Nachtelijke onrust bij dementie PRoF Themadagen Marieke Van Vracem 5 september 2014 dr. Nele Spruytte Prof. dr. Chantal Van Audenhove LUCAS LUCAS streeft ernaar de Onderzoek levenskwaliteit van personen te verbeteren door wezenlijke Vorming Dienstverlening vernieuwingen in de zorgpraktijk en het zorgbeleid te initiëren en te ondersteunen 1
LUCAS www.kuleuven.be/lucas Steunpunt welzijn, volksgezondheid & gezin 3 De rol van de materiële omgeving in zorg Architectuur ontmoet dementie, i.s.m. prof. Ann Heylighen (Architectuur KU Leuven) Pilootprojecten zorg Vlaams bouwmeester Living well with dementia 4 2
Living well with dementia Literatuurstudie over onrust bij dementie Licht Geluid Geur Temperatuur Natuur Kleur Ontwerp Expertenpanels met mantelzorgers en hulpverleners Focus op nachtelijke onrust 5 Inhoud Dementie & nachtelijke onrust Impact van omgeving Onderzoeksvragen Methode Resultaten Gedrag Oorzaken Gevolgen Interventies Conclusie 6 3
Dementie & nachtelijke onrust 100 000 mensen in Vlaanderen Stijging met 30% in 2020 Symptomen: Cognitieve & functionele achteruitgang Geheugen Taal Executieve functies IADL en ADL Behavioural & Psychological Symptoms of Dementia Agitatie 7 Impact van de omgeving bij dementie Lawton environmental docility hypothesis The influence of the environment increases when competences diminish because of the dementia process. (Lawton, 1985) 8 4
Onderzoeksvragen 1. Wat is nachtelijke onrust bij mensen met dementie volgens zorgverleners uit woonzorgcentra? 2. Wat zijn gevolgen ervan volgens zorgverleners? 3. Wat zijn oorzaken ervan volgens zorgverleners? 4. Aanpak: Hoe gaat men nu om met nachtelijke onrust bij mensen met dementie? Welke ruimtelijke/zintuiglijke interventies worden hierbij gebruikt? 9 Methode Praktijkstudie in 8 woonzorgcentra in West-Vlaanderen Interview hoofdverpleegkundige(n) Nachtboeken (14 dagen) en interview nachtdienst: Welk gedrag kwam voor? Belasting? Wat heb je hieraan gedaan? Observatie nachtelijke onrust & omgeving 1 nacht in elk woonzorgcentrum 10 5
1. Wat is nachtelijke onrust bij dementie? Fysiek Dwaalgedrag Opstaan en klaarmaken vs. Verbaal Roepgedrag Zingen, praten, prevelen Vroegtijdig naar bed gaan Actief bezig zijn Smeergedrag Lichamelijke onrust 11 1. Wat is nachtelijke onrust bij dementie? Gedrag & frequentie verandert snel door voortschrijden van het proces het verandert van dag tot dag zeer individueel Enkele vaste bewoners => dagelijks of wekelijks onrust Plotse & tijdelijke onrust heeft vaak een fysieke oorzaak Onrust bij kortverblijf 12 6
2. Wat zijn gevolgen ervan? Voor de persoon met dementie: Vermoeidheid Mentaal: frustratie, angst, Fysiek: vallen, plassen in de kamer, uitglijden, vastgeraken in fixatiemateriaal, koud hebben Interventies zoals medicatie, fixatie Overdag: mensen zijn vaak suf 13 2. Wat zijn de gevolgen ervan? Voor medebewoners: Verstoorde nachtrust Angst Voor zorgverleners: Werkdruk Machteloosheid Ze staan er alleen voor: bang iets fout te doen, alleen beslissen, weinig toezicht Niet gehoord worden 14 7
3. Wat zijn oorzaken ervan? Vanuit de persoon Dementie/ouderdom: desoriëntatie Lichamelijk: incontinentie, pijn, primaire behoeften, bijwerkingen medicatie Gewoonten, rituelen, persoonlijkheid Eenzaamheid, nood aan veiligheid/geborgenheid Frustratie Schaamte/schending privacy (observatie) 15 3. Wat zijn oorzaken ervan? Vanuit de omgeving 1. Organisatorisch Te vroeg in bed Benadering/situatie overdag Verzorging s nachts 2. Sociaal Onrust van medebewoners Contact & bejegening personeel-bewoner Geen vrijheid Sfeer 16 8
3. Wat zijn oorzaken ervan? 3. Ruimtelijk-zintuiglijk Lawaai Licht op de afdeling Geen avond-nachtelijke & huiselijke sfeer Fixatie Incontinentiemateriaal Temperatuur & verluchting Ruimte Hoeveelheid prikkels 17 3. Wat zijn oorzaken?(observaties) Licht Lawaai Weinig huiselijk Verzorging s nachts 18 9
4. Wat is de huidige aanpak? Individueel niveau Lichtje in de kamer Maar ook: extra deken, deur open of toe, chauffage Fixatie en medicatie Incontinentiemateriaal Creatieve oplossingen Gevolgen beperken: matras op de grond, deur sluiten Sociale aanpak: individueel, bewoner kennen, verbaal inspelen, kort op de bal 19 4. Wat is de huidige aanpak? Afdelingsniveau Huiselijke sfeer Verminderen lawaai: geen kar, plaats van de tillift aanpassen, stille sloten Verminderen licht Badgesysteem Naamkaartjes en kleuren voor de oriëntatie Organisatorisch: informatie-overdracht, structuur vs flexibiliteit 20 10
Aandachtspunten Info capteren en flexibel mee omgaan Overleg is schaars Gewoonten en voorkeuren bevragen Zorgverleners van de nacht kennen de persoon te weinig 21 Conclusie Ruimtelijke & zintuiglijke omgeving Individuele interactie met de bewoner Organisatie van de zorg Aanpak van nachtelijke onrust op maat Aandacht voor de werking s nachts Aandacht voor de invloed van de omgeving Aandacht voor de visie 22 11
We shape our buildings and they shape us. Winston Churchill Nieuwsbrief LUCAS: www.kuleuven.be/lucas Marieke.vanvracem@med.kuleuven.be Nele.spruytte@med.kuleuven.be 12