Werkstudentenprogramma Bachelor of Laws in de Rechten (KU Leuven Kulak) Website:http://www.kuleuvenkulak.be/nl/onderwijs/onderwijsaanbod/Rechten/bachelor-in-de-rechtenwerkstudentenprogramma Vraagstelling/Probleemstelling Omschrijving: Het werkstudentenprogramma Bachelor of Laws in de Rechten is ontstaat vanuit het gegeven dat onder meer 50% van de cursisten die een opleiding volgt in het kader van levenslang leren, kiest voor een opleiding rechten. Om studenten de mogelijkheid te geven studies met een job te combineren, werd het werkstudentenprogramma in het leven geroepen. Doelstelling: Het omvormen van de opleiding Bachelor of Laws in de Rechten voor de reguliere studenten tot een opleiding die haalbaar is voor werkstudenten. Er werd niet gekozen voor louter avondonderwijs, maar voor een combinatie van contactonderwijs en afstandonderwijs, met een goede ondersteuning van studenten. Betrokken instellingen: KU Leuven Kulak - Bachelor of Laws in de Rechten Huidig doelpubliek: Studenten/volwassenen die het diploma Bachelor of Laws in de Rechten willen behalen. Personen die in aanmerking komen om zich in te schrijven moeten minstens een diploma secundair onderwijs op zak hebben en daarnaast (a) voor minstens 80 uur per maand tewerkgesteld zijn, (b) voor minstens 80 uur per maand een zelfstandige activiteit uitoefenen, (c) ingeschreven zijn als voltijds of deeltijds werkzoekende, (d) in loopbaanonderbreking zijn of (e) met pensioen zijn. www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 1
Aanpak Omschrijving Tijdens het academiejaar worden voor alle opleidingsonderdelen volgende zaken opgesteld, georganiseerd of gepland: Contactmomenten: Voor alle opleidingsonderlen worden twee contactmomenten ingericht en dit voornamelijk op zaterdag. Het eerste contactmoment gaat door bij de start van het semester: de docent leidt het opleidingsonderdeel in, geeft uitleg bij de manier van werken, het cursusmateriaal, het examen, etc. Het tweede contactmoment vindt plaats op het einde van het semester en neemt meestal de vorm aan van een vragencollege. De docent maakt meestal ook een synthese van één of meerdere moeilijk onderdeel/onderdelen van de leerstof. Dit laatste contactmoment wordt soms opgenomen en achteraf via Toledo beschikbaar gesteld voor de studenten. Cursusmateriaal: Voor elke opleidingsonderdeel bestaat er cursusmateriaal waarin de leerinhouden verduidelijkt worden. Op die manier zijn studenten nooit louter aangewezen op hun eigen notities. Daarnaast is er per opleidingsonderdeel bijkomende informatie beschikbaar in de ECTS-fiche en in een specifiek voor de werkstudenten opgestelde leerwijzer, waarin een voorbeeldexamen verwerkt is. Proefexamens: Voor alle opleidingsonderdelen richten de docenten halverwege het semester een proefexamen in. Studenten krijgen op die manier kans om kennis te maken met de manier van evalueren. Na het proefexamen krijgen studenten (geïndividualiseerde) feedback. Naast de contactmomenten, het cursusmateriaal en de proefexamens, kiest elke docent voor zijn opleidingsonderdeel welke extra zaken nog worden aangeboden aan werkstudenten: Weblectures: Er zijn twee types weblectures; ofwel gaat het om integrale opnames van het contactonderwijs voor de reguliere studenten ofwel om specifiek opgenomen kortere weblectures waarin een door de docent zelfgekozen stuk leerinhoud wordt toegelicht. Begeleidingssessies: Dit zijn interactieve sessies onder begeleiding van een assistent waarin oefeningen worden gemaakt, moeilijke stukken leerinhoud worden toegelicht, etc. Deze sessies bieden vooral inhoudelijke ondersteuning aan de werkstudenten, terwijl de begeleidingssessies voor reguliere studenten focussen op de studiemethode om de overgang van het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs makkelijker te laten verlopen. Door het interactieve karakter van de sessies voor de reguliere studenten is een lesopname minder interessant. Om de aanwezigheid tijdens deze begeleidingssessies te stimuleren, werd ervoor geopteerd om die sessies s avonds aan te bieden ( van 18.00 tot 20.00 u.) www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 2
Om de groepssfeer en de sociale integratie te bevorderen, worden alle studenten van het werkstudentenprogramma twee weken voor de aanvang van het academiejaar op een zaterdag uitgenodigd voor een introductiesessie, gevolgd door een drink. Zo kunnen de studenten kennis maken met elkaar. Doorheen de opleiding Bachelor of Laws in de Rechten wordt er voor verschillende opleidingsonderdelen gewerkt met casussen. Hiervoor moeten studenten de theoretische leerinhouden verwerkt hebben om daarna de vertaalslag te maken naar het toepassen van deze leerinhouden in casussen. Om het oplossen van casussen extra in te oefenen, krijgen studenten toegang tot het elektronisch leerplatform Jurimatic 1. Via dit platform kunnen studenten praktijkgerichte casussen oplossen waarin hen wordt gevraagd de juiste wetten op te zoeken en toe te passen. Via dit platform krijgen studenten zowel gesloten vragen (zie Figuur 1) als casussen met open vragen (zie Figuur 2) aangeboden. Nadat studenten een antwoord hebben geformuleerd, krijgen ze automatisch geïndividualiseerde feedback, aangevuld met een modelantwoord dat opgesteld werd door de docent of een assistent (zie Figuur 3 en Figuur 4). Figuur 1. Jurimatic: gesloten vraag 1 Meer informatie over Jurimatic kan geraadpleegd worden in het artikel Jurimatic: How to get the law faculty online? www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 3
Figuur 2 Jurimatic: open vraag www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 4
Figuur 3 Jurimatic: gesloten vraag met feedback www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 5
Figuur 4 Jurimatic: geïndividualiseerde feedback op een open vraag www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 6
4C/ID model toegepast Het werkstudentenprogramma Rechten was in oorsprong niet expliciet ontworpen vanuit een 4C/ID model. Toch kunnen er een aantal parallellen getrokken worden met dit model. In wat volgt, bij de toepassing van het 4C/ID-model op het werkstudentenprogramma Rechten, wordt er enkel rekening gehouden met de opleidingsonderdelen waarbij praktijkgerichte rechtscasussen aan bod komen. Opleidingsonderdelen waarin dergelijke rechtscasussen niet aan bod komen, worden hier buiten beschouwing gelaten. Het 4C/ID-model bestaat uit 4 componenten: De eerste component zijn de leertaken. Tijdens de colleges werkt men met authentieke leertaken die vaak de vorm aannemen van rechtscasussen of praktische oefeningen. Een voorbeeld hiervan is: Sofie baat een boekhandel uit in de Tiensestraat in een onroerend goed dat ze vanaf 1 september 2003 huurt van Alice voor 9 jaar. Sofie zou in maart 2006 graag een studio in dat onroerend goed onderverhuren aan een jong koppel dat er effectief en www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 7
gewoonlijk zou verblijven en dat op dat adres zou ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van de stad Leuven. Deze leertaken zijn gebaseerd op authentieke beroepssituaties of juridische zaken die zich in realiteit kunnen voordoen. Daardoor zijn deze leertaken ook betekenisvol. Verder is er ook een grote variatie aan leertaken. Afhankelijk van de materie die aangebracht wordt, zullen ook de leertaken verschillen naar vorm en/of inhoud. Binnen een opo kunnen verschillende leertaken aangeboden worden die samen een taakklasse vormen. Leertaken worden op twee verschillende manieren aangeboden: - Leertaken aangeboden tijdens de colleges. Ofwel modelleert de docent hoe een leertaak aangepakt moet worden, ofwel vraagt de docent de medewerking van de studenten bij het oplossen van de leertaak. Werkstudenten kunnen dit achteraf bekijken via een weblecture. - Voor andere opleidingsonderdelen worden rechtscasussen aangeboden via het elektronisch platform Jurimatic (zie eerder), waar de studenten op zelfstandige basis de casussen kunnen uitwerken of oplossen. De leertaken die worden aangebracht tijdens de colleges sluiten zeer nauw aan bij de aangeboden theorie. Er wordt gevraagd aan de studenten om tijdens de colleges mee te denken bij het oplossen van de leertaak, maar veelal is het de docent die de leertaak oplost. In die zin is er wel een evolutie in de hulp en begeleiding die geboden wordt bij het oplossen van de rechtscasussen. Tijdens de colleges wordt het oplossen van een rechtscasus stap voor stap gemodelleerd door de docent; de werkwijze, denkwijze of procedures om een dergelijke casus op te lossen komen uitgebreid aan bod komen. Bij de leertaken in jurimatic neemt de hulp en begeleiding sterk af en moeten studenten zelfstandig tot een oplossing van de rechtscasus komen. Per opo wordt de studenten de mogelijkheid geboden om een monitoraat te volgen. Bij het monitoraat wordt er hulp en begeleiding geboden bij bepaalde rechtscasussen. Een tweede component van het 4C/ID-model betreft de ondersteunende informatie die via verschillende kanalen wordt aangeboden. - Ten eerste betreft het de leerinhouden die tijdens colleges wordt aangeboden. Dit gebeurt face-to-face voor de reguliere studenten en via weblectures voor werkstudenten. Deze leerinhouden kunnen studenten gebruiken bij het werken aan de rechtscasussen (c.q. leertaken). www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 8
- Ten tweede betreft het de leerinhouden uit het cursusmateriaal (dit zijn zowel boeken vanuit de literatuurlijst als cursussen die via het digitaal leerplatform worden aangeboden aan de studenten). Beide vormen de ondersteunden informatie voor het oplossen van de leertaken of rechtscasussen. Een derde component van het 4C/ID-model is de procedurele informatie of de JITinformatie (Just-in-Time)-informatie. Deze informatie wordt aangeboden aan lerenden op het moment dat ze leertaken aan het oplossen zijn. De JIT-informatie handelt over de routineaspecten van leertaken en speelt in op de voorkennis van de studenten. Indien een student bij het oplossen van leertaken over onvoldoende voorkennis beschikt, kunnen ze beroep doen op de JIT-informatie. Concreet kan dit bijvoorbeeld gaan om hun codex, eerder geziene leerinhouden, etc. Een laatste component zijn de deeltaakoefeningen. In het huidige werkstudentenprogramma Rechten worden geen deeltaakoefeningen aangeboden. Verhouding e-learning & contactmomenten Voor alle opo s worden twee contactmomenten georganiseerd; één bij de aanvang van het semester en één op het einde van het semester (zie Figuur 5). Daarnaast komen er voor de casusgebaseerde opo s nog enkele begeleidingssessies bij. Verder gebeurt het aanbieden van leerinhouden via digitale weblectures of via zelfstudie. Figuur 5 F2F e-learning F2F Dagdagelijks management: De studenten van het werkstudentenprogramma krijgen één vaste contactpersoon bij de KU Leuven Kulak Subfaculteit Rechtsgeleerdheid waarbij ze met hun vragen terecht kunnen. De studenten krijgen binnen de 48 uur antwoord, ook tijdens het weekend. Gebruikte technologie(ën) Basistechnologie 1. CMS: Blackboard Toledo, weblectures, oefeningenplatform www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 9
2. Multimedia: video 3. Online / offline: online Aangeboden hulpmiddelen 4. Informatie: leerplatform met oefeningen (Jurimatic) 5. Communicatie: mail Balans/conclusie Positieve zaken - Het gebruik van weblectures voor werkstudenten. - Begeleidingssessie waarin oefeningen worden gemaakt en extra begeleiding wordt voorzien. - Proefexamens zodat studenten zicht krijgen op de manier van evalueren en aanvoelen hoe ver ze staan in hun leerproces. - Digitaal leerplatform Jurimatic met o.a. casusgerichte open vragen en geïndividualiseerde automatische feedback. - Geautomatiseerde feedback in Jurimatic; zowel op gesloten als op open vragen. - Aanpassingen door de afstemming op de behoeftes van werkstudenten: contactmomenten op andere tijdstippen, weblectures die plaats- en tijdsonafhankelijk gevolgd kunnen worden, organisatorische aanpassingen, etc. Problemen & uitdagingen De weblectures zijn voor sommige opo s een integrale lesopname en voor andere opo s een specifiek opgenomen korter college. Er dient dan gezocht te worden naar een manier die voldoende ondersteuning biedt aan de studenten, maar die de studenten ook toelaat om de essentie te vatten van de leerinhoud en hen het gevoeg geven dat ze voldoende uitleg krijgen. Er moet met andere woorden gezocht worden naar een balans tussen enerzijds de essentie van de leerinhoud en anderzijds zorgen voor voldoende ondersteuning. Daarenboven dient gezocht te worden naar een manier om aan de hand van de weblectures tegemoet te komen aan het meer praktijkgericht werken met rechtscasussen zodat studenten ondersteund worden in het oplossen van rechtscasussen. Daarnaast is de bereidheid van de organisatie een hele een uitdaging en blijvend aandachtspunt: de docenten, de administratie, de assistenten, de begeleiders, etc. Potentieel doelpubliek www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 10
Opleidingen van andere instellingen die zich willen richten op werkstudenten. Effectiviteit De effectiviteit van het werkstudentenprogramma werd nog niet nagegaan, maar kan onder meer afgeleid worden uit de resultaten die de studenten behaalden na het eerste semester. Oorspronkelijk waren 74 studenten ingeschreven bij de start van het academiejaar. In de loop van het eerste semester hebben zes studenten afgehaakt, nog voor de start van de januarizittijd. Tijdens de examens van de januarizittijd hebben 29 studenten deelgenomen aan hun examens, 14 studenten hebben deelgenomen aan een aantal examens en 25 studenten hebben tot slot niet deelgenomen aan de examens. Deze laatste groep bestaat echter niet uit studenten die afhaken; sommigen stelden immers examens uit tot de septemberzittijd. Verder werd in het kader van het DOWB-project Werkstudenten van de KU Leuven een bevraging uitgevoegd bij studenten in het werkstudentenprogramma Bachelor of Laws in de Rechten. Uit de resultaten (N=25) blijken o.a. volgende knelpunten: - de begeleiding tijdens de studie (12%), - de samenhang tussen de lesinhoud en de werkervaring (12%), - de begeleiding op facultair en universitair niveau (8%). Daarnaast verwachtte 80% van de studenten bij de aanvang van de opleiding digitale studiewijzers. Deze verwachting werd voor 30% van de studenten deels vervuld en voor 70% helemaal vervuld. Tot slot verwachtte 76% van de studenten aangepast cursusmateriaal voor zelfstudie. Voor 47% van de studenten werd deze verwachting niet ingelost. Voor 42% werd deze deels aan de verwachting voldaan. www.kuleuven-kortrijk.be/cbl 11