Chaos in Irak maakt de oliemarkt bloednerveus
2 Amper een week geleden viel de stad Mosul in handen van ISIS strijders. ISIS is een geradicaliseerde afsplitsing van Al Qaida. Sindsdien is het allemaal heel snel gegaan. De eerste ISIO strijders staan al aan de poorten van de hoofdstad Bagdad en waaieren steeds verder uit over het Soenitische Noordwesten van Irak. Een opdeling van het land dreigt. De Verenigde Naties noemen dit een zeer zorgwekkende ontwikkeling en hebben een beroep gedaan op de regering in Bagdad en op het Koerdisch gedeelte van Irak om de handen in een te slaan om de agressie te stoppen. Het heeft weinig geholpen tot nu. Mosul vervult ook een sleutelrol in de olie-industrie van Irak, dat op zijn beurt een prominent lid is van OPEC. Irak is met een productiecapaciteit van 3,65 miljoen vaten per dag na Saoedi Arabië de belangrijkste partij binnen OPEC Irak heeft bewezen reserves van 120 miljard vaten Irak produceert nu 3,34 miljoen vaten per dag Wegvallen van deze productie zou OPEC voor grote problemen plaatsten
3 Aan het einde van 2013 kwam OPEC traditiegetrouw bijeen in Wenen. Het onderwerp van gesprek was het dreigende overschot aan olie. Het zag ernaar uit, dat in de loop van 2014 er extra productie op de markt zou komen. Landen als Libië, Irak, Iran en Nigeria, die allemaal te kampen hadden gehad met ernstige verstoringen van de productie hadden snode plannen om in 2014 eindelijk weer op volle kracht te gaan produceren. Daar kwam nog bij, dat voor veel exporteurs van olie de VS als afzetmarkt nagenoeg opgehouden had te bestaan. Dat land produceert 7 à 8 miljoen vaten per dag en kan zodoende bijna volledig in de eigen behoefte voorzien.
4 Al deze factoren gekoppeld aan de hoge productie van Saoedi Arabië deed het ergste vermoeden voor 2014. De vraag toen was of de Saoedi s bereid waren de productie opnieuw te verlagen. In juni komen de ministers voor energie van de OPEC-landen opnieuw in Wenen bijeen. Nu ligt de tegengestelde vraag op tafel. In mei kwam het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in haar maandelijks rapport tot de conclusie dat er in de 2 de helft van 2014 weleens een tekort aan olie kan ontstaan. De beloftes van eind 2013 zijn namelijk niet ingelost. Na een sterke start aan het begin van 2014 is de Libische olieproductie weer geheel terug bij af. Een strijd om de macht in dat land pakt fnuikend uit voor de productie.
5 Iran, tenslotte, zit midden in drukke onderhandelingen over de olieboycot. De gesprekken vorderen niet snel. Genoemde problemen zorgen ervoor, dat er 2,5 miljoen vaten per dag minder opgepompt worden dan in december van 2013 verwacht werd. Herstel zit er voorlopig niet in. Aan het einde van het eerste kwartaal lag de productie van OPEC op 29,9 miljoen vaten per dag. Het IEA verwacht in zijn maandelijkse berichtgeving van mei, dat de vraag naar olie in de 2 de helft van het jaar gaat stijgen. Die vraag is vooral te verwachten uit de hoek van de raffinaderijen. Door ondermeer onderhoudswerkzaamheden en stillegging van de productie kwam de vraag in de eerste helft van dit jaar onverwacht laag uit. In de loop van het derde kwartaal zal de situatie bij raffinaderijen weer normaal worden en zal de vraag weer aantrekken. Volgens het IEA moet OPEC daarom in de komende maanden zijn productie opschroeven naar 31 miljoen vaten per dag. Er is feitelijk maar één land ter wereld in staat om zijn productie in korte tijd op te voeren en dat is Saoedi Arabië. Dat land pompt nu dagelijks bijna 10 miljoen vaten per dag op, maar kan naar eigen zeggen de productie desgevraagd naar 12,5 miljoen vaten opstuwen. Of dat ook gaat gebeuren is nog maar de vraag. De Saoedische olieminister Ali Al-Naimi heeft aan de vooravond van de bijeenkomst van OPEC verklaard tevreden te zijn met de huidige balans tussen vraag en aanbod. Het ziet er naar uit, dat de verwachtingen en voorspellingen van de IEA zomaar in de prullenbak zullen belanden. Dat heeft alles te maken met de onvoorspelbare ontwikkelingen. Het centrale gezag in Bagdad verliest snel aan aanzien en macht. De Koerden in het noorden maken gebruik van het geweld in het land om de olie-industrie in hun deel van het land totaal te onttrekken aan het gezag van Bagdad. Ze hebben ook al de belangrijke oliestad Kirkuk ingelijfd. Op zich is dat goed nieuws, want dat verhoogt de zekerheid dat de olie via Koerdistan blijft stromen. De markt schat tot nu toe in, dat het Koerdische leger veel beter in staat is om de ISIS strijders te weerstaan, dan het reguliere Iraakse leger. Dat vertrouwen van de markt is terug te zien aan de ontwikkeling van de prijs van een vat Brentolie. Die schommelt rond een niveau van $ 112 per vat. Dat wijst niet op paniek. Hetzelfde geldt overigens ook voor de prijs van een vat West Texas Intermediate (WTI). Die blijft bewegen tussen een bandbreedte van $ 95 - $105 per vat. Ook hieruit spreekt geen vrees voor een haperende olietoevoer.
6 Dat is uiteraard allemaal positief. Maar het geweld in Irak neemt toe en de kans, dat het nog verder gaat toenemen, groeit. De Verenigde Staten en Iran onderhandelen over de voorwaarden, waaronder Iran kan en mag ingrijpen ten behoeve van Bagdad. Een mogelijk ingrijpen van Iran impliceert een verder escaleren van het geweld. De kans, dat de burgeroorlog daarmee een geheel eigen dynamiek krijgt, wordt dan ook groter. De onvoorspelbaarheid van de strijd en het geweld kan voor veel onrust zorgen. Nemen zorgen en onrust op de markten de overhand, dan is een prijs voor een vat WTI van $ 120 niet meer uit te sluiten.