TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW EN PLATTELANDSBELEID Opening Kazerne Dossin 26 november 2012 Sire, Geachte ministers uit binnen- en buitenland, Heren en dames ambassadeurs, Mevrouw de gouverneur, Mijnheer de burgemeester, Dames en heren, Tegenover dit nieuwe museumgebouw staat de wit gekalkte gevel van de voormalige Dossinkazerne. Achter die muur, op een paar meter van ons vandaan, werd in de periode 1942-1944 een gruwelijk plan ten uitvoer gebracht. Deze 18 de eeuwse infanteriekazerne werd toen door de nazi s gebruikt als verzamelkamp voor de deportatie naar Auschwitz-Birkenau. 1
In 28 transporten werden meer dan 25.000 Joden en 352 zigeuners vanuit België en Noord- Frankrijk weggevoerd. Voor meer dan 24.000 onder hen werd het hun laatste reis. Zij keerden niet meer levend terug. Deze witte muur staat symbool voor een zwarte periode uit onze geschiedenis. Het staat symbool voor het feit dat gewone mensen in staat zijn tot de meest ondenkbare daden. Voor het feit dat dit soort daden ook in onze straten en op onze pleinen kunnen gebeuren. In 1995, een halve eeuw nadat die daden gepleegd werden, opende in de voorbouw van de kazerne, het Joods Museum van Deportatie en Verzet. Daarmee wilde de Joodse Gemeenschap, met de steun van de Vlaamse regering, de herinnering aan deze donkere bladzijden uit onze geschiedenis levendig houden. In de jaren die volgden, vonden duizenden mensen hun weg naar het museum. Het werd dan ook al snel te klein voor die massa bezoekers. 2
Bovendien waren er nieuwe historische inzichten gegroeid over de maatschappelijke evoluties voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. En hedendaagse fenomenen als racisme, discriminatie en uitsluiting van bevolkingsgroepen op basis van afkomst, geloof, overtuiging, huidskleur, geslacht of geaardheid, maakten een reflectie vanuit de historische context van de Dossinsite, noodzakelijk. Inhoudelijke verruiming en actualisering was dus nodig. Als overlevende van de Holocaust geloofde ridder Natan Ramet, de bezieler van het eerste museum, sterk in deze verruimde doelstelling. Het is dan ook ontzettend jammer dat hij de opening van zijn nieuw museum niet meer kan meemaken. Zijn doorleefde getuigenis over de gruwel van de Jodenvervolging, en zijn diep verantwoordelijkheidsbesef en geloof in verdraagzaamheid, respect en burgerzin, gaven een enorme meerwaarde aan dit project. Ridder Natan Ramet is de founding father van dit museum en moet ook zo herinnerd worden. 3
Daarom stel ik voor dat zijn naam permanent verbonden wordt aan het auditorium op de vierde verdieping van dit museum. Dat auditorium zal immers een plaats worden waar de dialoog, die hij zo vurig aanmoedigde, meer dan ooit zal gevoerd worden. Dames en heren, Dit memoriaal, museum en documentatiecentrum, is het resultaat van langdurig en intens overleg. Ik wil daarom iedereen bedanken die hieraan heeft meegewerkt. De diensten van de Vlaamse overheid die dit project hebben begeleid; burgemeester Somers; de studiebureaus; het bestuur, de directie en het personeel van Kazerne Dossin. Ik dank alle uitvoerders die onder coördinatie van de NV CEI-De Meyer stonden, en alle andere bedrijven die instonden voor de museale vormgeving, de technologie en de omgevingswerken. 4
Ik wil zeker ook mijn voorgangers, ministerspresidenten, bedanken. Het museum dat ik vandaag mag inhuldigen, was er niet geweest zonder de continuïteit die de vorige Vlaamse regeringen aan dit dossier gaven. Dat werk heeft de huidige Vlaamse regering verder gezet en nog versterkt. Door 25 miljoen euro te investeren in de bouw, en door onze intentie om ook in de toekomst de werking te blijven ondersteunen. Maar die permanente ondersteuning van de Vlaamse regering, betekent niet dat dit uitsluitend een Vlaams project is. De aanwezigheid van de Koning, de verschillende Belgische beleidsniveaus, de levensbeschouwelijke stromingen, en talrijke ministers, ambassadeurs en zaakgelastigden uit het buitenland, bewijzen dat dit verhaal er één is van en voor alle mensen. Van en voor iedereen die onze wil deelt om nooit meer te laten herhalen wat zich hier heeft afgespeeld. Dit is een baken voor de brede herinneringseducatie in binnen- en buitenland. 5
De vormgeving van dit baken, is ronduit spraakmakend. bob Van Reeth en awg architecten hebben schitterend werk geleverd. De omvorming van de kazerne tot Memoriaal en documentatiecentrum; de aanleg van het plein en de architectuur; maar vooral de vormgeving van dit nieuwe museum, getuigen van een sterke visie. En die visie wordt doorgetrokken in het inhoudelijk verhaal. Professor Herman Van Goethem aanvaardde de uitdaging om het gegeven van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog te verbinden met de bredere problematiek van de schending van mensenrechten. Eric Stroobants, voorzitter van de vzw Kazerne Dossin, zal hier straks dieper op ingaan. Dames en heren, De opening van dit museum vindt plaats in het jaar waarin ons land voorzitter is van de Taskforce for International Cooperation on Holocaust Education, Rememberance and Research. 6
Met dit nieuwe museum geeft Vlaanderen invulling aan de doelstellingen van deze Task Force. Ik wil hier uitdrukkelijk de International Advisory Board, met vertegenwoordigers van de andere Holocaustmusea, bedanken voor de steun die zij aan dit project hebben gegeven. Ik ben ervan overtuigd dat Kazerne Dossin een volwaardige plaats zal innemen in de lijst van internationale Holocaustmusea, en in de bredere kring van herinneringsmusea. Ik onderzoek of wij hier in Mechelen op regelmatige basis internationale ontmoetingen kunnen organiseren. De grote internationale belangstelling, die vandaag een belangrijke steun is voor Kazerne Dossin, stemt mij hoopvol dat we hier de samenwerking nog kunnen versterken. Dit nieuwe museum, dames en heren, legt verbanden die voor debat, woord en wederwoord kunnen zorgen. In de introductiefilm die straks bij het begin van de rondleiding kan bekeken worden, wordt bijvoorbeeld de link gelegd met pestgedrag en uitsluiting bij jongeren. 7
Van pesten en uitsluiting is het maar één stap naar geweld. Van individueel geweld is het maar één stap naar groepsgeweld. Het zijn gevaren die vandaag even reëel zijn als 70 of 80 jaar geleden. Zij staan uiteraard niet gelijk aan de verwoestende machine van de Holocaust, maar de uiterste vorm van massageweld is wel de genocide. Daar gaat dit museum dus over. Over het wakker houden van de herinnering, over waakzaamheid. Zodat we nooit meer moeten meemaken wat zich achter die witte muur heeft afgespeeld. Maar dit gaat ook over groeien naar verdraagzaamheid, respect en burgerzin. Dit museum gaat over verhalen zoals die van Simon Gronowski en Koenraad Tinel, die vandaag ook aanwezig zijn. Simon Gronowski is een overlever van het twintigste konvooi van Dossin; gevlucht uit de trein toen enkele heldhaftige verzetslieden het transport tegenhielden. 8
Koenraad Tinel is de zoon van een Belgische nazi, die als kind met zijn familie naar Duitsland vluchtte na de landing in Normandië, en uiteindelijk opgepakt werd en via Nürnberg terug in België belandde. Vandaag zijn deze twee mannen de beste vrienden. Zij bewijzen, dames en heren, dat een mens geen slachtoffer of dader is van bij zijn geboorte, maar dat je het wordt. Door plaats en tijd en omgeving. En dat moet ons hoopvol stemmen. Want dat betekent dat we die wording ook kunnen voorkomen. Dat we kunnen leren uit het verleden en zo onze kinderen en kleinkinderen kunnen behoeden voor de tragedies die onze ouders en grootouders hebben meegemaakt. Om het met de woorden van Simon Gronowski zelf te zeggen: Hoe tragisch ook de gebeurtenissen van gisteren, en hoezeer er ook vandaag weer volkeren en mensen lijden, bewaar uw geloof in de toekomst. Geloof in de menselijke goedheid. 9
Laat dat de boodschap zijn die op deze dag de wereld wordt ingestuurd. Een boodschap van vrede en verdraagzaamheid. Van waakzaamheid en veerkracht. Maar vooral, dames en heren, een boodschap van geloof in de goedheid van de mens en zijn nooit aflatende hoop op een betere en mooiere toekomst. Ik dank u. 10