Uitval project Door!

Uitval project Door!

Uitval project Door! mevrouw drs. T. Rietveld P. van Daal PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant mei 2007

Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van: Stuurgroep Door! ISBN 978-90-5049-415-1 2007 PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie 07-16 PON Postbus 90123 5000 LA Tilburg Telefoon: (013) 535 15 35 Fax: (013) 535 81 69 E-mail: pon@ponbrabant.nl Internet: www.ponbrabant.nl

Inhoud 1 Inleiding 5 2 Criteria voor toelating 7 2.1 Criteria Door! 7 2.2 Gehanteerde criteria instellingen 7 2.2.1 De Combinatie 8 2.2.2 Geestelijke gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen (GGzE) 8 2.2.3 JobFellows 9 2.2.4 Leger des Heils 9 2.2.5 MAJ 10 2.2.6 Neos 10 2.2.7 Novadic-Kentron 11 2.2.8 Orthopedagogisch Centrum Brabant 11 2.2.9 Welzijn Eindhoven 12 2.2.10 St. Annaklooster 12 2.3 Deelnemende corporaties 13 2.4 Samenvattend 13 3 Begeleiding in project 15 3.1 De begeleiding vanuit de plaatsende instellingen 15 3.2 Begeleiding vanuit de corporaties 17 3.3 De nazorg 18 3.4 Samenvattend 18 4 Plaatsing en uitval 20 4.1 Plaatsing en uitval per instelling 20 4.2 De definitie van uitval 23 4.3 Uitval en redenen daarvoor 23 5 Ervaring project Door! 25 6 Conclusies en aanbevelingen 27 Gesprekspartners 31

1 Inleiding Korte omschrijving project Door! In DOOR! werken vier corporaties en tien opvanginstellingen 1 uit de regio Eindhoven samen om (een deel van) de uitstroom van opvanginstellingen te realiseren. Via DOOR! krijgen cliënten van opvanginstellingen een kans om in een individuele woonsituatie met begeleiding de vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn om zelfstandig te kunnen wonen. De cliënten die aangemeld kunnen worden zijn in drie groepen te verdelen: - Mensen die nog niet zelfstandig wonen, en door de opvanginstelling worden aangemeld en onder voorwaarde van een woonbegeleidingscontract aanspraak kunnen maken op woonruimte. - Mensen die over zelfstandige woonruimte beschikken, maar gevaar lopen dat de huurovereenkomst vanwege persoonlijke en sociale problemen ontbonden dreigt te worden. - Cliënten die al eens uitgezet zijn geweest maar nu weer gehuisvest dienen te worden. De opvanginstellingen brengen de cliënten in tijdens de werkgroepvergadering van Door! Daar wordt de cliënt besproken en wanneer de cliënt voldoet, aangemeld voor Door! Een van de corporaties biedt een woning aan, de opvanginstelling die de cliënt heeft aangemeld zorgt voor de begeleiding. Het eerste jaar staat de woning op naam van de begeleidende instelling. De cliënt betaald de huur aan de instelling terug. Als alles goed gaat, wordt na het jaar het huurcontract op naam van de cliënt overgezet, dit wordt de zogenaamde omklap genoemd. Het is mogelijk de omklap een half jaar uit te stellen. Naast de werkgroep Door! is er een stuurgroep Door! actief. De werkgroep vergadert maandelijks, de stuurgroep twee maal per jaar. Door! is een samenwerkingsovereenkomst. Er is bewust gekozen geen rechtspersoon te starten Een van de corporaties verzorgt de coördinatie en het secretariaat. De kosten hiervan worden, volgens en verdeelsleutel, door de 14 organisaties gedragen. Door! wordt nog steeds uitgebreid. Corporaties vanuit de omliggende gemeenten gaan participeren. De vraagstelling van voorliggend onderzoek Het uitvalpercentage (het aantal cliënten dat voortijdig het begeleid wonentraject beëindigt) blijkt in de praktijk per deelnemende opvanginstelling te verschillen. De oorzaken daarvan zijn niet bekend. Daarom wil de stuurgroep graag inzicht hebben in mogelijk achterliggende redenen die aan deze verschillen ten grondslag liggen. Aan het PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling is gevraagd daar een onderzoek naar te doen. 1 De Combinatie, Domein, GGzE, JobFellows, Leger des Heils, MAJ, Neos, Novadic- Kentron, OCB, St Annaklooster, Trudo, Welzijn Eindhoven, Woonbedrijf en Wooninc. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 5

De centrale vraag in het onderzoek is de vraag naar de verklaring van het verschil in uitvalpercentages. Deze vraagstelling is verbreed zodat meer inzicht ontstond in de wijze waarop het product DOOR! ervaren wordt door de partners. Dat geeft de stuurgroep de gelegenheid om mogelijke maatregelen te kunnen nemen in een bredere context. Dat kan de kwaliteit van de besluitvorming ten goede komen. In het onderzoek is aandacht besteed aan de volgende resultaten items: 1 Beschrijving van de criteria die betrokken instellingen hanteren bij toelating tot het project en inzicht in de doelgroep die de betrokken instellingen voordragen voor project DOOR! 2 Beschrijving van de wijze waarop de opvanginstellingen de begeleiding vorm geven. 3 Een overzicht van de opvattingen die de opvanginstellingen hebben over het aanbod van DOOR! met inbegrip van de splitsing van begeleide plaatsen en de zogenaamde PEC-plaatsen (woningen voor uitstroom zonder begeleiding) en het onderscheid in doelgroepen die zij daarvoor aanmelden. 4 Beschrijving van de wijze waarop de opvanginstellingen DOOR! effectief vinden voor hun doelgroep en welke andere producten volgens hen eventueel beter op hun doelgroep zouden passen. 5 Beschrijving van de wijze waarop de betrokken corporaties het project ervaren en de eventuele knelpunten die zich daarbij voordoen. Aan de hand van bovenstaande uitkomsten worden in deze rapportage aanbevelingen gedaan die betrekking hebben op: 1 Voorstellen om de grote verschillen in uitval in de toekomst te voorkomen, bijvoorbeeld door aanscherping of harmonisatie van toelatingscriteria. 2 Voorstellen om de effectiviteit van DOOR! te verbeteren dan wel tot productdifferentiatie over te gaan. Aanpak De kern van onze aanpak bestond uit de consultatie van de betrokken instellingen. Van alle instellingen is gesproken met een vertegenwoordiger van de werkgroep en meestal ook met een vertegenwoordiger van de stuurgroep. Een overzicht van de gesprekspartners vindt u in de bijlage. Om extra inzicht te krijgen in de redenen van uitval uit het project is een vragenlijst gemaakt die voor de uitvallers uit het project in 2005 en 2006 moest worden ingevuld. Ter begeleiding van het onderzoek is vanuit de stuurgroep een klankbordgroep geformeerd, bestaande uit vertegenwoordigers van Domein, GGzE en Novadic-Kentron. Met de klankbordgroep is aan het begin en eind van het onderzoek contact geweest. Bovendien hebben de leden van de klankbordgroep meegedacht over de te stellen vragen. 6 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

2 Criteria voor toelating In dit hoofdstuk geven we antwoord op de vraag welke criteria gehanteerd worden bij toelating tot het project. 2.1 Criteria Door! De criteria om iemand voor Door! aan te melden zijn omschreven in het schema Uitgangspunten Door! 2006. In dit schema staan de volgende punten genoemd: - De cliënt moet aantoonbaar in een van de aangesloten gemeenten ingeschreven staan of woonachtig zijn voor een periode van minimaal 6 maanden. - Er moet woontraining in de woning noodzakelijk zijn als doorslaggevend onderdeel van een integratie of re-integratietraject. - De cliënt moet niet op de lijst moeilijk plaatsbaar staan. In uitzonderingsgevallen kan echter een speciale procedure gevolgd worden. - De cliënt moet niet in aanmerking komen voor een andere vorm van wonen. - De cliënt mag geen mislukte plaatsing in Door! hebben meegemaakt, tenzij de situatie geheel anders is. - De cliënt moet in staat zijn een huishouden te voeren. - Wanneer sprake is van huurschuld dan mag deze niet langer dan 2 jaar geleden zijn ontstaan, 50% moet zijn afbetaald en voor het overige deel moet een betalingsregeling zijn geregeld. Deze criteria zijn vooral voor de corporaties van belang. Het is voor hen de basis waarop zij een cliënt kunnen toetsen. De corporaties kijken in de werkgroep mee naar de door de plaatsende instellingen gehanteerde criteria. De corporaties hebben naast bovengenoemde criteria een sanctie- en kansenbeleid opgesteld waarin ze duidelijke richtlijnen aangeven. Voor de maatschappelijke instellingen blijkt dat in de praktijk soms lastig te zijn omdat ze cliënten moeilijk geplaatst kunnen krijgen. 2.2 Gehanteerde criteria instellingen Alle instellingen, zo blijkt in de praktijk, committeren zich aan bovenstaande criteria. Meestal hanteren zij naast het schema nog eigen criteria, of combineren zij de criteria uit het schema met eigen criteria. We beschrijven hieronder de criteria per instelling. Allereerst geven we een korte beschrijving van de instelling, vervolgens een korte schets van de klantgroep en tot slot de door de instelling gehanteerde criteria. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 7

2.2.1 De Combinatie Stichting De Combinatie Jeugdzorg is een organisatie voor jeugdhulpverlening die werkzaam is in regio Zuidoost-Brabant. Zij ondersteunen ouders/verzorgers bij de opvoeding van hun kind. Hulp wordt gegeven aan kinderen en jongeren van 0-18 jaar, in een aantal gevallen zelfs tot 23 jaar. Afhankelijk van de leeftijd en de situatie kan de nadruk liggen op hulp aan de jeugdige en/of diens ouder(s). De Combinatie Jeugdzorg telt meer dan 500 medewerkers, verspreid over een groot aantal locaties in Zuidoost-Brabant, Hun hulpverlening is zeer uitgebreid en divers en varieert van hulp in de thuissituatie, daghulp, dag- en nachtbehandeling tot verblijf in een pleeggezin. De hulpverlening wordt in verschillende werkvormen uitgevoerd: ambulante hulp, dag- en nachthulp daghulp opvoeding in pleeggezinnen en overige vormen van hulp. Klantgroep voor Door! De Combinatie plaatst jongeren voornamelijk jongeren van 18 tot 21 jaar, en soms tienermoeders vanaf 16,5 jaar. De meeste jongeren die geplaatst worden, komen uit de eigen organisatie. Dat is een bewuste keuze omdat men die het beste kent. Van de jongeren die geplaatst worden, wordt verwacht dat zij na een jaar zelfstandig kunnen wonen, behoudens de eventueel flankerende begeleiding zij dan nog nodig hebben. Aanvullenden criteria voor aanmelding - Men moet een inkomen van minimaal 650 euro per maand hebben, anders is het financieel risico te groot. - De verwachte mate van begeleiding moet helder zijn. Daarnaast spelen individuele zaken als de verwachte mate van zelfverzorgendheid, verwachte kans op overlast, verwachte houding ten opzichte van begeleidingsafspraken en het hebben van zinvolle dagbesteding. 2.2.2 Geestelijke gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen (GGzE) GGzE biedt zorg aan mensen met (ernstige) psychosociale en psychiatrische problematiek. Ze heeft tevens een preventieve en dienstverlenende taak. De preventieactiviteiten zijn erop gericht (verergering van) psychische en psychiatrische problematiek te voorkomen. De dienstverlenende functie betreft het geven van voorlichting, advies, consultatie en scholing aan hulpverleners en andere instellingen. Daarnaast is de GGzE een erkende praktijkinstelling voor een aantal (specialistische) opleidingen. Klantgroep voor Door! De GGzE plaatst cliënten die langdurig in zorg zijn en waarbij een langdurig vervolgtraject noodzakelijk is. De grootste groep mensen die aangemeld worden zijn cliënten die nu beschermd wonen en cliënten die na een crisis een vervolgtraject hebben doorlopen hebben en komen voornamelijk uit het programma Psychose of het programma Autisme. 8 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

Aanvullende criteria voor aanmelding GGzE hanteert streng criteria vanwege het grote cliëntenbestand. Belangrijke criteria zijn: - De cliënten die in aanmerking komen moeten nog begeleiding nodig hebben om zelfstandig te wonen. De aangemelde cliënten zijn ook na een jaar nog op ambulante begeleiding aangewezen. - Doordat een aantal cliënten van Door! voor plaatsing uitvielen heeft GGzE de interne procedure aangepast. Er is voor cliënten een beperkte bedenktijd ingevoerd voordat men wordt aangemeld voor Door!. 2.2.3 JobFellows JobFellows heeft als doel mensen met een verslavingsproblematiek terug te brengen in de maatschappij. JobFellows heeft zich gespecialiseerd in de doelgroep mensen die vroeger middelen hebben gebruik, maar nu aantoonbaar clean zijn. JobFellows biedt hiervoor reïntegratiediensten aan een brede groep van opdrachtgevers zoals gemeenten, UWV, instellingen et cetera. Om mensen een werkervaringsplaats te bieden heeft JobFellows een eigen workcenter opgezet. Naast het bieden van een werkervaringplek, wordt ook woonbegeleiding geboden. Zij hebben een tijd een appartement gehad waarin 9 mensen konden wonen, maar de kosten daarvoor werden te hoog. Ze hebben nu afspraken met particuliere woningaanbieders. Klantgroep voor Door! JobFellows plaatst cliënten die naast hun verslaving hulp nodig hebben op andere leefgebieden. Werk staat daarbij voorop; wonen, vrije tijd en financiën zijn gebieden waarop de cliënten meestal ondersteuning nodig hebben. Aanvullenden criteria voor aanmelding - Cliënten moeten aan hun (financiële) verplichtingen kunnen voldoen. - De cliënt moet uitzicht hebben op zinvolle dagbesteding of een baan. - Men moet sociaal vaardig zijn. - Men moet middelenvrij zijn. 2.2.4 Leger des Heils Het Leger des Heils biedt begeleiding en opvang aan mensen die verder nergens terecht kunnen. De cliënten zijn vaak verslaafd, hebben psychische problemen en/of komen uit detentie. In eerste instantie bood het Leger des Heils begeleiding en onderdak in hun 24 uursvoorzieningen Domus en Vast en Verder. Omdat er voor een aantal cliënten doorstroommogelijkheden werden gezien, biedt het Leger des Heils nu ook begeleid wonen aan. Het Leger des Heils bezit een flat waarin 12 mensen woonbegeleiding krijgen en ook 18 mensen verspreid door de stad krijgen woonbegeleiding in Door! Het Leger des Heils is een laagdrempelige instelling, waar cliënten steeds weer een nieuwe kans wordt geboden. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 9

Klantgroep voor Door! Het Leger des Heils plaatst meestal cliënten die uit hun 24-uursvoorzieningen komen. De overstap voor deze cliënten is soms nog wel te groot, zodat ook naar tussenoplossingen gezocht wordt, bijvoorbeeld tijdelijk kleinschalig wonen. Criteria voor aanmelding - Cliënten dienen een dagbesteding te hebben, van minimaal enkele uren per dag. - De schulden dienen ver opgelost te zijn (verder dan in de criteria voor Door! zijn beschreven). 2.2.5 MAJ MAJ is ontstaan als een organisatie van vrijwilligers die een intermediaire brugfunctie vervullen tussen cliënten en algemene instellingen. In 2003 werd het Stichting MAJ Brabant, en heeft MAJ zich ontwikkeld tot een organisatie met foyerwoningen en projecten. MAJ Breed is gericht op de ondersteuning van jongeren en hun ouders in de gezinssituatie. MAJ Tienermoeders vangt (aanstaande) tienermoeders en hun kinderen op. MAJ Direkshon nos propio Kas begeleidt Antilliaanse en Arubaanse risicojongeren richting zelfstandigheid en zelfstandig wonen. MAJ Rumbo Nobo ondersteunt Antiliaanse en Arubaanse jongeren via opleiding en/of re-integratie een startkwalificatie te halen. Klantgroep voor Door! MAJ plaatst jongeren die uit hun foyers komen, die aantoonbaar aan hun problemen werken en aan alle criteria voldoen. Criteria voor aanmelding - De sociale vaardigheden van de cliënt moeten goed zijn. - De woonvaardigheden moeten in orde zijn. - Cliënten moeten hun budget kunnen beheren. - Cliënten moeten een zinvolle dagbestedingen hebben. - Cliënten moeten uit de uitkeringssituatie zijn. 2.2.6 Neos Neos is in 2000 ontstaan uit een fusie van een zevental organisaties voor opvang. Dit waren organisaties op het gebied van vrouwenopvang, dak- en thuislozenzorg, crisisopvang en sociale activering. Inmiddels is Neos één organisatie, met een grote verscheidenheid aan opvanglocaties en diensten en heeft de krachten gebundeld in de keten van preventie, opvang en herstel binnen Eindhoven. Neos biedt vanuit een veelzijdig perspectief mensen onderdak en begeleiding en ondersteunen hen bij het opbouwen van een menswaardig, zo zelfstandig mogelijk en autonoom bestaan. Klantgroep voor Door! Het gaat om personen van 18 jaar en ouder die in de 24-uurs opvang van Neos gezeten hebben. bij potentiële Door! kandidaten is de verwachting dat ze na een jaar begeleiding weer zelfstandig kunnen wonen. 10 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

Criteria voor aanmelding - Beheersbare verslavingsproblematiek. - Voldoende woonvaardigheden. - Voldoende sociale vaardigheden. - De financiële situatie en omgang met geld moet voldoende zijn. - Voldoende zelfredzaamheid. - Voldoende oplossingsvaardigheden. 2.2.7 Novadic-Kentron Novadic-Kentron is het expertisecentrum op het gebied van gebruik van middelen, verslaving en verslavingszorg. Zij geven informatie over alcohol, drugs en gokken via de mail, telefoon of door bezoek. Zij geven ook opvoedingsondersteuning aan ouders en kunnen helpen bij het opzetten van een schoolgezondheidsbeleid over het gebruik van genotsmiddelen. Novadic-Kentron begeleidt cliënten in een klinische setting, maar hebben ook andere mogelijkheden, zoals groepsbegeleid wonen, individuele woonbegeleiding, begeleiding extern wonen, en begeleid zelfstandig wonen. Klantgroep voor Door! Novadic-Kentron plaatst cliënten die meestal al geruime tijd in behandeling zijn. De meeste plaatsingen zijn van cliënten die uit hun groepsbegeleid wonen en begeleid extern wonen komen. Plaatsingen vanuit de klinische setting is meestal een te grote stap. Criteria voor aanmelding - Cliënten mogen niet uitsluitend een huisvestingsprobleem hebben, maar ook een woonvaardigheidprobleem. - Cliënten moeten een daginvulling hebben. - De financiën moeten geregeld zijn. 2.2.8 Orthopedagogisch Centrum Brabant Het OCB is een orthopedagogisch centrum, dat zorg en hulp verleent aan kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking tot 21 jaar en aan hun ouders/verzorgers. Het gaat daarbij om (gezinnen met) kinderen en jongeren, die moeilijk lerend genoemd worden, of ook wel: kinderen/jongeren met een licht verstandelijke handicap en die op een of andere manier in hun ontwikkeling dreigen vast te lopen. Het OCB heeft zijn Centraal Bureau in Breda en biedt zijn hulp in en vanuit diverse vestigingen, verspreid over drie regio's. Klantgroep voor Door! OCB plaatst licht verstandelijk gehandicapte cliënten die de zelfstandigheidtraining hebben gevolgd. OCB heeft zelf niet veel huisvesting, dus niet veel aanmeldingen voor Door!. Criteria voor aanmelding - Zelfstandig kunnen wonen en daarvoor voldoende vaardigheden bezitten. - Voor de cliënt is een Wajong-uitkering geregeld. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 11

2.2.9 Welzijn Eindhoven Welzijn Eindhoven informeert, adviseert en ondersteunt mensen met vragen op sociaal/maatschappelijke terreinen bij het vinden van het juiste antwoord of het zorgen voor een verwijzing naar de juiste organisatie of aanbieder. Zij geven informatie en advies aan alle burgers in Eindhoven. Zij kunnen er terecht voor een breed scala aan onderwerpen. Welzijn Eindhoven zorgt ervoor dat mensen verder wordt geholpen. Klantgroep voor Door! Het gaat om personen van 18 jaar en ouder die een breed spectrum aan problemen kunnen hebben (relationeel, psychisch, sociaal et cetera). Bij plaatsing wordt moeten de problemen op het terrein van woonvaardigheden (omgaan met financiën, hebben van dagstructuur, aangaan van sociale contacten et cetera) van dien aard zijn dat zij naar verwachting binnen een jaar zijn op te lossen. Criteria voor aanmelding - De hulpvraag moet op woonvaardigheden betrekking hebben. - Er moet voldoende hulpvraag zijn, maar ook niet te veel. De indicatie vindt vervolgens plaats met een door het NIZW ontwikkeld intakemodel en door een eigen scoringsformulier (op basis van M.O. ontwikkeld). 2.2.10 St. Annaklooster St. Annaklooster is een organisatie die haar oorsprong vindt bij de Zusters van Liefde. Men ontwikkelde professionele zorg voor zusters en langzamerhand is vandaar uit de zorg veralgemeniseerd tot een organisatie die thuiszorg levert en waartoe een hospice en een logeerhuis behoren. In 2005 is men gestart met het project Rentree en onlangs is men gestart met een zorghotel voor dak- en thuislozen die tijdelijke worden opgenomen om te stabiliseren. Het project Rentree is bestemd voor sociaal kwetsbare personen die een sociale binding hebben met de gemeente Eindhoven. Het zijn vooral personen die een zelfstandig leven willen leiden maar dat om diverse redenen nog niet kunnen. Het gaat vaak om mensen met een dubbeldiagnose (psychische en verslavingsproblematiek). Vaak gaat het om mensen die in aanraking zijn geweest met de politie (verslaafde veelplegers). Rentree beschikt over een woning voor groepswonen en biedt ook dagbesteding aan. Klantgroep voor Door! De mensen die voor Door! in aanmerking komen uit het project Rentree. Niet iedereen stroomt door. Voor Door! komen personen in aanmerking waarvan verwacht kan worden dat zij in staat zijn om na een jaar zelfstandig te kunnen wonen. Criteria voor aanmelding - De cliënten moeten hun financiën kunnen beheren. - Men moet zinvolle dagbesteding hebben. - Men moet voldoende sociale vaardigheden bezitten. - Men moet in staat zijn om in praktische zin een huishouden te voeren. - Men moet drugsvrij zij 12 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

2.3 Deelnemende corporaties In het project Door! nemen de volgende vier corporaties deel. Domein Domein is een vastgoedbedrijf met een sociaal hart; Domein zoekt klanten op en biedt hen keuzes in wonen. Zij binden zich aan wijken en buurten en werken daar samen met bewoners en partners, aan een goed leefklimaat; De medewerkers zetten zich vooral in voor mensen die op eigen kracht niet kunnen voorzien in hun woonbehoefte. Daarnaast willen zij door middel van intensieve samenwerking met zorginstellingen woningen bouwen en beheren voor ouderen én voor mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking. Trudo Trudo is een wooncorporatie in Eindhoven. Hun doel is ervoor zorgen dat mensen in een prettige, comfortabele, veilige en geborgen omgeving kunnen wonen, werken en recreëren. Naar eigen wensen, mogelijkheden en voorkeur. Dat realiseren ze in nauwe samenwerking met andere partijen. Ze kennen een groot aantal duurzame samenwerkingsverbanden met onze stakeholders: gemeente, partners, leveranciers, bewonersorganisaties en maatschappelijk middenveld. Trudo heeft een afdeling Bijzondere klanten, met daarin het project Door!, huisvesting voor statushouders en projecten woonvormen met hulpverlenende organisaties. Wooninc. Wonninc is een woningcorporatie die in de Regio Eindhoven meer dan 6600 woningen exploiteert. Wooninc. combineert maatschappelijk en commercieel ondernemerschap en er wordt veel met partijen samengewerkt. Zoals binnen de ketennetwerken wonen-welzijn-zorg en wonen-leren-werken. De visie van Wooninc. is het beiden en optimaliseren van woonplezier, waarbij mensen die moeilijk zelfstandig kunnen voorzien in hun woonbehoefte kunnen rekenen op ondersteuning. Woonbedrijf Woonbedrijf is op 1 april 2005 van start gegaan. De nieuwe organisatie is in eerste instantie gericht op het optimaliseren van de dienstverlening aan zijn klanten. Daarnaast zet Woonbedrijf zich in voor de ontwikkeling van nieuwe woongebieden en het verbeteren van de kwaliteit van bestaande woningen en hun omgeving. Woonbedrijf manifesteert zich als een netwerkorganisatie. In samenwerking met andere maatschappelijke dienstverleners en overheden zet Woonbedrijf haar expertise, operationele capaciteit en marktpositie in om de woonkwaliteit in de regio Eindhoven een impuls te geven. 2.4 Samenvattend Door! Blijkt toegankelijk voor verschillende klantgroepen. Er passen mensen met verschillende problematiek binnen Door!. Alle instellingen kennen de eisen die Door! aan plaatsing stelt. Daarboven op hebben plaatsende instellingen hun eigen intakecriteria die onderling deels overeen komen, maar ook gelinkt zijn aan de eigen klantgroep. De extra criteria liggen vooral op het terrein van sociale- en woonvaardigheden en bij een overzichtelijk budgetbeheer. In veel gevallen wordt aangegeven dat het PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 13

alleen regelen van een uitkering niet een voldoende oplossing is. Ook een vinden van daginvulling is van belang, om terugval in eerder gedrag te voorkomen. Men plaatst alleen cliënten die uit de eigen organisatie afkomstig zijn. Die kent men het best en men vergroot daarmee de kans op succes. Instellingen die geen cliënten hebben, zoals Welzijn Eindhoven, consulteren de verwijzer bij de intake voor Door!. Bijna alle instelling praten over het al dan niet hebben van voldoende woonvaardigheden. De omschrijving daarvan is niet scherp afgebakend. Wat opvalt is dat medewerkers aangeven dat zij in de loop van de tijd zelf veel geleerd hebben en zodoende betere inschattingen kunnen maken of cliënten een plaatsing in Door! aankunnen. Instellingen hebben in de loop van de tijd ook intern de eisen aangescherpt, om uitval te voorkomen. De uitval valt niet rechtstreeks in verband te brengen met een of meerdere criteria (zie ook hoofdstuk 3 en 4). Wel kan gezegd worden dat de criteria in Door! aangescherpt moeten worden met zaken waarvan stellig de indruk is dat ze mede bepalend voor succes zijn. Naast het regelen van huurschuld kan het financiële criteria scherper worden gemaakt met het geregeld hebben van de maandelijkse inkomsten. Daarnaast is het hebben van een zinvolle dagbesteding een belangrijk punt. 14 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

3 Begeleiding in project In dit hoofdstuk beschrijven we de wijze waarop de plaatsende instellingen de begeleiding vormgeven. Daarbij maken we een onderscheid tussen de begeleiding vanuit de (zorg)instellingen en de begeleiding van de corporaties. Nazorg, de begeleiding die na de omklap in Door! wordt geboden, beschrijven we als apart onderdeel. 3.1 De begeleiding vanuit de plaatsende instellingen Een van de vereisten van Door! is dat cliënten na plaatsing woonbegeleiding nodig hebben. De begeleiding die de cliënten krijgen is verschillend van aard. Naast woonbegeleiding ontvangen de meeste cliënten nog andere (reeds aanwezige flankerende hulp), meestal vanuit één van de participerende instellingen. Hieronder beschrijven we per instelling een aantal specifieke begeleidingsaspecten. De Combinatie vindt de begeleiding een belangrijke succesfactor bij plaatsing. Men heeft geleerd van enkele incidenten. Men heeft (zeker in de beginperiode) minimaal één keer per week contact met de jongere. Men doorloopt één keer per maand het huis op vreemde zaken (heeft te maken met het feit dat een jongere met een weetplantage was gestart). Men houdt toezicht op de financiën. De huur loopt via een automatische incasso bij de corporatie. Als er onverhoopt toch iets mis gaat, trekt men zo vroeg mogelijk aan de bel bij corporatie om dat recht te zetten. Als er betalingsachterstanden zijn, komen de aanmaningen bij de Combinatie binnen, zoadat men onmiddellijk op kan treden. Welzijn Eindhoven biedt outreachende begeleiding. Ze hebben prestatieafspraken met gemeente over maximale begeleidingstijd. Zij zitten derhalve strak in het pak, maar kunnen het gemiddeld wel redden. 80 à 90% zit in budgetbeheer: de automatische incasso van vaste lasten is via een budgetbureau geregeld, voor de rest krijgt men wekelijks zakgeld. De financiële vrijheid wordt langzaam opgevoerd. Men gaat in het begin twee keer in de week op huisbezoek. Tot omklap gemiddeld één keer per week. Er is een goede samenwerking met corporaties: deze mensen weten in de ogen van Welzijn Eindhoven goed met lastige klanten om te gaan. OCB heeft cliënten die vaak een levenslange begeleiding nodig hebben. Voor hen is het daarom moeilijk om een afweging te maken wie van de cliënten in Door! past. De omschakeling naar volledig zelfstandig wonen is vaak wel erg groot voor de cliënten. Cliënten hebben vaak al een woontraining gehad, deze wordt nu voortgezet in de eigen woning. Daarnaast hebben de meeste cliënten van OCB een levenslange begeleiding nodig, vanwege een laag IQ. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 15

JobFellows werkt met ervaringsdeskundigen, die een professionele opleiding hebben genoten. Zij begeleiden de cliënten. Het uitgangspunt van het werken is om de betrokken mensen werk, vrije tijd en huisvesting aan te bieden. De aanpak is niet zozeer therapeutisch, eerder praktisch. Het gaat erom het leven van de cliënten te normaliseren. Dit houdt ook in dat cliënten niet in groepen bij elkaar gaan wonen, omdat dat vaak weer recidief gedrag oproept. Door! past daarom erg goed bij deze doelgroep. De GGzE heeft een groot cliëntenbestand, rond de 18.000. De GGzE heeft ongeveer 1800 medewerkers in dienst. Veel van hen zijn hulpverleners, die individueel cliënten begeleiden. De begeleiding is voor het grootste deel ambulant, maar ook wordt begeleiding op het terrein geboden. Elke cliënt heeft een casemanager. De diverse hulpverleners blijven zelf bij hun cliënt betrokken wanneer ze naar Door! gaan. De GGz heeft afspraken met het zorgkantoor en kan zodoende, wanneer meer begeleiding nodig zou zijn, dit ook aan cliënten aanbieden. De begeleiders van MAJ kennen hun cliënten erg goed door de intensieve begeleiding die zij de cliënten bieden. Ze bouwen een goed contact op met de cliënt. Onderling wordt door de begeleiders ervaringen uitgewisseld, zodat iedereen van alle bijzonderheden betreffende de jongeren op de hoogte is. De jongeren krijgen zo niet de mogelijkheid mensen tegen elkaar uit te spelen. Neos hecht naast een goede inschatting van de problematiek veel belang aan goede begeleiding. Daarin is naast hulpverlening ook uitdrukkelijk aandacht voor woonbegeleiding en financiële begeleiding. Neos gaat één keer per week langs. Ook is er belangstelling voor sociaal netwerk en is er de mogelijkheid dat ook andere hulpverleners van Neos langskomen. Neos besteedt ook veel aandacht aan nazorg. Na de één jaar periode volgt na drie maanden een folluw up gesprek. Overigens blijft ook na de omslag hulpverlening mogelijk hetzij via de AWBZ hetzij vrijwillig. Neos geeft aan dat zij er bovenop zitten en zodoende tijdig kunnen ingrijpen wanneer dat nodig mocht zijn. Novadic-Kentron geeft aan dat een geleidelijk overgang van klinische setting, groepsbegeleid wonen, wonen in een kleinere groep en dan begeleid zelfstandig wonen een optimale gang van zaken is. Het is voor cliënten altijd moeilijk om een verandering in omstandigheden door te maken, de kans op terugval is dan reëel aanwezig. Novadic-Kentron kan ongeveer vier uur begeleiding per week aanbieden. St. Annaklooster voert minimaal één keer per week een individueel gesprek met de cliënt. Dat kan ook op kantoor van St. Annaklooster zijn. Daarnaast komt men nog één keer in de week langs. In het weekend worden de cliënten steekproefsgewijs bezocht. Daarnaast is er ruimte om, afhankelijk van de behoefte, extra begeleiding te bieden. Bovendien blijven sommige cliënten de dagbesteding van St. Annaklooster bezoeken, waardoor er ook via dat kanaal contact is. 16 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!

Uit de ingevulde vragenlijsten over de uitvallers van Door! blijkt dat de begeleidingsbehoeften van cliënten die geplaatst worden varieert van 1-13 uur per week aan woonbegeleiding. Daarnaast wordt vaak ook nog flankerende hulpverlening vanuit de instellingen gegeven. De begeleiding die daadwerkelijk geboden wordt, was in een aantal gevallen minder dan de het aantal uren dat aan de start van het wonen in Door! was afgesproken. Enkele keren kwam dat omdat de cliënt begeleiding weigerde, een paar keer omdat de instelling door omstandigheden minder begeleiding kon bieden. Als reden voor uitval werd bij negen uitvallers aangegeven dat de begeleiding die geboden werd niet voldoende was. Bovendien bleek vier keer dat de begeleiding niet de juiste was. Uit de gesprekken bleek dat de aard en intensiteit van begeleiding een belangrijke succesfactor is bij het welslagen van het traject Door!. Wanneer je er dicht bovenop zit met de begeleiding, dan gaat het beter met cliënten. Een aantal organisaties zoals MAJ, Neos en JobFellows doen dat, en hebben weinig uitvallers. Alleen is het niet te zeggen of dat dit de enige verklaring daarvoor is. 3.2 Begeleiding vanuit de corporaties De vier betrokken corporaties doen vol overtuiging mee aan Door! maar leggen in de wijze waarop zij met de Door!-bewoners omgaan wel verschillende accenten die met de filosofie van de corporatie te maken hebben. Trudo heeft in 2006 het initiatief genomen om met instellingen te inventariseren welke woonwensen er zijn voor speciale groepen. De aanvragen die in 2007 gehonoreerd kunnen worden zijn in het werkplan van Trudo opgenomen. Trudo heeft vanuit het bestuur ook opdracht gekregen om woonondersteuning te bieden (4 maal per jaar), na te denken over de dagbesteding van mensen en te kijken naar de budgettering. Ze willen een signalerende en preventieve functie vervullen. Ook Domein hecht aan een goed inzicht in de huurders die via Door! geplaatst worden. Samen met Trudo zijn zij een aantal maanden geleden begonnen met de zogenaamde kwartaalmonitor, waarbij men vier keer per jaar bij de klant op bezoek gaat. Men vindt het als corporatie belangrijk om te weten hoe de betrokkene woont. Dat maakt het zicht op de betrokken persoon na de omslag ook makkelijker, men kent de persoon. Ook de wijkbeheerder is dan op de hoogte van de persoon en kan eventuele ruis bij vermoedens van overlast beter inschatten. Woonbedrijf en Wooninc. staan meer op het standpunt dat de huurders die via Door! binnenkomen in principe gewone huurders zijn en in die zin niet anders benaderd worden dan hun andere huurders. Beide corporaties hebben in elk geval een klantcontact bij de omklap, als het huurcontract met betrokkene moet worden getekend. Wooninc. heeft ook altijd klantcontact bij de intake. Bij het Woonbedrijf is dat, vanwege het grote aantal plaatsingen, niet altijd mogelijk. Beide instellingen houden wel bij hoe het gaat met de samenwerking en begeleiding van de plaatsende instellingen. Wooninc. heeft geen aparte afdeling voor plaatsing en begeleiding van aparte doegroepen. Deze cliënten vallen onder het gewone rayon. PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR! 17

In het algemeen geven de corporaties aan dat de contacten omtrent de begeleiding met participerende instellingen goed zijn. Zij zien wel verschil in begeleiding. Zij zijn van mening dat enkele plaatsende instellingen zijn, vanwege hun grootte, wat minder flexibel zijn in de omgang, ze opereren stroperiger, waardoor in concrete gevallen niet altijd tijdig kan worden ingegrepen. Bij aanmelding voor Door! wordt door de corporatie rekening gehouden met een geschikt woonmilieu voor de cliënt, waardoor de slagingskans toeneemt. Dat neemt niet weg dat er vanuit de woonomgeving van de cliënt bij de corporatie soms (vage) klachten binnenkomen over overlast. Dat is vaak meer gevoel ( er wonen veel Door!-klanten in de wijk terwijl er maar twee wonen) dan werkelijkheid. Corporaties geven daarom aan dat het ook van belang is dat de wijkbeheerder goed ingelicht is over de plaatsing, waardoor de signalen beter in perspectief gezet kunnen worden. 3.3 De nazorg Nazorg heeft te maken met de begeleiding die geboden wordt na de omklap. Hierover zijn nog niet echt vastomlijnde afspraken gemaakt, maar er wordt wel over gesproken met elkaar, vooral in de werkgroep. De begeleiding die na de omklap geboden wordt is ook divers. Enkele organisaties, bijvoorbeeld Welzijn Eindhoven, geven aan dat ze geen middelen hebben om na de omklap woonbegeleiding te bieden. De meeste plaatsende instellingen zijn echter AWBZ-gefinancierd waardoor ze afspraken met het zorgkantoor kunnen maken. Indien na de omklap nog (woon)begeleiding noodzakelijk is kan dat worden geïntegreerd in de flankerende hulpverlening die buiten Door! om wordt gegeven. Een aantal organisaties geeft aan dat hun cliënten een levenslange begeleiding nodig hebben en kunnen hen dat ook bieden. Enige maanden geleden is men in de werkgroep begonnen met actieve monitoring tot 3 jaar na de omklap. Tijdens de maandelijkse vergaderingen wordt zo de vinger aan de pols gehouden. Alle cliënten die in Door! geplaatst zijn, passeren de revue. Kort lichten de instellingen hun begeleiding en de voortgang toe. 3.4 Samenvattend Elke plaatsende instelling streeft naar een goede begeleiding, die tijdens het project Door! in een aantal gevallen nog is aangepast (vaak geïntensiveerd) op basis van ervaringen. Dat laat onverlet dat er verschillen zijn in aard en intensiteit van de begeleiding. Dat heeft te maken met de problematiek van de cliënten uit de plaatsende instellingen die niet onderling vergelijkbaar is. Het heeft ook te maken met de wijze waarop de begeleiding wordt vormgegeven en die vaak eigen is aan de sector waartoe de plaatsende instelling behoort en waarbij accenten in de begeleiding (woonbegeleiding versus hulpverlening) kunnen verschillen. 18 PON-rapportage: UITVAL PROJECT DOOR!