What s New Klinische Chemie Bewogen biomarkers

What s New Klinische Chemie Bewogen biomarkers Nascholing Jordanie Rick Brouwer

Klinische chemie Meting van endogene biomarkers in lichaamsvloeistoffen routine chemie, hematologie, endocrinologie, immunologie, metabool Bewerking, opslag en uitgifte van lichaamsmateriaal bloedtransfusie producten, semenbank, autologe stamcellen Diagnostische verbeteringen bewogen biomarkers

What s New Technologische veranderingen Verbeteringen van bestaande markers Nieuwe veelbelovende markers

Technologische veranderingen -1-

What s New Technologische veranderingen 1. Verkleinen van techniek Point-of-care meters (handmeters) toename in mogelijkheden & kwaliteit is het in elke situatie ook zinvol / haalbaar? borging van kwaliteit CE markering onvoldoende bv bloedglucosemeters: http://www.tnokeur.nl/

2. vloeistof chromatografie massa spectrometrie (LC-MS) Q0 Q1 Q2 Q3 ion vorming ion selectie fragmentatie fragment selectie en meting Toenemend aantal bepalingen Redelijke doorvoer Kwalitatief één van de beste technieken - zeer selectief - zeer kleine meetfout - goede standaardisatie Geen kant-en-klaar testen Specialistische techniek

Technologische veranderingen Voorbeelden van verbeteringen in de praktijk - Dex remmingstest cortisol + dexamethason - Vitamine D vitamine D2 + vitamine D3 - Cortisol in urine & speeksel - Metanefrines in plasma - Medicatie

Verbetering van bestaande biomarkers -2-

Verbetering in bestaande markers Voorbeelden Veranderingen van gangbare biomarkers totaal Vit B12 / actief B12 / methylmalonzuur hoog sensitieve testen (troponine, CRP)

Potentiele nieuwe biomarkers -3-

(Potentiele) Nieuwe Markers Diverse biomarkers Detectie van DNA en RNA in de circulatie Foetaal DNA in bloed van moeder Micro RNAs in diverse lichaamsvochten

(Potentiele) Nieuwe Markers Grootschalige toepassing van DNA technieken Farmacogenetica toename van genetische subgroepen in bijsluiters Genetische predispositie HLA DQ2/DQ8 Risicofactoren Factor V L, Factor II Diagnostiek erfelijke ziekten hematologische maligniteiten virus detectie parasitologie vaderschapsonderzoek

(Potentiele) Nieuwe Markers Waarom enthousiasme over beide ontwikkelingen? Foetale Rhesus D bepaling zeer lage hoeveelheden foetaal DNA in bloed van moeder vanaf 1 jul 2011 nieuwe standaard voor rhesus D typering in 27e week bij RhD negatieve zwangeren Minder belastende manier voor meer prenatale diagnostiek? micrornas

(Potentiele) Nieuwe Markers micrornas in een notendop: ontdekt in 90er jaren, weinig aandacht, Nobelprijs in 2006 hele kleine RNAs die expressie van vele genen reguleren > 700 verschillende micrornas effect niet alleen in de cel van aanmaak maar ook elders via exosomen betrokken bij fundamentele processen (celdeling, celdood, metabolisme)

(Potentiele) Nieuwe Markers Waarom interessant? In veel lichaamsvloeistoffen aantoonbaar met wisselende samenstelling amnionvocht, borstvoeding, liquor, plasma, speeksel, semen, urine, traanvocht, pleuravocht, BAL - Stabiel - Aantoonbaar middels bestaande techniek (Q-PCR) Kwalitatief, ok Kwantitatief: normalisatie met stabiele endogene controle is nog lastig

(Potentiele) Nieuwe Markers Groeiende klinische validaties m.n. in oncologie, maar ook HVZ, RA, diabetes # klinische studies 2007: 2 2008: 4 2009: 7 2010: 18 2011: 13 (tot sep 11)

(Potentiele) Nieuwe Markers Bijvoorbeeld: mir-92 bij colorectale tumoren Ng et al, Gut 2009;58, 1375-1381 Significant verhoogd in plasma van CRC patiënten Onderscheid tov maag ca. en IBD patiënten odd s ratio voor FOBT ~ 7,6 voor mir92 ~ 18,7

(Potentiele) Nieuwe Markers sensitiviteit specificiteit mir-92 89% 70% CEA 80% 50% Diagnostiek zal hier niet mee veranderen coloscopie superieur Voorscreening ipv faeces test? Mogelijk betere follow-up marker dan CEA Potentie zit mogelijk nog in combinaties van micrornas

Slaby et al, Mol canc 2009; 8;102 potentie potentie ambitieus

Conclusie RNA als serum biomarker: micrornas Techniek is aanwezig voor routine gebruik Toepassingen worden gezocht in breed scala aan ziekten Klinische validaties verschijnen in toenemende mate met hoopgevende resultaten Ruimte in verbetering diagnostische testopzet