Informatie voor familie en naasten van gedetineerden

Transcriptie

1 Informatie voor familie en naasten van gedetineerden Gevangenissen van Vorst en van Sint-Gillis Een initiatief van de diensten voor justitieel welzijnswerk

2 Deze brochure is gratis te verkrijgen: bij de diensten voor justitieel welzijnswerk in de gevangenissen van Vorst en Sint-Gillis. Deze brochure kan gedownload worden op de website: Cette brochure est également disponible en français. De redactie van deze brochure werd afgesloten op 15 december De in deze brochure kan onderhevig zijn aan wijzigingen door veranderingen in het gevangenisreglement of in de wetgeving. Gerealiseerd door het Centrum voor Maatschappelijke Documentatie en Coördinatie ( met de ervaring en de kennis van de medewerkers van de diensten voor justitieel welzijnswerk Gefinancieerd door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad ( Verantwoordelijke uitgever: Isabelle Etienne, Coördinatie van de diensten voor justitieel welzijnswerk van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad, p/a la Strada, Louizalaan 183, 1050 Brussel (

3 Voorwoord Een hechtenis roept veel vragen op en leidt tot bezorgdheid. Bij de gedetineerde zelf maar ook bij jou echtgenote, partner, ouder, zoon of dochter, broer of zus, vriend of vriendin Je voelt je misschien onzeker tegenover het complexe gerechtelijke stelsel. Je ondervindt wellicht problemen bij de vele administratieve formaliteiten die je moet vervullen. Je kent de gevangeniswereld waarschijnlijk niet. De diensten voor justitieel welzijnswerk (waarover je meer vindt in deze brochure) bieden al jaren hulp en ondersteuning zowel aan de gedetineerden als aan hun familie en naasten. Aan de hand van deze brochure willen ze je informeren en begeleiden tijdens de detentie van je naaste. Niets gaat echter boven menselijk contact. Blijf dus niet met je vragen zitten en neem contact op met de professionele hulpverleners van de diensten voor justitieel welzijnswerk! Je staat er niet alleen voor! Namens de Coördinatie voor justitieel welzijnswerk van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad, Isabelle Etienne 3

4 Handleiding 1Deze brochure bestaat uit: Een VAST GEDEELTE met algemene over: het hulpverlenings- en begeleidingsaanbod p. 6 van de 8 diensten voor justitieel welzijnswerk de sociale en financiële gevolgen van de detentie voor de gedetineerde en zijn gezin de juridische aspecten van de detentie de organisatie van de gezondheidszorg in de gevangenis p. 11 p. 31 p. 61 Dit gedeelte bevat die gemeenschappelijk is aan de gevangenissen van Vorst en van Sint-Gillis. 4

5 2LOSSE FICHES met praktische over: - telefonische contacten met de gedetineerde - briefwisseling met de gedetineerde - geld overschrijven naar de gedetineerde - bezoeken van de gedetineerde De fiches zijn specifiek aan de gevangenis waar je naaste gedetineerd werd (Vorst of Sint-Gillis). Opgelet: in het geval van een transfer van Vorst naar Sint-Gillis, vergeet dan niet de fiches van de gevangenis van Sint-Gillis te vragen aan de diensten voor justitieel welzijnswerk. 3Een PLAN VAN BRUSSEL waarop je de 8 diensten voor justitieel welzijnswerk en de 3 Brusselse gevangenissen kan terugvinden. Op de achterkant van het plan vind je per dienst: de contactgegevens, de permanenties, de talen die de medewerkers spreken, 5

6 Hulp en begeleiding: de diensten Je leest deze brochure omdat er een van je naasten gedetineerd werd in de gevangenis van Vorst of van Sint-Gillis. Heb je vragen over de detentie van je naaste of over de gevolgen hiervan? Heb je behoefte aan ondersteuning tijdens deze periode? Aarzel niet om ons te contacteren. Onze 8 diensten voor justitieel welzijnswerk bieden hulpverlening aan gedetineerden, ex-gedetineerden en aan hun familie en naasten. Ze dragen ook de naam externe diensten, omdat ze geen deel uitmaken van de gevangenis. Onze hulpverlening is gratis. We zijn enkel werkzaam in het Brussels Gewest. We werken zowel buiten als binnen de Brusselse gevangenissen (Vorst, Sint-Gillis en Berkendael). Onze diensten zijn erkend door de overheid. Onze diensten zijn onafhankelijk van de gevangenis en van Justitie. De gesprekken zijn vertrouwelijk, en vallen onder het beroepsgeheim. We maken geen verslag over aan de autoriteiten van de gevangenis of van Justitie. 6

7 voor justitieel welzijnswerk Wat kunnen we voor jou doen? Je kunt bij onze externe diensten terecht voor: - en advies - praktische vragen - morele ondersteuning - begeleiding op administratief vlak - psychologische begeleiding - juridische - Wij kunnen je ook in contact brengen met gespecialiseerde diensten (diensten voor geestelijke gezondheid, begeleiding van de kinderen,...) en de rol van tussenpersoon opnemen tussen jou en je naaste die zich in de gevangenis bevindt. 7

8 Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk Juridische vragen - Kan ik zijn dossier inkijken? - Mag ik contact opnemen met zijn advocaat? -... Ondersteuning nodig - Ik zou graag eens mijn verhaal kunnen doen, want sinds de opsluiting van mijn naaste voel ik mij verloren. - Hoe bereid ik me voor de vrijlating van mijn partner? - Contacteer de externe diensten Administratieve vragen - Ik krijg veel papieren, maar weet niet wat ik ermee moet? - Hoe moet ik de kinderbijslag op mijn naam laten zetten? -... Financiële vragen - Sinds de opsluiting van mijn man, hebben we geen inkomen meer: hoe moeten we nu de huur, eten, kleding, schoolgeld, elektriciteit en verwarming betalen? - Hoe kan ik een volmacht krijgen op de rekeningen van mijn gedetineerde zoon zodat ik zijn huur en facturen verder kan beheren? -... Praktische vragen - De nieuwe kleren die ik naar de gevangenis bracht, werden geweigerd, waarom? - Mijn partner ging mij bellen vandaag, maar ik heb niets gehoord, hoe komt dat?

9 Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk En voor de gedetineerde? De gedetineerde kan altijd een beroep doen op een van onze diensten voor sociale of administratieve hulp, juridische, morele en psychologische ondersteuning, We kunnen eveneens: - de rol van tussenpersoon opnemen tussen de gedetineerde en zijn familie of tussen de gedetineerde en de verschillende actoren in de gevangenis; - hem in contact brengen met gespecialiseerde hulpverlening (schuldhulpverlening, drugsverslaving,...); - hem helpen bij het voorbereiden van zijn vrijlating (zoeken van een woonst, vorming, werk, ). In elke gevangenis is een psycho-sociale dienst (PSD) werkzaam. Deze dienst maakt deel uit van de gevangenis, en hangt af van de Federale Overheidsdienst Justitie. Deze interne dienst staat onder andere in voor het onthaal en de opvolging van de gedetineerde. Elke gedetineerde heeft, in principe, een vaste sociaal assistent. Deze sociaal assistent kan ook vragen beantwoorden van de familie van de gedetineerde. 9

10 Hulp en begeleiding: de diensten voor justitieel welzijnswerk Hoe ons contacteren? Er bevindt zich een plan van Brussel in deze brochure. Onze 8 diensten en de 3 Brusselse gevangenissen worden gelokaliseerd op dit plan. Aan de achterkant van dit plan, vind je: de contactgegevens van onze diensten onze permanenties de talen die onze medewerkers spreken welke tram, bus of metro-lijn je kan nemen om naar onze bureaus te komen de specifieke dienstverlening waarvoor je bij ons terecht kan (gesprek met psycholoog of jurist, ) 10

11 Sociale en financiële Inleiding Het detentie-attest Het domicilie-adres van de gedetineerde De gedetineerde had een domicilie-adres en leefde samen met zijn gezin De gedetineerde had een domicilie-adres en woonde alleen De gedetineerde had geen domicilie-adres Inschrijving op het adres van de gevangenis Het inkomen van de gedetineerde De gedetineerde werkte De gedetineerde kreeg een uitkering als werkloze De gedetineerde kreeg het leefloon De gedetineerde was arbeidsongeschikt of invalide De gedetineerde kreeg een financiële tegemoetkoming als persoon met een handicap De gedetineerde kreeg een pensioen of een inkomensgarantie voor ouderen De gedetineerde studeerde Het inkomen van de partner van de gedetineerde De kinderbijslag voor de kinderen van de gedetineerde De terugbetaling van de gezondheidszorg

12 Sociale en financiële Inleiding Een detentie heeft sociale en financiële gevolgen voor de gedetineerde, zijn partner en gezin. Deze gevolgen worden hieronder beschreven. Bij elke situatie vind je praktische en adviezen. We raden aan deze adviezen op te volgen. De in dit hoofdstuk is vereenvoudigd en beknopt. Je zal hier hopelijk een antwoord vinden op een aantal van je vragen. Wil je meer, hulp en begeleiding? Aarzel dan niet om contact op te nemen met een van de externe diensten. Je vindt onze contactgegevens op de achterkant van het stratenplan. Heb je door de detentie van je partner financiële moeilijkheden? Ga dan naar het OCMW van je gemeente en leg je situatie uit. Onder bepaalde voorwaarden heb je recht op materiële en/of financiële hulp van het OCMW. 12

13 Sociale en financiële Opgelet, de in deze rubriek is niet altijd van toepassing op: a) zelfstandigen en ambtenaren b) personen met een vreemde nationaliteit (asielzoekers, erkende vluchtelingen, personen zonder verblijfstitel, ) Vraag in deze situaties best raad aan onze externe diensten. 13

14 Sociale en financiële Een heel belangrijk document: het detentie-attest Wij raden je aan hier een aantal kopies van te nemen. TIJDENS DE DETENTIE Tijdens de detentie bewijst het officieel dat de persoon gedetineerd is. De gedetineerde moet dit attest aan de griffie van de gevangenis vragen. Bij het begin van de detentie, moet een detentieattest bezorgd worden aan verschillende uitbetalingsorganismen (ziekenfonds, OCMW, vakbond, enz.) om hen hierover te informeren. Indien dit niet gebeurt, kan het zijn dat de gedetineerde en/of zijn gezin uitkeringen krijgen waarop ze geen recht meer hebben. Deze moeten dan nadien terugbetaald worden. NA DE DETENTIE Na de detentie, bewijst het detentie-attest officieel dat de gedetineerde in vrijheid gesteld werd. Het vermeldt de begin- en einddata van de detentie. De ex-gedetineerde krijgt dit bij zijn vrijlating of moet dit vragen aan de centrale administratie van de Federale Overheidsdienst Justitie. Bij de vrijlating, moet een attest bezorgd worden aan dezelfde uitbetalingsorganismen opdat de ex-gedetineerde en/of zijn gezin hun rechten opnieuw kunnen openen. 14

15 Sociale en financiële Het domicilie-adres van de gedetineerde Het domicilie-adres (de hoofdverblijfplaats) is het adres waarop de gedetineerde officieel is ingeschreven in het bevolkings-register van zijn gemeente. Het is ook de plaats waar hij gewoonlijk verbleef voor zijn detentie. Een domicilie-adres hebben is belangrijk voor het verkrijgen of behouden van allerlei rechten. Goed om te weten De gedetineerde die een domicilie-adres had vóór zijn detentie, mag niet geschrapt worden van het bevolkings-register van de gemeente. Indien dit toch gebeurt, kan het college van burgemeester en schepenen deze beslissing annuleren. 15

16 Sociale en financiële Bekijk hieronder enkel de die van toepassing is op de situatie van je naaste. 1. De gedetineerde had een domicilie-adres en leefde samen met zijn gezin De gedetineerde die deel blijft uitmaken van zijn gezin, blijft ingeschreven op het gezinsadres. De gemeente beschouwt hem als tijdelijk afwezig van zijn woonplaats. De gedetineerde of zijn gezin kunnen een detentieattest bezorgen aan de gemeente om de detentie te bewijzen. Wanneer er een breuk plaatsvindt tussen de gedetineerde en zijn partner tijdens de detentie, kan de partner dit schriftelijk verklaren aan de gemeente. Er moet dan in principe een aanvraag gebeuren tot inschrijving op het adres van de gevangenis. Zolang deze procedure loopt, blijft de gedetineerde ingeschreven op zijn oude verblijfsadres. Zie het kader op pagina 18 voor meer. 16

17 Sociale en financiële 2. De gedetineerde had een domicilie-adres en woonde alleen De gedetineerde die alleen woonde vóór de detentie en zijn woning kan behouden, blijft ingeschreven op dit adres. De gemeente beschouwt hem tijdens de detentie als tijdelijk afwezig van zijn woonplaats. Om zijn woning te behouden, moet hij: - de huur blijven betalen; - zijn woning niet onderverhuren en niet uitlenen; - een detentie-attest bezorgen aan de gemeente; - iets regelen om de briefwisseling op te laten volgen. Het is mogelijk dat de gedetineerde tijdens zijn detentie zijn woning verliest. In dit geval moet er in principe een aanvraag gebeuren tot inschrijving op het adres van de gevangenis. Zie het kader op pagina 18 voor meer. 3. De gedetineerde had geen domicilie-adres De gedetineerde die vóór zijn detentie geen domicilieadres had, moet worden ingeschreven in de gevangenis. Zie het kader hierna voor meer. 17

18 Sociale en financiële Inschrijving op het adres van de gevangenis > Deze maatregel vereist het akkoord van de directie. > Ze kan aangevraagd worden door: - de gedetineerde die geen domicilie-adres had vóór zijn detentie; - de gedetineerde die zijn woning verliest tijdens de detentie (als gevolg van een breuk met zijn gezin, of als alleenstaande). > Wanneer de gevangenis de inschrijving van de gedetineerde weigert, kan hij zich wenden tot de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken. > Tijdens de procedure blijft de gedetineerde die nog een domicilie-adres had, op dat adres ingeschreven. > De interne diensten van de gevangenis, en onze externe diensten kunnen de gedetineerde begeleiden bij deze procedure. Opgelet: indien de gedetineerde naar een andere gevangenis overgebracht wordt, moet er een nieuwe aanvraag tot inschrijving opgestart worden. 18

19 Sociale en financiële Het inkomen van de gedetineerde Bekijk enkel het kader dat van toepassing is op de situatie van je naaste vóór de detentie. Werkte hij, was hij invalide of op pensioen,? 1. De gedetineerde WERKTE Contactpersoon: werkgever > Tijdens de detentie De gedetineerde kan zijn werk verliezen. De werkgever heeft wettelijk het recht om het contract te verbreken tijdens de detentie. Het is mogelijk dat de detentie niet zo lang duurt. Tijdens de eerste dagen of weken van de detentie probeert de gedetineerde dan ook het best vakantiedagen op te nemen. Wanneer de gedetineerde geen vakantiedagen (meer) heeft, is het aangeraden om de werkgever op de hoogte te brengen van de situatie, en hem een detentie-attest te geven. Zonder dit detentie-attest, kan de gedetineerde ontslagen worden voor ongewettigde afwezigheid. >> 19

20 Sociale en financiële Een gesprek met de werkgever kan soms helpen. Sommige werkgevers kunnen begrip opbrengen voor de situatie en ervoor kiezen om het contract niet te verbreken, maar tijdelijk te schorsen. Het contract blijft bestaan tijdens de detentie, maar er wordt geen loon uitbetaald. > Na de detentie Als je naaste zijn werk verloren heeft door de detentie, heeft hij misschien recht op een uitkering voor werkloosheid bij zijn vrijlating. Wat moet hij doen? een werkloosheids-uitkering aanvragen bij de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen of bij de vakbond van zijn keuze; zich inschrijven als werkzoekende bij de bevoegde regionale dienst voor tewerkstelling (Actiris, Forem of VDAB). Hij moet aan beide diensten een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie afgeven. 20

21 Sociale en financiële 2. De gedetineerde kreeg een uitkering als WERKLOZE Contact : Hulpkas voor Werkloosheids-uitkeringen (HVW CAPAC) of vakbond (= syndicaat) > Tijdens de detentie Vanaf de 1ste dag van zijn detentie krijgt de gedetineerde geen werkloosheids-uitkering meer. Om nog een uitkering te krijgen voor de dagen van de maand die voorafgingen aan zijn detentie, is het nodig: de laatste controlekaart ( stempelkaart ) correct in te vullen door een A (afwezig) te schrijven in de vakjes die overeenkomen met de dagen in detentie; op het einde van de maand deze ingevulde stempelkaart én een detentie-attest aan de Hulpkas of aan zijn vakbond af te geven. >> 21

22 Sociale en financiële > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw een uitkering ontvangen als werkloze bij zijn vrijlating. Wat moet hij doen? een nieuwe aanvraag indienen bij de Hulpkas of zijn vakbond; zich opnieuw inschrijven als werkzoekende bij de bevoegde regionale dienst voor tewerkstelling (Actiris, Forem of VDAB). Hij moet aan beide diensten een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie afgeven. De gedetineerde wordt vrijgelaten onder elektronisch toezicht? Iemand onder elektronisch toezicht heeft recht op alle uitkeringen of vervangingsinkomens, behalve op het leefloon van het OCMW. In de plaats van het leefloon, is het mogelijk een financiële tussenkomst van de Federale Overheidsdienst Justitie te krijgen. Voor meer, hulp en begeleiding: neem contact op met een van onze externe diensten. 22

23 Sociale en financiële 3. De gedetineerde kreeg het LEEFLOON Contact : Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) > Tijdens de detentie De gedetineerde krijgt geen leefloon meer tijdens zijn detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan de sociaal assistent van het OCMW. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan onder de normale, wettelijke voorwaarden, opnieuw het leefloon krijgen van het OCMW bij zijn vrijlating. Hij moet een nieuwe aanvraag indienen bij het OCMW, samen met een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie. 23

24 Sociale en financiële 4. De gedetineerde was ARBEIDSONGESCHIKT of INVALIDE Contact : Ziekenfonds (mutualiteit) > Tijdens de detentie Zolang het ziekenfonds de gedetineerde als arbeidsongeschikte of invalide erkent, blijft de gedetineerde zijn uitkering ontvangen, ook tijdens zijn detentie. - Is de gedetineerde gezinshoofd? Dan krijgt hij het totale bedrag van de uitkering tijdens zijn detentie. - Is de gedetineerde geen gezinshoofd? Dan krijgt hij slechts de helft van het normale bedrag van de uitkering. Dit geldt zowel voor alleenstaanden, als voor samenwonenden. In beide gevallen is het nodig een detentie-attest te bezorgen aan het ziekenfonds. > Na de detentie De ex-gedetineerde zonder gezinslast van wie de uitkering gehalveerd werd, kan opnieuw het volledige bedrag van de uitkering ontvangen bij zijn vrijlating. Hij moet een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie aan het ziekenfonds geven. 24

25 Sociale en financiële 5. De gedetineerde persoon kreeg een financiële tegemoetkoming als PERSOON MET EEN HANDICAP Contact : Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid Directie-generaal Personen met een handicap Deze administratie is beter bekend onder de naam die verwijst naar haar oude adres: Vierge Noire. > Tijdens de detentie De gedetineerde krijgt geen tegemoetkoming meer als persoon met een handicap tijdens zijn detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan de Directie-generaal Personen met een Handicap. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw een financiële tegemoetkoming krijgen als persoon met een handicap. Hij moet een detentie-attest geven met de beginen einddata van de detentie aan de Directiegeneraal Personen met een handicap. 25

26 Sociale en financiële 6. De gedetineerde kreeg een PENSIOEN of een inkomensgarantie voor ouderen Contact : Rijksdienst voor Pensioenen > Tijdens de detentie a. Rustpensioen (werknemers en zelfstandigen) - Minder dan 1 jaar detentie? Het pensioen wordt verder uitbetaald. Maar, kreeg de gedetineerde een pensioen aan het gezinsbedrag? Dan wordt het pensioen verdeeld tussen de gedetineerde en zijn echtgenote. Zij ontvangen dan beiden, afzonderlijk, 50% van het pensioen. Ze worden beschouwd als feitelijk gescheiden. - Meer dan 1 jaar detentie? Na 12 maanden detentie krijgt de gedetineerde tijdelijk geen pensioen meer. De betalingen worden geschorst voor de verdere duur van de detentie. Maar, kreeg de gedetineerde een pensioen aan het gezinsbedrag? Dan blijft de echtgenote wel haar deel van het pensioen krijgen (50 % van het bedrag). 26

27 Sociale en financiële Het is nodig een detentie-attest te geven aan de pensioenkas (in vele gevallen: de Rijksdienst voor Pensioenen) b) Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) Tijdens de detentie krijgt de gedetineerde geen IGO meer. De betalingen worden geschorst van bij het begin van zijn detentie. Hierbij wordt geen rekening gehouden met de gezinstoestand. Het is nodig een detentie-attest te geven aan de Rijksdienst voor Pensioenen. > Na de detentie De ex-gedetineerde kan opnieuw het rustpensioen of de inkomensgarantie (indien hij nog steeds aan wettelijke voorwaarden voldoet) krijgen. Hij moet een detentie-attest met de begin- en einddata van de detentie geven aan de pensioenkas (in vele gevallen: de Rijksdienst voor Pensioenen). 27

28 Sociale en financiële 7. De gedetineerde STUDEERDE Contacten: Fonds voor kinderbijslag en Directie van de school De ouders van de student, of de student zelf, krijgen geen kinderbijslag meer tijdens de detentie. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan het fonds voor kinderbijslag. De directie van de school moet geïnformeerd worden over de detentie. De gedetineerde met wie je samenleefde heeft schulden? Het is nodig contact op te nemen met de schuldeisers om deze situatie met hen te bespreken. Er moet gezocht worden naar een gepaste oplossing. Wanneer dit niet lukt, spreek hier dan zeker onze diensten over aan. We kunnen je in contact brengen met een gespecialiseerde dienst voor schuld-bemiddeling. 28

29 Sociale en financiële Het inkomen van de partner van de gedetineerde Heb je door de detentie van je partner financiële moeilijkheden? Neem een detentie-attest mee naar het OCMW van je gemeente en leg je situatie uit. Onder bepaalde voorwaarden, heb je recht op materiële en/of financiële hulp van het OCMW. Krijg je het leefloon, een uitkering voor werkloosheid, voor ziekte, een tegemoetkoming voor personen met een handicap, een pensioen of een inkomensgarantie voor ouderen? Het is mogelijk dat het bedrag moet aangepast worden. Communiceer aan de dienst waarvan je de uitkering of de sociale bijstand krijgt dat je partner gedetineerd werd. Geef hen een detentie-attest. De kinderbijslag voor de kinderen van de gedetineerde De kinderbijslag zal verder uitbetaald worden. Het is mogelijk dat er administratieve wijzigingen zullen moeten gebeuren. Er moet een detentie-attest bezorgd worden aan het fonds voor kinderbijslag. 29

30 Sociale en financiële De terugbetaling van de gezondheidszorg 1. De gezondheidszorg voor de gedetineerde De gedetineerde heeft recht op gratis gezondheidszorg in de gevangenis. Voor meer uitleg, zie pagina De gezondheidszorg voor het gezin van de gedetineerde - Zijn jij en je kinderen ten laste van de gedetineerde? In dit geval kunnen jullie ingeschreven blijven ten laste van de gedetineerde tijdens de detentie. Jullie moeten wel de aanvullende bijdragen betalen. - Ben je zelf als titularis ingeschreven bij het ziekenfonds, en zijn de kinderen ten laste van je partner? Dan moet je zelf de kinderen ten laste nemen. Geef in beide gevallen een detentie-attest aan de mutualiteit. Heb je graag meer uitleg? Zit je nog met vragen? Aarzel niet om een van onze diensten te contacteren. Je vindt hun contactgegevens op de achterkant van het stratenplan. 30

31 FOREST SAINT-GILLES Juridische Inleiding De start van het gerechtelijk onderzoek De voorlopige hechtenis Verschijning voor de raadkamer Hoger beroep bij de kamer van in beschuldigingstelling Einde van het gerechtelijk onderzoek Buiten vervolging stellen Verwijzing naar de bevoegde rechtbank of hof Internering Procedure van inbeschuldigingstelling Het proces Het proces voor de politierechtbank en de correctionele rechtbank Het proces voor het het hof van assisen De uitspraak van de vonnisgerechten Veroordeling Vrijspraak Internering Beroepsmiddelen Hoger beroep Cassatieberoep Verzet De gevangenisstraf De internering De bijstand van een advocaat

32 Juridische Inleiding De in deze rubriek is vereenvoudigd en beknopt. Wil je graag meer en details? Aarzel niet om: - te vragen aan de advocaat van de gedetineerde; - een van onze externe diensten te contacteren; - de website van de Federale Overheidsdienst Justitie te raadplegen (Klik eerst op Thema s en dossiers, vervolgens op Strafrechtelijke uitspraak en gevolgen). De in deze rubriek is niet altijd van toepassing op gedetineerden met een vreemde nationaliteit (asielzoekers, erkende vluchtelingen, personen zonder verblijfstitel, ). Neem contact op met de SAB (externe dienst gespecialiseerd in de hulpverlening aan migranten) voor meer. Je vindt de contactgegevens van deze dienst op de achterkant van het stratenplan. 32

33 Juridische De drie categorieën van misdrijven Het strafwetboek voorziet in 3 categorieën van misdrijven naargelang de ernst van de feiten: overtredingen, wanbedrijven en misdaden. Voor elke categorie is in principe één type gerecht bevoegd. De wet legt per categorie ook vast welke minimum- en maximumstraf er mogelijk zijn bij een veroordeling. De drie categorieën van misdrijven OVERTREDING WANBEDRIJF MISDAAD Wat? De lichtste De tussen- De zwaarste categorie categorie categorie Straf? Gevangenisstraf Gevangenisstraf Gevangenisstraf OF werkstraf* OF werkstraf* (opsluiting) EN/OF geldboete EN/OF geldboete EN eventueel geldboete Rechtbank? Politie- Correctionele Hof van rechtbank rechtbank assisen Voorbeelden? Vandalisme, Diefstal, Moord; slagen en sommige verkeers- brandstichting verwondingen met misdrijven dood tot gevolg Bron: BEL-Vue Democratie en Geschiedenis Educatieve Dienst, Alles wat je ooit wilde weten over Justitie - infofiches Recht-vaardig (pdf-document), p. 10, bereikbaar vanaf * De veroordeelde met een werkstraf moet een aantal uren onbetaald werk uitvoeren ten voordele van de gemeenschap. 33

34 Juridische Van het gerechtelijk onderzoek tot het proces 1. Start gerechtelijk onderzoek 2. Voorlopige hechtenis 3. Einde gerechtelijk onderzoek 4. Het proces Onderzoeksrechter - Inverdenkingstelling en aanhoudingsbevel Raadkamer & Kamer van inbeschuldiging - stelling (bij beroep) Raadkamer - Buitenvervolgingstelling - Verwijzing naar rechtbank - Internering - Inbeschuldigingstelling (kamer van inbeschuldigingstelling) Rechtbank of hof van assisen - Vrijspraak - Veroordeling - Internering 1. De start van het gerechtelijk onderzoek Het gerechtelijk onderzoek heeft als doel elementen te verzamelen die bewijzen dat een verdachte schuldig is, evenals elementen die bewijzen dat hij onschuldig is, aan het plegen van een wanbedrijf of misdaad. De onderzoeksrechter opent het gerechtelijk onderzoek op vraag van het parket * of ten gevolge van een klacht * Het parket (of het Openbaar Ministerie), vervolgt misdadigers in naam van de maatschappij. De procureur des Konings staat aan het hoofd van het parket. 34

35 Juridische met burgerlijke partijstelling van het slachtoffer. Hij heeft de leiding over het onderzoek. Bij ernstige aanwijzingen van schuld gaat de onderzoeksrechter over tot de inverdenkingstelling van de verdachte. De verdachte krijgt dan de juridische naam inverdenking gestelde. Om de leesbaarheid te bevorderen, blijven we echter spreken over de verdachte. Daarna kan de onderzoeksrechter onder bepaalde voorwaarden beslissen om de verdachte van zijn vrijheid te benemen. Hij vaardigt een bevel tot aanhouding uit tegen de verdachte. Deze wordt dan naar de gevangenis gebracht. Dit is de start van de voorlopige hechtenis. Het bevel tot aanhouding van de onderzoeksrechter is maximum 5 dagen geldig. De raadkamer beslist of de aanhouding verlengd wordt of niet. De onderzoeksrechter kan de verdachte in de psychiatrische annex laten plaatsen. Hij neemt deze beslissing wanneer hij oordeelt dat de verdachte een ernstige geestesstoornis heeft die hem ongeschikt maakt tot het controleren van zijn daden. 35

36 Juridische 2. De voorlopige hechtenis 2.1. Verschijning voor de raadkamer De raadkamer is een onderzoeks-gerecht. De familie kan de zittingen van de raadkamer niet bijwonen. De verdachten die in voorlopige hechtenis geplaatst zijn, verschijnen een 1ste keer voor de raadkamer binnen de 5 dagen volgend op het aanhoudingsbevel. Wat kan ze beslissen? De raadkamer kan beslissen dat de verdachte in vrijheid gesteld moet worden (soms onder voorwaarden of onder borgsom). De raadkamer kan beslissen dat de verdachte in voorlopige hechtenis moet blijven. De voorlopige hechtenis wordt dan met 1 maand verlengd. Nadien beslist ze van maand tot maand of de voorlopige hechtenis verlengd moet worden, en dit zolang het gerechtelijk onderzoek loopt. De raadkamer kan de voorlopige hechtenis maandelijks verlengen. 5 dagen + 1 maand + 1 maand... Onderzoeks- Raadkamer Raadkamer rechter 36