Informatie voor familie en naasten van gedetineerden

Informatie voor familie en naasten van gedetineerden Gevangenissen van Vorst en van Sint-Gillis Een initiatief van de diensten voor justitieel welzijnswerk

Deze brochure is gratis te verkrijgen: bij de diensten voor justitieel welzijnswerk in de gevangenissen van Vorst en Sint-Gillis. Deze brochure kan gedownload worden op de website: www.lstb.be/justitieel_welzijnswerk Cette brochure est également disponible en français. De redactie van deze brochure werd afgesloten op 15 december 2011. De in deze brochure kan onderhevig zijn aan wijzigingen door veranderingen in het gevangenisreglement of in de wetgeving. Gerealiseerd door het Centrum voor Maatschappelijke Documentatie en Coördinatie (www.cmdc-cdcs.be) met de ervaring en de kennis van de medewerkers van de diensten voor justitieel welzijnswerk Gefinancieerd door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad (www.ggc.irisnet.be) Verantwoordelijke uitgever: Isabelle Etienne, Coördinatie van de diensten voor justitieel welzijnswerk van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad, p/a la Strada, Louizalaan 183, 1050 Brussel (www.lstb.be)

Voorwoord Een hechtenis roept veel vragen op en leidt tot bezorgdheid. Bij de gedetineerde zelf maar ook bij jou echtgenote, partner, ouder, zoon of dochter, broer of zus, vriend of vriendin Je voelt je misschien onzeker tegenover het complexe gerechtelijke stelsel. Je ondervindt wellicht problemen bij de vele administratieve formaliteiten die je moet vervullen. Je kent de gevangeniswereld waarschijnlijk niet. De diensten voor justitieel welzijnswerk (waarover je meer vindt in deze brochure) bieden al jaren hulp en ondersteuning zowel aan de gedetineerden als aan hun familie en naasten. Aan de hand van deze brochure willen ze je informeren en begeleiden tijdens de detentie van je naaste. Niets gaat echter boven menselijk contact. Blijf dus niet met je vragen zitten en neem contact op met de professionele hulpverleners van de diensten voor justitieel welzijnswerk! Je staat er niet alleen voor! Namens de Coördinatie voor justitieel welzijnswerk van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad, Isabelle Etienne 3

Handleiding 1Deze brochure bestaat uit: Een VAST GEDEELTE met algemene over: het hulpverlenings- en begeleidingsaanbod p. 6 van de 8 diensten voor justitieel welzijnswerk de sociale en financiële gevolgen van de detentie voor de gedetineerde en zijn gezin de juridische aspecten van de detentie de organisatie van de gezondheidszorg in de gevangenis p. 11 p. 31 p. 61 Dit gedeelte bevat die gemeenschappelijk is aan de gevangenissen van Vorst en van Sint-Gillis. 4

2LOSSE FICHES met praktische over: - telefonische contacten met de gedetineerde - briefwisseling met de gedetineerde - geld overschrijven naar de gedetineerde - bezoeken van de gedetineerde De fiches zijn specifiek aan de gevangenis waar je naaste gedetineerd werd (Vorst of Sint-Gillis). Opgelet: in het geval van een transfer van Vorst naar Sint-Gillis, vergeet dan niet de fiches van de gevangenis van Sint-Gillis te vragen aan de diensten voor justitieel welzijnswerk. 3Een PLAN VAN BRUSSEL waarop je de 8 diensten voor justitieel welzijnswerk en de 3 Brusselse gevangenissen kan terugvinden. Op de achterkant van het plan vind je per dienst: de contactgegevens, de permanenties, de talen die de medewerkers spreken, 5

Hulp en begeleiding: de diensten Je leest deze brochure omdat er een van je naasten gedetineerd werd in de gevangenis van Vorst of van Sint-Gillis. Heb je vragen over de detentie van je naaste of over de gevolgen hiervan? Heb je behoefte aan ondersteuning tijdens deze periode? Aarzel niet om ons te contacteren. Onze 8 diensten voor justitieel welzijnswerk bieden hulpverlening aan gedetineerden, ex-gedetineerden en aan hun familie en naasten. Ze dragen ook de naam externe diensten, omdat ze geen deel uitmaken van de gevangenis. Onze hulpverlening is gratis. We zijn enkel werkzaam in het Brussels Gewest. We werken zowel buiten als binnen de Brusselse gevangenissen (Vorst, Sint-Gillis en Berkendael). Onze diensten zijn erkend door de overheid. Onze diensten zijn onafhankelijk van de gevangenis en van Justitie. De gesprekken zijn vertrouwelijk, en vallen onder het beroepsgeheim. We maken geen verslag over aan de autoriteiten van de gevangenis of van Justitie. 6

voor justitieel welzijnswerk Wat kunnen we voor jou doen? Je kunt bij onze externe diensten terecht voor: - en advies - praktische vragen - morele ondersteuning - begeleiding op administratief vlak - psychologische begeleiding - juridische - Wij kunnen je ook in contact brengen met gespecialiseerde diensten (diensten voor geestelijke gezondheid, begeleiding van de kinderen,...) en de rol van tussenpersoon opnemen tussen jou en je naaste die zich in de gevangenis bevindt. 7

Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk Juridische vragen - Kan ik zijn dossier inkijken? - Mag ik contact opnemen met zijn advocaat? -... Ondersteuning nodig - Ik zou graag eens mijn verhaal kunnen doen, want sinds de opsluiting van mijn naaste voel ik mij verloren. - Hoe bereid ik me voor de vrijlating van mijn partner? - Contacteer de externe diensten Administratieve vragen - Ik krijg veel papieren, maar weet niet wat ik ermee moet? - Hoe moet ik de kinderbijslag op mijn naam laten zetten? -... Financiële vragen - Sinds de opsluiting van mijn man, hebben we geen inkomen meer: hoe moeten we nu de huur, eten, kleding, schoolgeld, elektriciteit en verwarming betalen? - Hoe kan ik een volmacht krijgen op de rekeningen van mijn gedetineerde zoon zodat ik zijn huur en facturen verder kan beheren? -... Praktische vragen - De nieuwe kleren die ik naar de gevangenis bracht, werden geweigerd, waarom? - Mijn partner ging mij bellen vandaag, maar ik heb niets gehoord, hoe komt dat? -... 8

Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk En voor de gedetineerde? De gedetineerde kan altijd een beroep doen op een van onze diensten voor sociale of administratieve hulp, juridische, morele en psychologische ondersteuning, We kunnen eveneens: - de rol van tussenpersoon opnemen tussen de gedetineerde en zijn familie of tussen de gedetineerde en de verschillende actoren in de gevangenis; - hem in contact brengen met gespecialiseerde hulpverlening (schuldhulpverlening, drugsverslaving,...); - hem helpen bij het voorbereiden van zijn vrijlating (zoeken van een woonst, vorming, werk, ). In elke gevangenis is een psycho-sociale dienst (PSD) werkzaam. Deze dienst maakt deel uit van de gevangenis, en hangt af van de Federale Overheidsdienst Justitie. Deze interne dienst staat onder andere in voor het onthaal en de opvolging van de gedetineerde. Elke gedetineerde heeft, in principe, een vaste sociaal assistent. Deze sociaal assistent kan ook vragen beantwoorden van de familie van de gedetineerde. 9

Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk Hoe ons contacteren? Er bevindt zich een plan van Brussel in deze brochure. Onze 8 diensten en de 3 Brusselse gevangenissen worden gelokaliseerd op dit plan. Aan de achterkant van dit plan, vind je: de contactgegevens van onze diensten onze permanenties de talen die onze medewerkers spreken welke tram, bus of metro-lijn je kan nemen om naar onze bureaus te komen de specifieke dienstverlening waarvoor je bij ons terecht kan (gesprek met psycholoog of jurist, ) 10

Sociale en financiële Inleiding..................................................................... 12 Het detentie-attest..................................................... 14 Het domicilie-adres van de gedetineerde................... 15 1. De gedetineerde had een domicilie-adres en leefde samen met zijn gezin........................... 16 2. De gedetineerde had een domicilie-adres en woonde alleen............................................... 17 3. De gedetineerde had geen domicilie-adres.......... 17 Inschrijving op het adres van de gevangenis............ 18 Het inkomen van de gedetineerde............................. 19 1. De gedetineerde werkte...................................... 19 2. De gedetineerde kreeg een uitkering als werkloze...................................................... 21 3. De gedetineerde kreeg het leefloon..................... 23 4. De gedetineerde was arbeidsongeschikt of invalide......................................................... 24 5. De gedetineerde kreeg een financiële tegemoetkoming als persoon met een handicap.... 25 6. De gedetineerde kreeg een pensioen of een inkomensgarantie voor ouderen.................... 26 7. De gedetineerde studeerde................................. 28 Het inkomen van de partner van de gedetineerde...... 29 De kinderbijslag voor de kinderen van de gedetineerde.................................................. 29 De terugbetaling van de gezondheidszorg................. 30 11

Sociale en financiële Inleiding Een detentie heeft sociale en financiële gevolgen voor de gedetineerde, zijn partner en gezin. Deze gevolgen worden hieronder beschreven. Bij elke situatie vind je praktische en adviezen. We raden aan deze adviezen op te volgen. De in dit hoofdstuk is vereenvoudigd en beknopt. Je zal hier hopelijk een antwoord vinden op een aantal van je vragen. Wil je meer, hulp en begeleiding? Aarzel dan niet om contact op te nemen met een van de externe diensten. Je vindt onze contactgegevens op de achterkant van het stratenplan. Heb je door de detentie van je partner financiële moeilijkheden? Ga dan naar het OCMW van je gemeente en leg je situatie uit. Onder bepaalde voorwaarden heb je recht op materiële en/of financiële hulp van het OCMW. 12

Sociale en financiële Opgelet, de in deze rubriek is niet altijd van toepassing op: a) zelfstandigen en ambtenaren b) personen met een vreemde nationaliteit (asielzoekers, erkende vluchtelingen, personen zonder verblijfstitel, ) Vraag in deze situaties best raad aan onze externe diensten. 13

Sociale en financiële Een heel belangrijk document: het detentie-attest Wij raden je aan hier een aantal kopies van te nemen. TIJDENS DE DETENTIE Tijdens de detentie bewijst het officieel dat de persoon gedetineerd is. De gedetineerde moet dit attest aan de griffie van de gevangenis vragen. Bij het begin van de detentie, moet een detentieattest bezorgd worden aan verschillende uitbetalingsorganismen (ziekenfonds, OCMW, vakbond, enz.) om hen hierover te informeren. Indien dit niet gebeurt, kan het zijn dat de gedetineerde en/of zijn gezin uitkeringen krijgen waarop ze geen recht meer hebben. Deze moeten dan nadien terugbetaald worden. NA DE DETENTIE Na de detentie, bewijst het detentie-attest officieel dat de gedetineerde in vrijheid gesteld werd. Het vermeldt de begin- en einddata van de detentie. De ex-gedetineerde krijgt dit bij zijn vrijlating of moet dit vragen aan de centrale administratie van de Federale Overheidsdienst Justitie. Bij de vrijlating, moet een attest bezorgd worden aan dezelfde uitbetalingsorganismen opdat de ex-gedetineerde en/of zijn gezin hun rechten opnieuw kunnen openen. 14

Sociale en financiële Het domicilie-adres van de gedetineerde Het domicilie-adres (de hoofdverblijfplaats) is het adres waarop de gedetineerde officieel is ingeschreven in het bevolkings-register van zijn gemeente. Het is ook de plaats waar hij gewoonlijk verbleef voor zijn detentie. Een domicilie-adres hebben is belangrijk voor het verkrijgen of behouden van allerlei rechten. Goed om te weten De gedetineerde die een domicilie-adres had vóór zijn detentie, mag niet geschrapt worden van het bevolkings-register van de gemeente. Indien dit toch gebeurt, kan het college van burgemeester en schepenen deze beslissing annuleren. 15

Sociale en financiële Bekijk hieronder enkel de die van toepassing is op de situatie van je naaste. 1. De gedetineerde had een domicilie-adres en leefde samen met zijn gezin De gedetineerde die deel blijft uitmaken van zijn gezin, blijft ingeschreven op het gezinsadres. De gemeente beschouwt hem als tijdelijk afwezig van zijn woonplaats. De gedetineerde of zijn gezin kunnen een detentieattest bezorgen aan de gemeente om de detentie te bewijzen. Wanneer er een breuk plaatsvindt tussen de gedetineerde en zijn partner tijdens de detentie, kan de partner dit schriftelijk verklaren aan de gemeente. Er moet dan in principe een aanvraag gebeuren tot inschrijving op het adres van de gevangenis. Zolang deze procedure loopt, blijft de gedetineerde ingeschreven op zijn oude verblijfsadres. Zie het kader op pagina 18 voor meer. 16

Sociale en financiële 2. De gedetineerde had een domicilie-adres en woonde alleen De gedetineerde die alleen woonde vóór de detentie en zijn woning kan behouden, blijft ingeschreven op dit adres. De gemeente beschouwt hem tijdens de detentie als tijdelijk afwezig van zijn woonplaats. Om zijn woning te behouden, moet hij: - de huur blijven betalen; - zijn woning niet onderverhuren en niet uitlenen; - een detentie-attest bezorgen aan de gemeente; - iets regelen om de briefwisseling op te laten volgen. Het is mogelijk dat de gedetineerde tijdens zijn detentie zijn woning verliest. In dit geval moet er in principe een aanvraag gebeuren tot inschrijving op het adres van de gevangenis. Zie het kader op pagina 18 voor meer. 3. De gedetineerde had geen domicilie-adres De gedetineerde die vóór zijn detentie geen domicilieadres had, moet worden ingeschreven in de gevangenis. Zie het kader hierna voor meer. 17

Sociale en financiële Inschrijving op het adres van de gevangenis > Deze maatregel vereist het akkoord van de directie. > Ze kan aangevraagd worden door: - de gedetineerde die geen domicilie-adres had vóór zijn detentie; - de gedetineerde die zijn woning verliest tijdens de detentie (als gevolg van een breuk met zijn gezin, of als alleenstaande). > Wanneer de gevangenis de inschrijving van de gedetineerde weigert, kan hij zich wenden tot de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken. > Tijdens de procedure blijft de gedetineerde die nog een domicilie-adres had, op dat adres ingeschreven. > De interne diensten van de gevangenis, en onze externe diensten kunnen de gedetineerde begeleiden bij deze procedure. Opgelet: indien de gedetineerde naar een andere gevangenis overgebracht wordt, moet er een nieuwe aanvraag tot inschrijving opgestart worden. 18

Sociale en financiële Het inkomen van de gedetineerde Bekijk enkel het kader dat van toepassing is op de situatie van je naaste vóór de detentie. Werkte hij, was hij invalide of op pensioen,? 1. De gedetineerde WERKTE Contactpersoon: werkgever > Tijdens de detentie De gedetineerde kan zijn werk verliezen. De werkgever heeft wettelijk het recht om het contract te verbreken tijdens de detentie. Het is mogelijk dat de detentie niet zo lang duurt. Tijdens de eerste dagen of weken van de detentie probeert de gedetineerde dan ook het best vakantiedagen op te nemen. Wanneer de gedetineerde geen vakantiedagen (meer) heeft, is het aangeraden om de werkgever op de hoogte te brengen van de situatie, en hem een detentie-attest te geven. Zonder dit detentie-attest, kan de gedetineerde ontslagen worden voor ongewettigde afwezigheid. >> 19

Sociale en financiële Een gesprek met de werkgever kan soms helpen. Sommige werkgevers kunnen begrip opbrengen voor de situatie en ervoor kiezen om het contract niet te verbreken, maar tijdelijk te schorsen. Het contract blijft bestaan tijdens de detentie, maar er wordt geen loon uitbetaald. > Na de detentie Als je naaste zijn werk verloren heeft door de detentie, heeft hij misschien recht op een uitkering voor werkloosheid bij zijn vrijlating. Wat moet hij doen? een werkloosheids-uitkering aanvragen bij de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen of bij de vakbond van zijn keuze; zich inschrijven als werkzoekende bij de bevoegde regionale dienst voor tewerkstelling (Actiris, Forem of VDAB). Hij moet aan beide diensten een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie afgeven. 20

Sociale en financiële 2. De gedetineerde kreeg een uitkering als WERKLOZE Contact : Hulpkas voor Werkloosheids-uitkeringen (HVW CAPAC) of vakbond (= syndicaat) > Tijdens de detentie Vanaf de 1ste dag van zijn detentie krijgt de gedetineerde geen werkloosheids-uitkering meer. Om nog een uitkering te krijgen voor de dagen van de maand die voorafgingen aan zijn detentie, is het nodig: de laatste controlekaart ( stempelkaart ) correct in te vullen door een A (afwezig) te schrijven in de vakjes die overeenkomen met de dagen in detentie; op het einde van de maand deze ingevulde stempelkaart én een detentie-attest aan de Hulpkas of aan zijn vakbond af te geven. >> 21

Sociale en financiële > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw een uitkering ontvangen als werkloze bij zijn vrijlating. Wat moet hij doen? een nieuwe aanvraag indienen bij de Hulpkas of zijn vakbond; zich opnieuw inschrijven als werkzoekende bij de bevoegde regionale dienst voor tewerkstelling (Actiris, Forem of VDAB). Hij moet aan beide diensten een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie afgeven. De gedetineerde wordt vrijgelaten onder elektronisch toezicht? Iemand onder elektronisch toezicht heeft recht op alle uitkeringen of vervangingsinkomens, behalve op het leefloon van het OCMW. In de plaats van het leefloon, is het mogelijk een financiële tussenkomst van de Federale Overheidsdienst Justitie te krijgen. Voor meer, hulp en begeleiding: neem contact op met een van onze externe diensten. 22

Sociale en financiële 3. De gedetineerde kreeg het LEEFLOON Contact : Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) > Tijdens de detentie De gedetineerde krijgt geen leefloon meer tijdens zijn detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan de sociaal assistent van het OCMW. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan onder de normale, wettelijke voorwaarden, opnieuw het leefloon krijgen van het OCMW bij zijn vrijlating. Hij moet een nieuwe aanvraag indienen bij het OCMW, samen met een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie. 23

Sociale en financiële 4. De gedetineerde was ARBEIDSONGESCHIKT of INVALIDE Contact : Ziekenfonds (mutualiteit) > Tijdens de detentie Zolang het ziekenfonds de gedetineerde als arbeidsongeschikte of invalide erkent, blijft de gedetineerde zijn uitkering ontvangen, ook tijdens zijn detentie. - Is de gedetineerde gezinshoofd? Dan krijgt hij het totale bedrag van de uitkering tijdens zijn detentie. - Is de gedetineerde geen gezinshoofd? Dan krijgt hij slechts de helft van het normale bedrag van de uitkering. Dit geldt zowel voor alleenstaanden, als voor samenwonenden. In beide gevallen is het nodig een detentie-attest te bezorgen aan het ziekenfonds. > Na de detentie De ex-gedetineerde zonder gezinslast van wie de uitkering gehalveerd werd, kan opnieuw het volledige bedrag van de uitkering ontvangen bij zijn vrijlating. Hij moet een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie aan het ziekenfonds geven. 24

Sociale en financiële 5. De gedetineerde persoon kreeg een financiële tegemoetkoming als PERSOON MET EEN HANDICAP Contact : Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid Directie-generaal Personen met een handicap Deze administratie is beter bekend onder de naam die verwijst naar haar oude adres: Vierge Noire. > Tijdens de detentie De gedetineerde krijgt geen tegemoetkoming meer als persoon met een handicap tijdens zijn detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan de Directie-generaal Personen met een Handicap. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw een financiële tegemoetkoming krijgen als persoon met een handicap. Hij moet een detentie-attest geven met de beginen einddata van de detentie aan de Directiegeneraal Personen met een handicap. 25

Sociale en financiële 6. De gedetineerde kreeg een PENSIOEN of een inkomensgarantie voor ouderen Contact : Rijksdienst voor Pensioenen > Tijdens de detentie a. Rustpensioen (werknemers en zelfstandigen) - Minder dan 1 jaar detentie? Het pensioen wordt verder uitbetaald. Maar, kreeg de gedetineerde een pensioen aan het gezinsbedrag? Dan wordt het pensioen verdeeld tussen de gedetineerde en zijn echtgenote. Zij ontvangen dan beiden, afzonderlijk, 50% van het pensioen. Ze worden beschouwd als feitelijk gescheiden. - Meer dan 1 jaar detentie? Na 12 maanden detentie krijgt de gedetineerde tijdelijk geen pensioen meer. De betalingen worden geschorst voor de verdere duur van de detentie. Maar, kreeg de gedetineerde een pensioen aan het gezinsbedrag? Dan blijft de echtgenote wel haar deel van het pensioen krijgen (50 % van het bedrag). 26

Sociale en financiële Het is nodig een detentie-attest te geven aan de pensioenkas (in vele gevallen: de Rijksdienst voor Pensioenen) b) Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) Tijdens de detentie krijgt de gedetineerde geen IGO meer. De betalingen worden geschorst van bij het begin van zijn detentie. Hierbij wordt geen rekening gehouden met de gezinstoestand. Het is nodig een detentie-attest te geven aan de Rijksdienst voor Pensioenen. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw het rustpensioen of de inkomensgarantie (indien hij nog steeds aan wettelijke voorwaarden voldoet) krijgen. Hij moet een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie geven aan de pensioenkas (in vele gevallen: de Rijksdienst voor Pensioenen). 27

Sociale en financiële 7. De gedetineerde STUDEERDE Contacten: Fonds voor kinderbijslag en Directie van de school De ouders van de student, of de student zelf, krijgen geen kinderbijslag meer tijdens de detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan het fonds voor kinderbijslag. De directie van de school moet geïnformeerd worden over de detentie. De gedetineerde met wie je samenleefde heeft schulden? Het is nodig contact op te nemen met de schuldeisers om deze situatie met hen te bespreken. Er moet gezocht worden naar een gepaste oplossing. Wanneer dit niet lukt, spreek hier dan zeker onze diensten over aan. We kunnen je in contact brengen met een gespecialiseerde dienst voor schuld-bemiddeling. 28

Sociale en financiële Het inkomen van de partner van de gedetineerde Heb je door de detentie van je partner financiële moeilijkheden? Neem een detentie-attest mee naar het OCMW van je gemeente en leg je situatie uit. Onder bepaalde voorwaarden, heb je recht op materiële en/of financiële hulp van het OCMW. Krijg je het leefloon, een uitkering voor werkloosheid, voor ziekte, een tegemoetkoming voor personen met een handicap, een pensioen of een inkomensgarantie voor ouderen? Het is mogelijk dat het bedrag moet aangepast worden. Communiceer aan de dienst waarvan je de uitkering of de sociale bijstand krijgt dat je partner gedetineerd werd. Geef hen een detentie-attest. De kinderbijslag voor de kinderen van de gedetineerde De kinderbijslag zal verder uitbetaald worden. Het is mogelijk dat er administratieve wijzigingen zullen moeten gebeuren. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan het fonds voor kinderbijslag. 29

Sociale en financiële De terugbetaling van de gezondheidszorg 1. De gezondheidszorg voor de gedetineerde De gedetineerde heeft recht op gratis gezondheidszorg in de gevangenis. Voor meer uitleg, zie pagina 61. 2. De gezondheidszorg voor het gezin van de gedetineerde - Zijn jij en je kinderen ten laste van de gedetineerde? In dit geval kunnen jullie ingeschreven blijven ten laste van de gedetineerde tijdens de detentie. Jullie moeten wel de aanvullende bijdragen betalen. - Ben je zelf als titularis ingeschreven bij het ziekenfonds, en zijn de kinderen ten laste van je partner? Dan moet je zelf de kinderen ten laste nemen. Geef in beide gevallen een detentie-attest aan de mutualiteit. Heb je graag meer uitleg? Zit je nog met vragen? Aarzel niet om een van onze diensten te contacteren. Je vindt hun contactgegevens op de achterkant van het stratenplan. 30

FOREST SAINT-GILLES Juridische Inleiding..................................................................... 32 1. De start van het gerechtelijk onderzoek............... 34 2. De voorlopige hechtenis...................................... 36 2.1. Verschijning voor de raadkamer...................... 36 2.2. Hoger beroep bij de kamer van in beschuldigingstelling.................................. 37 3. Einde van het gerechtelijk onderzoek.................. 39 3.1. Buiten vervolging stellen................................ 39 3.2. Verwijzing naar de bevoegde rechtbank of hof............................................................ 40 3.3. Internering.................................................... 40 3.4. Procedure van inbeschuldigingstelling............. 40 4. Het proces........................................................... 42 4.1. Het proces voor de politierechtbank en de correctionele rechtbank......................... 42 4.2. Het proces voor het het hof van assisen.......... 43 5. De uitspraak van de vonnisgerechten.................. 44 5.1. Veroordeling.................................................. 44 5.2. Vrijspraak...................................................... 45 5.3. Internering.................................................... 45 6. Beroepsmiddelen................................................. 46 6.1. Hoger beroep................................................ 46 6.2. Cassatieberoep............................................. 47 6.3. Verzet........................................................... 48 7. De gevangenisstraf.............................................. 50 8. De internering...................................................... 52 9. De bijstand van een advocaat.............................. 58 31

Juridische Inleiding De in deze rubriek is vereenvoudigd en beknopt. Wil je graag meer en details? Aarzel niet om: - te vragen aan de advocaat van de gedetineerde; - een van onze externe diensten te contacteren; - de website van de Federale Overheidsdienst Justitie te raadplegen http://justitie.belgium.be (Klik eerst op Thema s en dossiers, vervolgens op Strafrechtelijke uitspraak en gevolgen). De in deze rubriek is niet altijd van toepassing op gedetineerden met een vreemde nationaliteit (asielzoekers, erkende vluchtelingen, personen zonder verblijfstitel, ). Neem contact op met de SAB (externe dienst gespecialiseerd in de hulpverlening aan migranten) voor meer. Je vindt de contactgegevens van deze dienst op de achterkant van het stratenplan. 32

Juridische De drie categorieën van misdrijven Het strafwetboek voorziet in 3 categorieën van misdrijven naargelang de ernst van de feiten: overtredingen, wanbedrijven en misdaden. Voor elke categorie is in principe één type gerecht bevoegd. De wet legt per categorie ook vast welke minimum- en maximumstraf er mogelijk zijn bij een veroordeling. De drie categorieën van misdrijven OVERTREDING WANBEDRIJF MISDAAD Wat? De lichtste De tussen- De zwaarste categorie categorie categorie Straf? Gevangenisstraf Gevangenisstraf Gevangenisstraf OF werkstraf* OF werkstraf* (opsluiting) EN/OF geldboete EN/OF geldboete EN eventueel geldboete Rechtbank? Politie- Correctionele Hof van rechtbank rechtbank assisen Voorbeelden? Vandalisme, Diefstal, Moord; slagen en sommige verkeers- brandstichting verwondingen met misdrijven dood tot gevolg Bron: BEL-Vue Democratie en Geschiedenis Educatieve Dienst, Alles wat je ooit wilde weten over Justitie - infofiches Recht-vaardig (pdf-document), p. 10, bereikbaar vanaf www.belvue.be * De veroordeelde met een werkstraf moet een aantal uren onbetaald werk uitvoeren ten voordele van de gemeenschap. 33

Juridische Van het gerechtelijk onderzoek tot het proces 1. Start gerechtelijk onderzoek 2. Voorlopige hechtenis 3. Einde gerechtelijk onderzoek 4. Het proces Onderzoeksrechter - Inverdenkingstelling en aanhoudingsbevel Raadkamer & Kamer van inbeschuldiging - stelling (bij beroep) Raadkamer - Buitenvervolgingstelling - Verwijzing naar rechtbank - Internering - Inbeschuldigingstelling (kamer van inbeschuldigingstelling) Rechtbank of hof van assisen - Vrijspraak - Veroordeling - Internering 1. De start van het gerechtelijk onderzoek Het gerechtelijk onderzoek heeft als doel elementen te verzamelen die bewijzen dat een verdachte schuldig is, evenals elementen die bewijzen dat hij onschuldig is, aan het plegen van een wanbedrijf of misdaad. De onderzoeksrechter opent het gerechtelijk onderzoek op vraag van het parket * of ten gevolge van een klacht * Het parket (of het Openbaar Ministerie), vervolgt misdadigers in naam van de maatschappij. De procureur des Konings staat aan het hoofd van het parket. 34

Juridische met burgerlijke partijstelling van het slachtoffer. Hij heeft de leiding over het onderzoek. Bij ernstige aanwijzingen van schuld gaat de onderzoeksrechter over tot de inverdenkingstelling van de verdachte. De verdachte krijgt dan de juridische naam inverdenking gestelde. Om de leesbaarheid te bevorderen, blijven we echter spreken over de verdachte. Daarna kan de onderzoeksrechter onder bepaalde voorwaarden beslissen om de verdachte van zijn vrijheid te benemen. Hij vaardigt een bevel tot aanhouding uit tegen de verdachte. Deze wordt dan naar de gevangenis gebracht. Dit is de start van de voorlopige hechtenis. Het bevel tot aanhouding van de onderzoeksrechter is maximum 5 dagen geldig. De raadkamer beslist of de aanhouding verlengd wordt of niet. De onderzoeksrechter kan de verdachte in de psychiatrische annex laten plaatsen. Hij neemt deze beslissing wanneer hij oordeelt dat de verdachte een ernstige geestesstoornis heeft die hem ongeschikt maakt tot het controleren van zijn daden. 35

Juridische 2. De voorlopige hechtenis 2.1. Verschijning voor de raadkamer De raadkamer is een onderzoeks-gerecht. De familie kan de zittingen van de raadkamer niet bijwonen. De verdachten die in voorlopige hechtenis geplaatst zijn, verschijnen een 1ste keer voor de raadkamer binnen de 5 dagen volgend op het aanhoudingsbevel. Wat kan ze beslissen? De raadkamer kan beslissen dat de verdachte in vrijheid gesteld moet worden (soms onder voorwaarden of onder borgsom). De raadkamer kan beslissen dat de verdachte in voorlopige hechtenis moet blijven. De voorlopige hechtenis wordt dan met 1 maand verlengd. Nadien beslist ze van maand tot maand of de voorlopige hechtenis verlengd moet worden, en dit zolang het gerechtelijk onderzoek loopt. De raadkamer kan de voorlopige hechtenis maandelijks verlengen. 5 dagen + 1 maand + 1 maand... Onderzoeks- Raadkamer Raadkamer rechter 36

Juridische Uitzondering: de gedetineerde die beschuldigd wordt van een misdaad, verschijnt 3-maandelijks voor de raadkamer. 2.2. Hoger beroep bij de kamer van inbeschuldigingstelling De kamer van inbeschuldigingstelling (KI) is ook een onderzoeksgerecht. De familie kan de zittingen van de kamer van inbeschuldigingstelling niet bijwonen. De verdachte of zijn advocaat, of het parket kunnen beslissingen van de raadkamer in hoger beroep (zie p. 46) aanvechten bij de kamer van inbeschuldigings telling. De gedetineerde kan beroep aantekenen vanuit de gevangenis via de griffie. Opgelet: er zijn zeer strikte termijnen om beroep aan te tekenen. De kamer van inbeschuldigingstelling moet binnen de 15 dagen na de aantekening van het beroep, uitspraak doen. De verdachte blijft zolang opgesloten Wanneer de kamer van inbeschuldigingstelling beslist om de aanhouding te handhaven, verlengt dit de duur van de voorlopige hechtenis met 1 maand. 37

Juridische Nadien verschijnt de verdachte opnieuw maandelijks voor de raadkamer tot het gerechtelijk onderzoek aan zijn einde komt. Verlenging van de voorlopige hechtenis na beroep voor de kamer van inbeschuldigingstelling 5 dagen + 1 maand Onderzoeksrechter Raadkamer Beroep max + 1 maand 15 dagen Kamer van inbeschuldiging stelling + 1 maand Raadkamer...... De raadkamer of de kamer van inbeschuldigingstelling kunnen tijdens de hele duur van het gerechtelijk onderzoek beslissen om een verdachte in de psychiatrische annex van de gevangenis van Vorst te plaatsen. Ze doen dit wanneer ze oordelen dat de verdachte een ernstige geestesstoornis heeft die hem ongeschikt maakt tot het controleren van zijn daden. 38

Juridische 3. Einde van het gerechtelijk onderzoek Wanneer het gerechtelijk onderzoek klaar is, beslist de raadkamer welk gevolg ze zal geven aan het rapport van de onderzoeksrechter. Ze spreekt zelf geen straf uit. De raadkamer beslist welk gevolg ze geeft aan het onderzoek Raadkamer Buiten vervolgingstelling Verwijzing naar de politierechtbank of correctionele rechtbank Internering Procedure van inbeschulding - stelling 3.1. Buiten vervolging stellen Wanneer de raadkamer oordeelt dat er niet voldoende schuld-aanwijzingen zijn, beslist ze om de verdachte buiten vervolging te stellen. Dit betekent dat de voorlopig gehechte opnieuw in vrijheid wordt gesteld. Het onderzoek wordt dan aanzien als afgesloten. Opgelet: bij het vinden van nieuwe bewijzen, kan het onderzoek heropend worden. 39

Juridische 3.2. Verwijzing naar de politierechtbank of de correctionele rechtbank De raadkamer verwijst de verdachte naar de bevoegde rechtbank (de politierechtbank of de correctionele rechtbank) wanneer ze oordeelt dat er voldoende schuldaanwijzingen zijn ten laste van de verdachte. 3.3. Internering De raadkamer kan de internering bevelen van een verdachte die lijdt aan een ernstige geestesstoornis. Deze maatregel wordt meer in detail beschreven op de pagina 52. 3.4. Procedure van inbeschuldingstelling De raadkamer maakt de zaak over aan de kamer van inbeschuldigingstelling wanneer ze oordeelt: - dat het gaat om een misdaad die onder de bevoegd - heid van het assisenhof valt - én dat er voldoende schuldaanwijzingen zijn ten laste van de verdachte. De kamer van inbeschuldigingstelling beslist op haar beurt of ze de verdachte verwijst naar het hof van assisen. Ze kan ook een andere beslissing nemen: verwijzing naar de bevoegde rechtbank, internering of buiten vervolgingstelling. 40

Juridische Blijft de gedetineerde in de gevangenis in afwachting van zijn proces? De raadkamer en de kamer van inbeschuldigingstelling kunnen beslissen dat de verdachte in voorlopige hechtenis moet blijven in afwachting van zijn proces. Transfer: na het gerechtelijk onderzoek wordt de verdachte die in voorlopige hechtenis zit in de gevangenis van Vorst, in principe overgebracht naar de gevangenis van Sint-Gillis waar hij wacht op zijn proces. Alleen de gedetineerde die verwezen wordt naar het Hof van Assisen en de geïnterneerde, blijven in principe in de gevangenis van Vorst. De raadkamer en de kamer van inbeschuldigingstelling kunnen ook beslissen om de gedetineerde in vrijheid te stellen. Hij zal dan opgeroepen worden om te verschijnen voor het vonnisgerecht wanneer het proces van start gaat. 41

Juridische 4. Het proces* 4.1. Het proces voor de politierechtbank of voor de correctionele rechtbank De politierechtbank en de correctionele rechtbank zijn vonnisgerechten. De verdachte die verwezen wordt naar een van deze rechtbanken, krijgt de juridische naam beklaagde. De beklaagde verschijnt op de zitting voor een rechter, die beslist over zijn schuld en over de eventueel op te leggen straf. Hoe verloopt het proces? - Het verhoor van de verdachte. - Het verhoor van de getuigen. - De vordering van de burgerlijke partij : pleidooi van de advocaat van het slachtoffer. - De vordering van het Openbaar Ministerie: het vordert een straf / maatregel ten aanzien van de verdachte, of zijn vrijspraak. - De verdediging krijgt het woord: pleidooi van de advocaat van de beklaagde. 42 * Bron: Federale Overheidsdienst Justitie, U bent gedagvaard en Het hof van assisen (pdf-documenten), bereikbaar vanaf: www.justitie.belgium.be ** Het slachtoffer van de feiten kan een vordering instellen om het herstel te vragen van de schade die hij geleden heeft. Hiertoe stelt het slachtoffer of zijn advocaat zich burgerlijke partij.

Juridische 4.2. Het proces voor het hof van assisen Het hof van assisen is een vonnisgerecht. Een verdachte die verwezen wordt naar het hof van assisen, krijgt de juridische naam beschuldigde. Het hof van assisen bestaat uit beroepsmagistraten en een jury (burgers die door het lot aangewezen zijn). Hoe verloopt het proces? - Lezing van de akte van beschuldiging (een samenvatting van het gerechtelijk onderzoek). - Verhoor van de beschuldigde. - Verhoor van de getuigen, de politieambtenaren en de deskundigen. - Debatten: interventie van de advocaat van de burgerlijke partij (zie voetnoot p. 42), vordering van het Openbaar Ministerie (zie voetnoot p. 34) en pleidooien van de advocaat van de verdediging. De beschuldigde of zijn advocaat krijgt altijd het laatste woord. - De jury delibereert over de schuldvraag. - Lezing van het verdict: antwoorden van de jury op de vragen van de voorzitter van het hof van assisen. - Indien de beschuldigde schuldig verklaard wordt, delibereert de jury samen met de beroepsmagistraten over de op te leggen straf. 43

Juridische 5. De uitspraak van de vonnisgerechten Eenmaal de debatten gesloten zijn, volgt de uitspraak van de vonnisgerechten (ofwel onmiddellijk, ofwel op een latere datum). De uitspraak van de correctionele rechtbank of politierechtbank wordt een vonnis genoemd. De uitspraak van het hof van assisen wordt een arrest genoemd. Uitspraak van de vonnisgerechten aan het eind van het proces Vonnis / Arrest Veroordeling Vrijspraak Internering 5.1. Veroordeling Wanneer de rechtbank of de jury van het hof van assisen oordeelt dat de beklaagde of de beschuldigde schuldig is, wordt deze veroordeeld tot een gevangenisstraf en/of tot een geldboete, of tot een werkstraf. Het is mogelijk dat er ook nog bijkomende straffen opgelegd worden. Veroordeling bij verstek: De uitdrukking veroordeling bij verstek wijst op de veroordeling van een persoon die niet aanwezig was (en niet vertegenwoordigd werd door een advocaat) op de terechtzitting. 44

Juridische 5.2. Vrijspraak Wanneer de rechtbank of de jury van het hof van assisen niet overtuigd is van de schuld van de beklaagde of de beschuldigde, kan zij de betrokkene vrijspreken. Er wordt geen straf opgelegd. De betrokkene kan later niet meer berecht worden voor dezelfde feiten. 5.3. Internering De onderzoeksgerechten kunnen de internering bevelen van een beklaagde of beschuldigde die aan een ernstige geestesstoornis lijdt. Deze maatregel wordt meer in detail besproken op pagina 52. Een interneringsmaatregel kan worden aangevochten via de beroepsmogelijkheden die hieronder beschreven worden. 45

Juridische 6. Beroepsmiddelen Opgelet: deze beroepsmiddelen kunnen slechts gebruikt worden binnen welbepaalde termijnen. 6.1. Hoger beroep Alle betrokken partijen (het parket, de beklaagde, het slachtoffer) die niet akkoord zijn met het vonnis van de politierechtbank of de correctionele rechtbank, hebben de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan. De zaak zal dan voorkomen voor een hoger vonnisgerecht. In hoger beroep, beraadslagen de rechters een 2de keer over de feiten en doen ze uitspraak in laatste aanleg. Tegen uitspraken in laatste aanleg kan geen beroep meer aangetekend worden. Wanneer alleen de beklaagde beroep aantekent, kan de straf die werd uitgesproken bij de eerste veroordeling niet verzwaard worden. Wanneer ook het parket beroep aantekent (wat vaak gebeurt na beroep van de beklaagde), is het wel mogelijk dat de straf verzwaard wordt. - Hoger beroep aantekenen is mogelijk bij een vonnis van de correctionele rechtbank en van de politierechtbank. - Het is niet mogelijk hoger beroep aan te tekenen tegen een arrest van het hof van assisen. 46

Juridische 6.2. Cassatieberoep Cassatieberoep is enkel mogelijk tegen uitspraken die in laatste aanleg gewezen zijn. Dit wordt aangetekend bij het hoogste gerechtshof, het Hof van Cassatie. Het controleert de eerbiediging van het recht door hoven en rechtbanken. Het spreekt zich niet uit over de feiten of de inhoud van de zaak, maar controleert enkel het respecteren van de rechtsregels door de rechtbanken en hoven. Het spreekt zich uit over procedurele fouten en verkeerde interpretaties of toepassingen van de wet. Het Hof van Cassatie kan beslissingen vernietigen (geheel of gedeeltelijk). Het kan een zaak verwijzen naar een ander vonnisgerecht om de feiten opnieuw te laten beoordelen. - Een uitspraak in hoger beroep is vatbaar voor cassatieberoep. - Arresten van het hof van assisen zijn alleen vatbaar voor cassatieberoep. 47

Juridische 6.3. Verzet De beklaagde die bij verstek veroordeeld werd (zie pagina 44), en die niet akkoord is met deze beslissing kan verzet aantekenen tegen deze beslissing. De zaak wordt dan een 2de keer voor dezelfde rechtbank gebracht. Na het verzet, kan de beklaagde ook nog beroep aantekenen. Hoe hoger beroep, verzet of cassatieberoep aantekenen? - De gedetineerde kan hoger beroep of cassatieberoep aantekenen vanuit de gevangenis, via de griffie. - De advocaat van de betrokkene kan ook beroep aantekenen bij de griffie van het bevoegde vonnisgerecht. 48

Juridische Overzicht van de gerechtelijke procedure gaande van het gerechtelijk onderzoek tot het proces Onderzoeksrechter - Opent en leidt het gerechtelijk onderzoek - Gaat over tot de inverdenkingstelling van de verdachte - Neemt de verdachte in voorlopige hechtenis via een aanhoudingsbevel dat maximum 5 dagen geldig is Raadkamer - Beslist maandelijks of de voorlopige hechtenis van de verdachte verlengd wordt (3-maandelijks bij misdaden) - Beslist welk gevolg er gegeven wordt aan het onderzoek: verwijzing naar de politierechtbank of de correctionele rechtbank, buitenvervolgingstelling, internering of procedure van inbeschuldigingstelling Kamer van inbeschuldigingstelling - Behandelt het hoger beroep tegen beslissingen van de raadkamer - Beslist, in het geval van misdaden, of de verdachte naar het hof van assisen verwezen wordt Rechtbank of Hof - Kan de volgende beslissingen nemen ten aanzien van de beklaagde of de beschuldigde: vrijspraak, veroordeling (tot een gevangenisstraf, en/of een geldboete, of een werkstraf) of internering 49

Juridische 7. De gevangenisstraf Algemeen principe : het aantal dagen dat de veroordeelde in voorlopige hechtenis heeft gezeten, wordt afgetrokken van de duur van de uitgesproken gevangenis straf. > De veroordeelde verkeert in vrijheid op het moment van de veroordeling De veroordeelde die in vrijheid verkeerde, wordt na het verstrijken van de beroepstermijnen, per brief (gevangenisbriefje) opgeroepen om zich aan te melden in de gevangenis. > De veroordeelde die in voorlopige hechtenis zat op het moment van de veroordeling De gevangenissen van Vorst en Sint-Gillis zijn arresthuizen. Dit wil zeggen dat het penitentiaire inrichtingen zijn die hoofdzakelijk bedoeld zijn voor voorlopig gehechten. Bij een definitieve veroordeling tot een gevangenisstraf komt de gedetineerde in principe op een wachtlijst voor overbrenging naar een gevangenis voor strafuitvoering (strafinrichting) buiten het Brussels Gewest. 50

Juridische Uitvoeringsmodaliteiten van de gevangenisstraf Er bestaan een heel aantal uitvoeringsmodaliteiten van de gevangenisstraf: elektronisch toezicht, beperkte detentie, uitgangsvergunning, penitentiair verlof, enz. Ze kunnen een (gedeeltelijk) vrijheid inhouden van kortere of langere duur. Deze modaliteiten worden vooral toegepast in de gevangenissen voor strafuitvoering buiten het Brussels Gewest. Om deze reden worden ze niet verder gedetailleerd in deze brochure. 51

Juridische 8. De internering > Wie kan geïnterneerd worden? Een gerecht beveelt de internering van een beklaagde of beschuldigde wanneer het oordeelt dat de 3 volgende voorwaarden gezamenlijk vervuld zijn: - de betrokkene heeft een wanbedrijf of misdaad gepleegd; - hij lijdt aan een ernstige geestesstoornis die hem ongeschikt maakt tot het controleren van zijn daden; - hij vormt een gevaar voor de maatschappij en / of voor zichzelf. Om tot de interneringsbeslissing te komen, winnen de gerechten het advies in van psychiatrische of psychologische deskundigen (gerechtsexperten). De internering is geen straf, maar een maatregel voor personen die lijden aan een ernstige geestesstoornis. Deze maatregel heeft tot doel om hen te verzorgen en niet om hen te straffen. 52

Juridische > Wie kan de internering bevelen? De onderzoeksgerechten (de raadkamer of de kamer van inbeschuldigingstelling) of de vonnisgerechten (de correctionele rechtbank of het hof van assisen). > Is er beroep mogelijk tegen deze beslissing tot internering? De verdachte of zijn advocaat kunnen beroep aantekenen (zie pagina 46) wanneer ze niet akkoord gaan met deze beslissing. > Plaatsing in de psychiatrische afdeling (annex) Na de uitspraak tot internering worden de personen die in voorlopige hechtenis zaten, overgebracht naar de psychiatrische afdeling (annex) van de gevangenis van Vorst. Ze wachten er op hun verschijning voor de commissie tot bescherming van de maatschappij. Er kunnen verschillende maanden verlopen tussen de uitspraak tot internering en de 1ste verschijning. 53

Juridische De commissie tot bescherming van de maatschappij Wanneer een interneringsmaatregel wordt uitgesproken, komt het dossier van de geïnterneerde in handen van de commissie tot bescherming van de maatschappij. De geïnterneerde hangt van deze commissie af voor de hele duur van de internering. Deze commissie is samengesteld uit een magistraat (voorzitter), een advocaat en een geneesheerpsychiater. De procureur, de geïnterneerde, zijn advocaat en de directeur van de gevangenis wonen de debatten bij wanneer de commissie samenkomt. De familie van de geïnterneerde kan deze debatten in principe niet bijwonen. Ze kan wel gehoord worden voor de commissie, op vraag van een van de betrokken partijen. De commissie beslist over de plaats en de anderemodaliteiten van de internering. De geïnterneerde kan alle 6 maanden voor de commissie verschijnen zodat zij zijn vragen (vrijlating, verlof, ) kan evalueren. Deze verschijningen moeten aangevraagd worden door de geïnterneerde of zijn advocaat. 54

Juridische > De eerste verschijning voor de commissie Tijdens de eerste verschijning van de geïnterneerde voor de commissie tot bescherming van de maatschappij, beslist de commissie over de plaats en/of de andere modaliteiten van de internering. Ze kan beslissen om de geïnterneerde in een speciale afdeling van een penitentiaire inrichting te plaatsen buiten Brussel (regime tussen een gevangenis en een psychiatrisch ziekenhuis) of om hem op proef vrij te laten (zie hieronder). Deze vrijlating op proef kan plaatsvinden in een aangepaste instelling (ziekenhuis, therapeutische gemeenschap) of binnen zijn gezin. In afwachting van het vinden van een instelling die bereid is de geïnterneerde op te nemen, en/of gedurende de tijd die nodig is om andere voorwaarden te volbrengen, kan de geïnterneerde verschillende maanden in de psychiatrische annex blijven. 55

Juridische > Toelatingen tot beperkte vrijheid De commissie heeft als doel om de geïnterneerde langzaamaan opnieuw te integreren in het maatschappelijk leven. Ze kan hem dus uitgangsvergunningen (alleen, of onder begeleiding), verloven, of weekends toekennen. Via deze verschillende modaliteiten kan de geïnterneerde zijn vrijlating op proef voorbereiden (zoeken van een woonst of werk, volgen van een therapie, tijd doorbrengen met zijn gezin, enz.). > Vrijlating op proef De commissie kan beslissen om de geïnterneerde op proef vrij te laten voor een minimumduur van 3 jaar. Hij moet op voorhand een reclasseringsplan kunnen voorleggen. De externe diensten kunnen de geïnterneerde helpen bij het voorbereiden van zijn vrijlating op proef. De geïnterneerde die op proef wordt vrijgelaten, komt onder medische voogdij (hij wordt opgevolgd door een psychiater) en onder sociale voogdij (van een justitie-assistent(e) van het justitiehuis). 56

Juridische Zij rapporteren op regelmatige basis aan de commissie over de evolutie van de geïnterneerde. De commissie kan ook andere voorwaarden opleggen. > Definitieve invrijheidstelling Na een proeftijd van minimaal 3 jaar, kan de geïnterneerde vragen aan de commissie om definitief in vrijheid gesteld te worden. De psychiater en de justitie-assistent(e) geven een advies. > Is er beroep mogelijk tegen de beslissingen van de commissie tot bescherming van de maatschappij? Wanneer een invrijheidsstelling (op proef of definitief) geweigerd wordt, kan de advocaat van de geïnterneerde hoger beroep aantekenen bij de Hoge Commissie tot bescherming van de maatschappij. Opgelet: in de loop van de volgende jaren zal er een nieuwe wet rond internering in werking treden. De in deze brochure kan dus onderhevig zijn aan verandering. Vraag extra aan de advocaat van de geïnterneerde of aan de externe diensten. 57

Juridische 9. De bijstand van een advocaat De advocaat verdedigt zijn cliënt doorheen heel de juridische procedure. Hij kan ook tussenkomen bij de gevangenisadministratie en bij de commissie tot bescherming van de maatschappij. Gratis bijstand De juridische tweedelijnsbijstand (vroeger bekend als pro-deo advocaat ) houdt de bijstand in van een advocaat wiens honoraria geheel of gedeeltelijk gratis zijn (naargelang de situatie van de rechthebbende). De advocaten die deelnemen aan de tweedelijnsbijstand doen dit uit vrije keuze. De gedetineerde wordt geacht zonder inkomen te zijn tijdens zijn opsluiting (tenzij het tegendeel bewezen wordt). Hij heeft dus recht op gratis juridische bijstand van een advocaat. Alleen de gedetineerde kan de juridische bijstand aanvragen. Deze mogelijkheid zal hem meerdere malen aangeboden worden. De gedetineerde wordt dan ingeschreven op de lijst van het bureau voor juridische bijstand (BJB) van de balie van Brussel. Het BJB wijst hem vervolgens een advocaat toe. De familie kan deze aanvraag niet in zijn plaats doen. 58

Juridische Het is altijd mogelijk om te vragen om te veranderen van advocaat. Vraag inlichtingen aan onze externe diensten of aan een bureau voor juridische bijstand. Zij zullen de procedure uitleggen die gevolgd moet worden. Bijstand tegen betaling De gedetineerde kan er voor kiezen om zich te laten bijstaan door een advocaat tegen betaling. De gedetineerde en/of zijn familieleden of naasten contacteren in dit geval een advocaat naar keuze en betalen zijn honoraria. Voor meer en contactgegevens van advocaten, surf je naar de website van de Balie van Brussel: www.baliebrussel.be Je kan ook telefonisch contact opnemen met het bureau voor juridische bijstand van de Balie van Brussel: tel. 02 519 84 68 59