers vanuit de 250 wn MKBdefinitie. Contactpersoon Kees Bakker Regionale kerncijfers MKB (D0804) Om systematisch inzicht in te verkrijgen in de prestaties van het MKB op regionaal niveau is de dataset 'Regionale MKB-data' ontwikkeld, waarin kernvariabelen uit de Resultatenrekening, zoals productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid, regionaal worden verbijzonderd. Hiertoe is gekeken naar de bruikbaarheid van diverse bronnen, zoals de Bedrijfslocatiemonitor (CPB), Erbo, het Handelsregister, de gedeponeerde jaarrekeningen (KvK), Lisa, Wijk en Buurt en Regionaal economische jaarcijfers (CBS). Deze dataset bevat regionale data die aansluiten bij de kernvariabelen, bedrijfsgroepen - en grootteklassenindeling van de dataset Korte termijn ramingen kerncijfers MKB. Met name de MKB component en de consistentie met bovengenoemde dataset maken de set Regionale data MKB uniek. De behoefte aan regionale data binnen de Informatie systemen is groot (zie beschrijving Regionale bedrijvendynamiek) Contactpersoon Ton Kwaak 13
Resultatenrekeningen MKB-sectoren (D0805) Resultatenrekeningen MKB-sectoren is een database met daarin uitvoerige, onderling samenhangende gegevens over de omvang en structuur van het bedrijfsleven. Het gaat om 108 bedrijfsgroepen, die voor wat betreft het particulier bedrijfsleven zijn onderverdeeld in klein-, midden- en grootbedrijf. Het aantal variabelen bedraagt meer dan 60, onderverdeeld in de volgende rubrieken: (1) macro-economische resultatenrekening, (2) bedrijfseconomische resultatenrekening, (3) energierekening, (4) werkgelegenheid. De samenhang bestaat daarin dat alle gegevens afkomstig zijn uit de CBS Productiestatistieken. Hiertoe worden de cijfers uit deze statistiek consistent en volledig gemaakt naar alle dimensies (variabelen, sector, grootteklasse, jaren), door transformaties van het bronmateriaal en aanvullende ramingen voor ontbrekende cellen. Dit maakt de dataset uniek ten opzichte van de onderliggende bronnen. Naast het feit dat de dataset structuurinformatie biedt op een lager aggregatieniveau dan de Korte termijn ramingen kerncijfers MKB, vormt de dataset de belangrijkste input voor de onderverdeling naar kleinbedrijf, middenbedrijf en grootbedrijf van de dataset Historische reeksen kerncijfers MKB, die op haar beurt de basis vormt voor de korte termijn ramingen. Contactpersoon Sjaak Vollebregt Financiering MKB (D0806) Elk jaar worden ten behoeve van de publicatie Kleinschalig Ondernemen ramingen gemaakt van de financieringsstructuur van het MKB ten opzichte van het grootbedrijf. Deze worden gemaakt met het financieringsmodel FA- MOS. De ramingen worden geijkt op het meest recente jaar waarvoor de financieringsgegevens (Statistiek Financiën Ondernemingen, SFO) beschikbaar zijn. Het huidige basisjaar is 2004. De indeling in sectoren en grootteklassen in FAMOS sluit aan op die van PRISMA-K, het bedrijfstakkenmodel van EIM dat de macro-economische ontwikkeling voor de korte termijn beschrijft. De belangrijkste output van het FAMOS is een financieringsdataset die jaarlijks wordt ontsloten via de website. Deze dataset omvat de financieringsstructuur (verdeling activa-passiva) en een aantal financiële kengetallen (current-ratio, solvabiliteit etc.) naar sector en grootteklasse. Er is regelmatig vraag naar gegevens uit deze dataset, zowel in het kader van de Quick Service-faciliteit als eigen gebruik door derden. Het doel van dit project is actualisering van de financieringsdataset. Dit behelst: het updaten van het basisjaar (één jaar ophogen) het maken van nieuwe kortetermijn ramingen (actualisering en prognose) in het kader van Kleinschalig Ondernemen. Contactpersoon Mickey Folkeringa Exportthermometer (D0807) Export maakt een belangrijk deel uit van de Nederlandse economie. De komende jaren zal dit belang toenemen, ook voor het MKB. Het belang, dat aan exportprestaties wordt gehecht, blijkt uit het programma Starters Buitenlandse markten (PSB), een initiatief van het ministerie van Economische Zaken. Dit programma is speciaal gericht op het Nederlandse MKB en heeft tot doel deze bedrijven te stimuleren om te gaan exporteren naar nieuwe of 14
praktisch nieuwe buitenlandse markten. Exportactiviteiten staan hoog op het belangenlijst van beleidsmakers. Het project bestaat uit twee delen: export naar bestemming (produkten ingedeeld naar de SBI-klasse, waarin ze gefabriceerd worden), met CBS-gegevens gemaakt. Er zijn hier dus geen uitvoergegevens van de groothandel. exportpotentieel (met grootteklasse indeling), gebaseeerd op ERBOgegevens. De tabellen van export naar bestemming tonen de 2-digit SBI-klassen 15 t/m 37. De tabellen voor het tweede deel tonen het exportpotentieel voor dezelfde 2-digit SBI-klassen en voor 17 dienstensectoren. Contactpersoon Kees Bakker Actieve ondernemingen en vestigingen (D0808) De dataset BLISS Actieve Ondernemingen en Vestigingen bevatten informatie op 4/5-digit niveau over het aantal bedrijven en vestigingen van bedrijven in het naar bedrijfsgroepen en werknemersgrootteklassen verbijzonderde bedrijfsleven van Nederland. Via een dataverrijkinggsprogramma worden voor beide datasets de door CBS afgeronde aantallen onthuld. Voor de BLISS Actieve Ondernemingen dataset wordt daarnaast ook de grootteklasse >100 uitgesplitst. Deze informatie wordt jaarlijks actueel gehouden door het verwerken van nieuwe inzichten bij CBS en uitbreiding met nieuwe waarnemingsjaren. Tijdens de uitvoering van het project van vorig jaar is gebleken dat de CBS data (statline) verschillende problemen kent; zo worden de statline data regelmatig herzien en toont de reeks verschillende gaten. Dit bemoeilijkt het ontwikkelen/behouden van actuele reeksen Actieve Ondernemingen en Vestigingen. Mogelijk biedt de CBS on-site faciliteit een oplossing hiervoor. Binnen dit project wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is om de actieve ondernemingen en vestigingen data zelf on-site te verzamelen in de gewenste bedrijfsgroep-grootteklasseindeling o.b.v. micro-data. De resultaten zullen worden vergeleken met resultaten van de gebruikelijke actualisatie. Wanneer de nieuwe aanpak succesvol blijkt, dan zal in het vervolg deze route worden gevolgd. In het andere geval zal het project voortgezet worden op de gebruikelijke manier. Dan zal ook het dataverrijkingsprogramma worden aangepast zodat ook rekening gehouden wordt met randtotalen op hoger agregatieniveau (2-digit). Op dit moment gebeurt dit nog niet, waardoor de onthulde aantallen op 2-digit niveau in sommige gevallen aanzienlijk afwijken van de CBS aantallen. Doel van het project: Pilot-studie waarin de mogelijkheden voor on-site dataverzameling worden onderzocht Indien pilot niet succesvol: het aanpassen van het dataverrijkingsprogramma, zodat ook rekening gehouden wordt met 2-digit totalen. Het actualiseren van de reeksen BLISS Actieve Ondernemingen en BLISS Vestigingen 1993 2007 resp. 2000-2007 met het statistiekjaar 2008 Contactpersoon Sita Tan Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid (D0809) Het doel van het project is het actualiseren van bestaande tijdreeksen op het gebied van bedrijvendynamiek (geboorte en opheffing van bedrijven) en 15
bedrijfstypen (zoals snelle groeiers) en het actualiseren en aanvullen van een database met individuele bedrijfsgegevens. Niet alleen door EIMonderzoekers, maar ook door beleidsmakers blijkt intensief gebruik gemaakt te worden van gegevens over ondernemingendynamiek en bedrijfsprestaties bij hun beleidsvorming en het schrijven van nota s. De tijdreeksen op het gebied van ondernemingendynamiek blijken voor beleidsmakers belangrijk te zijn om onder andere het startersbeleid te kunnen monitoren. De gegevens en onderzoek op het gebied van bedrijfstypen heeft onder andere geleid tot ontwikkelen van specifiek beleid gericht op het vergroten van het aantal snel groeiende bedrijven in Nederland. De praktijk heeft uitgewezen dat de gegevens ook bruikbaar zijn voor beleidsmakers bij gemeenten. Zij kunnen de gegevens op nationaal niveau als een benchmark voor hun gemeente gebruiken. In 2008 wordt specifiek aandacht besteed aan bruto banencreatie door aannemen van de 1 e werknemer. Contactpersoon Klaas Bangma Regionale bedrijvendynamiek (D0810) In toenemende mate wordt de regio geïdentificeerd als de relevante eenheid van analyse voor onderzoeken over de relatie tussen bedrijvendynamiek en economische prestaties. Regio's zijn heterogeen in termen van aantallen starters, stoppers etc. Dit project geeft een verbijzondering van de bedrijvendynamiek naar Corop gebieden. Het betreft het aantal oprichtingen, bedrijfsbeëindigingen, faillissementen en verplaatsingen. In 2008 wordt deze geactualiseerd. Contactpersoon Ton Kwaak Inkomens van ondernemers (D0811) Het doel van dit project is drieledig: het produceren van ramingen 2006-2009 met BRUNET en het toevoegen hiervan aan de Inkomens dataset het actualiseren van Inkomens met het statistiekjaar 2006 het actualiseren van de Inkomensmonitor met het statistiekjaar 2006 BRUNET ramingen Op basis van BLISS Inkomens data 2005 (het basisjaar ) worden ramingen 2006-2009 gemaakt van het bruto-netto traject van zelfstandige ondernemers t.b.v. de voorjaarsramingen van Kleinschalig Ondernemen. Deze ramingen zullen ook toegevoegd worden aan de dataset. Daarnaast wordt BRUNET gebruikt om de inkomenseffecten van veranderingen in wet- en regelgeving door te rekenen. Inkomens De datasets Inkomens Directeuren-grootaandeelhouders (DGA's) en zelfstandigen (ZLF) bevatten gegevens over inkomens directeurengrootaandeelhouders (gedesaggregeerd naar inkomensbestanddeel en inkomensdeciel) en van zelfstandigen (gedesaggregeerd naar inkomensbestanddeel en inkomenspercentiel). De datasets geven inzicht in de bruto en netto inkomens van dga's en zelfstandigen en dienen met name als input voor het BRUNET model (zie boven). In 2008 dienen de datasets geactualiseerd te worden met statistiekjaar 2006. Contactpersoon Sita Tan 16
Internationale benchmark ondernemerschap (D0812) Ondernemerschap is één van de speerpunten van EZ-beleid. Een belangrijk aspect daarbij is het bewaken en bevorderen van de concurrentiekracht van Nederland op de internationale markt. Om beleid te kunnen ontwikkelen en te voeren is het nodig om de Nederlandse situatie periodiek in internationaal perspectief te plaatsen. Centraal hierbij staan de aspecten bedrijvendynamiek en snelgroeiende bedrijven. In deze globale offerte wordt een onderzoek gepresenteerd waarbij Nederland, net als in de voorgaande jaren, wordt vergeleken met 10 andere landen. Deze benchmarklanden zijn: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, het VK, de VS en Japan. In 1999 is een vergelijkbaar onderzoek in het kader van de toen bestaande beleidsruimte gefinancierd en in 1996, 2001 en 2003 vanuit de markt (EZ). Het project maakt in 2008, net als in de jaren 2004 tot en met 2007, deel uit van het programmaonderzoek. Contactpersoon Pauline de Jong- t Hart Ondernemers internationaal (COMPENDIA) (D0813) Sinds enige jaren onderhoudt EIM de dataset COMPENDIA. De dataset bevat informatie over het aantal ondernemers in 23 OECD landen vanaf 1972. Het unieke aan de dataset is dat OECD statistieken geharmoniseerd worden tussen landen en over de tijd. De COMPENDIA dataset wordt inmiddels steeds vaker gebruikt in internationaal onderzoek, zowel binnen als buiten EIM. 1 Ook toont EZ jaarlijks belangstelling voor de laatste trends in ondernemerschapsaantallen waarvoor COMPENDIA gebruikt wordt. Tenslotte wordt de COMPENDIA dataset ontsloten via de website van het programmaonderzoek (www.eim.net). In het huidige project vindt de reguliere actualisering tot en met 2007 plaats. Als extra onderdeel in het project willen we het aantal landen uitbreiden met (relatief) nieuwe OECD landen zoals Polen, Hongarije, etc. Hier bestaat veel belangstelling voor vanuit EZ in het kader van de jaarlijkse Internationale Benchmark Ondernemerschap. In eerste instantie zal het alleen gaan om de ondernemersratio-variabele (oftewel aantal ondernemers als percentage van beroepsbevolking). Er lopen momenteel contacten met de OECD, met als doel de COMPENDIA methodiek toepasbaar te maken voor de OECD statistieken, zodat beide partijen met één statistiek naar buiten te komen. Daartoe is in dit project al een zekere inbreng van de OECD opgenomen en wordt tevens een pilot project voorgesteld, waarbij in coproductie de methodiek verder wordt uitgewerkt en beschreven, teneinde een bredere toepassing mogelijk te maken (zie pilot self employment harmonisations). Contactpersoon André van Stel 1 Zie bijvoorbeeld: Armour, J. and D.J. Cumming (2005), Bankruptcy Law and Entrepreneurship, American Law & Economics Association Annual Meetings, Paper 26. En: Carree, M., A. van Stel, R. Thurik and S. Wennekers (2007), The relationship between economic development and business ownership revisited, EIM Research Report H200705. 17
Nieuw ondernemerschap internationaal (GEM) (D0814) Enige jaren geleden heeft een internationale research groep, onder leiding van prof. Paul Reynolds van Babson College en de London Business School, het initiatief genomen voor een zogenaamde Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Hoofddoel is met vooraanstaande onderzoekers op het terrein van ondernemerschap internationaal vergelijkbare data over ondernemerschap in een groot aantal landen te verzamelen, te vergelijken en te analyseren, alsmede op basis van deze data het effect van entrepreneurial activity op economische groei te onderzoeken. Inmiddels doen hieraan 38 landen mee. Het is de bedoeling het aantal deelnemende landen geleidelijk uit te breiden tot circa 50. Sinds 2001 participeert EIM, als partner voor Nederland, in het GEM-project. De voornaamste doelen van het project zijn: Jaarlijks unieke gegevens verzamelen over de mate van (nascent) entrepreneurial activity en de entrepreneurial framework conditions in Nederland. Toegang krijgen tot een grote, internationale databank met soortgelijke gegevens voor alle deelnemende landen, zowel ten behoeve van benchmarking als van modelbouw. Rapporteren over de ontwikkeling van het ondernemerschap in Nederland, in internationaal perspectief, en over de achtergronden van deze ontwikkeling. Contactpersoon Jolanda Hessels MKB-Beleidspanel (D0815) Het MKB Beleidspanel is begin 1999 van start gegaan. De aanleiding destijds was een behoefte aan kennis over de impact van het overheidsbeleid op het MKB. Wat is de kennis en houding van de ondernemers ten aanzien van het gevoerde overheidsbeleid en hoe wordt hier door ondernemers in hun bedrijfsvoering mee omgegaan? Het huidige doel van het MKB Beleidspanel is drieledig: Het meten van ontwikkelingen in de tijd ten aanzien van het gedrag, de meningen en prestaties van MKB--ondernemingen Cumulatie van kennis over het MKB in al zijn facetten Optimale ontsluiting van data voor externen. In 2007 is voor het eerst gewerkt met vragensets van externe instanties (waaronder het WODC en de RaboBank). Dit jaar wordt onder andere voorzien in cofinanciering met MKB-Nederland. Contactpersoon Pieter Fris Starters en jonge bedrijven (D0816) Gedurende lange tijd worden binnen het programmaonderzoek cohorten starters en jonge bedrijven gevolgd. Het in de tijd volgen van deze groepen bedrijven levert waardevolle informatie op, onder meer over de ontwikkeling van nieuwe en jonge bedrijven, de hierbij ervaren problemen en de factoren die overleving en bedrijfsgroei beïnvloeden. Inmiddels is op deze wijze een unieke longitudinale database opgebouwd met informatie over (de ontwikkeling) van startende en jonge bedrijven in Nederland. Diverse cohorten (een cohort bestaat uit bedrijven die in hetzelfde jaar gestart zijn) met verschillende startjaren worden gevolgd. Dit maakt het mogelijk om vergelijkingen te maken met uitkomsten van metingen tussen de verschillende cohorten. Zo kunnen we zien of en in hoeverre de ene lichting bedrijven zich onderscheidt van een andere lichting. 18
Er zijn 2 cohorten. Het jongste cohort bestaat uit starters in 2003 (tweede helft), die op het dieptepunt van de laatste recessie een bedrijf zijn begonnen. Het tweede cohort bestaat uit starters in 1998, 1999 en 2000. In 2008 worden beide panels voor het laatst benaderd, 5 en 10 jaar na de start, met de bedoeling in 2009 een nieuw starterspanel op te starten. Contactpersoon Dick Snel Technologische bedrijven (D0817) Technologiebedrijven zijn bedrijven die zelf R&D uitvoeren en die producten ontwikkelen en/of vercommercialiseren met behulp van nieuwe technologie. In het Nederlandse ondernemerschaps- en innovatiebeleid nemen technologiebedrijven een belangrijke plaats in, maar in de praktijk zijn technologiebedrijven zeer moeilijk uit statistieken over het bedrijfsleven te destilleren. Om meer te weten te komen over technologiebedrijven is EIM in 2005 een panel gestart, bestaande uit 675 technologiebedrijven in het MKB. Deze groep wordt gedurende vier jaar gevolgd. Eerdere metingen hebben plaatsgevonden in november 2005, december 2006 en november 2007 (thans in uitvoering). In onderhavig project willen we in het najaar van 2008 de vierde, laatste meting uitvoeren. Daarbij ligt het accent op een blok vragen waarmee we de algemene prestaties van technologiebedrijven volgen, en die tot nu toe jaarlijks zijn gesteld. Het stelt ons in staat om met de achtergrondkenmerken die in 2005 zijn verzameld, longitudinale analyses uit te voeren. Diverse wetenschappers en beleidsmakers hebben de mogelijkheden van het panel technologiebedrijven reeds ontdekt. Met de Universiteit Utrecht is de samenwerking het meest intensief. Verder denken diverse medewerkers van EZ mee over de vragenlijsten en gebruiken de cijfers ter onderbouwing van eigen beleid. Tenslotte gebruiken medewerkers van de universiteiten van Utrecht, Rotterdam en Ottawa (Canada) de data voor het schrijven van artikelen. Contactpersoon Jeroen de Jong Determinanten bedrijfsprestaties MKB (D0818) De meeste datasets die worden verzameld in het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap kijken naar de prestaties van MKB-bedrijven an sich. Met de dataset Determinanten van Bedrijfsprestaties verzamelen we op systematische wijze informatie over verschillende aspecten van de bedrijfsvoering van MKB-bedrijven: ondernemerschap, innovatie, marketing, HRM en perceptie van concurrentie. Deze dataset beoogt om beleidsmakers, ondernemers en adviseurs actuele inzichten te geven in factoren die ten grondslag liggen aan veel dynamiek in het MKB. De dataset Determinanten van Bedrijfsprestaties is ook in 2006 en 2007 al verzameld; instrument hiervoor is een telefonische enquête onder circa 2500 ondernemers die samen een representatieve steekproef vormen voor het MKB. In dit project maken we een update van de dataset door de telefonische enquête te herhalen en op onderdelen aan te passen. Het project gebeurt met cofinanciering van de Nederlandse Mededigings Autoriteit. Contactpersoon Jeroen de Jong 19
Tijdelijke organisaties (D0819) Tijdelijke organisaties Bedrijven opereren niet in een vacuüm, maar hebben talloze relaties. Om te beginnen met hun klanten en toeleveranciers, maar vaak ook met andere bedrijven, instellingen en organisaties. Deze relaties kunnen veel verschillende vormen aannemen, maar steeds vaker is hierbij spraken van een of andere vorm van samenwerking. Naar samenwerking tussen (MKB) bedrijven wordt al regelmatig onderzoek verricht, maar dit onderzoek is vrijwel altijd gericht op samenwerkingsverbanden voor onbepaalde duur (bijvoorbeeld co-makership, spin-offs, franchising, deelname in een inkoop- of verkooporganisatie of deelname in een branchevereniging).deze samenwerkingsverbanden worden meestal onderzocht vanuit het perspectief van de deelnemende, permanente organisaties. Naast deze meer duurzame relaties kunnen bedrijven ook tijdelijke samenwerkingsverbanden aangaan. Met tijdelijk bedoelen we dan, dat vooraf is afgesproken wanneer de samenwerking ophoudt: op een bepaalde datum, of bij afronding van een specifiek project. Merk op dat tijdelijk niet hetzelfde is als van korte duur : tijdelijke samenwerkingsverbanden kunnen diverse jaren in stand blijven. Over deze tijdelijke samenwerkingsverbanden is nog weinig bekend. EIM en de Universiteit van Tilburg zijn in 2006 begonnen met een gezamenlijk onderzoek naar het hoe en waarom van tijdelijke samenwerkingsverbanden, waarbij ten minste één bedrijf uit het MKB is betrokken. Twee belangrijke noviteiten van dit onderzoek zijn de aandacht voor het tijdelijke karakter ervan en de aandacht voor de wijze waarop de tijdelijke samenwerking wordt georganiseerd: de tijdelijke organisatie zelf. Om dit te onderstrepen, spreken we daarom van tijdelijke organisaties in plaats van tijdelijke samenwerkingsverbanden. Samenwerking EIM en UvT In juni 2006 hebben EIM en het departement Organisatiewetenschappen van de Universiteit van Tilburg (UvT-OW) een tijdelijke samenwerkingsovereenkomst gesloten. Het doel van deze overeenkomst is om gezamenlijk onderzoek te verrichten naar tijdelijke organisaties. In het bijzonder willen we de bestaande kennis over de rol, antecedenten en prestaties van tijdelijke organisaties in het MKB vergroten. Op dit moment is een eerste dataset beschikbaar met gegevens over de deelname van MKB bedrijven aan tijdelijke samenwerkingsverbanden. In het najaar van 2007 zal een tweede dataset verzameld worden. De belangrijkste bevindingen van beide datasets worden in de loop van 2007 en 2008 ontsloten. Eén jaar is echter te kort om een nieuw onderwerp goed op de kaart te zetten. Het huidige contract bevat daarom al principe-afspraken voor een verlenging van de samenwerking met 2 jaar. Een dergelijke verlenging biedt de mogelijkheid om nieuwe inzichten die bij de analyse van de eerste datasets ontstaan, in vervolgonderzoek daadwerkelijk te kunnen toetsen. Daarnaast ontstaat de mogelijkheid om de ontwikkeling van tijdelijke organisaties over de tijd te monitoren. Gezien de tijdelijkheid van het onderwerp van deze samenwerking (tijdelijke organisaties) heeft dit een duidelijke toegevoegde waarde. Contactpersoon Jan de Kok 20
Kerncijfers MKB op de website (D0820) Uit de praktijk is gebleken dat veel mensen op zoek zijn naar een beperkt aantal cijfers over een bepaald thema of naar enkele basisgegevens over het MKB of een sector daaruit. Nu kunnen zij hiervoor de zoekfunctie gebruiken, bij de rapporten kijken of de datasets raadplegen. Dit is echter niet de snelste en effectiefste manier. Daarom is op de website een aparte sectie met een toegankelijke ontsluiting van diverse informatie over het MKB uit de datasets. Via de sectie van de website Kerncijfers is het de bedoeling gebruikers te bedienen die een beperkt aantal cijfers of feiten in het kennisdomein MKB en Ondernemerschap zoeken. Doel van dit project is ervoor te zorgen dat de ontsluiting via de kennissite verder verbeterd en de gegevens geactualiseerd worden. Met andere worden dat het aantal bezoekers wordt vergroot. We willen dit bereiken door: een eenduidige, logische en veelvuldig toegepaste zoekstructuur via onderwerpen/thema s - als aanvulling op de huidige datasets en rapporten - te geven; het aanbieden van de gezochte kercijfers in de vorm van standaardtabellen; service te bieden via doorverwijzing naar gerelateerde onderwerpen en (recente) rapporten. Contactpersoon Dick Snel Aanschaf secundaire data (D0821) Ten behoeve van het programma worden centraal door EIM alle benodigde databronnen bij diverse leveranciers aangeschaft. Het gaat bijvoorbeeld om bestellingen bij het CBS, Bureau v. Dijk/Elsevier, VVK, en de Europese Commissie. De databronnen vormen de directe inputs voor de actualisatie van diverse datasets. Centrale aanschaf heeft voordelen, onder andere in de kostensfeer en de kwaliteitsbewaking. De kosten van secundaire databronnen, die voor meer dan één dataset worden gebruikt, worden uit dit project gefinancierd. Contactpersoon Sjaak Vollebregt 3.3.2 Nieuwe datasets Innovatief ondernemerschap in detailhandel, ambacht en horeca (D0822) Dit betreft het datagedeelte van dit project dat beschreven staat bij de kennisopbouw: B0813. Zie verder aldaar. Demografische aspecten van ondernemers (D0823) Een van de conclusies in het proefschrift van Wennekers getiteld Entrepreneurship at country level luidt dat technologische, demografische, sociale, culturele en institutionele factoren een belangrijke bijdrage leveren aan de verklaring van de mate van ondernemerschap in een land. Nu blijkt dat in het Programma Onderzoek weinig data worden verzameld op het gebied van dit soort aspecten en kenmerken van ondernemers. Het MKB Beleidspanel, dataset technologische bedrijven verzamelen bijvoorbeeld wel aspecten van ondernemingen, maar vrijwel niet van ondernemers. Aangezien ondernemerschap de key issue is van het Programma Onderzoek ligt hier een hiaat in de informatievoorziening. 21
In 2007 is een inventarisatie gemaakt van de bronnen, die dit soort gegevens leveren. Tevens is in 2007 op de kennissite www.ondernemerschap.nl een databank geplaatst met verwijzingen naar bronnen op het gebied van institutionele factoren. Wij stellen voor in 2008 een dataset te ontwikkelen, die de demografische aspecten van (Nederlandse) ondernemers in kaart brengt, zols geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, etniciteit, voor zover mogelijk verdeeld naar sector en regio. Hierbij dient te worden aangesloten bij de aantallen, zoals vermeld in de reeksen kerncijfers MKB en er wordt naar gestreeft om de demografische cijfers als reeksen te presenteren. De dataset wordt ontsloten op de kennissite en het ligt in de bedoeling een minirapportage aan het onderwerp te wijden. Contactpersoon Sjaak Vollebregt 3.3.3 Infrastructuur, investeringen en ontsluiting datasets Beheer en onderhoud datasystemen (D0824) Binnen de datasystemen zijn de afgelopen jaren verschillende subsystemen voor dataverwerking ontwikkeld, zoals Actieve ondernemingen en vestigingen, Prognoses kerngegevens MKB, Inkomens en andere. Deze (sub)systemen, het gaat hier om vaak complexe verwerkingsprogrammatuur en (relationele) databases, dienen voor de periodieke productie zowel technisch als functioneel goed te blijven werken. Wat betreft technische aspecten spelen de netwerkomgeving, de file- en databaseserver en de gebruikte software een belangrijke rol. De kosten van de benodigde licenties worden uit dit project gefinancierd. Wat betreft de inhoud zijn er jaarlijks kleine veranderingen die zich kunnen aandienen. Contactpersoon Pieter Fris Clearinghouse MKB Data (D0825) Het Clearinghouse MKB Data is een organisatievorm, waarbij de logistiek van de dataprocessen (verzamelen, opslaan, bewerken en ontsluiten van gegevens) centraal wordt gemanaged. De taken van het Clearinghouse zijn de volgende: Zorg dragen voor tijdige leveringen van de datasets Plaatsen van nieuwe data in de centrale omgeving Zorg dragen voor een goed verlopend versiebeheer van de datasets Intermediaire functie in aanlevering en ontsluiting van de datasets Het runnen van de loketfunctie (dataloket) Onderhouden van de metadata (specificaties, classificaties) Contactpersoon Steven Meppelink Ontsluiting datasets (D0826) In 2008 worden er binnen het deelprogramma informatiesystemen diverse datasets geactualiseerd, zoals Actieve ondernemingen en vestigingen, Resultatenrekening MKB sectoren, bedrijvendynamiek, e.d. Actualisatie betekent meestal dat aan de bestaande jaren een recenter jaar wordt toegevoegd. Alle geactualiseerde datasets worden elk jaar zoveel mogelijk ontsloten. Bij de ontsluiting staat het Internet (www.ondernemerschap.nl) centraal. De laatste jaren is zeer veel datamateriaal via dit kanaal ontsloten. 22
In 2008 vindt de ontsluiting, op een enkele uitzondering na, plaats via de recent vernieuwde integrale applicatie. Dit bewerkstelligt een uniform userinterface, wat het gebruikersgemak zeker ten goede komt. Daarnaast houdt de applicatie het aantal webhits per dataset bij, waardoor het gebruik is te monitoren. Tevens dient ten behoeve van deze datasets de elektronische datacatalogus (de toelichting) onderhouden te worden. Contactpersoon Steven Meppelink Onderhoud en uitbouw thesaurus (D0827) In 2007 heeft de Thesaurus zijn intrede gedaan op de kennissite www.ondernemerschap.nl. Deze applicatie is te zien als een zoekinstrument, dat op basis van trefwoorden de relevante datasets selecteert. De Thesaurus is daarmee echter nog niet af; er zal altijd behoefte zijn aan aanpassingen, met name wat de inhoud betreft. Immers, nieuwe datasets moeten adequate trefwoordverwijzingen krijgen, maar ook bij bestaande datasets kan het nodig zijn de trefwoorden te optimaliseren. Om dit te verwezenlijken zijn er 2 kanalen: een optie voor de (externe) gebruiker om een mailbericht te sturen en een speciale module in de applicatie, die de input van trefwoorden logt. Tevens zal aan een themaspecialisten gevraagd worden om over het idioom mee te denken. Contactpersoon Steven Meppelink Pilot self-employment harmonisations (D0828) Sinds jaren onderhoudt EIM de dataset COMPENDIA. De dataset bevat informatie over het aantal ondernemers in 23 OECD landen vanaf 1972. De dataset wordt jaarlijks geactualiseerd en ontsloten via de Kennissite MKB en Ondernemerschap. In COMPENDIA wordt het aantal ondernemers, zoals gepubliceerd door de OECD in de publikatie OECD Labour Force Statistics, geharmoniseerd voor 23 landen zodat de cijfers vergelijkbaar zijn tussen landen en over de tijd. Afgelopen voorjaar heeft EIM een bijeenkomst georganiseerd met medewerkers van de Statistics Directorate van de OECD, waarbij de in COMPENDIA gehanteerde harmonisatiemethoden werden toegelicht. Een belangrijke conclusie van de bijeenkomst was dat het harmoniseren van de ruwe OECD data van het grootste belang is, en dat de correctiemethoden van EIM daarvoor een goed startpunt vormen. Daarom werd tijdens de bijeenkomst het voorstel gedaan om samen met OECD een working paper te schrijven dat uitgebracht moet worden als OECD Statistics Working Paper. Het inhoudelijke doel van het project is om in overleg met OECD te kijken of de correctiemethoden verbeterd kunnen worden en of de methoden ook toepasbaar zijn op lagere aggregatieniveaus (sectoren). Hiertoe zal een pilotstudie met OECD worden uitgevoerd waarbij voor een drietal landen onderzocht wordt in hoeverre de methoden toepasbaar zijn op sectorniveau. Een belangrijk nevendoel van het project is dat EIM internationale erkenning krijgt voor het werk op het terrein van het verrijken van (internationale) data. Het uitbrengen van een gezamenlijk EIM/OECD working paper zal de internationale reputatie van EIM als data-expert vergroten. Daarnaast beoogt het project een startschot te zijn voor een langdurige samenwerking tussen OECD en EIM op het terrein van dataverrijking en data-uitwisseling. Contactpersoon André van Stel 23
Post-mortem analyse prognoses MKB (D0829) In 2006 is voor het eerst een analyse van de voorspelkwaliteit van de korte termijn prognoses gemaakt; de huidige reeks betref statistiekjaar 2003 en 2004. De bedoeling is deze analyse uit te breiden met statistiekjaar 2005. In het project maken we een vergelijking met de prognoses voor 2005 (die uit 2004 en die uit 2005 zelf) met de realisaties. Tevens kan door vergelijking met eerdere analyses de ontwikkeling van de voorspelkwaliteit gemonitored worden. Hieraan worden indicaties voor de verdere verbering van de voorspelkwaliteit ontleend. Contactpersoon Ton Kwaak 3.3.4 Modellen PRISMA, onderhoud en uitbouw (D0830) De modellen PRISMA-K, PRISMA-M, PRISMA-R en PRISMA-MKB worden in het bijzonder gebruikt binnen het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, ten behoeve van met name publieksrapportages. Input voor de modellen komt uit twee bronnen: datasets en kennisopbouw. Regelmatig onderhoud is nodig om de modellen actueel te houden, én om de kwaliteit en de doelmatigheid van het ramingsproces verder te verbeteren. Verleggen van de basisjaren voor de verschillende onderdelen van PRISMA behoren tot dit onderhoud, alsmede de implementatie en tests van nieuwe of gewijzigde modelrelaties. In het bijzonder wordt in 2008 aandacht besteed aan PRIS- MA-R (regionale verbijzondering), waarbij de uitkomsten uit het voorstel verbetering modelrelaties PRISMA-R worden geïmplementeerd. Contactpersoon Ton Kwaak BRUNET, onderhoud (D0831) BRUNET is hét instrument voor het maken van actuele inkomensplaatjes voor zelfstandigen en DGA s, en het analyseren van de effect van diverse maatregelen in de fiscale sfeer op de inkomens van zelfstandigen en DGA s. De aan het model ten grondslag liggende database met gegevens voor het basisjaar moet geüpdate worden in het licht van nieuw beschikbaar gekomen statistisch materiaal (uit project Inkomens van ondernemers ). Verder moeten de modelparameters worden aangepast in het licht van nieuwe regelgeving. Tevens wordt een post-mortem analyse uitgevoerd, waarbij de ramingen en de realisaties met elkaar worden vergeleken; dit kan immers aanleiding zijn tot verdere modelverbetering. Het resultaat is een operationeel BRUNET-model t.b.v. prognoses en beleidsanalyses aangaande de inkomens van ondernemers (zelfstandigen en DGA s) Contactpersoon Ton Kwaak Kwartaalprognoses BBP (D0832) EIM maakt al vele jaren jaarvoorspellingen van de Nederlandse economie, verbijzonderd naar sectoren en grootteklassen. Ontwikkelingen op de zeer korte termijn blijven echter achterwege, terwijl omslagen in de conjunctuur te veel buiten het zicht blijven. Interpretaties van ontwikkelingen in het lopende kwartaal zijn vaak moeilijk te maken. Zet de ontwikkeling door, of zwakt deze juist af, c.q. wordt deze versterkt? Derhalve is het zinvol behalve een kijk te hebben op de ontwikkelingen in de afgelopen kwartalen`(is in 24
2007 opgestart), ook zicht te hebben op de verwachte ontwikkelingen in de komende kwartalen. Kwartaalvoorspellingen maken het ook beter mogelijk om tijdig conjunctuuromslagen te zien aankomen. De kwaliteit van de voorspellingen in het lopende jaar t.b.v. Kleinschalig Ondernemen wordt hierdoor beter. Beleidsmatig is deze informatie ook zeer relevant. Het idee is om een model te ontwikkelen en toe te passen op basis van enkele leading indicators, waarmee op basis van oordelen en ontwikkelingen in de afgelopen kwartalen een voorspelling van de nabije toekomst wordt gemaakt. Contactpersoon Wim Verhoeven Verdieping PRISMA-R (D0833) Het model PRISMA-R wordt gebruikt om regionale vooruitberekeningen voor de korte termijn te maken; ook wordt er recente structuurinformatie op provinciaal niveau aan ontleend. De noodzaak om dergelijke structuurinformatie modelmatig te ramen is erin gelegen dat statistische bronnen alleen met grote vertraging (3 tot 4 jaar) beschikbaar is. In zijn huidige vorm ontstaan regionale verschillen vooral door structuurverschillen tussen regio s. Dit doet geen recht dat bepaalde bedrijftakken regionaal verzorgend zijn, andere juist footloose, en weer andere juist sterk locatiegebonden (denk aan landbouw, delfstoffenwinning). Deze globale offerte behelst het verrijken van PRISMA-R met dergelijke regionale verschillen. Contactpersoon Ton Kwaak 3.3.5 Coördinatie en kwaliteitsmanagement Adviesgroep datasets & modellen (D0834) Voor het beleid rond de datasets en modellen is het van grote waarde de mening van externe deskundigen te vernemen en relevante onderwerpen met hen te bediscussiëren. Het doel is dat de Adviesgroep zich een oordeel vormt over verschillende aspecten van het deelprogramma Datasets en modellen en adviseert over de mogelijkheden om deze aspecten te verbeteren en/of de strategische keuzes die ten aanzien van de informatiesystemen gemaakt moeten worden. De Adviesgroep heeft de opdracht om zich een oordeel te vormen over verschillende aspecten van het deelprogramma Informatiesystemen (zie onder) en te adviseren over de mogelijkheden om deze aspecten te verbeteren en/of de strategische keuzes die ten aanzien van de informatiesystemen gemaakt moeten worden. De Adviesgroep bestaat uit Luuk Klomp (EZ), Frans Hoeven (CBS), Hans Stol (Stol Advies), John Sloof (VVK), Wim Boonstra (Rabobank Nederland), Gerrit de Wit (EIM), Pieter Fris (EIM) en Jan van der Linden (EIM). Daarnaast kunnen, afhankelijk van het onderwerp, andere betrokkenen worden uitgenodigd bij een vergadering van de Adviesgroep. Contactpersoon Pieter Fris 3.3.6 Doorlopende projecten vanuit vorig jaar Vanwege de overprogrammering uit het vorige jaar zullen er een aantal projecten uit vorig jaar doorlopen in het huidige jaar. In dit stadium is nog niet volledig te specificeren om welke projecten het hierbij gaat. Dat zal dan ook 25