Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Jaarverslag 2009
2 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag 2009 2008 2007 2006 2005 De hulpvragers: Aantal hulpvragers (unieke personen) op 1 januari 22.938 26.864 26.433 26.946 24.240 Aantal aangemelde hulpvragers 15.628 13.205 14.045 14.206 15.689 Totaal aantal hulpvragers (unieke personen) per jaar 38.566 40.069 40.478 41.152 39.929 Aantal uitgeschreven hulpvragers 17.188 17.131 13.614 14.719 12.983 Aantal hulpvragers (unieke personen) op 31 december 21.378 22.938 26.864 26.433 26.946 De hulpverleningscapaciteit (op 31 december): Aantal plaatsen dagopvang 1.530 1.383 1.423 1.409 1.415 Aantal bedden intramurale voorzieningen 4.420 4.030 3.906 3.980 3.950 Aantal effectieve uren ambulante hulpverlening 577 566 479 423 327 (in fte s van 36 uur/week) De organisatie: Aantal werkeenheden op 31 december 13 14 14 15 15 Aanatal vestigingen op 31 december 244 239 235 223 216 Aantal personeelsleden per 31 december 5.066 4.706 4.411 4.226 3.793 Gemiddeld aantal arbeidsplaatsen 3.636 3.383 3.287 2.926 2.665 (in fte s van 36 uur/week) 3 De kosten: (bedragen x 1.000.000) in % in % in % in % in % Maatschappelijke opvang 65 24 62 25 67 31 70 35 71 39 Geestelijke gezondheidszorg 58 22 48 20 31 14 22 11 15 8 Ouderen- en gezondheidszorg 51 19 47 19 42 19 38 19 37 20 Jeugdzorg 43 16 43 18 39 18 35 18 33 18 Preventie en maatschappelijk herstel 25 9 22 9 18 8 17 8 10 6 Reclassering 20 7 17 7 15 7 13 7 12 7 Verslavingszorg 4 2 4 2 4 2 3 2 3 2 Totale kosten W&G: 266 100 243 100 216 100 198 100 181 100 De bekostiging: (bedragen x 1.000.000) in % in % in % in % in % Subsidies van overheden 130 49 110 45 104 48 95 48 88 49 AWBZ, ZVW en Forensische zorg 116 44 110 45 92 43 84 42 76 42 Bijdragen hulpvragers 9 3 8 4 9 4 9 5 10 6 Door Leger des Heils ontvangen giften, legaten, e.d. 7 3 10 4 6 3 5 3 4 2 Overige 4 2 5 2 5 2 5 3 3 2 Totale bekostiging W&G: 266 100 243 100 216 100 198 100 181 100 Het Leger de Heils heeft een eigen registratiesysteem: Clever. In dit systeem wordt aan hulpvragers een unieke sleutelwaarde toegekend. Op basis hiervan is het Leger des Heils in staat de registratie over alle afdelingen heen te ontdubbelen. Ook na consolidatie van alle afdelingen komt een persoon maar één keer voor, ook al heeft deze in de loop der jaren meerdere malen en vanuit meedere vestigingen hulp ontvangen. Om bestandsvervuiling te voorkomen zijn alle hulpverleningstrajecten die voor 1 januari 2008 zijn gestart en die niet langer dan één jaar openstaan zonder dat het Leger des Heils daadwerkelijk een hulpverleningsactiviteit heeft verricht, automatisch afgesloten.
4 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
Inhoud Het Leger des Heils in Nederland 6 Woord vooraf 7 De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 8 Hostel Hirundo: ruimte om te groeien 10 Ons zorgaanbod in 2009 12 Veldwerk op de fiets 16 Hulpverleningscapaciteit en bezettingsgraad 18 Liever in een band, dan in een bende 22 Mag het ietsje meer zijn 24 Uitgaan van eigen kracht 26 Saamhorigheid, bevlogenheid is wat je meemaakt op zo n avond 28 Vrije tijd voor Iedereen 32 Ook hier weet iedereen wie de majoor was 34 Onvoorwaardelijk betrokken bij mensen zonder helper 36 De Leger des Heils-aanpak 38 Het Leger des Heils signaleert 39 Onze plannen voor de komende jaren 41 Samenwerken is het toverwoord 44 Kwaliteit in de zorg, hoe doe je dat 47 Naar een gedeelde visie op medezeggenschap 52 Onze medewerkers 54 Aspecten van ons personeelsbeleid 56 Voor cliënt en collega 59 Bestuur en toezicht 61 Aspecten van onze bedrijfsvoering 64 De andere kant van de regelgeving 66 Hoofdlijnen van ons financieel beleid in 2009 68 Grondslagen van de financiële verslaggeving 69 Financieel overzicht 70 Toelichting bij de balans 72 Toelichting bij de exploitatierekening 76 Verschillen tussen begroting en resultaat 77 Accountantsverklaring 79 Begroting voor 2010 80 Risico-analyse 81 Ik begin te beseffen dat kunst mijn ding is 84 Jaarverslag toezichthouders 86 Bestuursleden en statutaire directieleden, bezoldiging en nevenfuncties 88 Adressen 93 5
Het Leger des Heils in Nederland DE GESCHIEDENIS> Het Leger des Heils is in 1865 opgericht door de Engelse methodisten-predikant William Booth. Het Engeland van zijn dagen kenmerkte zich door industrialisatie en kapitalisme. Grote groepen arbeiders leefden in armoede en zochten een uitvlucht in de alcohol. William Booth richtte zich als rondreizend evangelist met name op deze onderklasse. Hij zag in dat hij zijn publiek niet van Gods liefde kon overtuigen zonder iets van deze liefde te laten zien. Behalve dat hij het Evangelie predikte, bood hij daarom praktische hulp. Een lege maag heeft geen oren, verklaarde Booth. DE NAAM> De naam Salvation Army in het Nederlands Leger des Heils stamt uit 1878. Daarvóór heette de beweging The Christian Mission. Toen een van de betrokkenen de organisatie in een artikel wilde omschrijven als a volunteer army (een leger van vrijwilligers), maakte Bramwell Booth, de zoon van oprichter William Booth, daartegen bezwaar, waarop het woord volunteer vervangen werd door salvation (heil, redding). DE MISSIE> De internationale missie van het Leger des Heils luidt als volgt: Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. 6 DE ORGANISATIE > Sinds eind 1988 bestaat het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap, vier stichtingen en een besloten vennootschap. Vóór die tijd was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te sluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en tegemoet te komen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap, de stichtingen en de vennootschap maken samen deel uit van The Salvation Army, ofwel het Leger des Heils. n KERKGENOOTSCHAP LEGER DES HEILS Het Kerkgenootschap Leger des Heils telt vijftig korpsen (kerkelijke gemeenten) en beschikt daarnaast over een twintigtal buitenposten en tien dienstencentra, verspreid over ons land. Kernfuncties zijn evangelisatie, geestelijke groei, verbondenheid en dienstverlening aan de naaste. n STICHTING LEGER DES HEILS De Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van geldmiddelen en de verdeling van onbestemde centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap. n STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG De Stichting Leger des Heils Welzijns-en Gezondheids zorg bestaat uit dertien werkeen heden en 244 vestigingen. De stichting is ver ant woordelijk voor de professio nele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezond heidszorg, jeugd zorg, geestelijke gezondheidszorg, reclas sering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel. n HET LEGER OVER DE GRENZEN Het internationale Leger des Heils is momenteel in ca. 120 landen actief. Een groot aantal van deze landen bevindt zich in de zogeheten ontwikkelingsgebieden. Eind jaren 80 van de vorige eeuw heeft het Leger des Heils zijn werk in het voormalige Oostblok hervat. Jarenlang is de organisatie daar verboden geweest. Het Leger des Heils in Nederland heeft de verantwoording voor de activiteiten van het Leger des Heils in Tsjechië. n STICHTING LEGER DES HEILS DIENSTVERLENING De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verleent tegen kostprijs ondersteunende diensten aan de andere stichtingen en het kerkgenootschap. Leger des Heils ReShare BV valt onder de Stichting Leger des Heils Dienstverlening. n LEGER DES HEILS RESHARE BV Leger des Heils ReShare BV verzorgt activiteiten op het gebied van inzameling van gedragen kleding en schoenen. n STICHTING LEGER DES HEILS FONDSEN WERVING De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving houdt zich bezig met het werven van fondsen onder derden. Deze stichting is erkend als keurmerkhouder van het CBF-Keur. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
Woord vooraf Met dit jaarverslag legt de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg (W&G) verantwoording af van de activiteiten die in 2009 zijn uitgevoerd. De 38.566 mensen, die in het afgelopen jaar voor hulp, steun, begeleiding of behandeling bij een van de 244 vestigingen van W&G in Nederland aanklopten, hebben gemeen dat zij door welke oorzaak dan ook voor korte of langere tijd niet in staat zijn hun leven richting te geven. Al de inspanningen zijn er dan ook op gericht om hulpvragers zo veel mogelijk de regie over hun leven weer in eigen handen te geven. De bijna 5.100 betaalde medewerkers en circa 900 vrijwilligers van W&G hebben zich in het afgelopen jaar ingezet om vanuit hun professionaliteit mensen terzijde te staan om hun leven op de rails te krijgen. De problemen kunnen zeer complex zijn en de mogelijkheden lijken soms maar beperkt. Toch zijn de medewerkers door hun creativiteit en vasthoudendheid erin geslaagd hun onvoorwaardelijke betrokkenheid zichtbaar en tastbaar te maken. Hun persoonlijk geloof in Jezus Christus en de opdracht uit de Bijbel om aandacht te geven aan kwetsbare mensen, stimuleert hen daarin. Een van de liederen uit het liederenboek van het Leger des Heils geeft de afhankelijkheid van Gods liefde en betrokkenheid bij de naaste als volgt weer: Terugkijkend op 2009 is er veel om dankbaar voor te zijn. Er is hard gewerkt en er zijn goede resultaten geboekt. Het mooiste resultaat is wanneer hulpvragers weer op eigen kracht hun weg vinden in de samenleving. Evenzeer is het een geweldig resultaat wanneer burgers in staat en bereid zijn ruimte te maken voor kwetsbare mensen om hen in hun midden op te nemen. Ook in het afgelopen jaar is veel energie gestoken om nieuwe mogelijkheden te vinden om meer mensen mee te kunnen laten doen in de samenleving. De speerpunten Werk voor Iedereen en Vrije Tijd voor Iedereen zijn in gang gezet en zullen in de komende periode verder vorm krijgen. Met het doel dat cliënten van het Leger des Heils zinvolle dagbesteding hebben en het liefst een (betaalde) baan. W&G kan en wil dat niet geïsoleerd van anderen realiseren. Een woord van dank aan medewerkers, collega-instellingen, overheden, bedrijven, wetenschappers en donateurs die een bijdrage hebben geleverd om mensen in de marge kansen te bieden om volop deel te nemen aan de samenleving. 7 Omhul ons met uw liefde, Heer: Maak ons voor leed van and ren teer. Help ons om met standvastigheid te streven naar gerechtigheid. Lt.-kolonel mevr. dr. C.A. Voorham Directeur Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Het Leger des Heils in Nederland bestaat uit vier stichtingen, een besloten vennootschap en een kerkgenootschap. Op bladzijde zes is dat weergegeven in een schematische voorstelling. Daar vindt u ook een korte omschrijving van deze verschillende onderdelen, waaronder de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg die in dit jaarverslag verantwoording aflegt van haar werk in 2009.* 8 Gezamenlijke missie Alle onderdelen van het Leger des Heils in Nederland geven elk in zijn eigen werkzaamheden vorm aan de gezamenlijke missie van het internationale Leger des Heils (The Salvation Army). Ook deze missie vindt u omschreven op bladzijde zes. Professionele welzijns- en gezondheidszorg De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is - zoals haar naam al aangeeft - verantwoordelijk voor de professionele welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils in Nederland. Zij doet dit werk vanuit dertien werkeenheden met in totaal 244 vestigingen, verspreid over heel Nederland (cijfers eind 2009). Wat de stichting en haar werk kenmerkt hebben we kort onder woorden gebracht in een eigen profileringsstatement, een nadere uitwerking van de gezamenlijke missie van het Leger des Heils. n Professioneel, innovatief en praktisch, geïnspireerd door het Evangelie van Jezus Christus Profileringsstatement van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een professionele, innovatieve en praktisch ingestelde organisatie die zonder onderscheid des persoons materiële en immateriële hulp verleent aan medemensen die om uiteenlopende redenen een beroep doen op (werkeenheden van) de stichting. Het werk van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg is geïnspireerd door het Evangelie van Jezus Christus, waarin waarden als rechtvaardigheid, gerechtigheid en solidariteit centraal staan. Ook appelleert de stichting aan de samenleving om deze waarden te realiseren. De organisatie ontleent haar kracht zowel aan de medewerkers die zich gedreven, energiek en vasthoudend inzetten voor hun medemens, als aan facilitaire middelen en samenwerkingsverbanden waarin zij participeert. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
Onze doelgroepen De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg richt zich met name op de onderlaag van de onderkant van de samenleving. Het gaat dan om zeer kwetsbare mensen (mannen, vrouwen en kinderen) die vaak met een combinatie van problemen kampen. Deze problemen kunnen zich voordoen op uiteenlopende gebieden: dagbesteding/werk, zingeving, huisvesting, financiën, woonvaardigheden, relaties/sociale vaardigheden, verslaving, criminaliteit, psychische en lichamelijke gesteldheid. n * Dit jaarverslag is gebaseerd op het maatschappelijk jaardocument en de daarin opgenomen jaarrekening over 2009 van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Dit document is overeenkomstig de voorschriften gedeponeerd bij het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (zie www.jaarverslagenzorg.nl). Bij de onderlaag van de onderkant van de samenleving kunt u denken aan de volgende groepen: kwetsbare huishoudens, dak- en thuislozen, psychiatrische patiënten, mensen die niet aan de arbeidsmarkt deelnemen, werkende armen; multiprobleemgezinnen, kinderen in crisis-/ crisisvolle situaties, voortijdige schoolverlaters, zwerfjongeren, tienermoeders, jongeren/jongvolwassenen die met justitie in aanraking gekomen zijn of dreigen te komen; licht verstandelijk gehandicapte (zwerf)jongeren, volwassenen en ouderen met dubbeldiagnose (d.w.z. tevens verslaafd, psychiatrisch, veelpleger, dakloos of gedragsgestoord); ex-gedetineerden/veelplegers zonder huisvesting/ opvang, (ex-)drugs- of alcoholverslaafden, ernstig zieke dak- en thuislozen; geïsoleerd levende zorgafhankelijke ouderen, zorgwekkende zorgmijders thuis of op straat, stille of verscholen mensen die vereenzaamd zijn, afgewezen asielzoekers zonder enige status en zonder aanspraak op hulp. 9
Getje Huis (56) was journalist, toen ze getroffen werd door de tekst Mensen met levenservaring gezocht. Het bleek te gaan om een hostel voor verslaafde daklozen in Utrecht en daar waren medewerkers voor nodig. Getje Huis en Merijn Musch over de nieuwe domusvoorziening in Amersfoort 10 Hostel Hirundo: ruimte om te groeien Getje solliciteerde en werd aangenomen. Na vijf jaar als woonbegeleidster en drie jaar opvangwerk mocht ze zelf een nieuw hostel gaan leiden: Domus Amersfoort, dat inmiddels Hostel Hirundo (Latijn voor zwaluw ) heet. Merijn Musch (27) vond hier een baan als trajectcoördinator. Voor hem betekende het een weerzien met het Leger des Heils als werkgever, na een leerzame uitstap richting psychiatrische hulpverlening. Getje: Toen ik indertijd in Utrecht solliciteerde, dacht ik dat het om een hostel van de gemeente ging. Pas later bleek het Leger des Heils de werkgever te worden. Ik ben er toch maar voor gegaan. Het viel al mee dat ik geen hoedje op hoefde. Inmiddels heb ik het Leger leren n Het betekent voor onze bewoners heel veel dat mensen naast hen gaan staan, niet boven hen kennen als een organisatie die echt recht wil doen aan haar cliënten, naast hen gaat staan. Dat spreekt mij aan. Merijn: Het Leger kiest voor mensen die niet geholpen worden, doelgroepen waar andere organisaties moeite mee hebben. Dat vind ik een mooie insteek. Zo is Hostel Hirundo bedoeld voor dakloze mensen die langdurig verslaafd zijn aan harddrugs. Dat is een doelgroep die ook in Amersfoort regelmatig met de politie in aanraking komt, omdat ze veel op straat zijn. Afkicken is hen al vaak mislukt en de stap naar begeleid wonen is te groot. Getje: De gemeente Amersfoort wilde toen opvang voor hen creëren in het kader van het plan Zorg onder dak. En omdat we in Utrecht al domusvoorzieningen hadden, vroegen ze het Leger om deze vorm van zorg ook in Amersfoort op te zetten. Merijn: Je moet je voorstellen dat de mensen waar het om gaat, in een klein gebouwtje werden opgevangen. s Nachts sliepen ze met tien, twaalf anderen in een kleine ruimte. Een gejaagd leven, want je moet elke dag scoren. Dan gaat zo n hostel open en hebben ze ineens een eigen kamer met bed, douche en toilet. Privacy, JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
n Als je mensen meer verantwoordelijkheid geeft en het vertrouwen dat daarbij hoort, krijgen ze het lef dat op te pakken veiligheid, structuur. Je ziet hoe ze opbloeien. Natuurlijk zijn ze nog verslaafd en misschien zullen ze dat altijd blijven, maar hun leven staat niet meer de hele dag in het teken van de drugs. Ze hebben hier een menswaardiger bestaan. Getje: De omgeving hier is in een traject van twee jaar op hun komst voorbereid. Daarbij hebben ook buurtbewoners meegedacht. Zo n tien van hen hebben zitting genomen in de buurtbeheergroep, samen met de wijkagent, iemand van de gemeente en iemand van het Leger. Na anderhalf jaar hebben we samen een convenant met afspraken opgesteld. De buurtbewoners wilden bijvoorbeeld dat er een hek om het hostel kwam. Dat hebben we dus gedaan, al hopen we dat dit op den duur weg kan. Mensen kunnen ons ook altijd bellen als er wat is. Er is zo n magneetkaartje verspreid met ons nummer erop. Verder hadden we twee open dagen: de eerste vóór de opening, de tweede toen de bewoners er al waren. Er was veel belangstelling voor. Merijn: Je zag het verschil tussen de manier waarop onze buren binnenkwamen heel afwachtend en hoe ze weer weggingen: opgelucht, omdat we zo aanspreekbaar zijn en goed konden uitleggen wat we hier doen. Ook de cliënten vonden het leuk. Ze zagen het als een kans om eindelijk te laten zien wie ze zijn. Ze lieten trots hun kamers zien en gingen in op vragen. Getje: Dat is ook iets wat wij in de loop der jaren geleerd hebben. Als je mensen meer verantwoordelijkheid geeft en het vertrouwen dat daarbij hoort, krijgen ze het lef dat op te pakken. Het viel mij op hoe leuk sommigen hun kamer ingericht hebben en hoe goed ze hem schoon houden. Het is ook weer een nieuwe stap vooruit, als ze vrienden en familie durven te ontvangen of buren dus. Onze bewoners vinden het erg belangrijk om een goede indruk te maken. Als er iets in de buurt gebeurt, schrikken ze ook: wat moeten de buren wel niet van ons denken? Gelukkig krijgen we vanuit de omgeving heel positieve reacties. In het begin stonden er nog wel eens mensen aan de overkant te kijken. Ook de buurtbeheergroep was eerst erg kritisch, maar nu zijn ze erg enthousiast. Merijn: Het betekent voor onze bewoners heel veel dat mensen naast hen gaan staan, niet boven hen. Dat geeft hen de ruimte om te groeien. De mogelijkheden verschillen per persoon. Voor sommigen is dit het hoogst haalbare en dat is al veel mooier dan het was. Maar ik weet van een groot aantal dat ze verder willen: een eigen appartementje met begeleiding of zelfs zelfstandig. Vanuit Utrecht weten we dat uiteindelijk meer dan de helft toch doorstroomt. Maar de belangrijke eerste stap is rust en structuur. En dat is wat we hen in Hirundo bieden. n 11
Ons zorgaanbod in 2009 Ons werk met de op bladzijde negen genoemde doelgroepen heeft geleid tot het inzicht dat deze mensen niet gebaat zijn bij al te verkokerde zorg en zorgvoorschriften. Daarom heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als uitgangspunt dat we aansluiten bij de eerste behoeften van cliënten en dan de hele leefsituatie in ogenschouw nemen. Dit is kenmerkend voor onze benadering. 12 We kiezen er om deze reden ook voor om actief te zijn in meerdere, door de overheid onderscheiden sectoren. Het levert een gevarieerd zorgaanbod op, ook in 2009. Maatschappelijke opvang (MO) De maatschappelijke opvang is het vangnet van de samenleving. Als je nergens anders terecht kunt, kun je een beroep doen op deze vorm van hulp. De maatschappelijke opvang werkt namelijk niet met een verplichte indicatiestelling. En voor de meeste opvangvoorzieningen gelden weinig tot geen contra-indicaties (redenen om je niet toe te laten). Onze maatschappelijke opvang kent verschillende vormen van hulpverlening zoals: dagopvang en nachtopvang voor (verslaafde) dak- en thuislozen; postadres en inkomensbeheer voor daklozen; opvang van zwerfjongeren; vrouwenopvang; n Goede huisvesting, goede zorg, afgestemd op de behoefte van de cliënt woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen, waaronder mensen met een psychiatrische problematiek (sociale pensions); crisisopvang; begeleid wonen; In 2009 deden 14.554 mensen een beroep op één van onze voorzieningen voor maatschappelijke opvang. Ouderen- en gezondheidszorg (GEZ) In de ouderen- en gezondheidszorg gaat het om een combinatie van goede huisvesting en goede zorg. Ons uitgangspunt is dat deze zorg afgestemd moet worden op de behoefte van de cliënt, met respect voor de wens om zo lang mogelijk in het eigen leefmilieu te blijven. In 2009 werden 1.749 mensen voor kortere of langere tijd verzorgd en verpleegd in voorzieningen van onze stichting. Het gaat om verzorgings- en verpleeghuizen, (kinder)hospices en woonvoorzieningen voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren. Ook onze acht meerzorgafdelingen voor chronisch en/of ernstig zieke (verslaafde) dak- en thuislozen rekenen we tot dit werkveld. Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft in Lunteren een forensische GGZ-kliniek JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
voor jeugd en volwassenen. Daarnaast hebben we in Arnhem een deeltijdkliniek en een polikliniek. Dankzij recente herzieningen in het zorgstelsel kan het Leger des Heils zogenoemde RIBW s (regionale instelling voor beschermd wonen) creëren voor voormalig dak- en thuislozen. Het gaat om cliënten die kampen met psychische stoornissen en/of een verslaving. Een aantal van hen is ook met justitie in aanraking gekomen. Doorgaans redden deze mensen het niet op eigen kracht, terwijl zij ook niet in reguliere hulp- en zorginstellingen terecht kunnen. Ze hebben behoefte aan een rustpunt en structuur in hun leven. Daarbij zoeken wij zo veel mogelijk samenwerking met andere disciplines in de hulp- en zorgverlening, zowel binnen het Leger des Heils (bijvoorbeeld reclassering) als daarbuiten (GGD-artsen, psychiaters, instellingen voor verslavingszorg, etc.). Onze GGZ-voorzieningen hebben in 2009 1.969 mensen geholpen. Jeugdzorg (JZ) De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is in een aantal provincies actief op het gebied van jeugdhulpverlening. Daarnaast beschikken we over een landelijk werkende organisatie voor pleegzorg. In sommige situaties is het noodzakelijk dat kinderen tijdelijk in een jeugdhuis, gezinshuis of projectgezin wonen. De begeleiding die zij daar krijgen, is gericht op positieve gedragsverandering, inhalen van ontwikkelingsachterstanden en verwerken van sociaal-emotionele problemen. Thuiswonende kinderen die met dergelijke problemen kampen, kunnen we in dagvoorzieningen helpen. Onze afdelingen voor jeugdhulpverlening hebben in 2009 1.433 kinderen opgevangen en begeleid. De landelijk werkende jeugdbescherming van onze stichting verleent hulp aan kinderen en hun gezinnen in een problematische opvoedingssituatie. Deze hulpverlening vindt plaats vanuit een justitieel kader. Onze jeugdbescherming begeleidde in 2009 1.865 kinderen. Reclassering (RECL) Reclasseringswerk is erop gericht om (ex-)gedetineerden te helpen bij hun terugkeer in de maatschappij. In 2009 hebben 10.977 mensen deze begeleiding ontvangen van medewerkers van het Leger des Heils. Het gaat vooral om cliënten met complexe problemen. De groep kent een hoge recidive ( veelplegers ) en is door het ontbreken van een eigen netwerk langdurig aangewezen op professionele hulp. Verslavingszorg (VSLZ) Er zijn veel verslaafden die regelmatig aankloppen bij onze voorzieningen voor maatschappelijke opvang. Vaak kunnen we dan niet veel meer doen dan hen 13
n Medewerkers gaan op zoek naar daklozen 14 iets te eten en te drinken en een slaapplaats voor de nacht bieden. Voor we hen kunnen helpen om van hun verslaving af te komen, moeten zij eerst zelf aangeven dat te willen. Het kan soms lang duren voordat deze mensen voldoende gemotiveerd zijn om daadwerkelijk iets aan hun verslaving te doen. Bijzondere schoonmaak; Bij Bosshardt; Werk voor Iedereen. In 2009 konden 11.599 mensen rekenen op een dergelijk vorm van ondersteuning en begeleiding. Onze opvangvoorzieningen werken veel samen met lokale instellingen voor verslavingszorg. Daarnaast hebben we zelf een ontwenningscentrum in Apeldoorn. In 2009 deden 832 mensen een beroep op een van de afdelingen van dit centrum. De meeste cliënten hier hebben een langdurige, fysiek en sociaal verwoestende verslavingscarrière achter de rug, vaak met jaren van mislukte interventies door de reguliere verslavingshulp. Preventie en maatschappelijk herstel (PREV) De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wil voorkomen dat mensen hun zelfstandigheid verliezen. Anderen helpen we bij hun streven naar meer zelfstandigheid dan ze op dat moment hebben. Daarnaast willen we de sociale cohesie in buurten en wijken bevorderen. Activiteiten en projecten die horen bij dit werkveld, dat we preventie en maatschappelijk herstel noemen, zijn: ambulante woonbegeleiding; 10 voor Toekomst; Grijs Genoeg(en); Outreachend veldwerk Daarnaast gaan medewerkers van het Leger des Heils gericht op zoek naar zorgmijdende daklozen ( buitenslapers ): het zogeheten veldwerk. Door de inzet van soepbussen (in Groningen een soepfiets zie het interview met Sarien Horinga) worden deze daklozen voorzien van voedsel, kleding en/of dekens. In 2009 hebben we zo 1.072 buitenslapers getraceerd. Sociale vakanties Voor een flink aantal Nederlanders is op vakantie gaan niet weggelegd. Dat kan zowel financiële als andere oorzaken hebben. In sommige gezinnen zijn de problemen zo groot dat de ouders geen energie meer overhouden om iets leuks met de kinderen te doen. Als Leger des Heils bieden we deze mensen de mogelijkheid om tegen een geringe vergoeding een vakantie door te brengen in ons eigen hotel en congrescentrum Belmont. In 2009 hebben 1.296 mensen van deze mogelijkheid gebruikgemaakt. n JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
De zorg die wij in 2009 geboden hebben Aantal mensen dat door de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werd geholpen Periode 2005-2009 (unieke personen), onderverdeeld naar werkveld Totaal alle sectoren Correctie dubbelen MO GEZ JZ GGZ RECL PREV VSLZ 2005 Aantal hulpvragers op 1 januari 2005 24.240-4.551 13.111 1.002 2.754 646 6.988 4.155 135 Aantal nieuwe hulpvragers 15.689-1.025 5.573 844 968 277 4.504 4.304 224 Aantal hulpvragers in 2005 39.929-5.576 18.684 1.846 3.722 923 11.492 8.459 379 Aantal uitgeschreven hulpvragers 12.983-170 5.144 742 1.044 132 3.309 2.574 208 15 2006 Aantal hulpvragers op 31 december 2005 26.946-5.406 13.540 1.104 2.678 791 8.183 5.885 171 Aantal nieuwe hulpvragers 14.206-666 4.129 759 906 426 4.280 4.141 231 Aantal hulpvragers in 2006 41.152-6.072 17.669 1.863 3.584 1.217 12.463 10.026 402 Aantal uitgeschreven hulpvragers 14.719-1.327 6.522 763 957 182 4.462 3.057 103 2007 Aantal hulpvragers op 31 december 2006 26.433-4.745 11.147 1.100 2.627 1.035 8.001 6.969 299 Aantal nieuwe hulpvragers 14.045-1.837 4.993 669 953 639 4.159 4.267 202 Aantal hulpvragers in 2007 40.478-6.582 16.140 1.769 3.580 1.674 12.160 11.236 501 Aantal uitgeschreven hulpvragers 13.614-1.565 4.927 712 1.154 331 4.521 3.411 123 2008 Aantal hulpvragers op 31 december 2007 26.864-5.017 11.213 1.057 2.426 1.343 7.639 7.825 378 Aantal nieuwe hulpvragers 13.205-1.508 4.720 636 1.322 610 3.939 3.271 215 Aantal hulpvragers in 2008 40.069-6.525 15.933 1.693 3.748 1.953 11.578 11.096 593 Aantal uitgeschreven hulpvragers 17.131-2.719 7.289 729 1.468 903 4.537 4.865 59 2009 Aantal hulpvragers op 31 december 2008 22.938-3.806 8.644 964 2.280 1.050 7.041 6.231 534 Aantal nieuwe hulpvragers 15.628-2.606 5.910 785 1.018 919 3.936 5.368 298 Aantal hulpvragers in 2009 38.566-6.412 14.554 1.749 3.298 1.969 10.977 11.599 832 Aantal uitgeschreven hulpvragers 17.188-1.765 4.236 722 1.466 863 6.456 4.657 553 Aantal hulpvragers op 31 december 2009 21.378-4.647 10.318 1.027 1.832 1.106 4.521 6.942 279 In dit overzicht zijn cliënten per sector gerubriceerd op basis van de afdeling waarvan zij diensten hebben afgenomen. In aansluiting op herzieningen van de grenzen van de door de overheid afgebakende financieringssystemen zijn in 2009 afdelingen van de stichting geherrubriceerd over de onderscheiden sectoren. Teneinde vergelijkbaarheid over de jaren heen mogelijk te maken, is dit gebeurd met terugwerkende kracht. Hierdoor ontstaan verschillen met eerdere jaarverslagen.
Sarien Horinga (45) werkt nu vijf jaar bij het Leger des Heils. Ze gaf leiding aan verschillende werksoorten, maar de Kostersgang zat er altijd bij. Zo heet de dagopvangvoorziening van het Leger in Groningen. In het najaar van 2009 bestond deze twaalf en een half jaar. Tijd voor een feestje dus. Samen met haar team bedacht Sarien ook een passend verjaardagscadeau: een bakfiets. Daarmee gaan ze op zoek naar mogelijke nieuwe cliënten. De Soepfiets is nu al een vertrouwd beeld in de Groningse binnenstad en maakte de afgelopen strenge winter meteen zijn tv-debuut. Sarien Horinga over de Soepfiets in Groningen 16 Veldwerk op de fiets Wat gaan we doen met onze verjaardag? Daar hebben we als team eerst over gebrainstormd. Er rolden drie dingen uit: een dag voor de bezoekers, een teamdag en een wervingsactie voor een bakfiets. Daarmee wilden we dakloze mensen bereiken die de weg naar de dagopvang niet vinden. En hier in Groningen moet je niet met een auto de binnenstad in willen. De medewerkers en vrijwilligers zijn meteen fanatiek van start gegaan. We hebben bijvoorbeeld sokken verkocht met een kaartje eraan: Loopt u warm voor het Leger des Heils? En natuurlijk hebben we fondsen en kerken aangeschreven. De dag voor bezoekers hebben we over twee locaties verdeeld. Hier in de Kostersgang hielden we een spelletjesconcours met stamppotbuffet. En in het gebouw van de kerk van het Leger werd het een echte verwendag. De mensen konden er bijvoorbeeld een stoelmassage krijgen of een behandeling door een schoonheidsspecialiste of pedicure. Bovendien mocht iedereen een setje kleding uitkiezen uit de tweedehands kledingwinkel van het Leger en daar gingen ze ook mee op de foto. Tenslotte presenteerden we aan het einde van die dag de soepfiets. n De eerste keer kom je vaak hooguit een voornaam te weten, maar zij weten dan wel dat je er bent Nou, toen hadden we dus een fiets. En menskracht, want het team was superenthousiast. Maar vervolgens ga je je afvragen: hoe doen we dat in vredesnaam? Oké, de soep maken de vrijwilligers hier zelf: gewoon een pan extra of anders uit blik. Om hem warm te houden hebben we zo n bak geleend later gekocht en om uit te delen hebben we voor papieren bekers gekozen. En dan ga je op pad. Maar waar ga je heen en wie spreek je aan? Je kunt niet aan iemand zien dat hij dakloos is. En of hij wel aangesproken wil worden. Vaak gaat het via iemand anders. We krijgen tips van onze bezoekers, van hulpverleners of van de politie. JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
n De fiets is echt een onderdeel van onze zorgketen geworden Zo zijn we in november begonnen. Toen gingen we al gauw die strenge winter in. Dan is zo n fiets natuurlijk niet ideaal. Als het erg bar wordt, rijden we ook niet. De opvang zelf is dan juist langer open. Dit jaar hebben we zelfs wekenlang de zogenoemde winterregeling gehad, wat normaal maar twee, drie dagen per winter voorkomt. Dan sluiten de verschillende opvangvoorzieningen hun openingstijden op elkaar aan, omdat de gevoelstemperatuur buiten min tien of lager is. Een cameraploeg van NOVA kwam kijken hoe we dat aanpakten. Tijdens het gesprek liet ik het woord soepfiets vallen. Toen wilden ze dat wel eens filmen. Ik voelde me wel wat ongemakkelijk, want dan ga je om vier uur s middags de Vismarkt op met een pan snert. Maar het was goed en leuk. We zagen het eerst als een aanvulling op ons werk voor tijdens de winter. Maar we hebben besloten het hele jaar door te rijden, minstens twee keer per week. Misschien zien we niet altijd iemand, maar zoals iemand ons vertelde dan zien anderen ons wel en dat is ook belangrijk. De hele opzet van het project heeft ons als team in elk geval heel wat opgeleverd. Het is iets van ons en daar zijn we best trots op. En dan de lol die je ervan hebt. Pure winst. n 17 Het voordeel van de Soepfiets is dat je snel contact hebt. We zijn heel herkenbaar, zeker met dat logo. Mensen roepen naar je en dan rijd je zo bij ze de stoep op. Dan vraag je gewoon: wil je een kop soep? Ons doel is nieuwe contacten leggen. Daarom rijden we ook geen vaste route op vaste tijden. Als je iemand tegenkomt, neem je ook niet meteen alle cliëntindicatoren de tien leefgebieden waarop ze problemen kunnen hebben met ze door. Vaak kom je de eerste keer hooguit een voornaam te weten, maar zij weten dan wel dat je er bent. Je kunt ze ook doorverwijzen, als dat nodig is. De fiets is zo echt een onderdeel van onze zorgketen geworden.
Hulpverleningscapaciteit en bezettingsgraad Groei en diversiteit van onze hulpverlening Uitbreiding en diversiteit hulpverleningscapaciteit Intramuraal 2009 2008 2007 2006 2005 (aantal plaatsen per 31/12) Nachtopvang 480 417 461 489 489 Sociale pensions 285 242 252 277 293 24-uurszorg 436 454 466 515 517 Vrouwenopvang 129 119 119 117 127 Woontraining voor zwerfjongeren 94 88 129 152 157 Begeleid wonen 646 532 435 496 617 Totaal maatschappelijke opvang 2.070 1.852 1.862 2.046 2.200 Ontwenningscentrum 20 20 20 20 20 Begeleid / Groepswonen 53 43 43 43 27 18 Totaal verslavingszorg 73 63 63 63 47 RIBW-woonvoorziening voor dak- en thuislozen 841 663 578 470 368 RIBW- woonvoorzieningen voor zwerfjongeren 147 130 104 83 65 Forensische zorg voor jeugd en volwassenen 57 57 57 57 52 Totaal geestelijke gezondheidszorg 1.045 850 739 610 485 Woonvoorzieningen voor LVG-jongeren 56 48 48 48 48 (Kinder)hospicezorg 19 19 19 19 19 Verpleeg- en verzorgingshuizen 369 355 355 381 381 Aanleunwoningen voor senioren 234 237 237 237 237 Meerzorg voor zieke dak- en thuislozen 137 175 175 174 159 Totaal ouderen- en gezondheidszorg 815 834 834 859 844 Woonvoorzieningen voor kinderen 224 236 218 212 194 Gezinshuizen en projectgezinnen 93 95 90 90 80 Totaal jeugdzorg 317 331 308 302 274 Hotel congrescentrum 100 100 100 100 100 Totaal preventie en maatschappelijk herstel 100 100 100 100 100 Totale intramurale capaciteit 4.420 4.030 3.906 3.980 3.950 JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009
Dagopvang, -activiteiten en -training 2009 2008 2007 2006 2005 (aantal plaatsen per 31/12) Dagopvang 643 668 680 716 722 Totaal maatschappelijke opvang 643 668 680 716 722 Dagopvang voor ouderen 30 20 20 10 10 Totaal ouderen- en gezondheidszorg 30 20 20 10 10 (Medisch) Kinderdagopvang 61 49 49 49 49 Totaal Jeugdzorg 61 49 49 49 49 Dagtrainingcentra 56 40 66 66 66 Totaal Reclassering 56 40 66 66 66 Hotel & Congrescentrum 350 350 350 350 350 Werk voor Iedereen arbeidsreïntegratie 196 152 152 156 156 19 Bij Bosshardt buurtwerk 194 104 44 0 0 Peuterspeelzalen 0 0 62 62 62 Totaal preventie en maatschappelijk herstel 740 606 608 568 568 Totale capaciteit dagopvang en -training 1.530 1.383 1.423 1.409 1.415 Ambulant (aantal fte s van 36 uur/week per 31/12*) Verslavingszorg 3 3 3 3 3 Jeugdzorg 128 129 115 102 88 Reclassering 162 142 125 115 108 Preventie en maatschappelijk herstel 284 292 236 203 128 Totale capaciteit ambulante hulpverlening 577 566 479 423 327 * Hieronder wordt verstaan de effectief inzetbare uren van medewerkers t.b.v. hulp en zorg aan cliënten. Over de gehele periode is er vanuit gegaan dat een medewerker effectief 65 procent van zijn contracturen inzetbaar is. Niet productieve uren ontstaan door bijvoorbeeld vakantie, ziekte, opleidings-, overleg- en reistijd.
In 2009 had de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een gemiddelde overnachtingscapaciteit van 4.177 bedden. Deze zijn als volgt ingezet: Productie intramurale capaciteit Aantal verblijfsdagen 2009 2008 Intramuraal (aantal plaatsen per 31/12) Gemiddelde Bezettings- Bezetting Gemiddelde Bezettings- Bezetting capaciteit dagen in % capaciteit dagen in % Maatschappelijke opvang 2.018 703.531 95,5% 1.858 620.875 91,5% Verslavingszorg 68 19.110 77,0% 63 19.467 84,7% Geestelijke gezondheidszorg 942 334.934 97,5% 793 235.628 81,3% Ouderen- en gezondheidszorg 825 292.298 97,1% 832 276.269 91,0% Jeugdzorg 324 106.065 89,7% 305 103.788 93,2% Totaal 4.177 1.455.938 95,5% 3.851 1.256.027 89,3% 20 Daarnaast bieden we dagopvang, dagactiviteiten en training. Het aantal bezoekers/deelnemers (unieke personen) hiervoor was in 2009 als volgt: Aantal bezoekers/deelnemers dagopvang, dagactiviteiten en training Werkveld 2009 2008 mutatie* Maatschappelijke opvang Dagopvang dak- en thuislozen 7.790 8.237-5% Ouderen- en gezondheidszorg Dagopvang voor ouderen 91 114-20% Jeugdzorg (Medisch) Kinderdagopvang 175 128 37% Reclassering Dagtrainingscentra 63 118-47% Preventie en maatschappelijk herstel Werk voor Iedereen arbeidsreïntegratie 1.689 1.569 8% Preventie en maatschappelijk herstel Bij Bosshardt buurtwerk 489 442 11% Totaal 10.297 10.608-3% *t.o.v. vorig jaar JAARVERSLAG STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 2009