Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele & Non-formele Leerervaringen Vanaf 1 januari 2014 zal het nieuwe Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk voor de financiële sector gelden. De huidige situatie is dat de financieel dienstverleners ervoor moeten zorgen dat de mensen die in hun organisaties werken én klanten adviseren vakbekwaam zijn. Dit kan op twee manieren: - via Wft diploma s: deze mogelijkheid houdt in dat elke medewerker zelf over een geldig Wft-diploma beschikt op het (advies)gebied waarin hij actief is. - via het bedrijfsvoeringsmodel: de vakbekwaamheid binnen de organisatie wordt gewaarborgd doordat de bedrijfsvoering zo is ingericht dat alle medewerkers vakbekwaam zijn. Het aantoonbaar vakbekwaam functioneren in het betreffende beroep is hierbij de maatstaf. Financieel dienstverleners kunnen zelf bepalen hoe zij dit aantonen. De nieuwe situatie brengt mee dat niet alleen nieuwe werknemers maar ook bestaande werknemers in de sector vanaf 1 januari 2014 moeten aantonen dat zij voldoen aan de vereisten van het nieuwe vakbekwaamheids-bouwwerk. Het gaat hierbij om beide groepen werknemers, d.w.z. reeds gediplomeerde en/of gecertificeerde werknemers en werknemers die op grond van hun functioneren door hun organisatie vakbekwaam zijn verklaard. Deze Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele en Non-formele Leerervaringen zijn bedoeld om te beoordelen of exameninstituten die werknemers in de sector via een verkorte of flexibele route aan de vereiste diploma s wensen te helpen, voldoen aan de kwaliteitscriteria dienaangaande. Deze richtlijnen hebben betrekking op werknemers die reeds werkzaam zijn (of op 31 december 2013 vakbekwaam zijn) onder het huidige Wft-regime en vakbekwaam zijn door middel van borging van het bedrijfsvoeringsmodel of een geldig Wft-diploma en de overstap naar het nieuwe bouwwerk willen maken via een verkorte of flexibele route. Omdat deze methodiek binnen de Wft-examinering nieuw is, wil het College graag monitoren of de exameninstituten deze methodiek op de juiste manier implementeren in de Wftexamensystematiek. Het Wft-exameninstituut dat de EVK-methodiek wenst te hanteren, dient: zo spoedig mogelijk de te hanteren procedure ter goedkeuring aan te melden aan het College (zie pag. 9) per kwartaal een opgave te doen aan het secretariaat van het aantal kandidaten, dat op deze methodiek een beroep heeft gedaan en van het zak/slaagpercentage. Het College zal bij wijze van steekproef dossiers ter inzage vragen 1
1. Gelijkwaardigheid en Personalisatie De grondslagen voor het aanbieden van beoordelingsprocedures die voor de overgangsfase voor bestaande werknemers in de sector naar het Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk de toets der kritiek kunnen doorstaan zijn gelegen in de gelijkwaardigheid en de personalisatie van reeds verworven formele en/of non-formele leerervaringen van werknemers met de nieuwe vereisten van het vakbekwaamheidsbouwwerk. Deze grondslagen kunnen zowel op systeemniveau als op individueel niveau worden onderbouwd. Onder gelijkwaardigheid wordt verstaan dat: - de vakbekwaamheid van een bevoegde werknemer niet alleen actueel is maar ook aantoonbaar gelijkwaardig is met de nieuwe vereisten op inhoudelijke gronden, met inachtneming van de veranderlijkheid van de vereisten door de jaren heen en de daar mede op gebaseerde permanente educatie van de betreffende werknemer; - aangetoond kan worden dat het bestaande, bevoegde functioneren van een werknemer is gebaseerd op een functiebeschrijving die past binnen het nieuwe bouwwerk; - het bestaande functioneren op individueel niveau beoordeeld kan worden ten opzichte van de nieuwe vereisten. Personalisatie houdt in algemene zin in dat de verantwoordelijkheid voor de vormgeving en instandhouding van leer- en werkprocessen geheel of gedeeltelijk op individueel niveau kan liggen. Personalisatie omvat in het kader van deze richtlijnen het kunnen categoriseren en benoemen van de vakbekwaamheid van een individuele werknemer op basis van bewijzen van leeropbrengsten die door hem/haar behaald zijn en/of in ontwikkeling zijn. Het is in het kader van personalisatie van belang aan te kunnen tonen dat een werknemer op zijn/haar eigen leerervaringen is beoordeeld en competent of gekwalificeerd gesteld kan worden. Deze beoordeling kan (mede) gebaseerd zijn op algemene EVK- en/of EVCafspraken tussen een werkgever en een exameninstituut maar moet altijd in een individueel advies of rapport worden voorgelegd aan een examencommissie die de uiteindelijke verantwoordelijkheid heeft voor het toekennen van het beoogde beoordelingsresultaat. 2
2. Formele en Non-formele Leerervaringen Deze richtlijnen hebben betrekking op twee soorten leerervaringen waarvan de gelijkwaardigheid met het nieuwe Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk beoordeeld moet kunnen worden: - Formele leerervaringen zijn competenties of vakbekwaamheden die iemand via formele opleidingen en/of (interne) trainingen verworven heeft en hebben geresulteerd in een kwalificatie zoals een diploma, certificaat, getuigschrift of attest. Kwalificaties zijn de bewijzen die aangeven dat een formeel leertraject met goed gevolg is doorlopen. Er is slechts sprake van een kwalificatie wanneer bij het leertraject de doelen op voorhand vastliggen én deze uiteindelijk ook worden geëvalueerd. Een werknemer moet dus een examen hebben afgelegd dat is uitgemond in een formeel attest, getuigschrift, certificaat of diploma. Een bewijs van deelname aan een vorming of opleiding is dus geen kwalificatie. Onder deze groep vallen de werknemers met oude Wft diploma s en bewijzen van relevante, andere kwalificaties. - Non-formele leerervaringen zijn competenties of bekwaamheden die iemand via het uitvoeren van relevante beroepstaken heeft verworven. Een competentie in deze zin omvat het geheel van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes verworven door middel van functiegerichte leerprocessen waardoor iemand in staat is om effectieve, kwaliteitsvolle prestaties te leveren, gericht op een bepaalde functie of rol in de organisatie. Deze prestaties zijn zichtbaar in concrete handelingen, attitudes en verbonden met een relevante context. De bewijslast voor dit type leerervaringen kan bestaan uit beroepsproducten (bv. een marketingplan of een businessplan), verklaringen van werkgevers, geanonimiseerde klantrapportages, gevalideerde assessmentrapporten, e.a.. Onder deze groep vallen de werknemers die op grond van hun functioneren vakbekwaam en daarmee bevoegd zijn verklaard. Er bestaan in het kader van deze richtlijnen derhalve twee vormen van bewijzen: - formele leerbewijzen zoals diploma s, certificaten, getuigschriften, e.d. - non-formele leerbewijzen zoals vakbekwaamheidsdossiers, beroepsproducten, portfolio-documentatie, e.d. 3
3. EVK en EVC Indien een exameninstituut een verkorte of flexibele route naar het verwerven van de nieuwe Wft-diploma s voor werknemers wil aanbieden, dan kunnen bovenstaande leerervaringen in een EVK- of een EVC-procedure worden onderzocht. Dergelijke procedures kunnen per werknemer een uitspraak opleveren over het al dan niet voldoen aan de nieuwe vereisten op basis van een beoordeling van de reeds aanwezige kwalificaties en/of competenties. Formele leerervaringen worden in een EVK-procedure beoordeeld. EVK staat voor de Erkenning van eerder Verworven Kwalificaties. In een EVK-procedure kan de inhoud van behaalde kwalificaties onderzocht worden en gelijkwaardig worden gesteld aan de nieuwe vereisten van het nieuwe Wftvakbekwaamheidsbouwwerk. Dit onderzoek kan op organisatieniveau worden uitgevoerd en op individueel niveau. Op organisatieniveau kan het leiden tot het in algemene zin gelijkwaardig stellen van een opleiding of training aan een (onderdeel van) Wft-diploma. Op individueel niveau wordt in specifieke zin beoordeeld of de werknemer onder de afspraak op organisatieniveau valt. Iemand zal bijgevolg moeten bewijzen dat de inhoud van de gevolgde opleiding(en) of training(en) van hem/haar afkomstig zijn en dat deze inhoud overeenkomt met de vereisten van het nieuwe Wft- vakbekwaamheidsbouwwerk waarvoor gelijkwaardigheid wordt gevraagd. Indien de inhoud van iemands kwalificaties op alle vlakken voldoet aan de inhoud van de vereisten van het nieuwe Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk, dan kan EVK dientengevolge via een verkorte beoordeling leiden tot het verkrijgen van vrijstellingen voor Wft-diploma s of tot een uitspraak over het geheel voldoen aan de vereisten voor Wft-diploma s. Indien er echter onvoldoende sprake is van gelijkwaardigheid tussen de bestaande kwalificaties en de nieuwe vereisten, dan zal de werknemer ofwel een EVC-procedure moeten volgen ofwel op de traditionele wijze de Wft-diploma s moeten behalen. Non-formele leerervaringen worden in een EVC-procedure beoordeeld. EVC staat voor de Erkenning van eerder Verworven Competenties. EVC heeft als doel het herkennen en waarderen van de competenties die iemand al in huis heeft en die kunnen resulteren in het toekennen van kwalificaties of vrijstellingen. Deze competenties worden bewezen met beroepsproducten, werkgeversverklaringen, e.d. Het is mogelijk om bepaalde beroepsproducten te identificeren als gelijkwaardig aan een opleiding of training aan een (onderdeel van) Wft-diploma. Een dergelijke constatering kan worden geformaliseerd in een EVC-afspraak tussen een werkgever en een exameninstituut. In een EVC-procedure wordt onderzocht of alle bewijzen van door werkervaring verworven competenties en vakbekwaamheden door het exameninstituut beoordeeld kunnen worden in het kader van het nieuwe Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk. Een dergelijke procedure kan dus gebaseerd zijn op één of meer EVC-afspraken met betrekking tot beroepsproducten. In de procedure wordt bepaald welke EVC-afspraken gelden voor welke werknemer en of de aangeleverde beroepsproducten van een werknemer ook daadwerkelijk van hem/haar zijn én voldoen aan de kwaliteitsnorm van de betreffende EVC-afspraak. Het resultaat van een EVC-procedure kan zijn dat iemands non-formele leerervaringen deels 4
of geheel gelijkgesteld worden met de nieuwe formele vereisten voor de sector. Dientengevolge kan EVC leiden tot het verkrijgen van (een) nieuw(e) Wft-diploma( s). Indien er echter onvoldoende sprake is van gelijkwaardigheid tussen de bestaande leerervaringen en de nieuwe vereisten, dan zal de werknemer op de traditionele wijze de Wft-diploma s moeten behalen. 4. Kwaliteitscriteria EVK/EVC De kwaliteitscriteria voor EVK en EVC zijn opgesplitst naar bewijsstukken en aanpak. Bewijsstukken hebben betrekking op het documenteren van de reeds verworven kwalificaties en competenties. De aanpak refereert aan de procedure en de instrumenten om de bewijsstukken van formeel en/of non-formeel verworven leerervaringen adequaat te kunnen beoordelen. a. Kwaliteitscriteria bewijsstukken EVK Openbaarheid Authenticiteit Actualiteit Relevantie Herhaalbaarheid Gelijk speelveld Is er sprake van een EVK-afspraak die algemeen geldend is voor alle exameninstituten? Is het een bewijs van de werknemer zelf? Is het bewijs erkend binnen de werkorganisatie van de werknemer? Weerspiegelt de kwalificatie het huidige competentieniveau van de werknemer? N.B. indien ouder dan 2 jaar, dan dient de kandidaat aan te tonen up-to-date te zijn. Is het bewijs toereikend om relevante onderdelen van het Wft-vakbekwaamheidsbouwwerk te dekken? Is er sprake van een EVK-afspraak tussen een werkgever en het exameninstituut over (een) bewijsstuk(ken) dat/die geld(t)(en) voor alle, individuele werknemers? Is de EVK-afspraak toegankelijk en toepasbaar voor alle exameninstituten? EVC Openbaarheid Authenticiteit Actualiteit Is er sprake van een EVC-afspraak die algemeen geldend is voor alle exameninstituten? Is het een bewijs van de werknemer zelf? Is het bewijs erkend binnen de werkorganisatie van de werknemer? Weerspiegelt het bewijs het huidige competentieniveau 5
van de werknemer? N.B. indien ouder dan 2 jaar, dan dient de kandidaat aan te tonen up-to-date te zijn. Kwantiteit Variatie Herhaalbaarheid Gelijk speelveld Verwijst het bewijsstuk naar beroepsmatig handelen in een afdoende (lange) periode? N.B.1 over het algemeen wordt een termijn van minimaal 3 jaar werkervaring t.a.v. aard en niveau van de werkzaamheden die met het bewijsstuk worden bewezen, verlangd. N.B.2 Indien het bewijs slechts betrekking heeft op een éénmalig feit, is het onvoldoende bewijs van een competentie of vakbekwaamheid. Verwijst het bewijsstuk naar gevarieerde beroepssituaties? Is er sprake van een EVC-afspraak tussen een werkgever en het exameninstituut over (een) bewijsstuk(ken) dat/die geld(t)(en) voor meerdere, individuele werknemers? Is de EVC-afspraak toegankelijk en toepasbaar voor alle exameninstituten? b. Kwaliteitscriteria aanpak Personalisatie Verbinding Transparantie Toegankelijkheid Validatie Is de procedure gebaseerd op de leerervaringen van een individuele werknemer? N.B. het is van belang aan te kunnen tonen dat een werknemer op zijn/haar eigen leerervaringen is beoordeeld en vervolgens op individueel niveau competent of gekwalificeerd gesteld kan worden. Deze beoordeling kan gebaseerd zijn op EVK- en/of EVC-afspraken maar moet altijd in een individueel advies worden neergelegd aan een examencommissie die de uiteindelijke verantwoordelijkheid heeft voor het toekennen van het beoogde beoordelingsresultaat. Hebben de leerervaringen van een werknemer een duidelijke verbinding met de werkorganisatie van de werknemer? N.B. de verbinding kan bijvoorbeeld bestaan doordat een leerervaring gerelateerd kan worden aan de functiebeschrijving van de werknemer of in een functioneringsgesprek is vastgelegd als een prestatie gelijk aan functioneren in een specifiek competentiegebied. Biedt de gehanteerde procedure inzicht in de eisen van het Wftvakbekwaamheidsbouwwerk en is duidelijk hoe er wordt beoordeeld? N.B. de eisen t.a.v. de beoordelingswijze zijn door de CDFD gegeven. Is de procedure toegankelijk voor alle individuele werknemers in de organisatie? Zijn de procedure en de instrumenten kwalitatief geborgd? 6
N.B. De procedure dient als geheel én op de afzonderlijke onderdelen goedgekeurd te zijn. Eisen gelden t.a.v. de onafhankelijkheid van de positie van de assessor en de definitieve uitspraak over het al dan niet voldoen aan een vakbekwaamheid door een daartoe gematigde examencommissie. Professionaliteit Privacy Individueel recht Rechtvaardigheid Tijdspanne Zijn de bij de beoordeling betrokken functionarissen aantoonbaar professioneel getraind en toegerust voor hun (specifieke) taak in de procedure? Kennen de betrokken functionarissen het betreffende praktijk- en opleidingsveld? N.B. deze eis geldt voor begeleiders, assessoren en leden van de examencommissie. Is de privacy van de werknemer gegarandeerd? Heeft de werknemer inzicht in zijn/haar rechten? Kan de werknemer bezwaar maken tegen een uitspraak? Worden de te nemen beslissingen op voorhand door alle betrokkenen als rechtvaardig beschouwd doordat er met gestandaardiseerde beoordelingscriteria wordt gewerkt? Wordt er binnen een redelijke termijn uitspraak gedaan zodat de werknemer tijdig de nodige vervolgstappen kan zetten? Controleerbaarheid Wordt na afloop voor elke werknemer een persoonlijke rapportage opgesteld? Doet de examencommissie finaal uitspraak over de waarde van een formele en/of non-formele leerervaring? Kan elke uitspraak in een onafhankelijke audit worden gecontroleerd? Richtlijnen Voldoet de procedure aan de Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele & Non-formele Leerervaringen? 7
5. Richtlijnen De kwaliteitscriteria voor bewijsstukken en aanpak van de procedures die exameninstituten kunnen aanbieden aan werknemers die op grond van hun reeds verworven kwalificaties en/of competenties willen voldoen aan de nieuwe vereisten van het Wftvakbekwaamheidsbouwwerk, worden geoperationaliseerd met behulp van de Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele & Non-formele Leerervaringen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om enerzijds de exameninstituten te assisteren in het formuleren van EVK- en/of EVCprocedures en anderzijds het CDFD een beoordelingskader te bieden om dergelijke procedures te kunnen goedkeuren. Op deze wijze wordt tegemoet gekomen aan intenties vanuit de exameninstituten om EVK- en EVC-procedures in te zetten bij de beoordeling van zittende werknemers in de overgangsperiode van het bedrijfsvoeringmodel naar het diplomamodel vanaf 1 januari 2014, nl. randvoorwaarden te scheppen voor de ontwikkeling van EVK- en/of EVC-procedures en een instrument te bieden voor een (zelf)audit van de gehanteerde procedures. De richtlijnen zijn gebaseerd op de fundamentele principes voor EVK-EVC 1 : 1. EVK-EVC is gebaseerd op vrijwillige deelname; 2. De privacy van de kandidaat is gewaarborgd; 3. Open toegang en eerlijke behandeling tot de procedure is verzekerd; 4. Alle stakeholders zijn betrokken bij de ontwikkeling van de procedure; 5. De procedure bevat instrumenten/ondersteuning ter begeleiding en/of advisering aan de kandidaat tijdens de voorbereiding op de procedure; 6. Proces, procedure en beoordelingscriteria zijn rechtvaardig, transparant en voorzien van effectieve kwaliteitszorg; 7. Proces, procedure en beoordelingscriteria respecteren de legitieme belangen van alle stakeholders en organiseren gelijkwaardige participatie; 8. Het proces van EVK-EVC is onpartijdig, onafhankelijk en voorkomt belangenverstrengeling; 9. De deskundigheid van de functionarissen benodigd binnen het proces van EVK-EVC is geborgd. De richtlijnen zijn uitgewerkt in verschillende onderdelen voor de procedures EVK-EVC, de instrumenten/methodiek EVK, de instrumenten/methodiek EVC, aanpak EVK-EVC en de verbindend verklaring van de procedure. De richtlijnen kunnen worden gebruikt als een checklist: - voor de ontwikkeling van een procedure EVK-EVC, - voor de beoordeling door de CDFD teneinde goedkeuring te geven aan het gebruik van een procedure EVK-EVC. 1 Cedefop 2009. European Guidelines for Validating Non-formal and Informal Learning. Luxembourg: EU Communities. 8
Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele & Non-formele Leerervaringen 1. Richtlijnen t.b.v. procedures EVK-EVC Ja Nee 1a Procedure 1b Rapportage Is de procedure ter goedkeuring aangemeld bij de CDFD? Ontvangt elke kandidaat vooraf informatie over de procedure EVK- EVC? Wordt aan de kandidaat vooraf meegedeeld welke stappen hij/zij kan zetten in geval van onduidelijkheden en/of disputen? Kan de kandidaat zich (bij positief gevolg) daadwerkelijk aanmelden voor vrijstellingen en/of diplomering? Wordt na afloop een persoonlijke rapportage voor de kandidaat geformuleerd die aan de examencommissie kan worden voorgelegd? Krijgt de kandidaat nadere toelichting bij het resultaat van de procedure? Wordt het dossier van de kandidaat met voldoende privacy behandeld en blijft het eigendom van de kandidaat? 2. Richtlijnen t.b.v. instrumenten/methodiek EVK 2a Openbaarheid 2b Authenticiteit 2c Actualiteit 2d Relevantie 2e Herhaalbaarheid 2f Gelijk speelveld Is er sprake van een algemene EVK-afspraak? Is de EVK-afspraak openbaar? Is het een bewijs van een kwalificatie van de werknemer zelf? Is het bewijs van een kwalificatie ouder dan 2 jaar? Indien ouder dan 2 jaar: kan de werknemer aantonen up-to-date te zijn? Is het bewijs voldoende om relevante onderdelen van het Wftvakbekwaamheidsbouwwerk af te dekken? Is er sprake van een EVK-afspraak die geldt voor meerdere, individuele werknemers? Is de EVK-afspraak tussen een werkgever en het exameninstituut algemeen geldend voor alle exameninstituten? 3. Richtlijnen t.b.v. instrumenten/methodiek EVC 3a Openbaarheid 3b Authenticiteit 3c Actualiteit Is er sprake van een algemene EVC-afspraak t.a.v. een bewijsstuk voor een competentie, gekoppeld aan een bepaalde beroepssituatie? Is de EVC-afspraak openbaar? Is het een bewijsstuk van de werknemer zelf? Is het bewijs van een competentie of vakbekwaamheid ouder dan 2 jaar? 9
3d Relevantie 3e Kwantiteit Indien ouder dan 2 jaar: kan de werknemer aantonen up-to-date te zijn? Is het bewijs toereikend om relevante onderdelen van het Wftvakbekwaamheidsbouwwerk te dekken? Verwijst het bewijsstuk naar beroepsmatig handelen in een afdoende (lange) periode? Is duidelijk of één bewijsstuk voldoende is om een aanwezige competentie te bewijzen of zijn meerdere bewijsstukken benodigd? 3f Variatie Verwijst het bewijsstuk naar gevarieerde beroepssituaties? 3g Herhaalbaarheid 3h Gelijk speelveld Is er sprake van een EVC-afspraak die kan gelden voor meerdere, individuele werknemers? Is een EVC-afspraak tussen een werkgever en het exameninstituut algemeen geldend voor alle exameninstituten? 4. Richtlijnen t.a.v. de aanpak EVK-EVC 4a Personalisatie 4b Verbinding 4c Transparantie 4d Toegankelijkheid Resulteert de procedure in een persoonlijke rapportage over de leerervaringen van een individuele werknemer? Hebben de leerervaringen van een werknemer een verbinding met de werkorganisatie en het functioneren daarbinnen van de werknemer? Biedt de gehanteerde procedure inzicht in de eisen van het Wftvakbekwaamheidsbouwwerk en is duidelijk hoe er wordt beoordeeld? Is de procedure toegankelijk voor alle individuele werknemers in de organisatie? 4e Validatie Zijn de procedure en de instrumenten kwalitatief geborgd? 4f Professionaliteit Zijn de bij de beoordeling betrokken functionarissen aantoonbaar professioneel getraind en toegerust voor hun (specifieke) taak in de procedure? 4g Privacy Wordt de privacy van de werknemer gegarandeerd? 4h Individueel recht 4i Rechtvaardigheid 4j Tijdspanne 4k Controleerbaarheid Heeft de werknemer inzicht in zijn/haar rechten? Kan de werknemer bezwaar maken tegen een uitspraak in het kader van een procedure EVK-EVC? Worden de te nemen beslissingen op voorhand door alle betrokkenen als rechtvaardig beschouwd doordat er met gestandaardiseerde beoordelingscriteria wordt gewerkt? Wordt er binnen een redelijke termijn uitspraak gedaan zodat de werknemer tijdig de nodige vervolgstappen kan zetten? Kan elke uitspraak in een onafhankelijke audit worden gecontroleerd? 5. Verbindend verklaring 5a Richtlijnen Voldoet de procedure aan de Algemene Richtlijnen Beoordeling Formele & Non-formele Leerervaringen? 10