Veiligheid voorop? Lokale aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling: belemmeringen, uitdagingen en oplossingsrichtingen Nic Drion Senior adviseur ndrion@nji.nl 1
Waarvoor doen we het ook al weer? 119.000 kinderen mishandeld per jaar 120.000 vrouwen en 88.000 mannen krijgen te maken met huiselijk geweld Er is meer geweld achter de voordeur dan in de openbare ruimte Politiegegevens: jaarlijks 100.000 incidenten van HG 1/3 van alle doodslagen vindt plaats in huiselijke kring Maatschappelijke kosten geschat 450.000.000,- per jaar 2
Waarvoor doen we het ook al weer? 9
ACE study ACE = Adverse Childhood Experience, ofwel ongunstige ervaringen als kind Uitgevoerd in San Diego vanaf jaren 90 Een van de grootste en belangrijkste public health studies ooit: 17.000 respondenten Studie is ook in Nederland herhaald en bevestigd 5
ACE: 10 categorieën Prevalentie Fysieke mishandeling 28,3% Sexuele mishandeling 20,7% Emotionele mishandeling 10,6% Fysieke verwaarlozing 9,9% Emotionele verwaarlozing 14,8% Moeder mishandeld 12,7% Huiselijk materieel geweld 26,9% Psychische ziekte van ouder 19,4% (Echt)scheiding ouders 23,3% Detentie een van de ouders 4,7% 6
6
Vanaf ACE score 4 Roken: 2x Zelfmoordpoging: 12x Alcoholisme: 7x Drugs: 10x Kanker: 2x En veel hogere kans op: gewelddadig gedrag, huiselijk geweld,gebroken relaties, botbreuken, depressies, ziekten, kortere levensduur etc 7
Conclusies 1. Directe relatie tussen childhood trauma en problemen als volwassene: chronische ziekte, psychische problemen, detentie, problemen op werk, geweld e.d. 2. ACE s komen zelden alleen! 3. Hoe meer ACE s, hoe groter de kans op problemen als volwassene 8
ACE en de ontwikkeling van het brein: de invloed van toxische stress Blootgesteld worden aan ACE s levert stress op: aanmaak stresshormonen. Bij langdurige blootstelling aan ACE blijft het stressniveau constant hoog. Geen afbraak stresshormonen meer. De omvang van de hersenen neemt af (minder hersencellen, neuronen) Het aantal verbindingen tussen de hersencellen vermindert (synapsen) Genetisch materiaal (DNA) wordt uitgezet Mensen worden geconditioneerd in primaire reactie: fight, freeze, flee 8
De cirkel is rond: risicofactoren Zelf als kind mishandeld Lage opleiding (8x) Verstandelijke beperking Grote- en stief- gezinnen (2x) Werkeloosheid (5x) Verslaving Relatieproblemen Een ouder gezin (4,6x) Nieuw allochtoon (5x) Psychiatrische problematiek
Nu we dit weten Kunnen we nooit meer zeggen dat preventie geen zin heeft Kunnen we niet zeggen dat straffen van plegers beter helpt dan hulpverlenen Hebben we alle reden om een goede lokale aanpak te formuleren 12
Manifest Kring van Veiligheid Constateert terecht dat we nog onvoldoende voortgang boeken Maar biedt geen echte analyse En ook geen echt nieuwe oplossingen Maar we moeten wel aan de bak
Uitdagingen en belemmeringen Vier terreinen: Cultuur Structuur Organisatie Persoonlijk 7
Cultuur Gericht op gezin (de hoeksteen), geen focus op kinderen Voor ieder probleem een individuele oplossing Geprofessionaliseerd. De oplossing is hulp door een professional. We zijn het netwerk vergeten We praten niet makkelijk over kindermishandeling Neiging tot risicomijding We handelen uit angst, niet uit moed We vergeten te waarderen wat goed gaat 8
Structuur en beleid Gericht op gezin en gezinsproblemen en gezinsbehoud (Te) veel verschillende instellingen en teveel professionals: discontinuiteit, verkokering en omstandersdilemma Geen gedeelde visie op veiligheid Onvoldoende focus op veiligheid Risicominimalisatie, nadruk op regels, procedures, verantwoordingscultuur 10
Team/organisatie Vraaggericht Geen focus op kinderen en veiligheid Generalist v.s. specialist: deskundigheid? Gericht op informatie verzamelen, probleemgericht Gericht op verantwoording, afdekking risico s Gebrekkige samenwerking met ketenpartners Weinig gericht op netwerk betrekken 17
Individu Laten afleiden door problemen van ouders, geen focus op veiligheid van kinderen Compassie voor (problemen van) ouders Kennis van signalen. Zie ik het wel goed, wat als ik het fout heb, wat maak ik kapot? Eigen ervaringen en beslisdrempel 11
Individu 2 Handelingsverlegenheid: niet weten hoe het gesprek te voeren wegkijkgedrag, even aankijken, angst voor gevolgen, wachten tot een ander iets doet Botsing van normen over opvoeding, wanneer is het goed genoeg? Handelen uit angst, te snel veroordelend, niet nieuwsgierig, niet bescheiden genoeg Focus op waarheidsvinding, te weinig op toekomstgerichte veiligheid Niet concreet in wat we willen dat er moet veranderen 19
Bijvoorbeeld calamiteiten zoals de zaak Danielle Teveel hulpverleners, te weinig samenwerking en regie (structuur) Geen focus op veiligheid, geen netwerk betrokken (cultuur) Teveel vraaggericht werken (team) Kind onvoldoende gezien en gesproken, niet doorpakken, niet specifiek over wat we willen (individu) 20
Veiligheid voorop? Er zijn dus veel zaken die maken dat veiligheid eigenlijk helemaal niet voorop staat Verandering begint niet bij structuur, maar onderop: bij de medewerkers die werken met de gezinnen en hun organisaties Parallel de samenwerking met andere organisaties
De hulpverlener O.a.: Moedig en vasthoudend Geschoold en vakkundig Focus op veiligheid Compassie en strengheid, creativiteit en partnerschap Oplossingsgericht Betrekt altijd kinderen en netwerk Krijgt andere hulpverleners op 1 lijn 22
Organisaties (gebiedsteams) o.a. Moedig, niet door angst gestuurd Zorgt voor een actief lerende omgeving Investeert in scholing, intervisie, casuïstiek Bereid om buiten de kaders te werken Accepteert goede veiligheidsplannen van gezinnen en hun netwerken Ondersteunt de medewerker op alle onderdelen van werkproces Draagt deze werkwijze uit naar ketenpartners 23
Nodig: Uitgebreide scholing (bijv. Signs of Safety) Visie ontwikkeling in organisaties Cultuurverandering in organisaties Echte focus op veiligheid Ruimte voor inhoudelijke ontwikkeling Minder door angst ingegeven bureaucratie, verantwoordingsdrift, protocollen e.d.
Preventie Gebruik de Monitor Aanpak Kindermishandeling Maak beleid op de 10 punten van de Monitor In beeld brengen risicogroepen
Signaleren en melden Wet Meldcode Eigen professionals (leerplicht, WMO, wijkteam?) Instellingen waar je als gemeente zeggenschap over hebt (bijv. GGD, CB) Andere instellingen (bijv. huisartsen) Sturen via: scholing, inkoop, verantwoording, kwaliteit, ketensamenwerking 9
Wachtlijsten Veilig Thuis Veiligheid voorop!? Dus wachtlijsten onacceptabel!? Doe er wat aan: voldoende voorwaarden (geld en personeel), instroom wijzigen?, interne doorstroom (werkproces) verbeteren, uitstroom (samenwerking) verbeteren
Veilig Thuis en gebiedsteams: let op congruentie in opdrachten Landelijk: Handelingsprotocol Veilig Thuis Regionaal: Visie aanpak HG en KM Lokaal: opdracht gemeenten aan gebiedsteam 28
Afstemming Veilig Thuis Sociaal Team 1. Van Sociaal Team naar Veilig Thuis 2. Van Veilig Thuis naar Sociaal Team 29
Van Sociaal Team naar Veilig Thuis Bij (vermoedens van) huiselijk geweld of kindermishandeling in eigen casuïstiek De 5 stappen Meldcode volgen In elke stap is overleg met VT mogelijk Zorg dat Veilig Thuis op locatie advies en ondersteuning kan geven 30
Vier vormen van overdracht Veilig Thuis -> Sociaal Team Vier vormen van overdracht Onderzoek door VT Geen onderzoek door VT: direct overdragen Sociaal Team al betrokken bij het gezin 1 2 Sociaal Team nog niet betrokken bij het gezin 3 4 10
Hulpverlenen: Werken vanuit een plan voor een veilig thuis in drie delen Focus op veiligheid: 1.Zorgen voor acute veiligheid 2.Zorgen dat het veilig blijft 3.Zorgen dat het met iedereen weer goed gaat (herstel) 32
Hulpverlening Samenwerkingsafspraken VT en sociaal teams Voldoende capaciteit en deskundigheid/scholing bij sociaal teams Sturen via: inkoop, opdracht, verantwoording, samenwerkingsafspraken, scholing e.d. 10
Hulp na kindermishandeling Uitvoering Multidisciplinaire Aanpak MDA ++ https://www.movisie.nl/sites/default/file s/op-weg-verkenning-multidisciplinaireaanpak.pdf
Veiligheid voorop! Kortom: er liggen genoeg kansen om het samen beter te doen!